wy˝szy plon

(1)

Z ŻYCIA FEDERACJI

1. List Prezesa KFPZ - Zbigniewa Kaszuby. 4

2. O federacji. 5

3. Nasze władze. 6

4. Seminarium polsko-francuskie. 7

5. Spotkania Federacji

z przedstawicielami MRiRW i ARR. 8

4 LEGISLACJA I PRAWO

1. Jest ustawa o dopłatach do ubezpieczenia

upraw rolnych i zwierząt. 13

13 EKONOMIKA

1. Ryzyko w rolnictwie i możliwości nim zarządzania

- prof. Michał Jerzak. 14

14 RYNEK ZBÓŻ

1. Wyzwania rynkowe producentów zbóż.

- dr Ryszard Burzyński. 16

2. Krajowa produkcja zbóż i pasz zbożowych

w sezonie 2005/06 - Wiesław Łopaciuk. 18

16 Prze∏àcz si´ na

wy˝szy plon

NowoÊç NowoÊç

V Najnowszy jesienny herbicyd do zbó˝ ozimych V Unikalne dzia∏anie 3 sk∏adników

V Innowacyjna formulacja ODesi

^®

V Najszersze spektrum zwalczanych chwastów

Alister_ODesi_210x297.indd 1 8/1/05 3:19:28 PM

(2)

spis treści

Od redakcji

Serdecznie Państwa witamy w pierwszym numerze biuletynu wyda- wanego własnymi siłami przez Krajową Federację Producentów Zbóż i osoby z nią współpracujące.

Mamy nadzieję, że Świat Zbóż będzie dla Państw źródłem cennych informacji. Pokażemy co dzieje się w branży zbożowej w kraju, w Unii Europejskiej i na świecie. Będziemy przedstawiać wiarygodne analizy rynku. Postaramy się, aby publikowane artykuły były jak najbardziej interesujące, oraz pomocne w prowadzeniu gospodarstwa oraz upra- wie zbóż.

Prosimy o Państwa cenne listy z uwagami i sugestiami byśmy mogli wychodzić naprzeciw oczekiwaniom producentów zbóż.

Następny numer ukaże się już w styczniu.

Wszystkich zainteresowanych uzyskaniem naszego biuletynu prosimy o kontakt z nami.

Julita Dziendziel

Redakcja

redaktor naczelny: Julita Dziendziel tel. +48 22 623 23 51

e.mail: swiat.zboz@kfpz.pl

Skład i graﬁka Magda Piotrowska-Kloc

e.mail: magda_piotrowska-kloc@o2.pl Drukarnia Gerhard

e.mail: biuro@gerhard.pl

Krajowa Federacja Producentów Zbóż ul. Wspólna 30, pokój 535

00-930 Warszawa tel.: +48 22 623 23 51 fax: +48 22 623 27 52 www.kfpz.pl e.mail: biuro@kfpz.pl

Z ŻYCIA FEDERACJI

1. List Prezesa KFPZ - Zbigniewa Kaszuby. 4

2. O federacji. 5

3. Nasze władze. 6

4. Seminarium polsko-francuskie. 7

5. Spotkania Federacji

z przedstawicielami MRiRW i ARR. 8

4 POLITYKA ZBOŻOWA

1. Interwencja na rynku zbóż w Polsce w ramach

Wspólnej Polityki Rolnej. 10

2. Co dalej z biopaliwami? 11

3. Kto zaniża ceny zbóż? KFPZ 12

10 LEGISLACJA I PRAWO

1. Jest ustawa o dopłatach do ubezpieczenia

upraw rolnych i zwierząt. 13

13 EKONOMIKA

1. Ryzyko w rolnictwie i możliwości nim zarządzania

- prof. Michał Jerzak. 14

14 RYNEK ZBÓŻ

1. Wyzwania rynkowe producentów zbóż.

- dr Ryszard Burzyński. 16

2. Krajowa produkcja zbóż i pasz zbożowych

w sezonie 2005/06 - Wiesław Łopaciuk. 18

16 UPRAWA ZBÓŻ

1. Odmiany pszenicy ozimej - trudny wybór

- Józef Zych. 23

23 AGROTECHNIKA

1. Świat ziarna pszenicy

- od producenta do konsumenta

-prof. dr hab. Stanisław Grundas. 26

2. Kombajny zbożowe z nowoczesnymi systemami. 28

26 NASI PARTNERZY

1. Możliwości wykorzystania zbóż

do produkji bioetanolu - Monika Lesińska. 30

30 CHOROBY I OCHRONA ZBÓŻ

1. Ochwaszczanie pszenicy w terminie jesiennym

- Adam Paradowski. 19

2. Łokaś garbatek - ważny szkodnik zbóż - Doc. dr hab. Marek Mrówczyński,

Inż. Henryk Wachowiak. 22

19

(3)

biuletyn informacyjny

KFPZ

4

Świat Zbóż Nr 1 Wrzesień 2005

z życia Federacji

Przed Wami pierwszy numer Biuletynu Informacyjnego „Świat Zbóż” wydanego przez Krajową Federację Producentów Zbóż, organizację polskich produ- centów zbóż, która powstała mocą Walnego Zgromadzenia Założycieli 14 stycznia 2002 roku.

Zapraszam do przeczytania i przemyślenia treści pierwszego numeru naszego Biuletynu, który teraz trzymacie w swoich dłoniach, wydanego przez naszą organizację. Chcemy w nim publikować wyłącznie prawdę obiektywną o trudzie i potrzebach producentów zbóż. Długo przygotowywaliśmy się do wydania biuletynu. Zależało nam na tym, by jego treść była wolna od nacisków grupowych interesów i polityków. W jakim stopniu nam się udało zrealizować te war- tości ocenicie Państwo sami sięgając po kolejne jego wydania. Proszę nam wybaczyć niedoskonałości dotyczące formy i treści tego wydawnictwa. Zapewniamy Państwa, że każda kolejna jego edycja będzie coraz lepsza, tak jak coraz lepszej jakości są ziarna zbóż wyprodukowane przez rolnika w kolejnych latach jego pracy na roli.

Szanowni Państwo,

proszę przyjąć i zrozumieć przy okazji inauguracji naszej działalności wydawniczej, potrzebę podzielenia się z Państwem reminiscencjami i doświadczeniami związanymi z powstaniem Krajowej Federacji Producentów Zbóż, wydawcy biuletynu.

Potrzeba istnienia branżowej organizacji producentów zbóż była zgłaszana przez szerokie rzesze producentów podczas wielu spotkań odbywanych przez grono moich kolegów na obszarze całego kraju.

Bardzo wyraźnie brak takiej organizacji wynikał z doświadczeń Zrzeszenia Producentów Zbóż i Rzepaku „ROLA” w Człuchowie, którego od 1999 roku jestem założycielem i członkiem. To na spotkaniu zbożowych grup producentów Polski północnej – zorganizowanym przeze mnie w lutym 2001 r. w Lipczynku, powstał pomysł utworzenia tej organizacji. Wiele doświadczeń i umiejętności zdobytych w czasie tworzenia i działalności „ROLI” zostało wyko- rzystanych podczas zawiązywania Krajowej Federacji Producentów Zbóż.

Obecny 2005 rok obnaża słabości warunków akcesji Polski do UE wynegocjowanych w grudniu 2003 r. w Kopenhadze przez Rząd Rzeczypospolitej Pol- skiej. Nieuczciwa na polskim rynku konkurencja taniego zboża wyprodukowanego przez rolników z państw członkowskich Unii Europejskiej ze znacznie większym wsparciem ﬁnansowym niż nam udzielane, stawia rodzimych producentów w sytuacji wręcz ekonomicznie dyskryminującej. Przypomnę, że poza starą 15-ką nowi członkowie UE Węgry, Czesi czy Słowacy wynegocjowali znacznie wyższy poziom plonów referencyjnych zbóż i ﬁnansowego wsparcia ich produkcji niż Polska. W przypadku pierwszego z wymienionych państw, poziom plonu referencyjnego wynosi 4,7 t/ha w drugim i trzecim nieco ponad 4 t/ha.

Gdy do tego dodamy to, że producenci wymienionych krajów jak również wszystkich pozostałych członków UE korzystają z tańszego paliwa rolniczego oraz, że są wspierani ﬁnansowo w zakupach kwaliﬁkowanego materiału siewnego, uzyskamy wytłumaczenie tego, dlaczego tak trudno jest nam zaakceptować tak niskie obecnie rynkowe ceny zbóż.

Silna w 2005 roku w stosunku do euro złotówka ( ~ 4 zł/Euro) usunęła w cień i zapomnienie euforię polityków w maju 2004 r., po wstąpieniu Polski do UE, gdy jedno kosztowało 4,7 zł. Następstwem umocnienia się polskiej waluty jest znaczące obniżenie dopłat bezpośrednich nam należnych w bieżącym roku.

