Ważniejsze mydarzenia

296

[12]

huit etablissements scolaires lithuaniens et rem it son rapport, le 21 mai 1791, directem ent a la Commission d'£ du ca tion Nationale, sans tenir com pte de l’ £ co le Principale de W ilno.

De son cóte, le P. A n toin e Popław ski, inspecteur independant nom m e par 1’ Ć cole P rincip ale de Cracovie, visita 13 etablissements scolaires de Grandę P olog n e, mais pas les Ćcoles Pies. La derniere inspection dans six £ coles Superieures et b uit etablissements piaristes eut lieu en 1793, a la veille nieme de la dissolution de la Com mission par Targowica et fu t faite par Tabbe Y incen t T r e ffle r et le P. T h eod ore W aga, inspecteur p rovin cial des

£ c o le s Pies.

Ważniejsze mydarzenia

polskim życiu katolickim

(1 X 1961— 30 IV 1962)

W zw iązku z jubileuszem 300-lecia polsk iej P row in cji 0 0 . Pijarów , którem u został pośw ięcony obecn y tom „N aszej Przeszłości” , w płynęły na ręce O. P row incjała A . J. W r ó b l a telegram od O jca św. Jana X X I I I i List Generała Zakonu. P odajem y tekst obydw óch dokum entów .

C IT T A DEL V A T IC A N O

AUGUSTUS P 0 N T IF E X P A T E R N O AN IM O PRECIBUSQUE T E R T IU M F E L IC IT E R E X A C T U M SAECULUM PR O SE Q U IT U R A C O N D IT A PO LO N A P R O V IN C IA SCHOLARUM P IA R U M EIU SQUE SODALIBUS DE R E LIG IO N E E GREGIE M ERITIS E X 0 P T A T U T M AGIS M A GISQU E A B U N D E T IN OMNE OPUS BONUM ATQU E U T H AEC A U S P IC A T A C O N TIN G A N T A P O S T O L IC A M BEN E D IC TIO N E M SUPERNORUM MUNERUM AU SPIC E M SUAEQUE B E N E V O LE N TIA E TESTEM PE R A - M A N TE R IM P E R T IT QU A M E T IA M A D ALUM NOS A C FIDE- LES PE R TIN E R E CU PIT

C A R D IN A L IS C IC O G N A N I

C A SA G E N E R A L IZIA DEI P A D R I SCOLOPI Piazza dei Massimi, 4 (S. Pantaleo)

RO M A

A P R A E P O SIT O GE N ER A LI SCH O LARU M P IA R U M Pax Christi

R. adtn. P. i P raeposito P rovinciali, R R . PP . R ectoribus et universis Consodalibus P rovin ciae P olon iae salutem in D om ino, qui est vera salus!

Dilectissim i C onsodales!

M ox tertium centenarium a fundatione almae vestrae nos-

traeąue Provinciae P olon iae estis celebraturi, qua felicissim a

298

[2]

occasion e „gau dere cum gaudentibus” nos quoque vehem enter desideram us. Insigne enim anniversarium huiusm odi non solum festum vestrum est, sed universarum Scholarum Piarum quoqu e, qiiarum nom ine om nibus vobis nostram gratulationem paternaque

•vota peram anter prom im us.

Universus O rdo noster varia beneficia a Scholis Piis Polonis recepit, pro quibus sem per pergratus esse debet.

Ita im prim is prae oculis habemus tristissima tem pora suppres- sionis innocentianae, qua peracta, consodales in P olon ia sub v ex illo Calasanctii inilitantes per R egem , P roceres R egni et Praesu- les tam strenue efficaciterqu e p ro restauratione Ordinis nostri certavere.

Ast nequimus ob livion i dare nec aliud magnum p ro fe cto m eri­

tum carae vestrae P rovinciae, quod nem pe adiutorio ipsius aucto- ritate p on tificia recognitum fuit licere nobis etiam scientias maio- res in publicis scholis tradere atque ad scholas nostras pueros diyites ac nobiles quoque adm ittere, qiiod ius unain e fundamenta- libus legibus nostris, Constitutionibus insertam (n. 6 Const.), constituit.

Numquam fuit quidem ignotum , sed his ultimis tem poribus e perm ultis publicationibus sem per magis magisque elucescit prae- clarum illud exem plum , quod saeculo X V I II consodales P olon i, variis in campis scientiarum litterarum que spiritu calasanctiano enixe laborantes et in evolvendam culturam nationalem non parvuin influxum exercentes, omnibus consodalibus Ordinis nostri dederunt. Ex quibus calasanctiadibus p rocu l dubio P. Stanislaus K onarski, reform ator rei scholasticae in P olon ia, est maximus, ast num erosi alii quoque operositate tam scholastica quam litteraria sibi atque Scholis Piis monum entum aere perennius erexerunt.

Sed nequimus silentio praeterire aliud exem plum , item que om ni­

bus ditionibus Ordinis nostri a vestra P rovin cia datum et semper im itatione dignum. Ob calamitates tem porum , quae durantibus his idtimis duobus saeculis toties caram vestram patriam inflixere, quo- ties P rovin cia P olon iae fere extincta d even it?! D eo favente tamen ac filiis eiusdem fideliter heroiceque collaborantibus,

id genus sem per superavit et de ipsa valuit atque valet: „Succisa virescit” . Exeinpluin huiusm odi ditiones nostras in

adiunctis constitutas semper ad resurrectionem incitabit.

[3]

299

De beneficiis supradictis loquentes p io animo m em ores esse cupiinus illorum , qu i ad favores huiusm odi universis Scholis Piis praestandos Provinciam vestram capacem reddiderunt. Quo sub aspectu libenter com ineinoram us im prim is illos „ign otos calasanc- tiades” , qui in m inisterio nostro exercen d o „p orta veru n t pondus d iei et aestus” , dein longam seriem exim iorum Superiorum et dem um m odo particulari fundatores ac instauratores. Inter hos libenter hac vice recordam ur P.is .Ioannis R orrell felicis recorda- tionis, cuius vitam et operam tam vos quam infrascriptus recen ti adhuc m em oria tenemus.

O ccasione autem huius iubilaei n ec nostra deesse possunt vota sinceris sensibus porrecta. Ex toto animo exoptam us, ut P rovin cia P olon iae, difficultatibus non obstantibus, feliciter incipiat IV saeculum suae vitae, quam, inspirantibus praeteritis tribus saeculis, h eroice et gloriose continuet. Quibus in conatibus n on deerunt vobis, carissim i Consodales, auxilia divina, p rotectio Matris D ei Scholarum Piarum , quae eodem tem pore est M ater D ei Clarom on- tana, benevolentia om nium Scholarum Piarum in orb e et ainor paternus eius et eorum , qui patrim onium S. Patris nunc regit et in posterum regent.

Gratulationem nostram votaque iterum atque iterum vobis prom en do, „absentes quidem co rp o re , praesentes vero spiritu” , vos omnes libentissime benedicim us.

Datum Rom ae, die 28 ianuarii a. 1962

( — ) P. Vinc. Tomek a S. Ant. P.

Praepositus Generalis

JUBILEUSZ R E D A K T O R A „N A S ZE J PR ZE SZŁO ŚC I”

W dniu 17 grudnia 1961 r. ob ch od ził Ks. A . S c h I e t z srebrny jubileusz kapłaństwa. W czasie uroczystej Mszy św. celebrow an ej przez Jubilata w koś­

ciele K sięży M isjonarzy w K r. na Stradom iu, kazanie w ygłosił Ks. Biskup

"Wincenty Urban z W rocław ia. Studenci Instytutu T eolog iczn ego u czcili swego P rofesora skromną akademią.

Z oka zji jubileuszu O jciec św. Jan X X I I I nadesłał na ręce W izytatora P olsk iej P row in cji M isjonarzy Ks. A. U sowicza następujący telegram :

300

[4]

15 X I I 61.

C IT T A DEL V A T IC A N O

O CCASION V IN G T -C IN Q U l£M E A N N IV E R S A IR E O R D IN A - TIO N ALPH O N SE SCHLETZ SA SAIN TE TĆ F E L IC IT A N T V O LO N T IE R S M E R IT A N T JU B ILA IR E LUI E N Y O IE GR A N D COEUR PA TER N ELLE B E N Ć D IC TIO N A PO ST O LIQ U E IM PLO- REE

C A R D IN A L CIG O G N AN I

Prymas Polski, Ks. Kardynał W yszyński nadesłał Ks. Schletzow i następujący telegram :

W A R S Z A W A 16 X II 61.

