R A P O R T Z R E A L I Z A C J I P R O G R A M U
„ODPOWIEDZIALNOŚĆ I TROSKA“ W POLSCE
2014
FIRMY REALIZUJĄCE PROGRAM W 2014 ROKU
1. CZYM JEST PROGRAM „ODPOWIEDZIALNOŚĆ I TROSKA”
Program Responsible Care („Odpowiedzialność i Troska”) narodził się na początku lat 80 w Kanadzie. Wówczas Kanadyjskie Stowarzyszenie Przemysłu Chemicznego postanowiło stworzyć system wspomagający działania firm chemicznych mający na celu zmniejszenie oddziaływania na środowisko naturalne, wzrost bezpieczeństwa stosowanych procesów wytwórczych oraz prewencyjne zarządzanie systemem ochrony zdrowia pracowników.
Z Kanady poprzez USA Program zawędrował do Europy Zachodniej, gdzie centralnym ośrodkiem jego promocji i koordynacji została Europejska Rada Przemysłu Chemicznego (CEFIC) z siedzibą w Brukseli. Program „Odpowiedzialność i Troska”
w Polsce przyjęty został w 1992 roku przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego, która sprawuje bezpośredni nadzór nad jego realizacją.
Realizatorzy Programu „Odpowiedzialność i Troska” dobrowolnie realizują działania na rzecz:
• ochrony środowiska,
• ochrony zdrowia,
• wzrostu bezpieczeństwa procesowego.
Program „Odpowiedzialność i Troska” charakteryzuje otwartość, objawiająca się tym, że do Programu przystąpić może każde przedsiębiorstwo niezależnie od swojej wielkości i stanu „uciążliwości” dla otoczenia. Realizacja Programu pozwala na kompleksową minimalizację oddziaływania na środowisko i prowadzi do poprawy warunków pracy, wzrostu bezpieczeństwa funkcjonowania instalacji wytwórczych. Ciągła poprawa jest miarą uniwersalności Programu, nie stawia się bowiem przed jego Realizatorami wstępnych warunków do spełnienia określonych wymogów.
Bezwzględnie istnieć musi natomiast publiczna deklaracja poprawy oraz demonstrowanie jej rezultatów.
Prowadzenie stałego dialogu ze swoimi klientami, dostawcami, kooperantami oraz ze społecznością lokalną jest jednym z najważniejszych obszarów przynależności firm do grona Programu Responsible Care.
Przynależność do Programu Responsible Care zobowiązuje Realizatorów i ich partnerów do:
• ciągłej poprawy wiedzy odnośnie środowiska naturalnego, zdrowia i bezpieczeństwa procesowego w zakresie technologii, procesów oraz produktów w całym ich cyklu życia tak, aby unikać ich negatywnego wpływu na ludzi i środowisko;
• efektywnego zużycia surowców i minimalizacji wytwarzanych odpadów;
• raportowania otwarcie o własnej działalności, osiągnięciach jak również i mankamentach;
• angażowania i pracy razem ze społecznością lokalną, aby zrozumieć ich obawy i oczekiwania;
• dalszej współpracy z administracją i innymi organizacjami, której celem jest rozwój i wdrażanie skutecznych regulacji prawnych i standardów, które mogą być spełnione, a nawet przekroczone poza zakres obowiązywania;
• dostarczenia właściwej pomocy i rady w celu właściwego zarządzania chemikaliami przez wszystkich, którzy stosują i używają je w całym łańcuchu produkcyjnym.
Logo Programu „Odpowiedzialność i Troska” to symbol zielonych dłoni okalających wizerunek chemicznej molekuły.
Wyraża ono zaangażowanie przedsiębiorstw w efektywne działania zapewniające realizację zasad ekoetyki, poprawę warunków pracy, bezpieczeństwo procesowe, czy stały kontakt z otoczeniem.
Szanowni Państwo,
Z przyjemnością oddajemy w Państwa ręce kolejny raport z realizacji Programu „Odpowiedzialność i Troska” w Polsce.
Program Responsible Care jest międzynarodową, wyjątkową inicjatywą przemysłu chemicznego, której celem jest ciągłe dążenie do poprawy w obszarze zdrowia, bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska jak również otwartość komunikowania w zakresie działań i osiągnięć.
Responsible Care to zarówno etyka prowadzenia działalności wytwórczej jak również zobowiązanie budowy zaufania do przemysłu, który jest niezbędny w poprawie standardów życia oraz jego jakości, włączając w to zrównoważony rozwój.
Program Responsible Care, w Polsce znany pod nazwą „Odpowiedzialność i Troska” niezmiennie, od ponad dwudziestu lat, stawia wymagania swoim Realizatorom, umożliwia im swobodną wymianę doświadczeń na polu organizowanych spotkań branżowych oraz wspomaga w prowadzeniu działań edukacji społecznej. Należy tu wymienić corocznie organizowane Forum Ekologiczne Branży Chemicznej, organizowane spotkania dla Realizatorów oraz prowadzone już od wielu lat akcje edukacyjne o charakterze ekologicznym, m.in. „Drzewko za butelkę” czy konkurs fotograficzny
„Złap zająca” i „Złap zająca – Junior”.
Mając na uwadze transparentność podejmowanych działaniach po raz kolejny oddajemy w Państwa ręce Raport, stanowiący kompendium wiedzy o kluczowych działaniach realizowanych w ramach prowadzonego w Polsce Programu
„Odpowiedzialność i Troska”.
Życząc inspiracji zapraszamy do lektury Sekretariat Programu „Odpowiedzialność i Troska”
Polska Izba Przemysłu Chemicznego
1 2
2. PROGRAM „ODPOWIEDZIALNOŚĆ I TROSKA”
W POLSCE I NA ŚWIECIE
Dobrowolna inicjatywa Responsible Care na świecie skupia przedsiębiorstwa związane z chemią w 60 krajach na każdym z kontynentów, z których przemysł chemiczny w połączeniu stanowi ponad 70% globalnej produkcji przemysłu chemicznego.
W 2014 roku Program „Odpowiedzialność i Troska” w Polsce realizowało 28 firm związanych z branżą chemiczną.
• 20 firm zajmujących się produkcją lub bezpośrednio związanych z przedsiębiorstwami produkcyjnymi branży chemicznej;
• 7 firm zajmujących się dystrybucją i transportem produktów przemysłu chemicznego;
• 1 firma z obszaru gospodarki odpadami.
