*** S£OWAKLUCZOWE STRESZCZENIE HYDROGEOCHEMIASZCZAWTERMALNYCHDUSZNICKIEGOSYTEMUHYDROGEOTERMICZNEGO

(1)

Beata WIKTOROWICZ

Pañstwowy Instytut Geologiczny- Pañstwowy Instytut Badawczy

Oddzia³ Œwiêtokrzyski im. Jana Czarnockiego 25-953 Kielce, ul. Zgoda 21

Tel. (041) 36125 37; e-mail: beata.wiktorowicz@pgi.gov.pl

Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa¿ony Rozwój nr 1–2/2010

HYDROGEOCHEMIA SZCZAW TERMALNYCH DUSZNICKIEGO SYTEMU HYDROGEOTERMICZNEGO

STRESZCZENIE

Szczawy termalne s¹ szczególnym rodzajem wód podziemnych, wykorzystywanym do celów balneolo- gicznych. Dusznicki system geotermiczny buduje kompleks ska³ metamorficznych z³o¿ony ze zró¿nicowanych facjalnie i petrograficznie ³upków ³yszczykowych oraz gnejsów z soczewkami kwarcu i wapieni krystalicznych.

Wystêpuj¹ce w ich obrêbie szczawy charakteryzuj¹ siê niewysok¹ mineralizacj¹ wahaj¹c¹ siê od 1,3 do 3,4 g/dm³ oraz temperatur¹ wód przy wyp³ywie na powierzchniê od 10,5 do 34,7°C. S¹ to wody o g³ównym typie chemicznym HCO₃-Ca-Na(Mg).

W artykule przedstawiono wyniki iloœciowej analizy zwi¹zku œrodowiska skalnego ze sk³adem chemicznym szczaw termalnych wystêpuj¹cych w obrêbie dusznickiego systemu hydrogeotermicznego. Do realizacji pracy wykorzystano modelowanie hydrogeochemiczne, które przeprowadzono przy u¿yciu programu komputerowego WATEQ4F.

Otrzymane wyniki pozwoli³y na okreœlenie modelu hydrogeochemicznego formowania siê szczaw termalnych wystêpuj¹cych w rejonie Dusznik-Zdroju. Stwierdzono, ¿e minera³ami decyduj¹cymi o równowadze hydrogeochemicznej wód eksploatowanych p³ytkimi ujêciami s¹: grupa wêglanów, krzemionka amorficzna i skaleñ potasowy. Natomiast z najg³êbszego odwiertu GT-1 g³ównie krzemionka amorficzna. Fazy rozpuszczane stanowi¹ minera³y z grupy amfiboli, piroksenów, serpentynu i chloryty. Ustalono równie¿, ¿e w stosunku do faz mi- neralnych zawieraj¹cych zwi¹zki i ¿elaza i ³yszczyków badane wody s¹ silnie przesycone.

S£OWA KLUCZOWE

Szczawy termalne, dusznicki system hydrogeotermiczny, modelowanie hydrogeochemiczne

* * *

Recenzowa³a dr in¿. Barbara Tomaszewska

Artyku³ wp³yn¹³ do Redakcji 31.08.2009 r., zaakceptowano do druku 23.06.2010 r.

(2)

WPROWADZENIE

W rejonie Dusznik-Zdroju wystêpuj¹ szczawy uznane za lecznicze. Wed³ug ogólnie przyjêtej definicji s¹ to wody, zawieraj¹ce w swoim sk³adzie co najmniej 1000 mg/dm³ wolnego dwutlenku wêgla (Dowgia³³o i in. 2002). Wody lecznicze Dusznik-Zdroju spoœród sudeckich szczaw wyró¿nia podwy¿szona temperatura osi¹gaj¹ca w wiêkszoœci ujêæ war- toœci od 10,5 do 18,8°C. Natomiast w nowo wykonanym otworze GT-1 o g³êbokoœci 1695 m, uzyskano szczawê termaln¹ o temperaturze 34,7°C (Fistek, Fistek 2002).

Problematyka hydrogeotermiczna regionu by³a tematem wielu dyskusji. Tezê o istnieniu dodatniej anomalii geotermicznej w rejonie Dusznik sformu³owa³ Dowgia³³o (1976, 1985, 1987).