D R OGIEM U R E D A K T O R O W I „N A S ZE J PR ZE SZŁO ŚC I”

PR Z E SY Ł A M NA D W U D ZIE STO P IĘ C IO LE C IE K A P Ł A Ń S T W A B ŁO G O SŁA W IE Ń ST W A P R Y M A S O W S K IE W R A Z Z Ż Y C Z E ­ NIEM , B Y Ż Y C IE M SW OIM P IS A Ł N A JLE PSZĄ PR ZY SZŁO ŚĆ DLA K O Ś C IO ŁA I D ZIE JO W EJ K U L T U R Y OJCZYSTEJ.

STEFAN K A R D Y N A Ł W Y S ZY Ń SK I

PR Y M A S P O L SK I W R Z Y M IE Dnia 14 II br. Ks. K ardynał St. W y- s z y ń s k i, Prymas P olski w yjechał do Rzym u, by w ziąć udział w posiedzeniu Centralnej K om isji Soborow ej, której jest członkiem . D o W iecznego Miasta przybył Ks. Prymas 16 II i już na- następnego dnia został przyjęty na audiencji przez O jca św. Jana X X III.

N astępnie 20 II w ziął udział w IV se­

sji Centralnej K om isji P rzygotow aw ­ czej do II Soboru W atykańskiego, k tó ­ rą zainaugurował sam papież. W cza­

sie sw ojego pobytu w R zym ie Ks. K ar­

dynał był jeszcze dw ukrotnie p rzy j­

m owany przez O jca św. (25 II i 8 I I I ) . Dnia 9 III Ks. Prymas opuścił Rzym i przez W iedeń 11 III w rócił do W arszawy.

„N A S Z A PRZESZŁOŚĆ” D LA P A P IE Ż A JA N A X X III Jak ju ż p op rzed n io podawaliśm y 1, Ks. A rcybiskup Eugeniusz Baziak wrę­

czył w grudniu 1959 r. O jcu św. dzie­

sięć tom ów „N aszej Przeszłości” . Osta­

tn io w dniu 8 marca br. Prymas P ol­

ski Ks. Kardynał Stefan W y s z y ń ­ s k i złożył w darze Papieżow i Jano­

wi X X I I I podczas pu bliczn ej audien­

cji k olon ii polskiej w R zym ie tomy od X I do X IV . O jciec św. okazał duże zainteresowanie naszymi studia­

mi. Przekazanie wspom nianych tom ów P a p ieżow i zostało uwiecznione na zdję­

ciu fotograficzn ym .

*) Nasza Przeszłość T. 11: 1960 s. 429.

[5]

301

LIST PASTE R SK I EPISK O P A TU PO LSK IEG O O SOBORZE Biskupi p olscy zebrani na w spól­

n ej k on feren cji w W arszawie w ydali dnia 16 X I 1961 r. List pasterski do duchowieństwa i w iernych w sprawie II Soboru W atykańskiego. P o krótkim ok oliczn ościow ym w stępie List omawia naturę, zadania oraz znaczenie So­

boru P ow szechnego w życiu K o ś cio ­ ła katolickiego. P odaje pon adto o g ó l­

ny zarys zagadnień, które będą p oru ­ szane na Soborze. W zakończeniu E p i­

skopat Polski wzywa wszystkich do ofia r, umartwień i m odlitw na in ­ ten cję Soboru. Dnia 6 I br. List p o ­ wyższy został odczytany we wszystkich k ościołach Polski. Pełny tekst tego dokum entu p od a ł T ygodn ik Powsz. nr 2 z dnia 14 I 1962 br.

O R D Y N A R IU SZ W R O CŁAW SK I ARCY B ISK U P E M

O jciec św. Jan X X I I I w uznaniu za­

sług p ołożon y ch nad organizacją życia religijn ego w arch idiecezji w rocław skiej m ianował ks. Bpa K o m i n k a tytular­

nym arcybiskupem . N om inacja ta sp ot­

kała się z w ielką radością katolików w P olsce, a zwłaszcza w iernych archi­

diecezji w rocław skiej, którą Ks. Abp kieruje od grudnia 1959 r. O w ielkim zainteresowaniu się Ks. A bpa K om inka w spółczesną problem atyką kościelną świadczą liczne artykuły drukow ane w prasie k a tolick iej: Ateneum K apłań­

skim, H om o D ei, T ygodn iku Pow szech­

nym i in.

N O W I BISK U PI

O jciec św. Jan X X I I I zam ianował czterech now ych Księży Biskupów Su- fraganów : Ks. Bronisława D ąbrow skie­

go dla arch idiecezji warszawskiej, Ks.

dra Pawła Latuska dla a rch idiecezji w rocław skiej, Ks. dra Jana Obłąka dla d ieczji olsztyńskiej i Ks. dra Jana W osińskiego dla diecezji p łock iej.

Ks. Bp Bronisław W acław D ą b r ó w - s k i urodzony w 1917 roku w Grodź- cu k / Konina, nauki średnie ukończył w Niższym Seminarium K sięży Orio- nistów w Zduńskiej W oli. P o wstąpie­

niu do Zgrom adzenia K sięży O rionistów studiow ał filo z o fię w M iędzynarodow ym Instytucie F ilozoficzn ym tegoż Zgrom a­

dzenia w T orton a we W łoszech. Stu­

dia teologiczn e odbył w czasie oku ­ p acji n iem ieckiej na W ydziale T e o lo ­ gicznym Uniwersytetu W arszaw skiego.

P o powstaniu warszawskim dostał się do obozu hitlerow skiego. W r. 1945 otrzym ał święcenia kapłańskie z rąk ks. arcybpa Szlagow skiego. Od roku 1950 Ks. Bp Dąbrowski pracow ał ja ­ ko dyrektor Biura E piskopatu Polski.

W roku następnym został kierow n i­

kiem W ydziału Spraw Z akon nych przy Sekretariacie Prymasa Polski. K on se­

kracja odbyła się dnia 25 I II br. w Ba­

zylice A rch ikatedralnej p. w. Św. Ja­

na Chrzciciela w W arszawie. Konse- kratorem był Ks. K ardynał W yszyń­

ski, zaś w spółkonsekratoram i Ks. Bp Z. Chorom ański sufragan warszawski i Ks. Bp F. K orszyński sufragan w ło­

cław ski. Ks. Bp B. D ąbrow ski jest czwartym sufraganem arcybiskupa war­

szawskiego.

Ks. Bp Paw eł L a t u s e k , trzeci sufragan arch idiecezji w rocław skiej u ro­

dził się w 1910 r. Nauki średnie ukoń­

czył w Pszczynie. Studia filo z o ficz n o - teologiczn e odbył w Śląskim Semina­

rium Duchow nym w K rakow ie i na W ydziale T eologiczn ym U. J. W yśw ię­

con y na kapłana w 1935 r. przez na­

stępne trzy lata pracow ał ja k o w ika­

riusz parafii Św. Barbary w Chorzo­

wie. W r. 1938 na W ydziale T eolog icz-

302

[6J

nym U. J. uzyskał doktorat teologii za pracę: P roblem cierpien ia u Św. A ugu­

styna (C horzów 1938). W tymże samym roku został skierow any na dalsze stu­

dia na K a tolick i Uniwersytet w Lille.

P o ukończeniu Ć cole des Missionnaires du Travail p ow rócił d o kraju. W latach 1939— 1942 był kapelanem Ks. Bpa S. Adam skiego. Dalsze lata w ojn y spę­

dził rów nież w K atow icach . W latach pow ojen n ych pracow ał wraz z Ks.

B. K om inkiem , ów czesnym Adm inistra­

torem A postolskim Ordynariatu O polskiego nad organizacją życia re­

ligijnego na tych terenach począ tkow o ja ko kanclerz K u rii, a następnie W i­

kariusz G eneralny. P o ob jęciu rządów w arch idiecezji w rocław skiej Ks. Bp K om in ek m ianow ał go K ierow nikiem R eferatu D uszpasterskiego oraz p r o fe ­ sorem teologii pastoralnej w Semina­

rium D uchow nym . W lipcu 1958 r. zo­

stał rektorem tegoż Seminarium.