W 2014 roku do grona Realizatorów Programu „Odpowiedzialność i Troska” przystąpiła firma PCC EXOL S.A.
Przedmiotem działalności firmy PCC EXOL S.A. jest produkcja i sprzedaż środków powierzchniowo czynnych.
Główna siedziba firmy znajduje się w Brzegu Dolnym, gdzie umiejscowiona jest również produkcja anionowych i niejonowych środków powierzchniowo czynnych. Ponadto, w 2011 uruchomiona została wytwórnia etoksylatów w Płocku.
Elastyczność produkcji pozwala otrzymywać bardzo szeroką gamę anionowych i niejonowych związków powierzchniowo czynnych w zależności od aktualnych potrzeb klientów PCC EXOL S.A. Produkowane na instalacjach surfaktanty znajdują bardzo szerokie zastosowania przemysłowe. Oprócz chemii gospodarczej i środków higieny osobistej, przemysłu tekstylnego, są szeroko stosowane jako środki zwilżające, emulgatory, środki pomocnicze w przemyśle papierniczym, metalurgicznym i wielu innych.
W 2014 roku z udziału w Programie „Odpowiedzialność i Troska” zrezygnowały:
• Grolman Sp. z o.o.
• Henkel Polska Sp. z o.o.
• Luvena S.A.
• Branżowa Organizacja Odzysku
Ponadto w związku z przejęciem CHEMEKO Sp. z o.o. (i tym samym Sekretariatu Programu OiT) z dniem 01 listopada 2014 r.
ORLEN Eko Sp. z o.o. przestało być Realizatorem Programu OiT.
W Polsce Program „Odpowiedzialność i Troska” w 2014 r. realizowało:
Grupa Azoty S.A. Tarnów Od lipca 1994 r.
Grupa Azoty Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A.
Od lutego 1995 r.
ANWIL S.A.
Od maja 1995 r.
Petrochemia - Blachownia S.A.
Od lipca 2000 r.
Brenntag Polska Sp. z o.o.
Od czerwca 2000 r.
PCC „Rokita” S.A.
Od lutego 1998 r.
CIECH Sarzyna S.A.
Od grudnia 1995 r. PCC Synteza S.A.
Od października 2000 r.
Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy” S.A.
Od grudnia 1995 r.
Inowrocławskie
Kopalnie Soli „Solino” S.A.
Od września 2002 r.
Novol Sp. z o.o.
Od maja 2002 r.
Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „Police” S.A.
Od kwietnia 1996 r.
Basell Orlen Polyolefins Sp. z o.o.
Od września 2003 r.
BASF Polska Sp. z o.o.
Od lutego 2010 r.
Ashland Poland Sp. z o.o.
Od maja 2002 r.
Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A.
Od sierpnia 1997 r.
HSH Chemie Sp. z o.o.
Od stycznia 2004 r.
SARPI Dąbrowa Górnicza Sp. z o.o.
Od lutego 2012 r.
Nordmann Rassmann Polska Sp. z o.o.
Od maja 2002 r.
PCC Consumer Products Kosmet Sp. z o.o.
Od sierpnia 2002 r.
Donauchem Polska Sp. z o.o.
Od stycznia 2004 r.
Wak Trans Sp. z o.o.
Od lutego 2012 r.
ORLEN Asfalt Sp. z o.o.
Od lutego 2006 r.
AZELIS POLAND Sp. z o.o.
Od września 2002 r.
Orion Engineered Carbons Sp. z o.o.
Od października 2005 r.
PCC Exol S.A.
Od lipca 2014 r.
Fosfan S.A.
Od maja 2000 r.
IMCD Polska Sp. z o.o.
Od października 2009 r.
3 4
3. STRUKTURA ORGANIZACYJNA PROGRAMU
„ODPOWIEDZIALNOŚĆ I TROSKA”
Program na szczeblu ogólnoświatowym nadzorowany jest przez Europejską Radę Przemysłu Chemicznego (CEFIC) z siedzibą w Brukseli. Natomiast na szczeblu krajowym bezpośredni nadzór nad realizacją Programu pełnią krajowe federacje lub stowarzyszenia przemysłu chemicznego, w Polsce jest to Polska Izba Przemysłu Chemicznego, która promuje Program oraz wytycza kierunki działania. Nadzór merytoryczny nad realizacją Programu powierzyła, uchwałą swego Zarządu, Kapitule Programu „Odpowiedzialność i Troska”.
Skład Kapituły Programu „Odpowiedzialność i Troska” na dzień 31.12.2014 r.:
• Anna Gietka - Przewodnicząca Kapituły, Polska Izba Przemysłu Chemicznego
• Jerzy Majchrzak - Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu, Ministerstwo Gospodarki
• Tomasz Zieliński - Prezes Zarządu, Polska Izba Przemysłu Chemicznego
• Kazimierz Zagozda - Prezes Zarządu, Luvena S.A.
• Arkadiusz Kamiński - Dyrektor Biura Ochrony Środowiska, PKN ORLEN S.A.
• Zenon Pokojski - Wiceprezes Zarządu, Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy” S.A.
EUROPEJSKA RADA PRZEMYSŁU
CHEMICZNEGO
SEKRETARIAT
PROGRAMU OiT REALIZATORZY PROGRAMU OiT POLSKA IZBA
PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO
(PIPC)
KAPITUŁA PROGRAMU OiT
WSKAŹNIKI W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PRACY
Wypadki śmiertelne
4. SYSTEM WERYFIKACJI
4.1 WSKAŹNIKI REALIZACJI PROGRAMU
Realizacja Programu „Odpowiedzialność i Troska” wymaga ewidencji i śledzenia kluczowych wskaźników Programu, odnoszących się obecnie do następujących zasadniczych obszarów:
• ochrony środowiska,
• ochrony zdrowia,
• bezpieczeństwa procesowego (w tym bezpieczeństwa w dystrybucji chemikaliów),
• oraz bezpieczeństwa pracy.
Polscy Realizatorzy Programu Responsible Care od 2005 roku ewidencję wskaźników prowadzą w oparciu o opracowaną przez Sekretariat instrukcję i towarzyszący jej Elektroniczny program ewidencji wskaźników - „Wskaźniki OiT”. Każda z firm Realizatorów Programu otrzymała przystosowany do jej potrzeb program, służący do ewidencji i śledzenia wskaźników.