Przedmiotem niniejszej pracy jest charakterystyka hydrogeochemiczna dusznickich szczaw termalnych w œwietle nowych danych uzyskanych w wyniku wykonania g³êbokiego otworu GT-1 (Fistek, Fistek 2002). Pierwsze wzmianki dotycz¹ce stanu równowagi termo- dynamicznej dusznickich szczaw poruszane by³y w pracach Leœniak i Nowak (1993), Wiktorowicz (2004, 2006) oraz Kie³czawy i Wiktorowicz (2006a, 2006b, 2007).

Do realizacji prezentowanej pracy wykorzystano modelowanie hydrogeochemiczne, które przeprowadzono przy u¿yciu programu komputerowego WATEQ4F (Ball, Nordstrom 1992).

1. ZARYS WARUNKÓW GEOLOGICZNYCH

Dusznicki system geotermiczny buduje kompleks ska³ metamorficznych jednostki krystaliniku Gór Bystrzyckich i Orlickich (rys. 1). S¹ to bardzo zró¿nicowane facjalnie i petrograficznie ³upki ³yszczykowe, kwarcytowe, chlorytowe oraz gnejsy z wk³adkami i soczewkami kwarcu, amfibolitów oraz wapieni krystalicznych. W obrêbie jednostki spotyka siê ska³y ¿y³owe, przypuszczalnie wieku górnokraboñskiego, reprezentowane przez lam- profiry i porfiry kwarcowe. Wyst¹pieniom tych ska³ towarzysz¹ powszechnie brekcje kwar- cowo-hematytowe, wype³niaj¹ce strefy pêkniêæ (Dumicz 1964). Na krystalicznym pod³o¿u w tzw. obni¿eniu dusznickim zalegaj¹ utwory górnej kredy jednostki synklinorium œródsu- deckiego. S¹ to g³ównie osady margliste prze³awicone seriami piaszczysto-mu³owcowymi i wêglanowymi (Radwañski 1959).

Na terenie objêtym badaniami wystêpuj¹ liczne uskoki, nale¿¹ce generalnie do dwóch g³ównych systemów stref tektonicznych Sudetów (Dumicz 1964). Pierwszy system, do którego nale¿y uskok brze¿ny dusznicki, stanowi liniê o przebiegu NW-SE, oddzielaj¹c¹ krystalinik Gór Bystrzyckich i Orlickich od jednostki synklinorium œródsudeckiego. Drug¹, wa¿n¹ stref¹ uskokow¹ jest strefa dyslokacji Podgórze-Graniczna-Zieleniec o przebiegu NNW-SSE (rys. 1).

2. TYPY CHEMICZNE SZCZAW

Obecnie w obrêbie uzdrowiska Duszniki Zdrój znajduje siê dziesiêæ ujêæ szczaw, z czego szeœæ nie jest eksploatowanych. Otwory usytuowane s¹ na niewielkim obszarze wzd³u¿ osi

(3)

doliny Bystrzycy Dusznickiej. Pod wzglêdem chemicznym dusznickie szczawy reprezentuj¹ wody typu HCO₃-Ca-Na-(Mg). Stopieñ mineralizacji jest zró¿nicowany i waha siê od 1,3 do 3,4 g/dm³(tab. 1). W sk³adzie chemicznym badanych wód dominuj¹cym anionem jest jon HCO₃ (91–96% mval/dm³). Wœród kationów najwiêksze znaczenie posiadaj¹ jony wa- pniowe (37–90 % mval/dm³), sodowe (2–30% mval/dm³) i magnezowe (7–24% mval/dm³).

Warto zaznaczyæ, ¿e badane szczawy charakteryzuje równie¿ znaczna iloœæ rozpuszczanego CO₂ (0,8–2,0 g/dm³), który odzyskiwany jest do przemys³owego wykorzystania (Fistek 1977; Ciê¿kowski 1990).

3. ANALIZA WSKANIKÓW NASYCENIA SI

Oceny zwi¹zku miêdzy chemicznym sk³adem szczaw i sk³adem mineralnym ska³ wo- onoœnych dokonano na podstawie wartoœci wskaŸnika nasycenia SI (Saturation Index).

Przyjêto, ¿e stanowi bliskiemu równowadze, odpowiadaj¹ wartoœci wskaŸnika SI w prze- dziale ±5%log K_T(Appelo, Postma 1999).