W 1959 r. został prałatem dom ow ym Ojca św. K onsekracja Ks. Bpa Latu­

ska odbyła się dnia 11 II w kate­

drze w rocław skiej. K onsekratorem był Ks. Bp B. K om in ek, zaś w spólkonse- kratoram i K sięża B iskupi: F. Jop i A.

W ronka.

Ks. Bp Jan O h 1 ą k, u rodził się dnia 26 V 1913 r. w B orzęcinie. Gim­

nazjum i Sem inarium D uchow ne ukoń­

czył w Tarnow ie. W yśw ięcon y na ka­

płana w 1936 r. przez bpa F. Lisow ­ skiego pracow ał ja k o wikariusz na parafiach w Ciężkow icach i Nowym Sączu. Następnie był adm inistratorem parafii Pleśna i Lisia Góra k. Tar­

nowa i w koń cu wikariuszem parafii Dąbrowa Tarnow ska. W r. 1948 na W ydziale T eolog iczn ym U. J. uzyskał doktorat teologii. W początkach 1949 r.

został inkardynow any do diecezji war­

m ińskiej. N ajpierw był proboszczem w Żurawce k. Sztumu, a następnie Dy­

rektorem N iższego Seminarium D uchow ­ nego w Olsztynie, w icerektorem i p ro­

fesorem h istorii K ościoła w W yższym Sem inarium. W r. 1958 wszedł do gro­

na warm ińskiej kapituły katedralnej.

K s. Bp Obląk jest autorem szeregu ar­

tykułów i rozpraw z zakresu historii K ościoła na W arm ii. P od ajem y waż­

niejsze z n ich : E gzem pcja d iece zji war­

m iń skiej i je j obrona za bpa M ikołaja S zyszkow skiego, Pol. sacra R. 7 :1 9 5 5 s. 123— 136; Z p ow ojen n ych d ziejów d iecezji warm ińskiej (luty-wrzesień 1945), P ol. sacra R. 8 :1 9 5 6 s. 397—

410; J ęzyk polski w k ościoła ch i szko­

łach na W arm ii w p ierw szej p ołow ie X IX w ieku, Zapiski histor. T. 23 :1 9 5 7 z. 1/3 s. 175— 189; Pani Ziem i W ar­

m iń skiej, Aten. kapł. R. 49 :1 9 5 7 T.

54 s. 47— 61; K ościół na W arm ii w ok resie „K u ltu rk a m p fu ” , A ten. kapł.

R. 49 :1 9 5 7 T. 54 s. 203— 217; Mate- riuly do działalności kulturalnej Igna­

ceg o K rasickiego. O stosunku do sztu­

ki i zbiorach artystyczn ych, Studia p o­

m orskie T. 2 : 1957 s. 4 0 1 - 4 3 1 ; W ykaz polskich d ruków na W arm ii za lata 1800— 1939, Kom unikaty Mazursko-W ar- mińskie R. 1 : 1957 nr 1 s. 50— 61, nr 2 s. 112— 127; Jan K arol K on op a ck i bi­

skup nom inat warmiński, Nasza Prze­

szłość T. 8 : 1958 s. 153— 179; Historia d iecezji w arm ińskiej, O lsztyn 1959; W oj­

ciech R udnicki i jeg o ośw iadczenie osta tn iej w oli, Nasza Przeszłość T. 10 : 1959 s. 431— 437; P iecz ęcie kancelarii b isku piej i kapitulnej na W arm ii, R ocz­

nik Olsztyński T. II : 1959 s. 119— 134;

Ż ycie k ościeln e na W arm ii w św ietle relatio status biskupa W acława Lesz­

czyń skiego z r. 1657, R ocz.i teol.- kan. T. V I zesz. 3 :1 9 5 9 s. 5 — 3 1; S to­

sunek n iem ieckich władz k ościeln ych do ludności p olsk iej w d iecezji warmińskieI w latach 1800— 1870, Lublin 1960; Zgro­

madzenia Św. W in cen tego a Paulo na

[7]

303

W arm ii, Nasza Przeszłość T. 12 : 1960

*. 47— 58; O głoszen ie dogmatu N iep o­

kalanego P oczęcia N ajśw iętszej Maryi Panny w d iece zji warrfiińskiej, Nasza P rzeszłość T. 14 :1 9 61 s. 269— 278;

0 począ tkach k ap itu ły katedraln ej na W arm ii, W arm ińskie W iadom ości D ie­

cezjalne (w rzesień-październik 1961 r.) oraz Statu ty w arm ińskiej kapituły ka­

ted raln ej (tam że). K onsekracja Ks. Bpa Obłąka odbyła się dnia 1 IV br.

w katedrze w e F rom borku. K onsekra­

torem był Ks. K ardynał W yszyński, zaś w spółkonsekratoram i Ks. Bp K. Pękala 1 Ks. Bp M. B lech arczyk z Tarnowa.

Ks. Bp Jan W o s i ń s k i urodził się 15 V 1914 r. Studia średnie oraz Se­

m inarium D uchow ne u kończył w P ło c ­ ku. Święcenia kapłańskie otrzym ał dnia 18 V I 1939 roku. P oczą tkow o p ra co­

wał ja k o wikariusz w Pułtusku. W r.

1943 został kapelanem przy Zakładzie W ychow aw czym Sióstr Urszulanek w W arszawie na Tam ce. P o zakoń cze­

niu w ojn y p o w ró cił do Pułtuska. Na­

stępnie pracow ał ja k o wikariusz i ka­

techeta w Sierpcu. W r. 1950 ro zp o ­ czął studia specjalistyczne z teologii m oralnej na K U L, u kończon e dok tora ­ tem teologii w 1954 r. P o studiach aż do chw ili n om in acji biskupiej p ra co­

wał ja k o o jc ie c duchowny W yższego i Niższego Sem inarium D uchow nego w P łocku. R ów n ocześnie był p r o fe s o ­ rem teologii m oralnej fundam entalnej.

W r. 1959 został szambelanem p a p ie­

skim. K onsekracja Ks. Bpa W osińskie- go odbyła się w B azylice katedralnej w P łocku. K onsekratorem był Ks. K a r­

dynał W yszyński, zaś w spółkonsekra­

toram i Ks. Bp P. D udziec, sufragan p łock i i Ks. Bp St. Bareła, sufragan częstochow ski.

K O R O N A C JA O B R A Z U N. M. P.

W PO ZN A N IU

O jciec św. Jan X X I I I p rzych yla ją c się do próśb Ks. A rcybp a A. Barania­

ka i wiernych miasta Poznania Bre- vem Maria omnibus z 12 kwietnia 1961 r. p ozw olił na uroczystą k oron a cję la­

skami słynącego Obrazu N. M. P. N ieu­

stającej P om ocy w Farze P oznańskiej.

A ktu k oron a cji dokon ał A rcy bp Bara­

niak w dniu 11 X 1961 roku. W u ro­

czystości tej w zięło udział 19 K sięży Biskupów , duchow ieństw o a rch idiecezji poznańskiej i liczne rzesze w iernych.

Należy zaznaczyć, że jest to pierw szy w Polsce Obraz N. M. P. N ieustającej P om ocy koron ow an y pow agą p a p ie s k ą 2.

ZAK O N C ZE N IE RO K U K A D ŁU BK O W EG O

Na zakończenie roku K a dłu bkow ego ogłoszon ego z ra cji 800-lecia je g o u ro­

dzin odbyły się uroczystości w K ra­

kow ie i Jędrzejow ie. W K rakow ie dnia 11 III br. w katedrze na W aw elu su­

mę pon tyfikaln ą celebrow ał Ks. A rcy bp E. Baziak. K azanie okoliczn ościow e wy­

głosił O. Eustachy K ocik S. O. C. z W ą­

ch ocka. W Jędrzejow ie od b y ło się tri- duum w dniach 8— 10 III. W n iedzielę 11 marca sumę pon tyfikaln ą odpraw ił Ks. Bp J. Jaroszew icz, sufragan k ie ­ leck i, kazanie zaś „W k ła d BI. W in cen ­ tego K adłubka w kulturę duchową i ma­

terialną P olski” w ygłosił O. Opat S.