Baza danych zawiera moduł wprowadzenia danych ogólnych np. wielkość produkcji, wielkość zatrudnienia oraz moduły dotyczące poszczególnych grup wskaźników dotyczących m.in. emisji substancji do powietrza, odpadów, energii, transportu towarów oraz chorób zawodowych itp. Program pozwala na wprowadzenie danych za dany rok kalendarzowy i porównywanie zmian wielkości wskaźnika do wybranego roku, wprowadzonego wcześniej do bazy oraz elektroniczne przesłanie danych do Sekretariatu. Na podstawie wpisanej wielkości rocznej oraz ogólnych danych informacyjnych, Program w odniesieniu do wybranych parametrów dokonuje automatycznego wyliczenia m.in. wskaźnika emisji (Mg emisji/Mg produktu).
Poniższe wykresy przedstawiają zbilansowane wskaźniki realizacji Programu „Odpowiedzialność i Troska” za rok 2014 w zestawieniu z danymi z lat ubiegłych.
5
3 4
2
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
1
3,723
2,751
2,286
1,778 3,235
2,605
1,891 2,249
1,656 3,543
2,632
2,305
1,749 2,914
2,466
1,762 1,930
1,590 1,550
wypadki śmiertelne zatrudnienie *104
5 6
WSKAŹNIKI ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Częstotliwość wypadków powodująca utratę czasu pracy (LTIR)
Zużycie energii [GJ/rok]
zużycie energii cieplnej
emisja z procesów technologicznych
emisja z procesów technologicznych
emisja z procesów technologicznych
emisja SO2 zużycie energii elektrycznej
emisja z procesów energetycznych
emisja z procesów energetycznych
emisja z procesów energetycznych
emisja NOx emisja LZO
Emisja dwutlenku węgla (CO2) do powietrza [Mg]
Częstotliwość występowania chorób zawodowych (OIFR)
Emisja tlenków azotu (NOx) do powietrza [Mg]
Emisja dwutlenku siarki (SO2) do powietrza [Mg]
Emisja lotnych związków organicznych (LZO) do powietrza [Mg]
Wskaźnik emisji SO2, NOx i LZO na tonę wytworzonego produktu [kg/Mg]
12
0,08
140 000 000 120 000 000 100 000 000
15 000 000 80 000 000
12 000 000 60 000 000
9 000 000 40 000 000
6 000 000 20 000 000
3 000 000 0
0 8
0,04
20 000
50 000 10
0,06
25 000
60 000
1 400
1,40 6
0,03
15 000
40 000
1 200
1,20 0
0,00
0
0
0
0,00 2006
2006
2006
2006
2006
2006 6,22
0,08
14 799
3 243
1244,62
7 263
1160,22
3 902
866,01
3 810
711,76
4 420
792,59
4 775
754,57
4 881
858,33
3 795
687,59
3 810
543,67 9 434
14 188
9 813
13 936
9 089 13 420
9 426
14 151
9 637
14 097
7 932
14 260
8 118
12 802
7 370
11 667 8 206
2010
2010
2010
2010
2010
2010 4,89
0,074
2010
2010 2008
2008
2008
2008
2008
2008 4,57
0,064
2012
2012
2012
2012
2012
2012 3,57
0,006
2008
2008 2006
2006
2012
2012 2007
2007
2007
2007
2007
2007 4,98
0,04
2011
2011
2011
2011
2011
2011 9,08
0,051
2011
2011 2009
2009
2009
2009
2009
2009 10,91
0,055
2013
2013
2013
2013
2013
2013 2,97
0,018
2009
2009 2007
2007
2013
2013
2014
2014 2014
2014
2014
2014
2014
2014
4,46
0,024
4
0,02
10 000
30 000
1 000
1,00 20 000
800
0,80 400
0,40 2
0,01
5 000
10 000
600
0,60 200
0,20 5 377 553 4 994 935 4 674 818 4 357 155 4 577 135 4 907 298 5 176 042 5 924 183 5 722 538
7 920 706 7 743 344 7 809 419 7 549 521 7 654 993 7 746 536 7 340 545 6 669 336 6 715 325 87 609 874
25 151 825
81 309 893
23 786 249
84 285 354
44 183 029
82 149 073
44 222 016 86 871 534
25 536 559
82 845 965
18 490 640
84 664 531
32 035 477
87 665 267
22 791 427
80 657 090
22 299 606
52 721
39 841 35 530 36 381 35 553 34 451 33 696
25 997 26 326
1,35
0,58
1,38
0,70
1,19 0,69
1,37 0,78
1,25 0,75
1,03 0,58
0,98 0,57
0,91 0,61
1,04 0,68
0,03 0,03 0,03 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02
7 8
45,00
3 500
2006
2006 2006
2006 2006
2006
35,00
3 000
1 500 25,00
2 500
1 000 0
0 15,00
2 000
500
Zużycie poszczególnych rodzajów wód [tys. m3]
Wskaźnik emisji do wód związków fosforu, azotu i ChZT na tonę wytworzonego produktu [kg/Mg]
Emisje do wód i do ziemi i emisje do urządzeń kanalizacyjnych innego podmiotu ChZT [Mg]
Wskaźnik ilości wytworzonych odpadów na tonę produktu [Mg]
Ilość odpadów niebezpiecznych z uwzględnieniem kierunków ich zagospodarowania [Mg]
Ilość odprowadzanych ścieków do wód i do ziemi oraz urządzeń kanalizacyjnych innego podmiotu [tys. m3]
Emisje do wód i do ziemi oraz do urządzeń kanalizacyjnych innego podmiotu związków fosforu [Mg]
Emisje do wód i do ziemi oraz do urządzeń kanalizacyjnych innego podmiotu związków azotu [Mg]
100%
0,15 12 000
150
200 000 80%
0,12 10 000
120
150 000 200 000 000
2006
2006
2010
2010
2010
2010 2010
2010 2010
2010 2008
2008
2008
2008 2008
2008 2008
2008 2012
2012
2012
2012 2012
2012 2012
2012 2007
2007
2007
2007 2007
2007 2007