DUSZNIKI ZDRÓJ

B-3 B-2

GT 1

B-4 Agata

Pieniawa Chopina Zimny

Zdrój

B-1

Jan Kazimierz

B-3 B-2 B-1

B-4 Agata

Zimny Zdrój

Pieniawa Chopina

Jan Kazimierz

DUSZNIKI ZDRÓJ

GT 1

1 2 3 4

5 6 7

0 0,5 km

Rys. 1. Mapa geologiczna rejonu Dusznik Zdroju (na podstawie Radwañski 1959)

Objaœnienia: 1 – ska³y osadowe górnej kredy, 2 – granitognejsy, 3 – mylonity , 4 – kataklazyty, 5 – wapienie krystaliczne 6 – ³upki ³yszczykowe, 7 – wyst¹pienia szczaw

Fig. 1. The geological sketch map of Duszniki Spa (after Radwañski 1959)

1 – the Upper Cretaceous sediments, 2 – granite, 3 – mylonite, 4 – cataclasites, 5 – crystalline limestones, 6 – mica schists, 7 – CO₂-rich waters

(4)

Tabela 1 Sk³ad chemiczny dusznickich szczaw w skróconym zapisie Kur³owa

Table 1 Chemical composition of CO₂rich waters of the Duszniki Spa expressed by Kurlov formula

Nazwa ujêcia G³êbokoœæ [m]

Okres

i /liczba analiz Skrócony zapis analiz wzorem Kur³owa

Agata 20,0 1986–1999

/13/ CO M HCO SO Cl

Ca Mg Na 2

1 2 1 8 1 3 1 7 395 96

43 4 1 2

90 7 8 2

, - , , - , - - -

- T^{10 5 13 4}^, ^- ^, Pieniawa Chopina

Jan Kazimierz B-4 Nr 39

56,0–180,0 1980–2008

/76/ CO M HCO SO Cl

Ca Na Mg

2

1 3 2 0 1 5 2 8 391 95 44 8 1

46 50 30 2

, - , , - , - -

- 0 24

15 5 18 8 - T ^, - ^,

GT-1

193,5–534,0 2002

/1/ CO M HCO SO Cl

Ca Na Mg T 2

0 9 3 2 3

93 4 5 1

37 30 22

26

, ,

552,5–1695,0 2002

/1/ CO M HCO SO Cl

Ca Na Mg T 2

0 8 3 4 395 44 1

42 29 20

34 7

, , ,

-8 -6 -4 -2 0 2

5 10 15 20 25 30 35 40

Temperatura [^OC]

WskaŸnikSI

tremolit dolomit kalcyt Si(a) talk kwarc fluoroapatyt

Rys. 2. WskaŸniki stanu nasycenia (SI) dla dusznickich szczaw wzglêdem wybranych minera³ów Fig. 2. Saturation index (SI) of CO2rich waters in Duszniki Spa with respect to typical minerals

(5)

Na podstawie uzyskanych wyników ustalono, ¿e stan równowagi hydrogeochemicznej szczaw dusznickiego systemu geotermalnego kszta³tuje g³ównie krzemionka amorficzna (SI od –0,32 do 0,15). Stwierdzono, ¿e wody p³ytszego horyzontu wykazuj¹ równie¿ stan bliski punktowi nasycenia z grup¹ wêglanów reprezentowan¹ przez kalcyt i dolomit (SI od 0,03 do 0,52). Œwiadczy to o zwi¹zku badanych wód z wapieniami krystalicznymi, wystêpuj¹cymi w tym rejonie, o czym wzmiankowa³ ju¿ Dowgia³³o (1978). Przy czym zauwa¿a siê, ¿e w partiach g³êbszych badane wody charakteryzuj¹ siê stanem przesycenia wzglêdem mi- nera³ów wêglanowych, reprezentowanych przez kalcyt i dolomit (SI od 0,62 do 1,39).

Natomiast cech¹ wyró¿niaj¹c¹ szczawê termaln¹ ujêt¹ w najg³êbszym horyzoncie jest uzyskanie stanu bliskiego równowadze z fluoroapatytem (SI –0,35) i talkiem (SI 0,48).

Analiza wskaŸników nasycenia wykaza³a, ¿e wszystkie badane dusznickie szczawy wykazuj¹ stan niedosycenia z grup¹ serpentynu, amfiboli i piroksenów (SI od –1,2 do –8,205). Ustalono równie¿, ¿e badane wody wykazuj¹ stan przesycenia wzglêdem kry- stobalitu, kwarcu oraz hematytu (SI od 0,61 do 22,17).