Krajowa Federacja Producentów Zbóż w lutym bieżącego roku w Ministerstwie Rolnictwa zorganizowała seminarium poświęcone problemom konkurencyj- ności polskich producentów zbóż, próbując zwrócić uwagę na zagrożenia wynikające między innymi z tej sytuacji. O innych aspektach tego problemu dowiecie się Państwo czytając kolejne strony naszego biuletynu.

Jednym z celów Federacji jest przeciwstawianie się zagrożeniom, które na bieżąco identyﬁkuje rolnicza brać, konsolidacja środowiska producentów zbóż, wy- korzystanie krajowego potencjału wiedzy, umiejętności, i innowacyjności polskich producentów zbóż oraz umiłowanej przez nas ziemi. Chcemy zabierać głos i udostępniać nasze łamy producentom we wszystkich kwestiach dotyczących rynku zbóż, technologii ich zbioru, przechowywania i przetwórstwa. Będziemy komentować i oceniać procesy legislacyjne i prawo stanowione dotyczące problematyki szeroko rozumianej branży, w tym w szczególności wyznaczające ramy skupu interwencyjnego.

Krajowa Federacja Producentów Zbóż zgodnie z przyjętym Statutem zaprasza do swoich szeregów wszystkich krajowych producentów zbóż niezależnie od formy prawnej w jakiej prowadza gospodarstwa produkujące zboża, a mianowicie grupy producenckie, zrzeszenia, stowarzyszenia producentów zbóż, spółdzielnie, spółki prawa handlowego i cywilne, a także przede wszystkim właścicieli gospodarstw rodzinnych, co umożliwia nam statut znowelizowany w na początku 2005 roku.

We władzach Federacji są reprezentowani rolnicy prowadzący gospodarstwa zbożowe we wszystkich wcześniej wymienionych prawnych formach aktywności.

Podczas Walnego Zebrania Członków, które planujemy zorganizować na początku 2006 r., zamierzamy we władzach Federacji umocnić wpływy rolników indywidualnych.

Wszystkich zbożowców polskich zainteresowanych tworzeniem silnej organizacji branżowej zapraszam do współdziałania z nami na rzecz i dobro naszej branżowej organizacji. Dla wszystkich tych, którzy widzą potrzebę obrony swoich interesów ekonomicznych, tych oraz pokładają w produkcji zbóż swoją przyszłość i swoich rodzin jest u nas miejsce. Do realizacji zadań wyszczególnionych w mojej wypowiedzi powołaliśmy Federację. Chcemy także dobrze reprezentować członków naszej organizacji w kraju oraz na forum Komisji Europejskiej.

Serdecznie zapraszam do współpracy z nami.

Prezes Krajowej Federacji Producentów Zbóż

Drodzy Czytelnicy

(4)

55 KFPZ

z życia Federacji

O Federacji

HISTORIA:

14 stycznia 2003 r.

- Walne Zgromadzenie Założycieli Krajowej Federacji Producentów Zbóż, 18 marzec 2004 r.

- Rejestracja sądowa

Krajowej Federacji Producentów Zbóż.

CELE KFPZ:

· wspólna reprezentacja oraz obrona

interesów ekonomicznych skupionych w KFPZ

· kształtowanie podstawowych założeń polityki gospodarczej w dziedzinach o istotnym znaczeniu dla członków KFPZ

CZŁONKOWIE KFPZ:

1. Rolnicze Zrzeszenia i Stowarzyszenia branżowe 2. Spółki z o.o. /gospodarstwa rolne/

3. Spółdzielnie Rolnicze 4. Grupy Producenckie 5. Gospodarstwa Indywidualne

STRATEGICZNE KIERUNKI DZIAŁANIA KFPZ

Zarząd KFPZ przyjął strategiczne kierunki działania KFPZ stanowiące osnowę działania Federacji w 2005 r. i latach następnych. Są to ramy aktywności prowadzącej do osiągnięcia następujących celów:

1. utrzymania i rozbudowy więzi funkcjonalnych, strukturalnych i organizacyjnych pomiędzy Federacją i producentami zbóż, ich ugrupowaniami i branżowymi organizacjami działającymi w łańcuchu marketingowych na rynku tego surowca, w przetwórstwie, handlu, instytucji ﬁnansują- cych działalności operacyjną i rozwój sektora zbożowego w Polsce;

2. zbudowania wiarygodnego, profesjonalnego, silnego i efektywnego partnerstwa dla podmiotów kreujących i realizujących politykę zbożową w Polsce i zagranicą;

3. rozwoju jakościowego działalności organizacyjnej, informacyjnej i edukacyjnej;

4. zbudowanie podstaw samowystarczalności eksperckiej i ekonomicznej.

Zarząd cele swojej aktywności osiągnie realizując następujące strategiczne kierunki działania:

1. Utworzenie systemu informatycznego, monitoringu, przetwarzania danych i prognoz dla rynku zbóż;

2. Zbudowanie wiarygodnego i ciągłego systemu wymiany informacji pomiędzy Federacją, jej członkami, organizacjami partnerskimi, instytuta- mi i ośrodkami badawczymi oraz parlamentem i rządem w kraju i zagranicą, w tym na forum Unii Europejskiej;

3. Powołanie Prywatnego Instytutu Zbóż, który w ramach własnych możliwości i współpracy międzynarodowej będzie wykonywał prace badawcze dotyczące kosztów produkcji i transakcyjnych na rynku zbóż, konkurencyjności i pozycji rynkowej producentów zbóż i branży zbożowej jako takiej na krajowym i światowym rynku tego surowca i produktów przetworzonych oraz prowadził działalność edukacyjną na rzecz członków Federacji;

4. Reprezentowanie Federacji przez jej przedstawicieli w instytucjach i ciałach krajowych i z zagranicznych na forum których jest kreowana i realizowana polityka zbożowa i branżowa legislacja;

5. Wdrożenie w Polsce bądź korzystanie z pozakrajowych instytucji i mechanizmów stabilizowania dochodów i zarządzania ryzykami na rynkach zbóż, w tym kontraktów spot (z natychmiastową dostawą), forward (z dostawą w przyszłości), future i option (giełdowych derewa- tywów kontraktów zbożowych) do krajowego systemu kontraktowania;

6. Opracowanie i wdrożenie planu działań marketingowych wiodących do obrony interesów członków Federacji na forum krajowym i między- narodowym.

Fot. Marcin Szychowski

(5)

KFPZ

6 z życia Federacji

Nasze władze

22 lutego 2005 r. odbyło się w Warszawie w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Walne Zgromadzenie Członków Krajowej Federacji Producentów Zbóż. Członkowie Walnego Zgromadzenia przyjęli jednogło- śnie zaproponowany przez Zarząd Nowy Statut Krajowej Federacji Producentów Zbóż. Dzięki przeprowadzonym zmianą

stworzono możliwość bezpośredniego wstępowania do KFPZ rolnikom indywi- dualnym w ramach oddziałów wojewódz- kich.

W wyniku przeprowadzonych głosowań został powołany Zarząd, który obecnie reprezentuje:

Wiceprezes Krzysztof Bojar Gospodarstwo Rolne

„Hulcze”

Wiceprezes Henryk Tchórzewski Rolniczy Zespół Spółdzielni

„Nysa”

Wiceprezes Henryk Ordanik Gospodarstwo Rolne

„Karolew” Sp. z o.o.

Prezes Zbigniew Kaszuba

Zrzeszenie Producentów Zbóż i Rzepaku Rola

Ważne informacje z życia federacji

1. Zbigniew Kaszuba został powołany przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na człon- ka Komisji ds. Biokomponentów. Przed- stawiciele naszej Federacji uczestniczyli w pięciu posiedzeniach Komisji oraz zwiedzili Raﬁnerię Trzebinia.

2. Członkowie Zarządu uczestniczyli w cy- klicznych spotkaniach organizowanych przez MRiRW poświęconych działalności Komitetu Zarządzającego ds. Zbóż.

3. Henryk Tchórzewski oraz Julita Dziendziel uczestniczyli w spotkaniach dotyczących grup producenckich organizowanych przez MRiRW.

4. W dniu 14 stycznia 2005 r. Zarząd pod- pisał Porozumienie z Izbą Gospodarczą Handlowców, Przetwórców Zbóż i Produ- centów Pasz w Warszawie. Celem porozumienia są wspólne działania konsultacyjno – doradczo – opiniodawcze oraz podejmowanie działań o takim charakterze.

5. 15 lutego KFPZ zorganizowała konferencję

„Konkurencyjność francuskich i polskich producentów na unijnym i pozaunijnym rynku zbóż.

6. W lutym oraz marcu odbyły się na terenie Polski międzynarodowe konferencje ﬁrmy DuPont organizowane przy współudziale KFPZ. Ponad tysiąc rolników zostało prze- szkolonych z technologii produkcji zbóż i rzepaku.