2007 2011
2011
2011
2011 2011
2011 2011
2011 2009
2009
2009
2009 2009
2009 2009
2009 2013
2013
2013
2013 2013
2013 2013
2013 2014
2014
2014
2014 2014
2014 2014
2014 60%
0,09 8 000
90
100 000 150 000 000
40%
0,06 6 000
60
50 000 100 000 000
0%
0%
2 000 0
0
0 0
20%
0,03 4 000
30 50 000 000
42,38
2 411,53 162 197 247
36,88
2 322,19 168 996 969
36,10
21 46,49
156 792 791 142 134 590
25,57
2 848,22 39,64
2 381,55
156 421 653
35,07
3 095,53 170 004 857
38,92
3 041,80 164 612 776
39,88
3 169,81 175 431 492
34,40
3 199,00 166 682 472 33 341
8 225
10 289 16 992
8 605 15 305
8 828 20 108
9 247 23 985
9 104 35 384
16 711 28 402
7 265 17 033
6 665 17 379
zużycie wód podziemnych emisje do wód i do ziemi
ChZT
odpady niebezpieczne
pozostałe Ilość ścieków do wód i do ziemi
emisje do wód i do ziemi
emisje do wód i do ziemi
zużycie wód z sieci innego podmiotu emisje do urządzeń kanalizacyjnych
związki azotu
inne niż niebezpieczne
unieszkodliwione termicznie składowane na składowiskach
Ilość ścieków do urządzeń kanalizacyjnych
emisje do urządzeń kanalizacyjnych
emisje do urządzeń kanalizacyjnych
zużycie wód powierzchniowych
fosfor 9 281 465 11 669 617 9 163 071 13 867 061 15 706 700 9 254 051 4 849 693 4 224 561 1 760 519
21,03 21,72 20,06
15,93 13,71
9,32 8,53 9,46 5,90
414,41 487,56 331,22
1 068,34 881,98
442,88 320,88 178,48 171,00
0,128
79 322 40534
47 695 0,139
49 989 33101
50 173
0,120
90 797 33674
45 427
0,129
98 679 37108
33 885
0,120
71 106 27469
35 330
0,103
10 2791 26897
29 785
0,103
85 425 28061
31 952
0,128
106 885 28407
49 767
0,147
94 484 36556
21 026 0,058
0,00102
0,068 0,00108
0,065 0,00109
0,081
0,00135
0,089
0,00080 0,00092
0,077
0,00099
0,096
0,00121
0,110
0,00118
167 015 172 102 157 932 153 218 151 125 161 968 172 320 157 656 158 814
0,081
5 332,56 4 759,94 3 958,66 3 797,35 3 815,48 3 921,94 4 033,03 4 224,73 4 275,81 5 310,23 5 237,90
4 000,63 5 963,86 6 515,88
3 599,51
1 825,73 1 285,02 1 090,59
6,5 6,5 8,6 7,6 6,4 5,9 5,2 7,6 5,3
123,1 148,0
131,2
110,6
144,1
109,4 103,7 100,2
129,0
9 10
120 90 60 150
30 0
WSKAŹNIKI BEZPIECZEŃSTWA W DYSTRYBUCJI CHEMIKALIÓW
Ilość przewiezionych towarów na dany moduł transportowy [Mg]
Ilość i rodzaj działań zrealizowanych w ramach Programu „OiT” w latach 2008-2014
W strukturze zrealizowanych działań dominowały zadania jak w roku ubiegłym, z obszaru ochrony środowiska (20%) oraz bezpieczeństwa procesowego i pracy (35%).
Zestawienie procentowe dystrybucji produktów w 2014 r. z rozdziałem na szlaki komunikacyjne oraz ilość wypadków
93%
1%
0%
0%
6%
2010 2008
2006 2007 2009 2011 2012 2013 2014
14 000 000
10 000 000
6 000 000 12 000 000
8 000 000
4 000 000 2 000 000 0
Kolej 6 081 890 4 262 356 3 359 910 3 776 102 2 941 662 4 007 669 4 112 658 4 103 390 4 367 785 Drogi 5 620 363 5 198 407 4 592 794 429 414 5 809 120 7 377 170 6 176 968 5 375 237 6 385 728 Morze 3 520 471 3 095 609 2 868 591 1 356 742 1 037 457 2 529 482 2 841 114 2 178 493 3 748 058
Rzeki 116 155 271 945 159 926 41 302 137 303 108 926 97 567 75 966 44 029
Rurociągi 12 261 643 6 929 425 9 002 329 2 463 028 2 164 199 7 740 790 98 329 112 741 141 316
Ilość zadań zadeklarowanych
do wykonania w 2014 r.
Ilość zadań zrealizowanych
w 2014 r.
Ilość zadań w trakcie realizacji lub niezrealizowanych
w 2014 r.
[%] zrealizowanych działań w sumie zadeklarowanych
ochrona środowiska 100 72 28 72%
bezpieczeństwo
procesowe i pracy 158 127 31 80%
ochrona zdrowia 34 32 2 94%
obrót chemikaliami 18 11 7 61%
komunikacja zewnętrzna
i wewnętrzna 47 37 10 79%
inne 11 6 5 55%
OGÓŁEM 368 285 83 77%
2008 97 101 50 18 53 4
2009 61 70 44 15 40 4
2010 83 100 51 19 59 4
2011 88 95 41 15 57 0
2012 72 67 49 19 46 3
2013 82 102 46 18 57 8
2014 72 127 32 11 37 6
ochrona
środowiska bezpieczeństwo
procesowe i pracy ochrona zdrowia
i profilaktyka obrót chemikaliami
komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna dot. Pr. „OiT”
inne działania
Kolej 2 wypadki Drogi 2 wypadki Morze
Rzeki Rurociągi
4.2 DEKLARACJE DZIAŁAŃ DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU
W 2014 roku firmy realizujące Program „Odpowiedzialność i Troska” zrealizowały w pełni 77% zadań zadeklarowanych do wykonania tj. 285 zadań. Ilość ta była o 9 % mniejsza w stosunku do roku ubiegłego (2013). Największą ilość 127, analogicznie jak w roku 2013, zrealizowano działań w obszarze bezpieczeństwa procesowego i poprawy warunków pracy.
Jest to także największa dotychczasowa ilość zadań zrealizowana w tym obszarze na przestrzeni lat.