K ieltyka ze Szczyrzyca. O godz. 17 Mszę pontyfikalną celebrow ał O. O pat A . Ciesielski z M ogiły. K azanie na te­

m at: „D u ch ofia ry i w yrzeczenia Bł.

Mistrza W in cen tego na przestrzeni ośmiu w ieków ” w ygłosił rów nież O.

Opat Kiełtyka.

P r o f. M. Plezia, kierow n ik S e k cji M iłośników Krakow a przy K lu bie In ­ teligen cji K a tolick iej zorganizow ał cykl 2) P rzew odn ik kat. 29 X 1961 nr 44.

304

[8]

odczytów pośw ięcon ych Bł. W incentem u K adłubkow i. Pierw szy odczyt p rof. Z.

B udkow ej — Ż ycie umysłowe K rako­

wa na przełom ie X I I i X III w. — dnia 24 III br. b ył w prow adzeniem i ogól­

nym tłem dla następnych. Odczyt O. Opata S. K iełtyk i — 27 III — przed­

stawił życie i kult Bł. W incentego.

D ziesięcioletn i okres rządów biskupich Kadłubka w K rakow ie om ów ił Ks. dr B . Przybyszewski (29 I I I ) . Czwarty i ostatni odczyt z tego cyklu — 31. III.

— K ronika Kadłubka na tle renesansu X I I w. — w ygłosił p r o f. Plezia.

SREBR N Y JUBILEUSZ BISK U P I SU F RAG AN A K A T O W IC K IE G O

W dniu 25 I V br. uroczystą celebrą pon tyfikaln ą w katedrze Chrystusa K ró ­ la w K atow icach ob ch od ził Ks. Bp Julian B ien iek srebrny jubileusz sakry biskupiej. K azanie w ygłosił Ks. A rcybp B. K om inek. W u roczystości wzięło udział 22 B iskupów z Ks. A rcybp em Baziakiem na czele. O jciec św. Jan X X III nadesłał breve mianujące Biskupa Jubilata Asystentem T ronu Papieskiego.

50-LECIE ŚMIERCI KS. M A R K IE W IC ZA

Dnia 29 I b r minęła 50 rocznica śm ierci Sługi B ożego ks. Bronisława M arkiewicza (1842— 1912), opiekuna opuszczonej m łodzieży i założyciela Zgrom adzeń Św. Michała A rchanioła.

W związku z tym 28 I br. Ks. Bp S. Jakiel w ob ecn ości Księży Bisku­

p ów Bardy i T om aki, przy licznym udziale duchowieństw a i w iernych od ­ praw ił pon tyfikaln ą sumę w katedrze w Przem yślu. K azanie w ygłosił ks.

F . Ochała C. S. M. A. P o południu w gmachu Sem inarium D uchow nego o d b yły się p relek cje o ks. M arkiewi­

czu. U roczystości jubileuszow e ob ch o­

dzono rów nież w M iejscu Piastow ym w dom u głów nym Zgrom adzenia Św. Mi­

chała, w P aw likow icach k. W ieliczk i oraz w Strudze pod Warszawą.

25 — RO C ZN IC A ŚMIERCI KS. B P A B R O M B O S Z C Z A 3

W dniu 12 I br. m inęło 25 lat od śm ierci Ks. Bpa dra T eofila B rom bosz- cza, pierw szego sufragana diecezji k a to­

w ickiej. U rodził się 25 IV 1886 r. w Ka- tow icach-L igocie. P o ukończeniu studiów teologiczn ych na uniw ersytecie we W ro c­

ławiu otrzym ał 26 V I 1912 r. święcenia kapłańskie. Pracę doktorską napisał na temat jed n ości Ewangelii Św. Jana. P o ­ lityka germ anizacyjna ordynariusza w rocław skiego kardynała K op p a była przyczyną, że ks. Brom boszcz, p od ob n ie jak wielu innych księży P olaków , zesła­

ny został na stanowisko wikarego aż do Szczecina. W okresie I w ojn y św iatow ej był kapelanem w ojskow ym . P o zakoń­

czeniu w ojn y został wikariuszem ka­

tedralnym we W rocław iu, redagując rów nocześnie „P osłańca N iedzieln ego” . O piekow ał się w tym czasie P olon ią wrocław ską i był je j duszpasterzem.

Brał czynny udział w akcji pleb iscy to­

wej na Śląsku. P o utw orzeniu w K a to­

w icach A dm in istracji A postolsk iej, ów­

czesny je j A dm inistrator Ks. A . H lond zam ianował ks. B rom boszcza pierw szym wikariuszem generalnym. Od r. 1927 do ch w ili nom in acji na biskupa sufragana katow ickiego (1934) był proboszczem w M ysłow icach. Jego staraniem pow stał diecezjaln y ośrodek rekolekcyjny w K o ­ szycach oraz drukarnia i księgarnia katolicka w K atow icach.

3) Ż yciorys dostarczony przez Ks. dr Józefa Bańkę z K atow ic.

[9]

305

20-LECIE ŚMIERCI KS. E. S Z R A M K A 4 Dnia 13 I br. ob ch od zon o w d iecezji katow ickiej 20 roczn icę śm ierci Ks.

Prałata dra Emila Michała Szramka.

Ks. Szramek urodził się 29 IX 1887 r.

w Tw orkaw ie w pow . raciborskim na G órnym Śląsku. P o złożeniu matury w R aciborzu w r. 1907 zapisał się na W ydział T eolog iczn y uniwersytetu we W rocławiu. Święcenia kapłańskie otrzy­

mał 22 VI 1911 r. Pracow ał ja k o w i­

kariusz w M iech ow icach pod Rytom iem , Tychach, Z abrzu i w M ikołow ie.

W styczniu 1923 r. został pierwszym k onclerzem w A dm inistracji A postolskiej w K atow icach , która w r. 1925 na m ocy bulli Piusa X I Vixdum P olon iae Lnitas stała się diecezją śląską (k a to­

w icką). W kw ietniu 1926 r. objął para­

fię N iepokalanego P oczęcia N. M. P.

w K atow icach. Hp A. Lisiecki mianował go w 1927 r. swym delegatem do spraw budow y katedry w K atow icach , a p ó ź ­ niej kierow nikiem K om itetu Rudow y.

W tym też czasie został członkiem kapituły katedralnej. Rył pon adto egza­

m inatorem prosynodalnym , członkiem Consilium vigilantiae i diecezjaln ej K o ­ m isji K onserw atorskiej. Jako prezes Towarzystwa P rzyja ciół Nauk na Śląsku wydal sześć tom ów „R oczn ik ów ” oraz cztery tom y „F on tes” . W uznaniu za­

sług odznaczony w r. 1928 złotym krzy­

żem zasługi, a w r. 1935 srebrnym waw­

rzynem akadem ickim (Polska Akadem ia Literatury). Aresztow any 8 IV 1940 r.

został osadzony w obozie w Dachau, gdzie zmarł 13 I 1942 r. Ks. Szramek jest autorem ok. 25 prac z zakresu historii K ościoła , historii kultury i soc­

jo lo g ii, z których ważniejsze podajem y:

Das K ollegia tsstift zum hi. K reu z in O ppeln. Ein B eitrag zur Breslauer

4) Ż yciorys łaskawie dostarczony przez ks. dra Rańkę z K atow ic.

20 — Nasza P r l . i i ł o i ć T . X V

D iózesan gesch ich te, W rocław 1915 (pra­

ca d ok torsk a ); Ks. N orb ert B oń czyk, H om er G órnośląski, p oeta walki kultur- n ej, K atow ice 1930;Ś/qsfe ja k o problem socjolog iczn y, K atow ice 1934, (odb.

z R ocz. T. N. Ś .); Ks. A leksand er S k o­

w roński, K atow ice 1936.