7. Od 16 marca 2005 r. KFPZ jest zrzeszo- na w Radzie Porozumienia Organizacji Branżowych. Porozumienie to ma na celu wymianę najnowszych informacji i przed- stawienie aktualnych problemów poszcze- gólnych branż.

8. 26 marca 2005 r. KFPZ wydała Komunikat nr 5 - Sytuacja na rynku zbóż.

9. 13 kwietnia oraz 21 czerwca 2005 r. Za- rząd KFPZ spotkał się z przedstawicielami MRiRW oraz ARR.

10. 8 lipca 2005 r. dr Ryszard Burzyński oraz Julita Dziendziel spotkali się z włoską repre- zentacją Stowarzyszenia Przemysłu Zbożo- wego.

11. 21 lipca 2005 r. Julita Dziendziel uczestni- czyła w posiedzeniu Rady Konsultacyjnej do Spraw Rolnych przy Prezesie Rady Mini- strów dotyczącej m. in. wsparcia obszarów wiejskich w latach 2007 -2013 z EFRROW.

12. 23 lipca 2005 r. KFPZ wydała komunikat nr

6 - Prognoza zbiorów w Polsce, Unii Euro- pejskiej i na świecie.

13. Członkowie Zarządu brali udział w pro- gramach rolniczych dotyczących prognoz zbiorów zbóż. (Zbigniew Kaszuba w programie Tydzień TVP 1, Henryk Ordanik i Krzysztof Bojar w programie Agrolinia TVP 1).

14. 3 sierpnia 2005 r. Julita Dziendziel uczest- niczyła w konferencji prasowe ministra Je- rzego Pilarczyka i prezesa Romana Wener- skiego, gdzie zadała pytanie: dlaczego ﬁrma państwowa - „Elewar” początkiem żniw skupuje zboże po tak niskich cenach, zale- dwie 350 zł. Te same ceny oferuje głów- ny potentat na rynku zbóż, czyżby to były zmowa i działania zmierzające do sztuczne- go obniżenia cen.

15. 5 września 2005 r. Henryk Ordanik uczest- niczył w konferencji zorganizowanej przez Polski Stowarzyszenie Ochrony Roślin.

Tematem Konferencji była realizacja i wy- pełnianie obowiązków wynikających z Rozporządzenia w sprawie zakresu badań, informacji i danych dotyczących środków ochrony roślin i substancji aktywnych oraz zasad sporządzania ich oceny.

Jan Bestry

Przewodniczący Komisji Rewizyjnej

(6)

77 KFPZ

z życia Federacji

Seminarium polsko-francuskie

Konkurencyjność francuskich

i polskich producentów na unijnym i pozaunijnym rynku zbóż

W lutym polscy i francuscy producenci zbóż, przetwórcy, handlowcy i naukowcy uczestniczy- li w konferencji zorganizowanej przez Krajową Federację Producentów Zbóż. Celem tego spo- tkania była próba odpowiedzi na pytanie jaka jest nasza pozycja i jakie mamy szanse na unijnym rynku zbóż. Zastanawialiśmy się również nad tym jak poprawić naszą konkurencyjność i czy polscy producenci mają szanse utrzymać się na rynku światowym z tak niskimi cenami zbóż.

Jean Jacques Vorimore, Wiceprzewodniczący Francuskiego Stowarzyszenia Producentów Pszenic i Innych Zbóż przedstawił rolę rolniczych organizacji branżowych we Francji w obronie interesów ekono- micznych producentów. Zaznaczył, że jeśli chodzi o wewnętrzny rynek 15 to będzie się rozwijał tylko rynek przemysłowy. W 10 można jeszcze mówić o wzroście produkcji. Stwierdził, iż rynek zbóż w Unii potrzebuje regulacji. Polska musi dołączyć się do strefy euro, bo tylko wtedy możemy wspólnie regulować rynek. Poprawa rynku zbóż musi nastąpić poprzez poszukiwanie nowych rynków oraz zwięk- szenie ich atrakcyjności. W swojej wypowiedzi pod- kreślił znacznie większą siłę oddziaływania na rynku organizacji niż poszczególnych producentów. Fran- cuskie stowarzyszenie ma już 80 lat. Bronią oni in- teresów producentów, ale nie w wąskim słowa tego znaczeniu. Walczą oni również w obronie interesów i ochrony rynku zbóż.

Patrice Auguste, Dyrektor Biura Stowarzyszenia Francuskich Producentów Zbóż przedstawił reformę WPR i jej konsekwencje dla francuskich producentów zbóż. Organizacja francuskich producentów nie do końca uważa, że było słuszne przeniesienie wsparcia dla rolnictwa do drugiego ﬁlaru. Coraz mniej staje się ona wspólną polityką rolną. Coraz więcej w niej nieprawidłowości. Patrice August stwierdził, iż dzięki działaniom związkowym w porozumieniu z innymi organizacjami udało się osiągnąć pewne minimum wspólnej organizacji rynków, czyli utrzymanie ceny interwencyjnej i utrzymanie comiesięcznej zwyżki ceny interwencyjnej zbóż. Francuzi opowiadają się za utrzymaniem w minimalnym stopniu instrumentów pozwalających oddziaływać na ceny w postaci ceny interwencyjnej. Podkreślił on, iż okres stabilnych cen się skończył. Musimy znaleźć sposób, aby nadal za- pewnić naszym rolnikom dobre dochody. Poszerze-

nie Unii zmusza nas do znalezienia i poznania rynków światowych. Musimy myśleć o dynamicznej polityce eksportowej, która pozwoli

rozwiązać nam problemy z nadprodukcją w przyszłości.

Ponadto musimy wywrzeć taką presję na Brukselę, aby bardziej wspierała eksport zbóż poza Unię.

Zbigniew Kaszuba, Pre- zes Krajowej Federacji Pro- ducentów Zbóż zaznaczył, iż nowa organizacja, jaka jest KFPZ chce stanąć na czele Polskich producentów zbóż, by walczyć o ich interesy na arenie międzynarodowej.

Przedstawił on czynniki i warunki konkurencyjności polskich producentów zbóż w strategii działania KFPZ.

Do najważniejszych zaliczył:

- różnice pomiędzy pozio- mem wsparcia produkcji w ramach WPR,

- bariery dostępu do wsparcia (min. partia dostaw do interwencji 80 t; wydłużona procedura oraz koszty wstępnych badań jakościowych; unikalny i niszczący system gwarancji w skupie interwencyj- nym),

- brak dobrego i skutecznego doradztwa w zakresie wykorzystania w odpowiednim czasie, nowych zasad i treści wynikających ze WPR oraz brak edu- kacji ekonomicznej rolników o rynku i potrzebach klientów,

- słaba organizacja producentów zbóż oraz słabe możliwości zarządzania podażą rynkową zbóż, a także informacją rynkową,

- brak alternatywnych możliwości zagospodarowa- nia zbóż. (Brak Ustawy o biopaliwach, ograniczo- ne możliwości eksportu, słaba znajomość unijnych procedur ubiegania się o zezwolenia i refundacje eksportowe oraz słabe rozeznanie rynków zby- tu),

- brak programu dla poprawy pozycji konkurencyj- nej producentów, nikły wpływ producentów w kreowaniu i korygowaniu programów politycz- nych. Brak działań Ministerstwa Rolnictwa i agend rządowych w tej kwestii.

Julita Dziendziel

Kolejne spotka- nie

z francuskimi producentami zbóż odbędzie się

w listopadzie

w Warszawie

(7)

KFPZ

8 z życia Federacji

Federacja zaproponowała by w zakresie zabezpie- czeń, jakie przedsiębiorcy wykonujący usługi prze- chowywania zbóż są zobowiązani złożyć w Agencji Rynku Rolnego, (poza depozytem gotówkowym i bezwarunkowej, nieodwołalnej gwarancji) rozwa- żyć możliwość stosowania następujących instru- mentów:

- depozytu papierów wartościowych (obligacji i bonów skarbowych) emitowanych przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego złożone w Agencji;

- zastawu rejestrowego na ruchomościach i hipo- teki przymusowej na nieruchomościach przed- siębiorstwa przechowalniczego ustanowionych na dobro i rzecz Agencji;

- bezwarunkowego i nieodwołalnego pełnomoc- nictwa do zajęcia przez Agencję rachunku ban- kowego przedsiębiorstwa wykonującego usługi przechowywania zbóż;

- weksla własnego przedsiębiorstwa przechowal- niczego wraz z wekslami członków zarządu i/lub osób umocowanych do działania w imieniu i na rzecz przedsiębiorstwa przechowalniczego (tak- że ich współmałżonków) złożonych w Agencji, - poręczenia Agencji Restrukturyzacji i Moder-

nizacji Rolnictwa, zakładu ubezpieczeniowego, banku, funduszu inwestycyjnego i samorządu terytorialnego uznanych przez Agencję

Ponadto proponowano by zbadać możliwość no- welizacji ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Mo- dernizacji Rolnictwa pod kątem stosowania jej po- ręczeń jako instrumentu zabezpieczania umów o wykonywanie usług przechowalniczych.