2006
Ilość odpadów innych niż niebezpieczne z uwzględnieniem kierunków ich zagospodarowania [Mg]
8 000 000 6 000 000
2010
2008 2012
2007 2009 2011 2013 2014
4 000 000 2 000 000 0
pozostałe składowane na składowiskach unieszkodliwione termicznie 2 691 545
1 834 060
2 782 014 1694 394
2 189 678 1 761 577
1 086 128 1 843 851
2 203 723 2 251 981
2 307 386 4 464 769
2 109 929 4 879 883
1 544 485 4 007 921
1 762 767 3 554 567
1083 273 6532 818 974 5306 5221 14514 91
11 12
W odniesieniu do zadań ujętych w poszczególnych grupach tematycznych aktywność zmian w stosunku do roku 2013 przedstawiała się następująco:
• o 1% więcej zrealizowanych zadań w zakresie ochrony środowiska,
• o 7% więcej zrealizowanych działań w zakresie bezpieczeństwa procesowego i bezpieczeństwa pracy,
• taki sam procent zrealizowanych zadań w zakresie ochrony zdrowia i profilaktyki zdrowotnej tj. 94%,
• o 14% mniej zrealizowanych działań w zakresie obrotu chemikaliami,
• o 11% mniej wykonanych zadań w zakresie komunikacji zewnętrznej i wewnętrznej.
Procentowy udział poszczególnych grup działań zrealizowanych w ramach Programu „OiT” w 2014 r.
Struktura nakładów poniesionych na realizację poszczególnych grup działań w ramach Programu „OiT” w latach 2013 i 2014
Nakłady poniesione na realizację działań w ramach Programu „OiT” w latach 2006-2014 (PLN) W roku 2014 na realizację działań wydatkowana została kwota ogółem:
60 934 152 zł tj. o 46 % mniej w stosunku do roku ubiegłego.
ochrona środowiska
bezpieczeństwo procesowe i pracy ochrona zdrowia i profilaktyka
20%
35%
9%
61,49%
54,87%
30,18%
39,99%
0,96%
3,03% 6,52%
0,14% 0,46%
0,21%
0,20%
1,75%
2013 2014
300 000 000 400 000 000
250 000 000 200 000 000
100 000 000 350 000 000 450 000 000
150 000 000
50 000 000 0
2006 88 059 765 18 127 992 452 634 6 489 332 3 003 392 444 686
2007 84 053 475 9 965 417 529 577 937 327 312 546 300 000
2008 253 340 687 31 202 859 1 702 672 9 028 965 751 308 73 200
2009 123 214 093 52 997 521 1 051 352 2 218 304 218 963 32 000
2010 265 365 014 25 788 754 997 271 1 532 787 246 960 1 025 000
2011 73 526 237 9 266 630 674 982 1 342 512 408 565 0
2012 235 365 014 4 650 348 2 119 908 1 757 289 278 643 405 030
2013 62 284 883 45 399 046 3 436 485 1 159 226 242 628 1 990 838
2014 37 470 626 18 391 019 586 261 3 974 785 391 538 119 920
ochrona
środowiska bezpieczeństwo
procesowe i pracy ochrona zdrowia
i profilaktyka obrót chemikaliami
komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna dot. Pr. „OiT”
inne działania
ochrona
środowiska bezpieczeństwo
procesowe i pracy ochrona zdrowia
i profilaktyka obrót
chemikaliami komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna dot. Pr. „OiT”
inne działania
4.3 AUDYTY RAMOWEGO SYSTEMU ZARZĄDZANIA RESPONSIBLE CARE
Jest powszechnie przyjęte, iż dobry system zarządzania ułatwia osiągniecie długookresowej poprawy wyników działalności.
Europejska Rada Przemysłu Chemicznego (CEFIC) w 2005 r.
postanowiła wprowadzić Ramowy System Zarządzania Responsible Care oparty na cyklu Deming’a oraz uwzględniający wymagania istniejących standardów systemów zarządzania, takich jak ISO 14001, OHSAS 18001 oraz ISO 9001. Stosowanie systemu zarządzania RC ma zachęcić przedsiębiorstwa do identyfikacji i uzupełniania luk pomiędzy istniejącymi systemami zarządzania.
Przeprowadzana weryfikacja wdrożonego systemu zarządzania RC jest jednym z najistotniejszych elementów Programu zarówno z powodu podnoszenia poziomu osiągnięć oraz realizacji działań przemysłu, jak również zademonstrowania otwartości dla wszystkich zainteresowanych spoza przemysłu.
obrót chemikaliami
komunikacja zew. i wew. dot. OiT Inne
3%
10%
2%
13 14
W Polsce proces weryfikacji przebiega na dwóch poziomach:
• pierwszy wykonywany jest przez Realizatorów i polega na przeprowadzeniu samooceny za pomocą przygotowanego przez Sekretariat Programu OiT kwestionariusza samooceny;
• drugi wykonywany jest przez przedstawiciela Sekretariatu Programu OiT i polega na przeprowadzeniu audytów weryfikacyjnych stopień wdrożenia systemu zarządzania RC.
W wyniku przeprowadzonych audytów potwierdzających skuteczność oraz zgodność wdrożonego systemu zarządzania RC z wytycznymi Europejskiej Rady Przemysłu Chemicznego oraz zasadami i kryteriami zatwierdzonymi przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego Realizatorzy otrzymują Certyfikat ważny na okres 4 lat.
W 2014 roku certyfikaty przyznano poniższym firmom - Realizatorom Programu OiT.
Przyznane certyfikaty ważne są do 31.12.2018 r.
• ANWIL S.A.
• Ashland Poland Sp. z o.o.
• Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „Police” S.A.
• Inowrocławskie Kopalnie Soli SOLINO S.A.
• ORLEN Asfalt Sp. z o.o.
• CIECH Sarzyna S.A.
Uroczyste wręczenie Certyfikatów Ramowego Systemu Zarządzania nastąpiło podczas organizowanego przez Sekretariat Programu OiT i Polską Izbę Przemysłu Chemicznego Forum Ekologicznego Branży Chemicznej w Toruniu.
5. SYSTEM KOMUNIKACJI
Jednym z podstawowych filarów Programu „Odpowiedzialność i Troska”
jest otwartość firm realizujących Program. Przekazywanie informacji o Programie, idei promujących ekologię i bezpieczeństwo oraz dzielenie się osiągnięciami w tym zakresie, jest wymagane i zgodne z Wytycznymi RC.