K U LT M A T K I ROSKIEJ W N IEROW ZIĘTEJ NA ŚLĄSKU

W ystawa pt.: „ Z dziejów kultu Matki R oskiej W n iebow ziętej na Śląsku” zo ­ stała zorganizowana przez Archiw um i Muzeum A rch idiecezjaln e oraz R iblio- tekę K apitulną we W rocław iu w ra­

mach „D n i M aryjnych” . Trwała od 12 V II — 30 X 1961 roku. Swoim za­

sięgiem obejm ow ała następujące przeja ­ wy kultu m aryjn ego: 1) teksty litur­

giczne zawarte w mszałach, rytuałach i brew iarzach; 2) teksty modlitw i pie­

śni; 3) miniatury w rękopisach litur­

gicznych przedstawiające życie N.M .P.;

4) literaturę i prasę o m iejscach kultu Matki R o że j; 5) fun dacje ołtarzow e ku czci Maryi. O gółem w ystaw iono trzy dokum enty, 17 rękopisów oraz 22 dru­

ki. Święto W n iebow zięcia N. M. P.

w arch idiecezji w rocław skiej b yło ob ­ ch odzon e bardzo uroczyście. Najstarszy zachow any cerem oniał katedry w ro­

cław skiej z lat 1448— 1484, gdzie p o ­ śród 9 świąt in ąuibus E piscopus uel Suffraganeus d eb et cantare figuruje na 7 m iejscu święto in assum pcionis ma- rie. Szeroko rozpow szechniony kult Matki Najświętszej wpłynął rów nież na zd ob n ictw o ksiąg liturgicznych jak an­

tyfon a rze, graduały i rytuały. M oty­

wy m aryjne pojaw iają się także na p ieczęcia ch np. na doku m en cie bpa w rocław skiego Jana V Turzona z ro ­ ku 1519. D okum ent władz pruskich z 1782 r. donosi o tym, że Ślązacy m im o zakazu odbyw ają pielgrzym ki do

306

[10]

C zęstochow y. W ystaw ę zamykała eks­

pozycja śląskiej rzeźby i malarstwa m aryjnego.

ŚW IAD ECTW A KOŚCIELNYCH K SIĄG M E T R Y K A L N Y C H O POLSKOŚCI

ŚLĄSKA

W ostatnich latach podkreśla się znaczenie kościeln ych ksiąg m etrykal­

nych dla badań naukow ych, zwłasz­

cza historycznych i socjologiczn ych . Zarząd A rchiw um A rch idiecezjaln ego we W rocław iu zorganizow ał w swoim lokalu wystawę pt.: „Św iadectw a k o ­ ścielnych ksiąg m etrykalnych o p o l­

skości Śląska” . W śród eksponatów znalazły się prócz ksiąg m etrykalnych rów nież księgi zapow iedzi przedślub­

nych, ogłoszeń parafialnych itp. Chro­

n ologiczn ie wystawa obejm u je czas od końca X V I wieku do roku 1939. Eks­

ponaty przechowyw ane obecn ie w A r­

chiwum A rch idiecezja ln ym we W ro­

cław iu p och odzą z następujących pa­

ra fii: B iałej, B yczyny, Łącznika, Mi- chalic k. Nam ysłowa, M iłoszyc, Oławy, Oltarzyna, S y c o w a 5, i W rocław ia.

Często są to księgi pisane względnie p row adzon e w jęz. polskim , co przy badaniu stosunków n arodow ościow ych na Śląsku posiada sw ój ciężar ga­

tunkowy. Ołtarzyńska księga m etry­

kalna posiada zapiskę, że Parochus in Oltascliin d eb et Germ anicam et Pollonicam linguam ca llere. Na wy­

stawie znajduje się rów nież statut

„K ó łk a polsk iego” , istn iejącego przed w ojną w Sem inarium D uchow nym we W rocław iu, którego celem b yło (§ 1)

„w ydoskonalen ie w jęz. polskim ” oraz

s) B p W . U r b a n , P o lsk ie księgi zapow iedzi m ałżeńskich parafii Syców z X IX w ieku, Nasza P rzeszłość T. 13:

1961 s. 287— 291.

p rotok oły z je g o posiedzeń (1900 r.) *.

E kspozycję zam yka księga ogłoszeń k ościoła Św. Marcina we W rocław iu z ostatnim wygłoszonym tam w dniu 17 IX 1939 roku polskim k a za n iem 7.

Wystawa trwa od grudnia 1961 r.

JUBILEUSZ

PRO F. LEH R-SPŁAW IN SK IE GO Krakow ski Oddział Polskiej A ka­

dem ii Nauk ob ch odził dnia 21 X I 1961 r. jubileusz 70-lecia urodzin cz o ­ łow ego przedstaw iciela slowianoznaw- stwa polskiego p rof. Tadeusza L e h r - S p l a w i ń s k i e g o . H istoryka K o ­ ścioła interesują przede wszystkim prace P rofesora o A postołach Słow iań­

szczyzny Św. K onstantym i M etodym oraz studia nad liturgią i obrządkiem słowiańskim w daw nej P olsce: K o n ­ stantyn i M etodiusz w w alce o litu r­

g ię słow iańską; Patriarchat Focjusza a spraw y słoiciańskie; Dwa najstar­

sze słow iańskie dzieła litera ck ie; M i­

sja słowiańska Św. M etod ego a P o l­

sk a ; C zy są ślady istnienia liturgii cy ry lo -m eto d ejsk iej w daw nej P o lsce? ; N ow e fa zy dyskusji o zagadnieniu li­

turgii słow iańskiej w daw nej P o lsce;

Pierw szy ch rzest P olsk i; D ook oła o b ­ rządku słow iańskiego to daw nej P o l­

s c e ; Uwagi o język u B ogu rodzicy.

W szystkie te artykuły i rozpraw y zo­

stały w ydane w dwu zbiorach : R oz­

praw y i szk ice z d ziejów kultu ry Sło­

wian, Warszawa 1954 i Od piętnastu

•) Zb. B e d n o r z, Działalność „ K ó ł ­ ka p o lsk ieg o ” w e W rocław iu (1895—

— 1906) w św ietle św ieżo odnalezionych p r o to k ó łó w z posied zeń , O pole 1959, K om unikaty Inst. Śląskiego w O polu, nr 38.

7) Bp W . U r b a n , O statnie kazanie p olsk ie w k ościele Św. Marcina w e W rocław iu, Sobótka R . 16: 1961 s.

101— 103.

[U ]

307

w iek ów , Warszawa 1961. Ponadto pra­

ca wydana osob n o: Ż yw oty K on sta n ­ tyna i M etod ego (obszerne). Przekład polski ze w stępem i objaśnieniam i oraz z dodatkiem zrekonstruowanych tekstów staro-cerkiew no-słow iańskich sporządził . . . Poznań 1959.

K SIĘG A P A M IĄ T K O W A KU CZCI PR O F . PIG O N IA

Staraniem K om isji H storyczno-Lite- rackiej K rakow skiego O ddziała PAN ukazała się Księga pam iątkowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukow ej p ro­

fesora U. J. Stanisława P i g o n i a , znakom itego historyka literatury p o l­

skiej i zasłużonego w ychow awcy k il­

ka p ok oleń polon istyczn ych. Księga pam iątkowa op rócz b ib liogra fii prac P rofesora (przeszło 1200 pozycji) za­

wiera prace 51 autorów — przyjaciół, k olegów , w spółp racow ników i uczniów o różn orod n ej tem atyce. U roczystość w ręczenia K sięgi Zasłużonem u Jubi­

latow i odbyła się 10 III br. w A u li P. A . N. w K rakow ie. R eferat p o ­ św ięcony naukow ej i pedagogicznej działalności Profesora w ygłosił p rof.

K. Wyka.

K SIĘ G A P A M IĄ T K O W A KU CZCI JU LIU SZA K LE IN E R A Tow arzystw o Naukowe K atolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w ydało księgę pam iątkow ą ku czci Juliusza K l e i n e r a (1886— 1957), profesora h istorii literatury na Uniwersytetach Jana K azim ierza we Lw ow ie (1912—

1941), KUL-u (1944— 1949) i Uniwer- wersytetu Jagiellońskiego (1949— 1957).

Księga op rócz kron iki życia i działal­

ności oraz b ib liog ra fii prac Profesora zawiera szereg rozpraw om awiających w szechstronnie postać jed nego z w y­

bitn ych u czon ych na niwie historii li­

teratury.