Sugerowało by rozważyć zmniejszenie lub re- gionalne zróżnicowanie minimalnej partii zboża /80 ton/ skupowanego w systemie interwencji uwzględniając przy tym ograniczenie w obecnym stanie prawnym skupu zbóż na zapasy interwen- cji jedynie do gospodarstw powyżej 100 ha UR i praktykę interwencji w Polsce stosowaną przed 1 maja 2004 r.

W zakresie skrócenia czasu i kosztów badań jakości zbóż oraz skrócenia czasu oczekiwania producen

tów zbóż na zapłatę ceny za zboże skupione przez Agencję Rynku Rolnego na zapasy interwencyjne, KFPZ zaproponowała:

- skrócenie przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) czasu dokonania oceny jakości handlowej i certyﬁkacji zbóż z 20 do 10 dni i wykonania badań laborato- ryjnych do 3-4 dni;

- skrócenie czasu oczekiwania na zapłatę przez Agencje Rynku Rolnego ceny za zboże skupione w systemie interwencji z 35 do 25 dni licząc od dnia wykonania procedur związanych ze sprze- dażą;

- obniżenie lub w najgorszym razie utrzymanie obecnie stosowanych przez IJHARS stawek opłat za dokonanie oceny, badań laboratoryjnych i wy- dawanie świadectw jakości handlowej;

- demonopolizację usług oceny, badań laborato- ryjnych i wydawania świadectw i/lub kontrola przez Ministra Rolnictwa kosztów i stawek sto- sowanych przez IJHARS.

Sugerowaliśmy też przywrócenie dopłat do paliwa (instrumentu obecnie stosowanego np. we Francji) i umożliwienie producentom zbóż ich sprzedaży na zapasy interwencyjne także wówczas, gdy ﬁ- nansowali oni skup kredytami preferencyjnymi.

Wnioskowaliśmy o rozważenie kierunków działań umożliwiających producentom zbóż w Polsce efek- tywne zarządzanie ryzykami (zmiany cen, popytu i podaży) na rynku zbóż poprzez:

- zbudowania niezależnego od wpływów jednej osoby lub grupy kapitałowej rynku derewaty- wów (kontraktów terminowych i opcji na surow- ce (zboża);

- wykreowania zachęt do grupowanie się produ- centów zbóż (zwolnienia podatku od nierucho- mości, ulgi i zwolnienia od podatku dochodo- wego, ułatwienia do inwestowania w szerokim znaczeniu tego słowa (także dotyczące zakupu akcji i udziałów w przedsiębiorstwach składo- wych, przetwórczych i handlowych);

- utworzenia funduszów modernizacji i inwestycji w rolnictwie.

Spotkania Federacji z przedstawicielami MRiRW i ARR

13 kwietnia oraz 21 czerwca 2005 r. w siedzibie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyły się spoty- kania przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju z władzami Krajowej Federacji Pro- ducentów Zbóż.

W spotkaniach tych udział wzięli m. in.

Wojciech Olejniczak - Minister Rolnictwa, Wiesław Zapędowski - Podsekretarz Stanu w MRiRW,

Józef Śliwa – Sekretarz

Stanu w MRiRW

Waldemar Sochaczewski

– Wiceprezes ARR,

Stanisław Stańko - Wice-

prezes ARR.

(8)

99 KFPZ

z życia Federacji

(9)

KFPZ

10 polityka zbożowa

Podstawowe znaczenie sektora zbożo- wego w wyżywieniu ludności sprawia, że jest on przedmiotem szerokiej polityki rolnej. Polityka Unii Europejskiej obejmu- je różne obszary z zakresu produkcji, ryn- ku, przetwórstwa i handlu.

Szczególne znaczenie w polityce rolnej mają różne formy oddziaływania na ceny ziarna. Wspierane są one m.in. poprzez zakupy lub sprzedaż interwencyjną.

Zakupy i sprzedaż interwencyjna

Wspieranie cenowe zbóż opiera się głów- nie o interwencję na rynku. Władze UE są zobowiązane do zakupu zbóż w okresie trwania interwencji pod warunkiem, że odpowiadają one wymogom jakościo- wym. Od roku gospodarczego 2004/05 zakup interwencyjny może być prowa- dzony na rynkach: pszenicy zwyczajnej, pszenicy durum, jęczmienia, kukurydzy, sorga.

W Polsce przedmiotem zakupów interwencyjnych są pszenica zwyczajna, jęczmień i kukurydza.

Podstawą wsparcia rynku zbóż w UE są ceny interwencyjne.

Cena interwencyjna jest taka sama dla wszystkich rodzajów

zbóż objętych interwencją i wynosi 101,31 euro/t. Cena ta podlega podwyższeniu o miesięczny dodatek – o 0,46 euro/t od listopada do maja (maks. 3,22 euro/t).

W Unii Europejskiej zboże może być sku- powane interwencyjnie tylko w następu- jących okresach:

· od 1.08. do 30.04 (Włochy, Hiszpania, Grecja i Portugalia),

· od 1.12. do 30.06 (Szwecja),

· od 1.11 do 31.05 (pozostałe kraje UE).

Ten termin zakupów interwencyjnych obowiązuje w Polsce.

Agencja zobowiązana jest do zakupu całego oferowanego zboża, jeśli spełnia ono minimalne wymagania ilościowe i ja- kościowe.

Obowiązująca cena interwencyjna wraz z dodatkiem podlega podwyższeniu lub ob- niżeniu w zależności od faktycznej jakości ziarna dostarczonego przez sprzedające- go w ramach zakupów interwencyjnych.

Jeżeli w okresie interwencji producenci lub przedsiębiorcy nie uzyskują odpo- wiednich cen, to mogą sprzedać zboże w ramach zakupów interwencyjnych.

Oznacza to, że interwencyjne zakupy zbóż służą utrzymaniu rynkowych cen na założonym poziomie w sytuacji, gdy wy- stępują nadwyżki podaży nad popytem.

Interwencja traktowana jest więc jako

„ostatnia szansa” zbytu ziarna dla produ- centów i hurtowników, którzy nie byli w stanie uzyskać na rynku ceny wyższej od interwencyjnej.

Zakup interwencyjny może być prowa- dzony przy zastosowaniu dwóch sposo- bów: pierwszy sposób zakłada, że zboże jest dostarczane przez oferenta do ma- gazynu interwencyjnego, zaś drugi – że oferowane zboże jest przejmowane w miejscu jego przechowywania, pod wa- runkiem że oferent dysponuje magazy- nem autoryzowanym.

Ilość oferowanego zboża jednego rodzaju nie może być mniejsza niż:

·

80 ton w przypadku zakupu zbóż na

zapasy interwencyjne z dostawą do magazynu interwencyjnego (poszcze- gólne kraje członkowskie mogą ustalić wyższe limity np. we Francji i w Wiel- kiej Brytanii obowiązuje limit 500 ton dla pszenicy i 100 ton dla innych zbóż);

·

500 ton w przypadku przejmowania

zbóż na zapasy interwencyjne w miej- scu ich przechowywania.

Każda partia zboża kierowana na zapasy interwencyjne jest dokładnie sprawdzana w celu stwierdzenia, czy spełnia wymaga- nia jakościowe.

Zakupy interwencyjne mogą być prowa- dzone w oparciu o zatwierdzone centra interwencyjne, których w Polsce jest 314 (174 dla pszenicy, 96 dla jęczmienia i 44 dla kukurydzy).

Koszty transportu zbóż z miejsca ich prze- chowywania w momencie złożenia oferty do najbliższego centrum interwencyjnego pokrywa oferent. Jeśli Agencja nie dyspo- nuje w tym centrum odpowiednią bazą przechowalniczą, to wyznacza magazyn

w innym centrum interwencyjnym. Ofe- rent musi dostarczyć ziarno do wskaza- nego przez Agencję magazynu. Związane z tą operacją dodatkowe koszty transpor- tu są refundowane przez Agencję.

Sprzedaż zbóż z zapasów interwencyjnych może być prowadzona na rynek

wewnętrzny Unii Europejskiej lub na eks- port. Decyzję o sprzedaży zbóż z zapa- sów interwencyjnych przechowywanych w poszczególnych krajach członkowskich UE podejmuje Komisja Europejska na wniosek zainteresowanych krajów człon- kowskich.

Sprzedaż odbywa się w formie przetar- gów. W obu przypadkach konieczne jest wniesienie przez przedsiębiorcę zabez- pieczenia przetargowego oraz innych za- bezpieczeń określonych w rozporządze- niach Komisji Europejskiej.

W ramach sprzedaży zbóż na

rynek we- wnętrzny Unii Europejskiej oferta prze-

targowa składana przez przedsiębiorcę powinna zostać sporządzona odrębnie dla każdego magazynu interwencyjnego.

