33. Tlenki metali i niemetali
Cele lekcji: Poznanie wzorów sumarycznych, sposobów otrzymywania, właściwości fizycznych i zastosowań wybranych tlenków.
Najbardziej rozpowszechnione w przyrodzie są tlenki niemetali, np.:
• tlenek wodoru, czyli woda, zajmująca około 73% powierzchni Ziemi,
• tlenek węgla(IV) - składnik powietrza, który jest przetwarzany przez rośliny w procesie fotosyntezy,
• tlenek krzemu(IV), nazywany krzemionką lub kwarcem, to piasek (fot. 111.).
• tlenek węgla(II), potocznie nazywany czadem. Ten związek chemiczny jest bezwonny i silnie trujący.
Nawet niewielka ilość czadu w powietrzu (0,3% objętościowych) może spowodować śmiertelne zatrucie.
Często spotykanym tlenkiem metalu jest tlenek żelaza(III) (fot. 113.). Jest on głównym składnikiem rdzy. Większość metali występuje w skorupie ziemskiej w postaci tlenków (fot. 114.).
Zobacz fotografie i podział tlenków w podręczniku str. 196.
Jak zbudowane są tlenki?
Tlenki to związki chemiczne tlenu z metalami i niemetalami.
Wzór ogólny tlenków:
P 49/197
Jak ustalić nazwę tlenku na podstawie jego wzoru sumarycznego?
Zad. Podaj nazwę tlenku o wzorze sumarycznym N2O5.
wartościowość azotu - V
Nazwa tlenku uwzględnia wartościowość metalu lub niemetalu.
Odp. Tlenek azotu(V) P 50/197
Jak ustalić wzór sumaryczny tlenku na podstawie jego nazwy?
Zad. Podaj wzór sumaryczny tlenku glinu.
III II wartościowości glinu i tlenu Al O
Wzór nie jest poprawny bo III 1≠ II 1 ( 1 – liczba atomów glinu i tlenu w cząsteczce tlenku)∙ ∙ III II
AlxOy x III = y II∙ ∙ III II
Al2O3 ( 2 – liczba atomów glinu, 3 – liczba atomów tlenu) Poprawny wzór bo III∙2= II∙3
Odp. Wzur sumaryczny tlenku glinu to Al2O3
Tlenki niemetali występują w przyrodzie jako substancje stałe, ciecze lub gazy.
Zapoznaj się z zastosowaniami tlenków niemetali strona 198 i tlenków metali str. 199
N 2 V O 5 II
Jaki rodzaj wiązania występuje w tlenkach?
Rodzaj wiązania w tlenku ustalamy na podstawie różnicy elektroujemnosci.
Δe > 1,7 – wiązanie jonowe
0,4 < Δe < 1,7 – wiązanie kowalencyjne spolaryzowane
W jaki sposób otrzymuje się tlenki?
I. Reakcja syntezy
Niektóre tlenki mogą też być substratami w reakcjach otrzymywania innych tlenków, np.:
• równanie reakcji otrzymywania tlenku azotu(IV):
2 NO + O2 → 2 NO2
tlenek azotu(ll) tlen tlenek azotu(IV)
• równanie reakcji otrzymywania tlenku siarki(VI):
2 SO2 + O2 → 2 SO3
tlenek siarki(IV) tlen tlenek siarki(VI) II.Termiczny rozkład wodorotlenków:
Cu(OH)
2→ CuO + H
2O CaCO
3→ CaO + CO
2Zapoznaj się z pojeciem katalizatora str. 201 Rozwiąż zadania 1 – 5 str. 201