IN AU G U RACJA ROK U AK AD EM ICK IEG O NA KUL-u Dnia 5 X I 1961 r. odbyła się u ro­

czysta inauguracja roku akadem ickiego 1961/62 na K atolickim Uniw ersytecie Lubelskim . Mszę św. odpraw ił Ks. Bp Kałwa, W ielki K anclerz KUL. Kaza­

nie wygłosił Ks. Bp K. W ojtyła. D ru­

ga część inauguracji odbyła się w auli uniwersytetu. Na uroczystość p rzyb yli:

Ks. K ardynał W yszyński, Prymas P o l­

ski, Księża Biskupi: K . K owalski, I. Świrski, F. Jop, T. W ilczyński, M.

Jankowski, H. Strąkowski, K. W ojtyła i S. Bareła, katoliccy posłow ie na Sejm, przedstaw iciele wyższych uczelni Lub­

lina. P o wstępnym słow ie Ks. Rektora R ech ow icza, prorek tor Z. Papierkow ski złożył sprawozdanie rektorskie za ubie­

gły rok akadem icki. W ykład inaugu­

racyjny pt. „C o to jest praw o” w ygłosił p rof. Z. Papierkow ski. Na zakończenie przem ów ił Ks. Prymas. W ieczorem Teatr Akadem icki wystawił sztukę Ja­

niny H ertz pt. „K rólew n a ” .

NEKROLOG I

Dnia 4 X I 1961 r. zmarł w P ozna­

niu ks. dr Szczęsny D e 11 1 o f f , b.

p ro fe s o r h istorii sztuki U niw ersytetu Poznańskiego. U rodzony w 1878 r. po ukończeniu szkoły średniej w Nakle nad N otecią wstąpił do A rcybisku pie­

go Seminarium D uchow nego w P ozna­

niu. W yśw ięcony na kapłana 15 gru­

dnia 1901 r. studiował m uzykologię, historię sztuki i filo z o fię ścisłą na uni­

w ersytetach w M onachium i W iedniu.

W r. 1915 został p rofesorem historii sztuki w Seminarium D uchow nym w Poznaniu. Był jednym z organiza­

torów Uniwersytetu im. A . M ickiew icza w Poznaniu i do r. 1960 profesorem zw yczajnym historii sztuki na tej uczelni. Ponadto był członkiem T ow a­

308

[12]

rzystwa P rzy ja ciół Nauk w Poznaniu, członkiem P . A . U., członkiem rze­

czywistym P . A . N ., człon kiem h on o­

rowym Stowarzyszenia H istoryków Sztuki. Z ain icjow ał badania nad dzie­

jam i sztuki W ielk opolsk i i Ziem Z a ­ chodnich. Jest autorem szeregu cen­

nych rozpraw z zakresu historii sztu­

ki, wśród których pierwsze miejsce zajm uje dwutom owa m onografia: W it Stosz, W rocław 1961, nad którą pra­

cow ał przez całe życie. Z innych prac wymienimy w ażniejsze: Galeria obra­

zów Muzeum im. M ielżyńskich, P o ­ znań 1916; Stosunki artystyczn e bisku­

pa pozn ań skiego U rjela z G órk i z N o­

rym bergą. P rzyczyn ek do d ziejów śre­

d n iow ieczn ej sztuki w ielk op olsk iej, Poznań 1919; Jan Polak. Na m argine­

sie p racy J erzego M ycielsk iego pt. Jan P olak, malarz p olsk i w Bawarii oraz u tw ory je g o m łod ości tv K rakow ie.

Prace K om isji H istorii Sztuki T . IV , K raków 1927; D er E n tw urf v on 1488 zum Sebaldnisgrab. Ein B eitra g, zur G esch ich te d er gotisch en K leinarchi- tek tu r und P lastik in sbeson d ere auch zur V isch cr T rage, Poznań (b. r. w .);

R zeźba polska d o począ tku X V III w ie­

ku, W iedza o P olsce, Warszawa (1933) s. 61— 8 2 ; T ro ch ę rzeźb y w ielk o p o l­

skiej, B iu letyn H ist. Sztuki i K ultury 1935 nr 3 ; D er G rabstein des Kardi- nals A leksa nd er von Masouien in der W ien er Steplianskirche, L w ów 1939;

Dw ie k o n fesje Św. W ojciech a w k a ­ ted rze gn ieźn ień sk iej, Święty W ojciech 997— 1947, G niezno (1947) s. 255— 292, przyp. i dok. s. 342— 363.

Dnia 26 X I 1961 r. zmarł w W ar­

szawie K s. Bp. Tadeusz Paweł Z a- k r z e w s k i , ordynariusz d iecezji p ło c ­ kiej. K s. Biskup u rodził się 11 sier­

pnia 1883 r. w Skokach (archid ie­

cezja poznań ska). Święcenia kapłańskie p rzyjął dnia 11 lutego 1906 r. Na­

stępnie studiow ał na uniwersytetach w M onastyrze i we Fryburgu. W la­

tach 1910— 1924 b y ł osobistym sekreta­

rzem arcybiskupa Likow skiego i prym a­

sa D albora, w ykładając rów nocześnie w A rcybiskupim Seminarium Duchow nym w Poznaniu. W latach 1928— 1938 pia­

stował urząd rektora P olskiego Insty­

tutu dla Księży w R zym ie. W r. 1938 otrzym ał godność biskupa sufragana łom żyńskiego. Dnia 12 kwietnia 1946 został ordynariuszem diecezji p łock iej.

W r. 1959 O jciec św. Jan X X I I I nadał mu h on orow y tytuł Asystenta Tronu P apieskiego. P ogrzeb Ks. Rpa Zakrzew ­ skiego odb ył się dnia 30 X I. U roczystą Mszę żałobną odpraw ił Ks. Rp Z. Cho- rom ański. Ks. Bp P. D udziec d łu go­

letni w spółpracow nik Zm arłego Bisku­

pa w ygłosił m owę żałobną, w k tórej wziąwszy za m otto słow a: „K t o w ięk­

szy m iędzy wami, sługą waszym b ę ­ dzie” nakreślił sylwetkę zm arłego ar- cypasterza diecezji p łock iej. Castrum doloris odpraw ił Ks. Prymas W yszyń­

ski z arcybiskupem A. Baraniakiem , z K siężm i Biskupam i: M. K lepaczem , i P. Dudżcem . Na zakończenie uro­

czystości żałobnych przem ów ił Ks. Kar- dynał-Prym as.

Dnia 3 X I I 1961 r. zmarł w K ra­

kow ie 0 . W ładysław L o h n T . J., d łu ­ goletni p rofesor teologii dogm atyczn ej oraz p row in cjał M ałopolskiej P row in ­ c ji 0 0 . Jezuitów (1935— 19 4 7). U ro­

dził się 5 IV 1889 r. w G orzkow ie (p ow . B och n ia ). W r. 1904 wstąpił d o Zakonu OO. Jezuitów . F ilozofię studiował w N ow ym Sączu (1910—

1913). Studia teologiczn e (1914— 1918) odbyw ał w Chyrow ie, D ziedzicach, G rafenbergu i pow tórnie w D zied zi­

cach, gdzie 17 V I 1917 r. przyją ł świę­

cenia kapłańskie. W latach 1919— 1921 przebyw ał w R zym ie, przygotow ując się d o ob jęcia stanowiska profesora

[13]

309

dogm atyki. Dla pogłębienia prawa za­

konnego został wysłany do Paray-le- M onial we Francji. P o pow rocie do kraju w 1923 r. b ył p rofesorem teo­

logii dogm atycznej w K rakow ie (1923— 1926), a następnie na B obola- num w Lublinie (1926— 1928). W la­

tach 1928— 1934 wykładał na G rego- rianum w R zym ie, a w r. ak. 1934/35 na B obolanum w Lublinie. W r. 1935 został prow incjałem . W okresie II w o j­

ny światow ej organizow ał tajne nau­

czanie w zakresie studiów średnich.

W latach 1948— 1956 był dyrektorem Apostolstw a M odlitw y. Ostatnie lata swego życia p ośw ięcił w yłącznie pracy naukow ej. W druku ukazały się na­

stępujące prace: De gratuitate p raed e- stinationis secundum concilium V alen- tinum , Gregorianum R. 3 : 1922 s. 103—

106; Chrystus nauczający. U stanow ie­

nie i skład urzędu nauczycielskiego K ościoła , K raków 1927; D octrin a S.

Basilii Magni de processionibus D i•

tinarum Personarum , Gregorianum R.