Komunikacja w ramach Programu kierowana jest do podmiotów z bliższego i dalszego otoczenia firm realizujących Program. Sekretariat Programu
„Odpowiedzialność i Troska” wspomaga w tym zakresie Realizatorów Programu, poprzez:
• prowadzenie stron internetowych poświęconych Programowi, w tym wydawanie biuletynu elektronicznego „Oit-ek”
Sekretariat prowadzi stronę internetową poświęconą w całości Programowi OiT www.rc.com.pl. Sekretariat regularnie wydaje również newsletter (biuletyn Oit-ek), kierowany do firm realizujących Program „Odpowiedzialność i Troska”, Kapituły Programu i Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego. Biuletyn elektroniczny ma na celu informowanie o istotnych wydarzeniach związanych z Programem i prowadzonymi działaniami w ramach Sekretariatu, a także aspektach prawnych dotyczących ochrony środowiska i obrotu chemikaliami. Pełni on również funkcję komunikacji pomiędzy Sekretariatem a Realizatorami „OiT”.
Ponadto Sekretariat prowadzi 3 strony internetowe tematyczne, poświęcone inicjatywom prowadzonym przez Sekretariat. Strony te są aktywne okresowo, tj. przez czas prowadzenia danego przedsięwzięcia i są to: strona poświęcona Akcji Drzewko za butelkę (www.drzewkozabutelke.pl), strona poświęcona konkursowi fotograficznemu „Złap zająca”
i „Złap zająca – Junior” (www.zlapzajaca.pl) oraz strona związana z organizowaną konferencją pn. Forum Ekologiczne Branży Chemicznej (www.forumekologiczne.com.pl).
• prowadzenie konkursów wewnętrznych dla pracowników firm realizujących Program „OiT”
Realizując założenia o promocji idei Programu OiT wśród pracowników firm - Realizatorów, Sekretariat Programu OiT w 2014 r. kontynuował prowadzenie konkursów wewnętrznych zainicjowanych w roku ubiegłym. Nawiązując do obchodów świąt o tematyce związanej z ochroną środowiska czy profilaktyką zdrowia, przekazywano informacje o istotnych elementach funkcjonowania Programu.
Konkursy wewnętrzne przeprowadzono wykorzystując funkcjonujące w firmach kanały komunikacji tj. intranet, rozgłośnie, gazetki zakładowe, e-mailing. Dotyczyły one obchodów następujących świąt powiązanych tematycznie z założeniami Programu:
• Międzynarodowego Dnia Ptaków (łącznie wzięło udział 17 firm)
• Światowego Dnia Ochrony Środowiska (łącznie wzięło udział 14 firm)
• Międzynarodowego Dnia Ochrony Warstwy Ozonowej (łącznie wzięło udział 14 firm)
• Światowego Dnia Żywności (łącznie wzięło udział 13 firm).
Do każdego konkursu zgłaszało się średnio 15 programowych firm. Firmy uczestniczące w konkursie otrzymywały przygotowany przez Sekretariat materiał, mający na celu prawidłowe i sprawne przeprowadzenie konkursów wewnętrznych.
• promocję wydarzeń programowych w mediach
Przygotowywanie i dystrybucja informacji prasowych do mediów ogólnopolskich, regionalnych i lokalnych dotyczących:
• Akcji „Drzewko za butelkę”,
• Forum Ekologicznego Branży Chemicznej,
• Konkursu „Złap zająca”.
15 16
6.1 Forum Ekologiczne Branży Chemicznej
Już jedenasty raz z inicjatywy Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego i Sekretariatu Programu „Odpowiedzialność i Troska” branża chemiczna spotkała się w Toruniu, na cyklicznie organizowanej konferencji pn. „Forum Ekologiczne Branży Chemicznej”.
Konferencja została zorganizowana w hotelu Copernicus, w dniach 8-10 października 2014 roku, uczestniczyło w niej blisko 90 osób, przedstawicieli firm branży chemicznej i pokrewnych, ekspertów z dziedziny prawa gospodarczego, ochrony środowiska i administracji. Patronat nad Forum objęło Ministerstwo Gospodarki i Forum Odpowiedzialnego Biznesu.
Pierwszy dzień konferencji rozpoczął się od powitania uczestników Forum przez przedstawicieli Kapituły Programu „Odpowiedzialność i Troska”, Sekretariatu Programu oraz przedstawiciela Urzędu Miasta w Toruniu.
• kontakty z uczelniami oraz współpracę z innymi realizatorami na arenie światowej
• W 2014 r. po raz kolejny Przewodnicząca Kapituły Programu OiT w ramach komunikacji zewnętrznej, na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej poprowadziła wykład dla studentów kierunków Technologii Chemicznej i Biotechnologii na temat Programu Responsible Care. Celem wygłoszonej prezentacji było zapoznanie studentów z ideą Programu, zaprezentowanie jego struktury w skali globalnej i krajowej oraz szczegółowe przedstawienie działań podejmowanych przez polskich Realizatorów.
• Udział przedstawiciela Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego w spotkaniach organizowanych przez CEFIC, tj. dwa spotkania Strategicznej Grupy Roboczej Responsible Care; trzy posiedzenia Strategy Implementation Group Energy
& Climate Change, które odbyły się w Brukseli. Posiedzenia te poświęcone były kwestiom polityki klimatycznej oraz stanowisku UE i innych znaczących interesariuszy przygotowywanych na Konferencję Klimatyczną ONZ w Limie (COP20), a także bieżącej sytuacji w obowiązujących i projektowanych ramach prawnych w UE i krajach członkowskich oraz Projektowi SPICE3.
6. DZIAŁALNOŚĆ EDUKACYJNA
Program „Odpowiedzialność i Troska” to nie tylko obowiązki wynikające z ramowych wytycznych RC, ale również szeroko pojęte aspekty edukacyjne. Celem tych działań jest zdobywanie wiedzy o Programie, wiedzy z zakresu ochrony środowiska, bezpieczeństwa; wymiana doświadczeń między Realizatorami, ale również edukacja społeczności lokalnej (bliskiej - – pracownicy oraz dalszej – osoby spoza firmy) i uwrażliwianie jej na elementy środowiska.