Na podstawie otrzymanych wyników mo¿liwa by³a próba ustalenia pionowej strefowoœci hydrogeochemicznej dusznickich szczaw. Zró¿nicowanie widoczne jest tym bardziej, ¿e odwiert GT-1 posiada a¿ 1695 m g³êbokoœci (Fistek, Fistek 2002). Uzyskane wyniki pozwoli³y na przedstawienie odpowiedniego schematu (rys. 3). Najciekawszy efekt uzyskano w przypadku nasycania siê szczaw tremolitem. Zauwa¿a siê zmianê parametru od wartoœci charakteryzuj¹cych stan wysokiego niedosycenia (SI > –7,0) dla szczaw eksploa- towanych p³ytkimi ujêciami, do wartoœci znacznie mniejszych (SI od –0,81 do –1,64) dla wód ujêtych najg³êbiej. Podobn¹ zale¿noœæ obserwuje siê dla chryzotylu, jak i diopsydu.

Uzyskane wartoœci œwiadcz¹ o procesie mieszania siê szczaw, uformowanych na du¿ych g³êbokoœciach, z wodami o wyraŸnie ujemnych wartoœciach wskaŸników nasycenia w stosunku do minera³ów ska³ metamorficznych z grupy serpentynu, amfiboli i piroksenów.

Nale¿y zatem przyj¹æ mo¿liwoœæ zasilania dusznickich szczaw przez wody krasowe roz- winiête tu w wapieniach krystalicznych, o czym wzmiankowa³ ju¿ Ciê¿kowski (1989) oraz Ciê¿kowski i inni (1996). Z lokalizacji ujêæ wynika, ¿e dop³yw wód krasowych nastêpuje z kierunku po³udniowego, na g³êbokoœci oko³o 200 m. W toku przeprowadzonych badañ ustalono, ¿e tworzenie siê dusznickich szczaw nastêpuje w obrêbie ska³ metamorficznych reprezentowanych przez ró¿ne odmiany ³upków krystalicznych, ³yszczykowych, granito- gnejsów, paragnejsów i wapieni krystalicznych. Natomiast na powierzchni mo¿emy obser- wowaæ wyp³ywy szczawy o zró¿nicowanej mineralizacji i temperaturze, ale o podobnym typie chemicznym HCO₃-Ca-Na-(Mg).

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Podjêcie badañ nad stanem równowagi hydrogeochemicznej szczaw dusznickiego systemu hydrogeotermicznego jest szczególnie wa¿ne ze wzglêdu na wykorzystanie wód jako surowiec leczniczy w uzdrowisku. Przeprowadzone badania w sposób istotny uzupe³ni³y problematykê hydrogeochemiczn¹ sudeckich szczaw termalnych. Wykonana analiza okreœ- li³a w sposób iloœciowy dominuj¹cy wp³yw ró¿norodnoœci œrodowiska skalnego na for-

(6)

HCO -Ca-Na(Mg) pH=6,52 Sp=3,95 g/l

3

HCO -Na-Mg pH=6,45 Sp=3,16 g/l

3

HCO -Ca-Na pH=6,64 Sp= 3,41

3

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

1600

1700

40 C⁰ 20

G³êbokoœæ [m] 0

Temperatura [ C]⁰

3

HCO -Ca-Na pH=6,55 Sp=2,89 g/l

3

SI+ SI= SI-

dolomit kalcyt krystobalit

kwarc hematyt

Si(a) fluoroapatyt

talk tremolit chryzotyl diopsyd

SI+ ^SI= ^SI-

kwarc hematyt

Si(a) fluoroapatyt

SI+ SI= SI-

kwarc hematyt

Si(a) fluoroapatyt

tremolit chryzotyl diopsyd talk

SI+ SI= SI-

krystobalit kwarc hematyt

dolomit kalcyt

Si(a) fluoroapatyt

SI+ SI= SI-

dolomit kalcyt Si(a)

SI+ SI= SI-

dolomit kalcyt Si(a) fluoroapatyt

3

HCO -Ca-Na pH=6,55 Sp=2,89 g/l

3

HCO -Ca-Na pH=6,64 Sp= 3,41

3

Objaœnienia: 1 2 3 4 5

Rys. 3. Zmiennoœæ wybranych wskaŸników stanu nasycenia (SI) dusznickich szczaw termalnych w profilu pionowym (wykonano na podstawie Fistek, Fistek 2002)