Minimalna ilość zbóż, na jaką może być złożona oferta, wynosi

20 ton (dla każ-

dego magazynu interwencyjnego), chyba że Komisja Europejska w rozporządzeniu otwierającym przetarg lub agencja (w odrębnych przepisach) określą inne mi- nimalne ilości. „Zwycięzcą” przetargu jest przedsiębiorca, który zaproponował za zboże najwyższą cenę ofertową. Dolny przedział oferty cenowej wyznacza cena interwencyjna i sprzedaż dochodzi do skutku, kiedy przystępujący do przetargu oferują ceny powyżej jej poziomu.

W przypadku sprzedaży zbóż z zapasów interwencyjnych

na eksport wymaga-

ne jest posiadanie przez przedsiębiorcę pozwolenia wywozowego (licencji eks- portowej). Minimalna ilość zbóż, na jaką może być złożona oferta, wynosi

500 ton, chyba że Komisja Europejska w roz-

porządzeniu otwierającym przetarg lub Agencja (w odrębnych przepisach) okre- ślą inne minimalne ilości. Rozstrzygnięcia

Interwencja na rynku zbóż w Polsce w ramach

Wspólnej Polityki Rolnej

(10)

KFPZ

11 11

polityka zbożowa

przetargu na sprzedaż zbóż z zapasów in- terwencyjnych na eksport dokonuje Ko- misja Europejska, która o wynikach prze- targu informuje agencje interwencyjne, a te z kolei powiadamiają przedsiębiorców.

W przypadku przeznaczenia ziarna na eksport, gdy oferowana cena jest niższa od występującej na rynku w miejscu prze- chowywania ziarna bądź interwencyjnej w dniu złożenia oferty, należy wnieść dodatkowe zabezpieczenie eksportowe pokrywające różnice w tych cenach. Ta- kie rozwiązanie zapobiega ponownemu wprowadzeniu ziarna na rynek Wspól- noty.

Przedsiębiorca, z którym Agencja zawar- ła umowę sprzedaży, dokonuje odbioru ziarna z magazynu interwencyjnego po wniesieniu zapłaty na konto Agencji.

Zapłata za zboże oraz jego odbiór po- winny nastąpić w ciągu miesiąca od daty zawarcia umowy sprzedaży z zapasów interwencyjnych. Po upływie miesiąca przedsiębiorca ponosi wszelkie ryzyko oraz koszty związane z przechowywa- niem zakupionych zbóż w odniesieniu do nieodebranej ilości.

Przy sprzedaży ziarna z zapasów inter- wencyjnych na eksport przedsiębiorcy przysługuje zwrot kosztów poniesionych przez niego w związku z transportem ziarna do portu eksportowego. Za trans- port zakończony uważa się umieszczenie zboża na wagach (przed magazynem portu lub jego załadunek na statek). Każ- dy załadunek ziarna na statek pokrywa eksporter. Kiedy przedsiębiorca nie zre- alizuje eksportu w ilościach określonych w pozwoleniu i w czasie jego trwania, kaucja przepada w całości lub w określo- nej części (dopuszcza się ± 5% różnicy wykonania ilościowego).

Szczegółowe informacje dotyczące interwen- cyjnego zakupu oraz sprzedaży zbóż można uzyskać w:

· Centrali ARR w Warszawie, ul. Nowy Świat 6/12

· oddziałach terenowych ARR

· Telefonicznym Punkcie Informacyjnym ARR (0 22) 661-72-72

oraz na stronie internetowej www.arr.gov.pl

2 października 2003 r. uchwalono ustawę o biokomponentach stosowanych w pali- wach ciekłych i biopaliwach ciekłych. Usta- wę zakwestionował Trybunał Konstytucyjny twierdząc, iż nie można zmuszać obywateli do stosowania tylko jednego typu paliwa.

W wyniku czego biopaliwa to nadal nieroz- strzygnięty problem. Przez ostatnie dwa lata przedstawiciele ministerstw zarzucali sobie nawzajem brak działań w tej sprawie zrzuca- jąc z siebie odpowiedzialność.

W 2004 r. została powołana Komisja ds.

Biokomponentów. Komisja jest organem opiniodawczo-doradczym Ministra Rolnic- twa. Poszczególni jej członkowie reprezentu- ją interesy producentów rolnych, pierwszych przetwórców i wytwórców Biokomponen- tów. Komisja w swych pracach krytycznie oceniła działania Rządu i Ministerstwa Rol- nictwa oraz obecny stan prawny regulujący produkcję i stosowanie biokomponentów w paliwach ciekłych w Polsce. Stwierdzo- no, iż dotychczasowe regulacje prawne nie dają stabilizacji potencjalnym inwestorom w produkcję biokomponentów a obecnym nie zapewniają opłacalności produkcji. Uznano za konieczne wprowadzenie systemu dopłat do upraw surowców do produkcji biokompo- nentów wzorem innych krajów UE – które stosują takie dopłaty w wysokości 45E/ha.

Z dniem 1 września koordynację spraw związanych z biopaliwami przejął Ministra Gospodarki i Pracy, i jak powiedział Minister Piotr Rutkowski: dobrze stało się, że decyzje będą zapadały w jednym miejscu i będzie od- powiedzialny za nie jeden resort. W sierpniu odbyły się już dwa spotkania w MGiP doty- czące biopaliw. Podczas tych spotkań Mini- ster Piotr Rutkowski podkreślił jako najistot- niejszą rzecz rozpoczęcie prac nad normami, gdyż wydaje się nonsensowne, że w kraju gdzie przez półtorej miesiąca temperatury są wysokie mamy problemy z normą na pręż- ność. Minister powiedział, że uczestniczył w spotkaniu z przedstawicielami BP i Shella, którzy podkreślali, że gdyby w Polsce okres zwolnienia w podatku akcyzowym był taki jak w Niemczech, czyli 9 lat, to byłaby zupełnie inna perspektywa ze względu na stabilność inwestycji, które zwracają się w dłuższym okresie czasu. Nie są oni przeciwko biopali- wom, chodzi tylko o stworzenie odpowied- nich warunków. Minister stwierdził, iż warto

jeszcze raz spojrzeć na wysokość zwolnień z akcyzy, m.in. poprzez analizę końcowego produktu. Podkreślił, że jest oczywiste, że biopaliwo powinno być tańsze od normalne- go i wtedy rynek na pewno go przyjmie.

Józef Sliwa – Sekretarz Stanu w MRiRW podkreślił absurd zaistniałej sytuacji, ponie- waż 8-10 lat temu, kiedy nie było ustawy o biopaliwach, dodawaliśmy ponad dwukrotnie więcej alkoholu do benzyn. Niezrozumiałym natomiast jest dlaczego niewykorzystywany jest potencjał istniejących gorzelni. W 1/3 wykorzystywane są również zakłady od- wadniające alkohol etylowy. Podkreślił, że w gorzelniach istnieje jeden zasadniczy problem – cena. Aktualne ceny nie gwarantują opła- calności produkcji. Minister Śliwa podkreślił również fakt, że istniejące gorzelnie mogą zwiększyć produkcję dla dalszego ogniwa przetwórstwa do 600 milionów litrów rocz- nie. Istnieje również nadwyżka żyta, które nie jest przedmiotem interwencji, a produ- kowane jest ono w wielu regionach. Są też nadwyżki innych surowców, więc obaw o nie nie powinno być. Należy więc ustalić gdzie są słabe ogniwa, dlaczego producenci paliw nie chcą uzyskać wcześniej 5% progu?

Jarosław Neneman Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów również stwierdził, iż niezrozumiałe jest dlaczego nie działa obecny system skoro aktualnie są tak korzystne wa- runki (cena ropy) dla rozwoju branży.

Mariusz Olejnik z Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku stwierdził, iż stabili- zacja zwolnień z podatku akcyzowego byłaby sposobem na demonopolizację. Zaznaczył, iż decydujące dla inwestorów są długotermi- nowe gwarancje, ponieważ nikt nie będzie inwestował skoro nie wiadomo co będzie w przyszłym roku.

Co dalej z biopaliwami? Czy uda się na- szemu rządowi realizować obowiązującą nasz kraj dyrektywę UE 2003/30/EC o sto- sowaniu biopaliwa i innych paliw odnawial- nych używanych do transportu. Komisja Eu- ropejska już zarzuciła Polsce zbyt mały udział biokomponentów w paliwach. Na ten rok dodatek biokomponentów na poziomie 0,5

% objętości paliwa, a dyrektywa Unii wyma- ga udziału 2 %.

Miejmy nadzieję, że przy ciągle wzrastających cenach ropy nowy rząd i społeczństwo bę- dzie bardziej przychylne biopaliwom.

Julita Dziendziel;

KFPZ

Co dalej

z biopaliwami?