Sekretariat Programu „Odpowiedzialność i Troska w 2014 r. zrealizował trzy sztandarowe przedsięwzięcia:
• Konferencja „Forum Ekologiczne Branży Chemicznej”
• Akcja „Drzewko za butelkę”
• Konkurs fotograficzny „Złap zająca” i „Złap zająca – Junior”
Kolejnym punktem Programu było uhonorowanie firm, które skutecznie wdrożyły Ramowy System Zarządzania Responsible Care, tj.:
• ANWIL S.A.,
• Ashland Poland Sp. z o.o.,
• Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „Police” S.A.,
• Inowrocławskie Kopalnie Soli SOLINO S.A.,
• ORLEN Asfalt Sp. z o.o.,
• CIECH Sarzyna S.A.
Uhonorowano także przedsiębiorstwa, które obchodziły w tym roku swój jubileusz realizacji Programu OiT:
• 20–lecie realizacji Programu obchodziła Grupa Azoty S.A.;
• 10-lecie realizacji Programu obchodziły trzy firmy: Basell Orlen Polyolefins Sp. z o.o., Donauchem Polska Sp. z o.o., HSH Chemie Sp. z o.o..
W bogatym bloku tematycznym konferencji prezentowane były zagadnienia dotyczące CSR Corporate Social Responsibility, w kontekście prac na forum Unii Europejskiej oraz CSR z perspektywy przedsiębiorcy. Drugą sesję tematyczną poświęcono w całości bezpieczeństwu w przemyśle chemicznym. Przedstawiono prezentacje odnoszące się do bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa procesowego.
Drugi dzień konferencji był poświęcony obszarowi ochrony środowiska i aspektom prawnym. Tego dnia prelekcje prowadzili m.in.: eksperci prawa ochrony środowiska z Kancelarii CMS Cameron McKenna, którzy omawiali ważne, z punktu widzenia przedsiębiorstw chemicznych, przepisy prawa, uzupełniając je cennymi wskazówkami interpretacyjnymi. Omawiane były także praktyczne aspekty związane z przygotowaniami raportów początkowych. Ogromnym zainteresowaniem cieszyła się prezentacja Przedstawiciela Ministerstwa Środowiska Pana Michał Jabłońskiego, który omawiał nowe obowiązki przedsiębiorców, które wynikają z nowelizacji ustawy prawo ochrony środowiska.
Znaczącym blokiem w tym roku był blok poświęcony odpadom. Gośćmi byli przedstawiciele przedsiębiorstw i organizacji na co dzień zajmujący się tą tematyką. Ostatnim blokiem Programu był blok poświęcony kwestiom energetyczno-klimatycznym.
Prezentację przedstawili Pan Krzysztof Łokaj z PIPC oraz Pan Profesor Marek Brzeżański. Odbyła się również rozmowa z Przedstawicielem Biura ONZ w Polsce Panem Kamilem Wyszkowskim w temacie inicjatyw podejmowanych przez ONZ w obszarze ochrony środowiska i klimatu.
XI „Forum Ekologiczne Branży Chemicznej”, zorganizowane przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego oraz Sekretariat Programu „Odpowiedzialność i Troska”, po raz kolejny stworzyło dogodną płaszczyznę do poszerzania wiedzy, wymiany doświadczeń i poznania ciekawych ludzi.
17 18
Uczestnictwo w tej proekologicznej Akcji było dla dzieci wspaniałą zabawą łączącą walory edukacyjne oraz wspólne działanie na rzecz dbałości o środowisko naturalne. Tradycyjnie na zakończenie każdej edycji Akcji „Drzewko za butelkę”
zorganizowano uroczyste Finały, które były okazją do wspólnej zabawy wszystkich uczestników.
Podczas zabawy, której towarzyszyło podsumowanie Akcji i prezentacja wyników zebranych butelek, dzieci i młodzież zostały obdarowane nagrodami i dyplomami.
Zaangażowanie dzieci w zbieranie pustych butelek PET, było bardzo duże. Najwięcej butelek udało się zebrać uczestnikom z Puław (844 359 szt.) oraz z Włocławka (680 874 szt.), gdzie padły rekordy dotychczasowych edycji.
Łącznie podczas wszystkich edycji od 2003 do 2014 roku dzieci zebrały 22 054 020 szt. butelek i posadziły 26 818 szt. drzew i krzewów. Jak co roku, również i w tym, uczestnicy Akcji wykazali się ogromnym zaangażowaniem i determinacją, w zbieraniu butelek, sprawiając przy tym, że ogromna ich ilość trafiła do powtórnego przerobu.
Akcja „Drzewko za butelkę” zakończyła się z końcem maja, podczas jej trwania zebrano:
3 086 237 szt. butelek i posadzono 2 380 szt. drzewek.
6.2 Akcja „Drzewko za butelkę”
Realizatorzy Programu OiT zgodnie z wytycznymi angażują się w działania polegające na edukacji społeczności lokalnej, minimalizując przy tym negatywne oddziaływanie na środowisko w otoczeniu firmy. Jednym z takich projektów jest zainicjowana i prowadzona przez Sekretariat Programu
„Odpowiedzialność i Troska” akcja „Drzewko za butelkę”. Akcja pod patronatem Ministerstwa Środowiska przeprowadzona była już 12 rok z rzędu. Akcja polegała na zbieraniu butelek PET przez dzieci ze szkół i przedszkoli zlokalizowanych w otoczeniu firm – Realizatorów Programu OiT (powiat, gmina), które następnie trafiły do recyklingu. Wprowadzony efekt rywalizacji między szkołami i ich dziećmi pozwolił na zakończenie Akcji z dużym sukcesem.
W Akcji „Drzewko za butelkę” w 2014 r. wzięło udział 7 Realizatorów Programu OiT:
• ASHLAND Poland Sp. z o.o.
• Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy” S.A.
• Anwil S.A.
• PCC Rokita S.A.
• PCC Consumer Products Kosmet Sp. z o.o.
• CIECH Sarzyna S.A.
• Branżowa Organizacja Odzysku S.A.
6.3 Konkurs fotograficzny „Złap zająca” i „Złap zająca – Junior”
Konkurs fotograficzny „Złap zająca” w 2014 roku został zorganizowany już po raz ósmy.
Pomysł na konkurs zrodził się w firmie Grupa Azoty Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A., będącej Realizatorem Programu OiT. Następnie został szybko zaszczepiony na grunt Programu i jego uczestników.