1 – osady czwartorzêdowe, 2 – ³upki ³yszczykowe, 3 – paragnejsy muskowitowo-biotytowe, 4 – granitognejsy, 5 – gnejsy z wk³adkami ³upków amfibolowych i muskowitowo-biotytowych Fig. 3. Saturation indexes (SI) of CO2rich waters in Duszniki Spa (on the basis Fistek, Fistek 2002) 1 – Quaternary sediments, 2 – mica schists, 3 – paragneiss , 4 – granite, 5 – gneiss from the inserts and shale amfibolite and muscowite-biotyte

(7)

Tabela2 ZestawieniewskaŸnikównasyceniaSIdlaszczawtermalnychzotworuGT-1wDusznikachZdroju(napodstawieFistek,Fistek2002) Table2 Saturationindexes(SI)ofCO2richwatersinDusznikiSpa(onthebasisFistek,Fistek2002) Faza mineralna

TypwodyHCO3-Na-MgHCO3-Ca-NaHCO3-Na-MgHCO3-Ca-NaHCO3-Na-MgHCO3-Ca-NaHCO3-Ca-Na temperatura[°C]1015,828,428,830,631,231,330,6313233,83134,935,8 g³êbokoœæ[m]198,0216,0193,5–560,0796,51220,01695,0 TremolitCa2(Mg,Fe)5(OH)[Si4O11]2–2,98–8,25–5,27–6,85–4,280,21–2,81–2,64–2,23–1,6–1,27–2,99–0,81–1,64 ChryzotylMg6(OH)[Si4O10]–4,6–8,06–6,37–7,12–5,9–4,4–5,68–5,37–5,22–4,84–4,73–5,84–4,42–4,85 DiopsydCaMg[Si2O6]–4,1–5,28–4,45–4,73–4,21–2,74–3,63–3,53–3,44–3,24–3,12–3,47–2,98–3,18 DolomitCa,Mg(CO3)20,030,340,330,410,491,10,641,0051,261,251,251,021,391,25 KalcytCaCO30,10,60,340,520,350,890,620,820,920,90,91,010,950,9 SI(a)SiO2–0,320,050,05–0,080,110,140,15–0,030,02–0,04–0,03–0,02–0,08–0,06 FluoroapatytCa5(PO4)3F–0,40,89–0,230,48–1,770,67–0,170,830,681,910,991,09–0,16–0,35 TalkMg3[(OH)2Si4O10]–3,03–2,64–0,87–1,86–2,91,280,05–0,010,250,50,65–0,460,870,48 KrystobalitSiO20,610,970,910,780,950,980,990,820,870,80,80,830,750,76 KwarcSiO21,051,381,31,151,341,361,381,211,251,181,191,21,131,14 HematytFe2O320,621,7919,7720,3220,7421,3719,8921,0121,0820,5820,6420,5320,5520,5 Pogrubionowartoœcibliskiestanowirównowagihydrogeochemicznej

(8)

mowanie siê specyficznego sk³adu chemicznego badanych wód oraz potwierdzi³a dotych- czasowe pogl¹dy dotycz¹ce ich genezy (Fistek 1977; Ciê¿kowski 1989, 1990).

LITERATURA

APPELO C.A.J., POSTMA D., 1999 — Geochemistry, groundwater and pollution. Publ. A.A. Balkema (Rotterdam) Brookfield.

BALL J.W., NORDSTROM D.K., 1992 — User’s manual for WATEQ4F, with revised thermodynamic data base trace test cases for calculating speciation of minor, trace and redox elements in natural waters. U.S.Geol.Surv., Open File Rep. 91 183.

CIÊ¯KOWSKI W., 1989 — Wstêpne wyniki badañ znacznikowych wód podziemnych w metamorfiku Gór Orlickich. [W:] Pr. Nauk. Inst. Geotech., nr 58, seria Konferencje nr 29, Wroc³aw, 25–29.

CIÊ¯KOWSKI W., 1990 — Studium hydrogeochemii wód leczniczych Sudetów polskich. Pr. Nauk. Ins.

Geotechn. PWr, Seria Monografie.

CIÊ¯KOWSKI W., DOKTÓR S., GRANICZNY M., KABAT T., LIBER-MADZIARZ E., PRZYLIPSKI T., TEISSEYRE B., WIŒNIEWSKA M., ZUBER A., 1996 — Okreœlenie obszarów zasilania wód leczniczych pochodzenia infiltracyjnego w Polsce na podstawie badañ izotopowych. Za³. 6, Z³o¿e wód leczniczych Dusznik Zdroju. Zak³ad Badawczo-Us³ugowy „Zdroje”, Wroc³aw (mat. niepubl.).