(11)

12

Świat Zbóż

Organizacje i instytucje działające na rynku zbóż lub w jego otoczeniu w połowie czerwca br.

prognozowały, że zbiory ziarna w bieżącym roku gospodarczym w Polsce wyniosą 27-28 mln ton.

Federacja Producentów Zbóż - na podstawie informacji o stanie upraw uzyskanej od właścicieli gospodarstw będących członkami organizacji, szacowała, że krajowi producenci w tegoroczne żniwa zbiorą co najwyżej od 25 do 25,5 /łącznie z kukurydzą/ mln ton tego surowca tj. mniej o 3,9 - 4,1 mln ton niż w roku ubiegłym.

Dziś informacje te są nawet niższe. Spodziewamy się zbiorów na poziomie 24 mln ton. Spełnienie się tej prognozy spowoduje, że masa zbóż zebranych w tegoroczne żniwa osiągnie poziom o 1,6 do 2,6 mln ton mniej od szacowanego w Polsce rocznego na nie zapotrzebowania. Na obniżenie plonów w bieżącym sezonie wpływ wywarły:

susza glebowa w północno wschodniej, wschodniej i centralnej części Polski, niedobór opadów i nienaturalnie wysoka temperatura w czasie wy- kłaszania się zbóż, a także długotrwałe wiosenne przymrozki w wielu regionach kraju. Na obniże- nie ilości i jakości zebranych zbóż duży wpływ wywarły również obﬁte deszcze podczas żniw, które w znacznym stopniu pogorszyły wcześniej- sze szacowania zbiorów.

W opisanym stanie rzeczy istotne znaczenie dla kształtowania się sytuacji podażowo-popytowej i cen na rynku w czasie i po żniwach będą miały podaż (nieco wyższa nominalnie niż średnia wie- loletnia lecz zboża zdecydowanie gorszej jakości niż w latach ubiegłych), większy popyt na cele paszowe niż średni wieloletni (o około 200 - 300 tys. ton), zapasy magazynowe zbóż zgromadzone przez Agencję Rynku Rolnego i Agencję Rezerw Materiałowych, przetwórców i handlowców oraz producentów rolnych przechowujących zboże, które z powodu warunków magazynowania utraciło jakość i może być skarmiane w gospo- darstwie, a nie wystawiane na rynek.

W obecnym stanie rozwoju sytuacji jest mało prawdopodobnym, by zapasy Agencji Rynku Rolnego lub Agencji interwencyjnych innych kra- jów członkowskich Unii Europejskiej w dającym

się przewidzieć czasie były lokowane na polskim rynku.

Stan wolnych na przednówku powierzchni przechowalniczych u przedsiębiorców skupujących zboże (ok. 4,5 mln ton) świadczy o znikomych zapasach zbóż u tych operatorów rynku. Zwięk- szone zużycie zbóż paszowych spowodowane wzrostem pogłowia trzody chlewnej i produkcji drobiu w znacznych i rosnących ilościach ekspor- towanego do Azji

z powodu skutków ptasiej grypy na tym konty- nencie oraz niska cena będą producentów rolnych skłaniały do minimalizowania operacji na wolnym rynku.

W Polsce rynek permanentnie destabilizuje ok.

10 osób decydujących o grze na nim poprzez pozycje outsiderów w parlamencie, panów zamieniających się pozycjami premierów, mini- strów, szefów agencji, prezesów prywatnej giełdy i spółek będących pod kontrolą agencji oraz 5 (pięciu) prywatnych spółek. Grono to od wielu lat zarządza rynkiem zbóż i informacją o nim (także o stanie zapasów), dzieli proﬁty tego rynku, marginalizuje pozycje producentów rolnych i blokuje tworzenie powszechnie dostępnych i w pełni wolnorynkowych instytucji i mechanizmów zarządzania ryzykami. Że tak jest, między innymi świadczy to, że Budapeszteńska Giełda Towa- rowa zaistniała jako lider giełd zbożowych w tej części Europy na 16 mln węgierskim rynku zbóż, a Warszawska Giełda Towarowa wsparta ok. 16 mln złotych przez Agencję Rynku Rolnego, z roku na rok traci pozycję i udział w handlu zbożem na polskim, niespełna 30 mln rynku tego surowca.

Nieprawidłowości na rynku zbóż nie zmieni aresztowanie jednego tylko parlamentarzysty wykonane dla odwrócenia uwagi od większych, bardziej społecznie kosztownych nierzetelności dziejących się na tym rynku.

Ceny na rynku rolnym w Polsce w następstwie silnych wpływów i skutecznego lobbingu wielkiej 5-tki (handlowców i/lub przetwórców) na gremia rządowo-agencyjne będą relatywnie niższe niż na rynkach innych krajów europejskich. Wielcy gracze na krajowym rynku przyzwyczajeni do uprzywilejowanej pozycji w polityce gospodarczej (np. wynikającej z korelacji pomiędzy cenami i inﬂacją) i względem rozproszonych producen- tów rolnych mają o wiele większe oczekiwania niż handlowcy na innych rynkach.

Polscy producenci zbóż w systemie interwencji są rozliczani z zastosowaniem najniższego plonu referencyjnego ustalonego przez prawodaw- stwo wspólnotowe dla krajów członkowskich o znaczącej pozycji na rynku tego surowca i relatywnie najniższych w Europie dopłat bez- pośrednich przypadających na 1 tonę zbóż.

Nie służy też producentom rolnym nowelizacja systemu interwencji, o którą zabiegają kierow-

nictwa Ministerstwa Rolnictwa i Agencja Rynku Rolnego. Liberalizacja systemu zabezpieczeń (gwarancji bankowych) wykonalności dostaw w ramach interwencji bezpośrednie pożytki i proﬁty przyniesie przedsiębiorstwom pośredniczącym pomiędzy producentami zbóż i Agencją Rynku Rolnego. Jak niebawem się okaże, skrócenie ter- minów badania jakości zbóż i terminów płatności za nie, są jedynie przedwyborczą socjotechniką i fałszywym ukłonem Ministra Rolnictwa w stro- nę kilku tysięcy rolników, potencjalnych dawców głosów przy urnach. Producenci oczekują na taki system, w którym minimalna partia zboża kupo- wanego przez Agencję zostanie zredukowana z obecnych 80 do 30 ton, instrumenty ﬁnansowe zabezpieczające wykonywalności umów sprze- daży interwencyjnej będą producentom i gru- pom producenckim umożliwiały bezpośredni udział w realizacji dostaw na składy interwencyjne, zaś zapłata za zboże będzie wykonywana w terminach, jakie stanowi się w ustawie o płatno- ściach za dostawy wyrobów i usług realizowanych przez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. O wprowadzenie między innymi tych ułatwień Kra- jowa Federacja Producentów Zbóż występowa- ła do Ministra Rolnictwa już w lutym bieżącego roku. Niestety, działania tego organu administracji rządowej okazały się zarówno nierychliwe jak i niesprawiedliwe.

W tym stanie rzeczy, „najlepszym z możliwych rozwiązaniem” w żniwa i po nich będzie wy- muszona przez sytuację na rynku zbóż i słabości interwencji ich sprzedaż na zasoby Agencji Ryn- ku Rolnego, z tym zastrzeżeniem, że im później wykonana, tym dla każdego producenta zbóż z osobna, z lepszym skutkiem.

Sytuacja powinna producentów skłaniać do za- cieśniania współpracy pomiędzy sobą w zakresie opisanym poprzednio, łączyć małe partie zbóż w handlowe transze o wyselekcjonowanej (najlep- szej) jakości, grupować się i poprzez organizacje marketingowe, przechowalnicze i handlowe przez siebie tworzone zabiegać o zwiększenie presji na wyższą cenę i udział w marży z handlu i przetwórstwa zbóż oraz poprawę pozycji w kręgach gremiów programujących i realizujących Polską i Wspólnotową (od 1992 roku renacjonali- zowaną) politykę zbożową.

Producenci nie powinni godzić się na ceny, któ- re są poniżej kosztów produkcji zbóż, a takie na początku żniw proponują wspomniani na wstępie operatorzy rynkowi, gdyż zagrozić to może ich bytowi ekonomicznemu w przyszłości.

Apelujemy do naszych kolegów (rolników) o to, aby nie godzili się sprzedawać zbóż po cenach, które są i będą zagrożeniem ekonomiczności prowadzenia gospodarstw i minimum socjalnego ich rodzin.

KFPZ

Kto zaniża ceny zbóż?

polityka zbożowa

KFPZ

(12)

biuletyn informacyjny KFPZ

13 13

Swiat Zbóż Nr 1 Wrzesień 2005

legislacja i prawo

7. lipca br. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o dopła- tach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Akt ten wszedł w życie 09. września br. Jego zupełny tekst został opublikowany w Dz.U nr 150 pod poz. 1249.