Głównym celem inicjatywy jest rozwijanie umiejętności dostrzegania walorów przyrodniczych, rozbudzanie wrażliwości na piękno otaczającego świata fauny i flory oraz krajobrazu wśród pracowników i ich dzieci firm realizujących Program
„Odpowiedzialność i Troska”. Ukazywanie na zdjęciach obrazów przyrodniczych oraz utrwalanie wzorców poszanowania środowiska naturalnego jest fundamentem konkursów „Złap zająca”. Symboliczny „uciekający zając”, którego wszyscy pragną złapać, jest odzwierciedleniem wykonania najlepszego zdjęcia. Uchwycenie wyjątkowej klatki, zrobienie magicznego zdjęcia, godnego nagrody to dla uczestników konkursu fotograficznego „Złap zająca” prawdziwe wyzwanie.
Miasta, które zebrały największe ilości butelek w 2014 r. to:
• Puławy – 844 359 szt.
• Włocławek – 680 874 szt.
• Tarnów – 454 454 szt.
dla porównania w 2013 r. były to:
• Włocławek – 563 549 sztuk
• Puławy – 729 140 sztuk
• Brzeg Dolny – 271 508 sztuk
Patronat honorowy nad konkursami objęła Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska oraz Liga Ochrony Przyrody. Patronami medialnymi byli portal www.fotografiaprzyrody.pl oraz magazyn Ptaki Polski. Na stronie internetowej prowadzonej przez Sekretariat Programu OiT, www.zlapzająca.pl, w poradniku fotografii cyklicznie zamieszczane były informacje na temat, jak fotografować przyrodę autorstwa pana Marka Kosińskiego.
W porównaniu z poprzednimi latami, VIII edycja konkursu „Złap zająca” przyniosła największą ilość prac konkursowych.
Do poziomu krajowego zakwalifikowało się 225 zdjęć (więcej o 8 zdjęć w porównaniu do 2013 r.) z 17 firm realizujących Programu OiT:
• ANWIL S.A.,
• AZELIS POLAND SP. z o.o.
• BASF POLSKA Sp. z o.o.
• Basell Orlen Polyolefins Sp. z o.o.
• Branżowa Organizacja Odzysku S.A.
• Fosfan S.A.
• Grupa Azoty S.A.
• Grupa Azoty ZAK S.A.
• Grupa Azoty Zakłady Azotowe „PUŁAWY” S.A.
• Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „POLICE” S.A.
• Inowrocławskie Kopalnie Soli „Solino” S.A.
• ORLEN Eko Sp. z o.o.
• PCC Rokita S.A.
• PETROCHEMIA – BLACHOWNIA S.A.
• Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A.
• PTS WAK-TRANS Sp. z o.o.
• CIECH Sarzyna S.A.
W poszczególnych kategoriach wpłynęła następująca liczba zdjęć:
• „ z życia zwierząt” - 73
• „z życia roślin” - 73
• „krajobraz i jego elementy” - 79
19 20
W dniu 30 września 2014 r., odbyło się posiedzenie Jury konkursów „Złap zająca” oraz „Złap zająca- – Junior”. Celem konkursów było wyłonienie laureatów nagród pieniężnych I, II oraz III stopnia w każdej z trzech kategorii („z życia roślin”,
„z życia zwierząt”, „krajobraz i jego elementy”) oraz nagród rzeczowych w poszczególnych kategoriach wiekowych w konkursie „Złap zająca – Junior”.
Zgodnie z regulaminami konkursów, organizator krajowy powołał Jury, w skład którego weszli:
• Tomasz Krzyśków - Redaktor kwartalnika „Ptaki Polski” – przewodniczący Jury;
• Marek Machnikowski - Zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Regionalny Konserwator Przyrody;
• Marek Kosiński - zawodowy fotograf przyrody, laureat wyróżnień w prestiżowych, międzynarodowych konkursach fotografii przyrodniczej, biolog (dr nauk biologicznych) i przyrodnik z wykształcenia i zamiłowania, popularyzator przyrody i fotografii przyrodniczej.
Podczas posiedzenia Jury wyłoniło laureatów nagród I, II oraz III stopnia w każdej z trzech kategorii („z życia roślin”,
„z życia zwierząt”, „krajobraz i jego elementy”), w konkursie „Złap zająca” oraz laureatów nagród I, II oraz III stopnia w każdej z trzech kategorii wiekowej (klasy I-III, klasy IV-VI, gimnazjum) w konkursie „Złap zająca – Junior”.
Dodatkowo w głosowaniu internetowym wybrano najlepsze fotografie przyznając tytuł Grand Prix dla każdej z trzech kategorii.
• ANWIL S.A.,
• Basell Orlen Polyolefins Sp. z o.o.,
• FOSFAN S.A.,
• Grupa Azoty S.A.,
• Grupa Azoty ZAK S.A.,
• Grupa Azoty Zakłady Azotowe „PUŁAWY” S.A.,
• Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „POLICE” S.A.,
• PCC Rokita S.A.,
• PETROCHEMIA – BLACHOWNIA S.A.,
• Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A.,
• PTS WAK – TRANS Sp. z o.o.,
• CIECH Sarzyna S.A.
W poszczególnych kategoriach wiekowych wpłynęła następująca liczba zdjęć:
• uczniowie szkół podstawowych: klasy I-II - 35
• uczniowie szkół podstawowych: klasy IV-VI - 41
• uczniowie gimnazjum - 23
II edycja konkursu fotograficznego „Złap zająca – Junior” to 99 zdjęć zakwalifikowanych do konkursu ogólnokrajowego.
Konkurs organizowany jest dla dzieci pracowników firm realizujących Programu OiT i zyskał już uznanie wśród najmłodszych obserwatorów przyrody, co widać po ilości przesyłanych zdjęć. Do konkursu krajowego zakwalifikowano zdjęcia nadesłane
z 12 firm realizujących Programu OiT:
Sekretariat Programu „Odpowiedzialność i Troska”
Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego
ul. Chemików 7 09-411 Płock tel. 24 256 76 48 fax 24 367 75 48
Oddział we Włocławku ul. Toruńska 248 87-805 Włocławek
tel. 54 237 28 07 fax 54 237 24 12 e-mail: redakcja@rc.com.pl
W Raporcie wykorzystano zdjęcia Laureatów konkursu fotograficznego „Złap zająca” z 2014 r.