1 0 :1 9 2 9 s. 329— 364, 461— 500; De V erb o Incarnato hominum R ed em p to- re, Rom ae 1930; D e SS. T rin itate, tam­

że 1930 (w yd. 2 — tamże 1931, wyd.

3 — Cansa 19 4 9); D octrina N estorii d e m ysterio Incarnationis, Collectanea T h eologica R. 14 :1 9 3 3 s. 1— 37; Com- pendium ąuaestionum selectarum de ąuibus O rientales schism atici cum ca- tholicis disceptarunt. I. D octrina Grae- corurn et Russorum de procession e Spi­

ritus Sancti a solo Patre. A dnotationes ad usum auditorum Universitatis Gre- gorianae, Rom ae 1934. Z przekładów należy w ym ien ić: Meschlera, T rzy p o d ­ stawy życia zak on n ego, K raków 1917 (w yd. 2 — tamże 19 2 7); O naślado­

waniu Chrystusa (5 wyd. w latach 1948— 1956) oraz trzy wydania W uj- kow ego tłum aczenia N ow ego Testam en­

tu. Śmierć oderwała go od pracy nad

kom entarzem teologiczn ym do N ow ego Testamentu w toku nad Ewangelią Św.

Łukasza. Pogrzeb odb ył się 5 X I I na cm entarzu rakow ickim . K ondukt p r o ­ wadził Ks. A rcybp Baziak przy udziale Księży Biskupów K. Pękali, J. Bieńka i J. G rob lickiego, licznego duchow ień­

stwa i zakonów.

Dnia 9 X I I 1961 r. zmarła w klasz­

torze PP. N orbertanek na Zwierzyńcu w K rakow ie S. Augustyna H y l a , za­

służona propagatorka kultu Bł. B ro­

nisławy. U rodzona 27 II 1894 r. wstą­

piła do Zakonu PP. N orbertanek w K rakow ie w 1916 r. Śluby w ieczy­

ste złożyła 10 sierpnia 1921 r. W r.

1926 przełożen i zlecili je j pracę nad szerzeniem czci Bł. Bronisław y. Z je j inicjatyw y ob ch od zon o uroczyście w 1939 r. setną roczn icę b ea tyfik a cji, w prow adzono w ieczystą nowennę do Bł. Bronisławy. W ciągu 35 lat dzia­

łalności na tym odcinku wydała dru­

kiem następujące p ra ce: Lilia Prem on- stratu (19 3 3 ); B łogosław iona B ron i­

sława w zór dla m łod zieży (19 3 4 );

675 łat kułtu Błog. B ronisławy (19 3 4 );

M iesiąc Błog. B ronisławy (1 9 3 5 ); No- ivenna do B łog. B ronisławy (19 3 6 );

Błog. Bronisława Patronka cierpiących (1938). W rękopisach pozosta ły: Ma- gn ificat i Te Deum w życiu Błog.

Bronisławy.

Dnia 28 I br. zmarła w Częstocho­

w ie S. Barbara Ż u l i ń s k a , zmar­

twychwstanka, autorka licznych prac pedagogicznych i religijn ych. U rod zo­

na we Lw ow ie w 1881 r. ukończyła studia filolog iczn e na Uniw ersytecie Jana Kazim ierza we Lw ow ie. Tu też p o ukończeniu studiów została k ie­

row niczką Państw ow ego Seminarium dla O chroniarek. W r. 1913 wstąpiła do Zgrom adzenia Sióstr Zm artw ych­

wstania Pańskiego. Od 1931 r. w y­

kładała w seminarium nauczycielskim

310

[14]

prowadzonym przez Zm artwychwstan­

ki w W arszawie na Żoliborzu . W r.

1934 została dyrektorką tego zakładu.

Po przeniesieniu w 1938 r. do L w o­

wa rozwinęła działalność pu blicystycz­

ną z zakresu pedagogiki. Ostatnie lata życia po II w ojn ie św iatowej spędziła w Częstochowie. O prócz głów nego dzieła: K u zm artwychw staniu — zo­

stawiła szereg prac i artykułów , z k tó ­ rych podajem y w ażniejsze: Nauka m oralności n arod ow ej — oboioiązki Polki. Pogadanki dla dziew cząt, Lwów 1913; O w ychow aniu religijnym d zie­

ci w w ieh u przed szk oln ym , Poznań 1932; W ych ow a n ie religijno-m oralne w w ieku szkoln ym , Poznań 1936; Na p rzy jęcie Pana. Listy do dziecka przed pierwszą K om unią śiviętą, Poznań 1937 (w yd. 2 — Częstochowa 1 9 49); Dla Ciebie Polsko. Obraz z życia Tadeu­

sza Żulińskiego. Lw ów 1938; Matka — obyw atelka. Pogadanki o wychowaniu d zieci, Lw ów 1938 (wyd. 2 — K a to­

wice 1 9 4 8); Dr J ó zef Żuliński, bu- dow n iczy B oż y, K atow ice 1938; Mały Jezus. L egend y i opowiadania z dzie- ciństica Chrystusa Pana, K atow ice 1948.

Dnia 25 III br. zmarł w Lublinie ks. dr Stanisław P ł o d z i e ń, docent prawa rzym skiego i dziekan W ydziału Prawa K anon iczn ego na K atolickim U niw ersytecie Lubelskim . U rodzony w 1913 r. na Podlasiu święcenia ka­

płańskie przyjął w 1939 r. P o skoń­

czeniu II w ojn y św iatow ej rozpoczął studia praw nicze na W ydziale Pra­

wa i Nauk S p ołeczn o-E kon om icznych KUL-u, u w ieńczone doktoratem w 1950 r. W r. 1953 uzyskał stopień dok tor­

ski z prawa kanonicznego w oparciu o pracę: D ow ód z opinii biegłych w p rocesie kanonicznym (Lublin 1958).

Był k olejn o zastępcą p rofesora (1953—

1956) i docentem (1956— 1962) prawa

rzym skiego na W ydziale Prawa K a­

n onicznego KUL. W latach 1954—

1956 pełn ił obow iązki profesora u czel­

ni. W początkach roku akadem ickie­

go 1961/62 został dziekanem W ydziału Prawa K anonicznego. Z innych prac należy w ym ienić: G eneza i zakres p o ­ m ocy praw nej w stadium p rocesow ym sęd ziow skiego orzekania, Zeszyty Nau­

kowe KUL R. 1 :1 9 5 8 s. 53— 71; Que- rella nullitatis jak o środ ek od w oław ­ cz y od w yrok ów w praw ie k an onicz­

nymi, Lublin 1959; L ex Rhodia de iactu. Studium h istoryczno-praw ne z zakresu rzym skiego prawa handlo- wo-m orskiegoy Lublin 1961.

Dnia 6 IV br. zmarł w K ielcach Ks. In fu łat dr Zygmunt P i l c h , zna­

ny teoretyk wym owy kościeln ej i dłu­

goletni p rofesor tam tejszego Semina­

rium D uchow nego. U rodzony 10 IX 1888 r. wstąpił w 1904 r. do Semi­

narium D uchow nego w K ielca ch . Na kapłana został w yśw ięcony w r. 1911.

Następnie został wysłany na dalsze studia teologiczn e do Insbruka. P o p ow rocie do diecezji w r. 1913 objął w Seminarium w ykłady z teolog ii m o­

ralnej i hom iletyki. P o pierw szej w o j­

nie światow ej został redaktorem K ie ­ leck ie g o Przeglądu D iecezjaln eg o. W r.

1923 rozp oczął wydawać kw artalnik pośw ięcon y zagadnieniom kazn odziej­

stwa polskiego pt. Przegląd h om ile­

tyczn y. W r. 1932 bp Łosiński mia­

nował go kanonikiem kapituły kate­

dralnej kieleck iej. W r. 1946 został prałatem , w 1949 archidiakonem i p ro ­ tonotariuszem apostolskim . P on a dto peł­

nił fu n k cję egzam inatora prosynodalne- go i delegata do spraw wychowania i nauki w Seminarium Duchow nym . Był także członkiem redakcji W sp ółczesn ej am bony. Ks. P ilch jest autorem sze­

regu prac, z których w yliczym y waż­

n iejsze: Zagadnienia język a i stylu

[15]

311

w kazn od ziejstw ie, K ielce 1923; szereg rozdziałów w zbiorow ym w ydaniu: H o­

m iletyka duszpasterska, K ielce 1935;

Nauka pasterzow ania. Praca zbiorow a pod redakcją ks. Z. Pilcha, T. I, K iel­

ce 1939. T. II, K ielce 1947. N astępujące działy opracow ane przez ks. P ilcha:

Nauka pasterzowania, Praca w parafii, Osoba duszpasterza, O byczaje parafian, O drodzenie parafii przez liturgię; Nau­

ka d ykcji. P od ręczn ik dla kaznodzie- jó w , K ielce 1946; Ku czci N iepokala nej i W n ieb o w zięte j, K ielce 1947; W ykład zasad k o ścieln ej w ym ow y, Poznań 1958.