Ustawa o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodar- skich (dalej zwana ustawą) stanowi podstawę prawną do stosowania ze środków budżetu państwa wsparcia ﬁnansowego do składek, które pro- ducenci rolni są zobowiązani płacić zakładom ubezpieczeń z tytułu zawie- ranych z nimi umów ubezpieczenia ryzyk wystąpienia skutków zdarzeń losowych w rolnictwie, powodu- jących straty w produkcji roślinnej i zwierzęcej.

Dopłaty do składek z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia, będą realizo- wane ze środków budżetu państwa ustalonych w ustawie budżetowej, z tej ich części, której dysponentem bę- dzie Minister Rolnictwa.

Dopłaty do składek będą udzielane z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia następujących upraw i zwierząt go- spodarskich:

uprawy roślin: zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, ziemniaków i buraków cukrowych.

chów zwierząt gospodarskich:

bydła, koni, owiec, kóz i świni.

System dotowania ubezpieczeń ma wspomagać i nakłaniać producentów rolnych do zawierania umów ubez- pieczenia w celu zarządzania ryzyka- mi powodowanymi przez:

w produkcji roślinnej: ogień, huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, eksplozję, obsunięcie się ziemi, lawinę, suszę oraz ujemne skutki przezimowa- nia lub przymrozków wiosennych, w produkcji zwierzęcej:

ogień, huragan, powódź, deszcz nawalny, grad, piorun, eksplozję, obsunięcia się ziemi, lawiny oraz w wyniku uboju z konieczności.

Wnioski o zawarcie umów ubezpie- czenia producenci rolni będą zobo- wiązani składać w zakładach ubezpie- czeń, które z ministrem właściwym do spraw rolnictwa zawarły umowy w sprawie dopłat. Umowy te będą określały m. in. warunki opłacania i wysokość stawek taryfowych, sposób i terminy przekazywania i rozliczania środków na dopłaty, zasady ich zwro-

tu w przypadku wykorzystania nie- zgodnie z przeznaczeniem.

Producenci rolni nabywający polisy w zakładzie ubezpieczeń, który podpisał umowę z Ministrem Rolnictwa, będą płacili składkę pomniejszoną o wyso- kość dotacji udzielonej im z budżetu państwa.

Dopłaty z budżetu państwa będą wy- nosiły do 40% ale nie mniej niż 30%

składki z tytułu ubezpieczenia upraw.

Będą one udzielane wówczas, gdy stawki taryfowe ubezpieczenia upraw nie przekroczą 3,5% sumy ubez- pieczenia. W przypadku produkcji zwierzęcej dopłaty wyniosą do 50%

składki, jeżeli stawki taryfowe ubez- pieczenia zwierząt nie przekroczą 0,5%. Umowy ubezpieczenia będą musiały być zawierane na co najmniej 12 miesięcy.

Rada Ministrów w terminie do dnia 30 listopada każdego kolejnego roku, w drodze rozporządzenia określi wy- sokość dopłat na rok następny, mając na względzie powierzchnię upraw i liczbę zwierząt przewidzianą do ob- jęcia ubezpieczeniem przez zakłady ubezpieczeń w kolejnych latach oraz założenia do ustawy budżetowej.

Jest ustawa o dopłatach do ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt

biuletyn informacyjny KFPZ

legislacja i prawo

AGRO SHOW 2005

Krajowa Federacja Producentów Zbóż - stoisko nr 37,

Tegoroczny AGRO SHOW to już siódma edycja tej naj- większej branżowej wystawy techniki rolniczej. W tym roku impreza odbędzie się w dniach od 23 do 26 września na terenie byłego lotniska w Bednarach k/Poznania (gmina Po- biedziska).

Krajowa Federacja Producentów Zbóż zaprasza do odwie- dzenia naszego stoiska.

POLAGRA-FARM 2005

Krajowa Federacja Producentów Zbóż - sektor B, stoisko nr 2,

Międzynarodowe Targi Poznańskie POLAGRA-FARM największe targi rolnicze w Polsce.

Odbędą się od 6 do 9 października 2005 na terenie MTP w Poznaniu.

Krajowa Federacja Producentów Zbóż zaprasza do odwie-

dzenia naszego stoiska.

(13)

biuletyn informacyjny KFPZ

14 ekonomika

Ryzyko w rolnictwie i możliwości nim zarządzania

Polski rynek rolny na przełomie XX i XXI wieku charakteryzował się znaczą- cą niestabilnością i zmiennością ekono- micznych warunków produkcji w tym cen podstawowych produktów a przede wszystkim zbóż i żywca wieprzowego.

Podejmowane przez rząd działania in- terwencyjne na tych rynkach nie zawsze odnosiły pożądane rezultaty. Z drugiej strony wśród znaczącej liczby uczest- ników rynku rolnego zaznaczał się brak możliwości samodzielnego korzystania z rynkowych metod zarządzania ryzy- kiem cenowym oraz stabilizujących do- chody gospodarstwa, co powodowało pogarszającą się opłacalność produkcji, a jednocześnie rosnące niezadowolenie społeczności rolniczej.

Obecnie dokonujące się w kraju zmia- ny w zasadach polityki rolnej wynikają z działań Unii Europejskiej zgodnych z ustaleniami podjętymi w kolejnych run- dach negocjacji GATT. Działania te zmie- rzają w kierunku ograniczania poziomu i zmiany formy subsydiowania rolnictwa a także stopniowej liberalizacji rynku rol- nego. Wyraża się to między innymi w stopniowym odchodzeniu od dotych- czasowych, bezpośrednich form inter- wencjonizmu państwowego w którym ryzyko niekorzystnej zmiany ceny przej- mowane jest w dużej mierze przez rzą- dy państw Wspólnoty. W to miejsce pro- ponuje się interwencjonizm pośredni,

w którym ryzyko cenowe obciążające uczestników rynku rolnego, a zatem pro- ducentów i przetwórców rolnych, staje się wyłącznie ich problemem. W sposób oczywisty i bezpośredni przekłada się to na sytuację ekonomiczną i poziom po- noszonego w gospodarstwach rolnych ryzyka działalności.

Ryzyko można określić jako sytuacja w której powstają możliwości wystąpienia nieprzewidywalnych odchyleń od zamierzonych efektów. Termin “ryzyko”

pochodzi od starosłowiańskiego słowa

“risicare” oznaczającego “odważyć się”.

W literaturze wyróżnia się między inny- mi dwie koncepcje ryzyka:

- ryzyko wynikające z możliwości wy- stąpienia niepożądanego zjawiska np.

straty, co stanowi tzw. negatywne ro- zumienie tego zjawiska oraz

- ryzyko wynikające z możliwości zre- alizowania dochodu różniącego się od dochodu oczekiwanego, co stanowi tzw. neutralne rozumienie ryzyka.

Ryzyko jest zatem częścią każdej działal- ności gospodarczej i dotyczy praktycznie wszystkich działań w sferze gospodarki.

Rolnictwo jest dziedziną w której wy- stępuje bardzo długi bo prawie roczny cykl produkcji. Sprawia to, że inwestycje czynione na konkretną opłacalną w da- nym momencie technologię produkcji nie zawsze w chwili sprzedaży towaru gwarantują zyski na planowanym wcze- śniej poziomie. Stąd też w odniesieniu do rolnictwa ryzyko ma wiele składo- wych, wśród których największe znacze- nie przywiązuje się do ryzyka produkcyj- nego związanego ze specyﬁką produkcji oraz ryzyka rynkowego.

Z ryzykiem produkcyjnym

mamy do czynienia wówczas, gdy odchylenie od zamierzonych efektów jest powodowa- ne czynnikami przyrodniczymi (powódź, gradobicie, susza itp.). Tego rodzaju ry- zyko nie da się uniknąć ani przewidzieć w sposób jednoznaczny. Podejmowane są więc przedsięwzięcia mające na celu złagodzenie skutków jego wystąpienia, poprzez ubezpieczenie produkcji od tych ryzyk w zakładach ubezpieczeniowych.

Ryzyko rynkowe wynika natomiast ze

zmiany zewnętrznych warunków eko- nomicznych produkcji tj. np. utrata ryn-

ków zbytu i związana z tym nadmierna podaż produktów i spadek ceny, lub też otwarcie nowych rynków zbytu i wzrost popytu, a tym samym wzrost ceny pro- duktu. Na rynkowe ryzyko produkcji rol- nej może wpływać również zmienność ceny na środki produkcji, niestabilność polityki rolnej itp. W ramach kategorii ry- zyka rynkowego w rolnictwie najczęściej wyróżnia się:

Ryzyko płynności obrotu towarowego

rozumiane jako możliwość znalezienia kontrahenta dla zawarcia w odpowied- nim czasie odpowiedniej transakcji.

Ryzyko kontrpartnera, które związane

jest z niebezpieczeństwem odmowy lub brakiem możliwości wykonania kontrak- tu przez zobowiązanego w przyszłości.