DOWGIA££O J., 1976 — Wody termalne Sudetów. Acta Geol. Pol. 26, 617–643.

DOWGIA££O J., 1985 — Geochemiczne wskaŸniki temperatury i ich zastosowanie do sudeckich wód termalnych. Mat. Symp. „Stan rozpoznania i perspektywy wykorzystania wód termalnych”, 68–81.

DOWGIA££O J., 1987 — A supposed geothermal anomaly in the Duszniki-Kudowa area (Polish Western Sudetes). Biul. Pol. Ac. Sci., Earth Sciences 35, No 4, 323–333.

DOWGIA££O J., KLECZKOWSKI S., MACIOSZCZYK T., RÓ¯KOWSKI A. (red. nauk.), 2002 — S³ownik hydrogeologiczny. Wyd. PIG, Warszawa.

DUMICZ M., 1964 — Budowa krystaliniku Gór Bystrzyckich. Geol. Sud. 1, 5–72.

FISTEK J., 1977 — Szczawy Kotliny K³odzkiej i Gór Bystrzyckich. Biul. Geol. UW t. 22, 61–115.

FISTEK J., FISTEK A., 2002 — Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów eksploatacyjnych szczaw termalnych ujêtych otworem Duszniki GT-1. Us³ugi Projektowe i Badania Geologiczno-Hydrogeologiczne dr Józef Fistek, Wroc³aw (mat. niepubl.).

KIE£CZAWA B., WIKTOROWICZ B., 2006a — Model hydrogeochemiczny formowania siê szczaw rejonu uskoku Pstr¹¿na–Gorzanów. [W:] Hydrogeochemi’06 – X – Miêdzynarodowa Konferencja Naukowa Aktual- ne problemy hydrogeochemii, 23.03–24.06.2006, Sosnowiec – Z³oty Potok, 42–44.

KIE£CZAWA B., WIKTOROWICZ B., 2006b — The use of WATEQ4F software in hydrogeochemical modeling of carbonated and containing carbon dioxide waters of Bystrzyca and Orlica Mountains (SW Poland). [W:] 4^th International Workshop Hard Rock Hydrogeology of the Bohemian Massif, Jugowice, 21–23 June 2006, 22–23.

KIE£CZAWA B., WIKTOROWICZ B., 2007 — Hydrogeochemia szczaw i wód kwasowêglowych Ziemi K³odzkiej. [W:] XIII Sympozjum Wspó³czesne problemy hydrogeologii, Kraków–Krynica, 21–23 czerwca 2007, 213–222.

LEŒNIAK P., NOWAK D., 1993 — Water-rock interaction in some mineral waters in the Sudetes, Poland:

Implications for chemical geothermometry. Ann. Soc. Geol. Pol. 63, 101–108.

RADWAÑSKI S., 1959 — Budowa geologiczna obni¿enia dusznickiego i wschodniej czêœci gór Sto³owych. Biul.

Inst. Geol. 146, 5–56.

WIKTOROWICZ B., 2004 — Wstêpna ocena stanu równowagi hydrogeochemicznej szczaw Ziemi K³odzkiej przy zastosowaniu modelowania geochemicznego. Prz. Geol. nr 11, t. 52, 1071–1075.

WIKTOROWICZ B., 2006 — Równowaga hydrogeochemiczna szczaw Ziemi K³odzkiej. Praca doktorska. PWr.

(mat. niepubl).

(9)

THE HYDROGEOCHEMISTRY OF CO

₂

RICH WATERS OF DUSZNIKI GEOTHERMAL SYSTEM

ABSTRACT

This paper presents the results of hydrogeochemical modelling of CO₂rich waters of Duszniki geothermal system. The analysis of the waters saturation with typical minerals was based on calculations carried out with the use of WATEQ4F code. The saturation state was estimated quantitatively with Saturation Index (SI). The interpretation of the saturation was limited to the most important rock-forming minerals. The thermal waters of Duszniki Spa flowing out in the area of the Bystrzyca and the Orlica Mountains metamorphic zone. Minerals regulating the hydrogeochemical equilibrium in CO₂rich waters of the Duszniki geothermal system are principally calcite, dolomite and krzemionka amorficzna.

KEY WORDS

Thermal CO₂rich waters, Duszniki geothermal system, hydrogeochemical modelling