Ryzyko cenowe związane jest z nie-

przewidywalnością przyszłych ruchów cenowych, a w szczególności nieko- rzystnej zmiany ceny danego towaru na rynku. Wobec tego ryzyka zarówno producenci, jak i przetwórcy produktów rolnych są bezsilni.

W rolnictwie bardziej niż w innych dziedzinach gospodarki nie toleruje się zmienności warunków ekonomicznych produkcji. Czynione przez producentów inwestycje w ziemię, środki do produkcji, sprzęt najczęściej przekraczają ich bieżą- ce możliwości ﬁnansowe, powodując ko- nieczność pomocy banku. Producenci są zatem stale obciążeni kredytami, których spłata uzależniona jest od poziomu uzy- skanej ceny za wyprodukowane towary.

Największą zatem niepewność budzi cena jaką producent będzie mógł uzyskać na rynku w momencie sprzedaży towaru. Jeżeli będzie ona niższa niż koszty produkcji rolnik nie będzie mógł spłacić swoich długów i w konsekwencji może wszystko stracić. Pomocne w tej sytuacji może okazać się aktywne zarządzania występującym ryzykiem.

Zarządzanie ryzykiem w rolnictwie w

Polsce jest dziedziną nową, mało znaną i rzadko stosowaną. Pod tym pojęciem najogólniej rzecz ujmując określa się przewidywanie potencjalnych strat oraz gromadzenie środków, które mogłyby skompensować te straty w momencie ich wystąpienia. Deﬁnicja ta ze względu

Fot. Magda Gontarek

(14)

biuletyn informacyjny KFPZ

15 15

ekonomika

na swój ogólny charakter ma zastosowa- nie również w odniesieniu do rolnictwa.

Głównym celem zarządzania ryzykiem jest zatem z jednej strony poprawa wyni- ków ﬁnansowych gospodarstwa, a z drugiej zapewnienie takich warunków, by nie ponosić strat większych niż założono.

Klasyczne zarządzanie ryzykiem obejmuje cztery etapy:

Rozpoznanie rodzaju ryzyka, z jakim go- spodarstwo może mieć do czynienia, jego pomiar, kontrolowanie i gromadzenie in- formacji o występujących ryzykach.

Zabezpieczanie się przed skutkami ry- zyka może być prowadzone w sposób aktywny lub pasywny. Jeżeli podmiot za- chowuje się w sposób bierny, bez prób ograniczania skutków ryzyka to mówimy o postawie pasywnej. Najczęściej wynika ona z braku wiedzy i umiejętności w tym zakresie.

Podejmowanie działań ograniczających ryzyko i minimalizujących straty jest cha- rakterystyczne dla postawy aktywnej, która ściśle wiąże się z umiejętnością identyﬁkacji i szacowania ryzyka oraz zna- jomością technik zabezpieczania się przed ryzykiem.

Ryzyko może być eliminowane w dro- dze poznania praw rządzących zjawiskami przyrody i procesami gospodarczymi, do- skonalenia technologii produkcji i organi- zacji, identyﬁkowaniu stopnia zagrożeń i uwzględniania ryzyka w planowaniu pro- dukcji. Działania te wyznaczają kierunek prewencyjny eliminowania ryzyka.

Zarządzanie ryzykiem w przedsiębior- stwie rolniczym jest możliwe poprzez:

przewidywanie ujemnych skutków ry- zyka w oparciu o badania, rozpoznania i doświadczenia,

przeciwdziałanie powstającym zagroże- niom

zmniejszanie ujemnych skutków ryzyka Gospodarstwa rolne mogą niwelować ryzyko wykorzystując do tego różne spo- soby.

Przede wszystkim bardzo ważna jest elastyczność działania zarządu, polegają- ca na: przystosowaniu produkcji do nowych środków produkcji, umiejętności i gotowości do zmiany kierunku produkcji, elastyczności planowania i doskonaleniu metod uwzględniających w planowaniu parametry losowe oraz zmiany w potrzebach społecznych.

Elastyczność działania kierownictwa po- zwala na pokonywanie przeszkód związa- nych ze zmiennością warunków produkcji rolniczej i wiąże się z planowaniem i ukła- daniem alternatywnych działań uwzględ- niających prawdopodobieństwo zagro- żeń zmiany warunków. Inne sposoby to koncentracja i specjalizacja produkcyjna, w ramach powiązań integracyjnych po- zwalająca na lepsze poznanie poszczegól- nych faz procesu produkcyjnego; wybór gałęzi produkcji o mniejszej zmienności dochodu i niepewności. Korzystne jest też kompensowanie ryzyka, polegające na doborze gałęzi produkcji o przeciw- stawnych, wzajemnie się równoważących tendencjach rynkowych; a także zawiera- nie umów, niwelujących ryzyko związane z zaopatrzeniem i zbytem, cenami, ter- minowością i ilością. W gospodarstwach najczęściej stosowana jest wielokierun- kowość (różnicowanie) produkcji, jako metoda przeciwdziałania niekorzystnemu wpływowi niekorzystnych warunków me- teorologicznych a także zmienności cen na rynku; W przedsiębiorstwach rolnych dokonuje się też akumulowania rezerw, czyli tworzenie funduszy rezerwowych, jako formy samoubezpieczenia.

Metody kontroli ryzyka dzieli się na fizycz- ne i finansowe. Fizyczna kontrola ryzyka to wszystkie działania podejmowane w celu redukcji strat. W ramach fizycznej kontroli ryzyka możliwe są:

ograniczenie prawdopodobieństwa straty w działalności gospodarstwa, zmniejszenie ryzyka poprzez prowa-

dzenie analiz wykorzystując przy tym miary statystyczne, które pozwalają określić częstotliwość i rozmiary szko- dy.

Finansowa kontrola ryzyka polega na sa- modzielnym zarządzaniu ryzykiem przez ﬁrmę lub przeniesieniu ryzyka na inny podmiot.

Zarządzanie to polega na :

zatrzymaniu ryzyka, czyli pokryciu ewentualnych strat przez przepływy pieniężne, sprzedaż aktywów, fundusze specjalne, pożyczki;

transfer ryzyka polegający na przesunię- ciu odpowiedzialności z ﬁrmy ponoszą- cej straty na inny podmiot, który może być realizowany w dwóch formach;

transfer działalności tworzącej poten- cjalne straty polegające na związaniu się z innym podmiotem, który wykonuje te cześć działalności, która jest narażona

na ryzyka;

transfer odpowiedzialności za pokrycie ewentualnych strat, co realizuje się za pomocą transakcji giełdowych i ubez- pieczeń.

Uciążliwość zjawiska występowania ryzy- ka sprawiła, że w praktyce gospodarczej wykształciły się różne strategie zarządza- nia i ograniczania ryzyka cenowego W krajach UE strategia zmniejszania ryzy- ka często realizowana jest poprzez współ- udział w kooperatywach, które zajmują się dystrybucja określonych produktów często po ich przetworzeniu, a uzyskane z tego tytułu wpływy są rozdzielone propor- cjonalnie na poszczególnych uczestników łańcucha integracyjnego. W konsekwencji ryzyko cenowe rozkładane jest w płasz- czyźnie poziomej (pomiędzy poszczegól- nych rolników) i w płaszczyźnie pionowej (pomiędzy poszczególnych uczestników kanału dystrybucyjnego. Jednak uzyskiwa- ny w tym systemie poziom średnich cen netto jest niższy aniżeli przy posługiwaniu się instrumentami giełdowymi (kontrakta- mi terminowymi i opcjami towarowymi).

W systemie tym nie dokonuje się bowiem transferu ryzyka lecz jego rozłożenia stąd też rolnicy w dalszym ciągu wspólnie po- noszą konsekwencje ryzyka cenowego.

Inna strategia zmniejszania ryzyka ceno- wego wykształciła się w krajach w których gospodarka rynkowa w rolnictwie rozwi- jała się nieprzerwanie od wielu lat. Po- wstały tam w sposób naturalny strategie i mechanizmy pozwalające uniknąć ryzyka związanego z przyszłą niekorzystną ceną sprzedaży produkowanego towaru.

Podstawowe możliwości instrumentalne w tym zakresie dają

giełdy towarowe,

gdzie przez wiele lat w sposób ewolucyj- ny wykształciły się takie formy transakcji, (kontrakty terminowe opcje towarowe) które umożliwiają transferowanie ryzyka niekorzystnej zmiany ceny z producenta, przetwórcy, czy też eksportera i przejęcie go przez indywidualnego inwestora zwa- nego spekulantem giełdowym. Ryzyko to staje się towarem, którym można obracać w celach zarobkowych.

Funkcja tych transakcji wynika z potrze b gospodarki, a znacząca ich rola w zarzą- dzaniu ryzykiem w rolnictwie została określona już wiele lat temu.

Prof. dr hab. Michał A. Jerzak ,

Katedra Ekonomiki Gospodarki Żywnościowej, Akademia Rolnicza w Poznaniu