O D K R Y C IA ARCH EO LOGICZNE W T Y Ń C U 8

Katedra H istorii Sztuki Średniow iecz­

nej U. J. w K rakow ie pod kierunkiem doc. dra Lecha K a l i n o w s k i e g o nawiązując do prac A. Szyszko-Bohu- sza (1943), Z. K upca i K . Leńczyka (1948— 1953) rozp oczęła 6 lipca 1961 r.

badania w opactw ie 0 0 . Benedyktynów w Tyńcu. Z ramienia K om isji A rch eo­

logiczn ej Oddziału P. A. N. w K ra k o­

wie prace w ykopaliskow e prow adzili mgr H elena Z oll-A dam ikow a, adiunkt Państw ow ych Z b iorów Sztuki na W a­

welu i mgr Zenon W oźniak, asystent Muzeum A rch eologiczn ego w K rakow ie.

Celem badań b y ło m. in. ustalenie p ier­

w otn ego założenia architektonicznego kościoła i klasztoru rom ańskiego. W w y­

niku prac prow adzon ych w prezbite­

rium dzisiejszego kościoła stw ierdzono, że pierw otn ym założeniem b ył trzy­

nawowy k ościół bazylikow y, zakończony

8) P rzy pisaniu niniejszej n otatki autor korzystał z obszernego spraw oz­

dania opracow anego przez d oc. dra L. K alinow skiego, mgra Z. W oźniaka, mgra H. Zoll-A dam ikow ą i mgra K . Żurow ską, które ukaże się w Spra­

wozdaniach z czynności i posiedzeń P. A. N. za rok 1961.

od wschodu trzema absydam i: większą bardziej wysuniętą ku przod ow i na osi nawy głów n ej oraz dwiem a m niej­

szymi na osiach naw boczn ych . A r­

kady wsparte na filarach oddzielały od siebie nawy bazyliki. Nad arkadami wznosił się m ur przepru ty oknami i dźw igający płaski strop lub wiązanie dachowe. P ółkolum ny przy ścianach naw boczn ych oraz ich odpow iedn iki przy filarach m iędzynaw ow ych p od trzy­

mywały gurty sklepienne. Filary w na­

wie głów nej, a półkolum ny w boczn ych wyznaczały rytm przęseł k ościoła. P rzę­

sła nawy głów nej były kwadratowe o boku 4,20 m, a przęsła naw b o cz­

nych prostokątne o rozm iarach 4,20 na 2,90 m. D otychczas odsłon ięto czte­

ry przęsła nawy głów n ej, którym od ­ pow iadały po trzy przęsła w nawach boczn ych . Pierw otny k ościół był za­

pewne znacznie dłuższy. Zachodnia jego część czeka na odsłon ięcie. Budowla miała charakter w ybitnie rom ański. Za­

chowane w nawie połu d n iow ej attyc- kie bazy przyściennych półkolum n p o ­ zbaw ione charakterystycznych dla X II wieku żabek m ów ią, że budow la ta p o ­ wstała przed r. 1100. D otychczasow e badania nie dały pełn ego materiału d o ­ w odow ego odnoszącego się do ram cza­

sowych użytkowania rom ańskiego k o ­ ścioła. W e w nętrzu tego kościoła na szerokości trzeciego i czw artego przę­

sła od w schodu ujaw nione zostały gro­

by zakonników datowane na w iek X I—

X III. Na uwagę zasługują trzy groby, w tym dwa opackie. C hronologicznie najstarszy jest grób p ołożon y w p o ­ środku nawy p ółn ocn ej. Sarkofag wy­

konany z piaskow ców i wapieni zawie­

rał szkielet m ężczyzny zw rócony na zachód. Na lew ej piersi zm arłego zna­

lezion o ołow iany krzyż, a przy pra­

wym ramieniu części pastorału. P o ­ m iędzy tym grobem a murem m iędzy-

312

[16]

nawowym n atrafiono na dolną część drugiego grobu rom ańskiego opa ck ie­

go. O bok szczątkow o zachow anego szkieletu znaleziono w nim szczerozłoty kielich tzw. podróżn y w ysoki ponad 9 cm wraz z pateną zapewne z I p o ­ łow y X I w., ażurowy modus ze zło ­ con ego brązu oraz skrawki materii przetykanej złotą nicią. G rób ten jest m łodszy od pop rzed niego. W trzecim przęśle nawy głów nej odk ryto szkielet osobnika, przy których zachow ały się części stuły jedw abn ej haftow anej z aplikacjam i, przetykanej nicią złotą oraz jedw abny manipularz przetykany nicią srebrną. Chronologia grobu za­

myka się w szerokich ramach X I—

X I V w. Badania przerwane w listo­

padzie kontynuow ane będą w następ­

nych latach. Przew iduje się prace w y­

kopaliskow e na terenie zakrystii, w tzw.

babińcu i pod klatką schodow ą — w m iejscach, gdzie pierw otn ie w zn o­

siła się połu dn iow a nawa boczna k o ­ ścioła rom ańskiego — oraz w p o d ­ ziem iach nawy głów nej istniejącego k o ­ ścioła b a rokow ego — celem uchwycenia długości kościoła rom ańskiego i form jego zach odn iej fasady.

Z Ż Y C IA IN S T Y T U T U ' TEOLOGICZNEGO

Seminarium H istorii K ościoła w P o l­

sce pod kierunkiem Ks. P r o f. dra A.

Schletza urządziło dn. 26 X 1961 r.

naukową w ycieczkę do Jędrzejow a ce­

lem zwiedzenia zabytkow ego klasztoru 0 0 . Cystersów oraz wystawy h istorycz­

nej, „C ystersi w P olsce” . W ystawa zor­

ganizowana na fali M illennium przez konw et jęd rzejow sk i w 1958 r. przed­

stawia cyw ilizacyjn ą rolę polskich cy­

stersów, ich wkład w duchową i m ate­

rialną kulturę P olski na przestrzeni

od X II— X IX wieku. U czestnicy zw ie­

dzili rów nież Muzeum Z egarów Sło­

necznych im. dra F. Przypkow skiego, oprowadzeni przez żonę tw órcy Mu­

zeum. 0 0 . Cystersi gościnnie pod ejm o­

wali uczestników w ycieczki.

Przy pisaniu niniejszej kron iki słu­

żyli mi in form acjam i: Ks. dr J. Bań­

ka z K atow ic, 0 . P r o f. A. B ober T. J., D oc. dr L. K alinow ski, Ks. W . M o­

roz C. S. M. A., PP. N orbertanki ze Zwierzyńca, Ks. Prałat dr W ł. Pa- dacz z W arszawy, Ks. P r o f. dr A.

Schletz, Ks. mgr A. Świerk z W ro ­ cławia, O. K. Świżek S. O. C. z Ję­

drzejow a. Składam im na tym m iej­

scu najserdeczniejsze podziękow anie.

A nzelm S ztein k e O. F. M.

A R T Y K U Ł O K A R D Y N A L E H LO N D ZIE

K 8. M i e c z y s ł a w Ż y w c z y ń - s k i, hasło HLOND w 43 zeszycie P.

Słownika B iograficzn ego.

A utor nadal artykułow i charakter p o­

pularno-naukow y i naszpikow ał go gęsto wulgarnym i i brukow ym i sloganami, przytaczając niezgodne z prawdą tw ier­

dzenie i snując różn e dom ysły bez w y­

starczających podstaw . M ało dbając o obiektyw izm naukow y, m ija się ten­

dencyjnie z prawdą, w ykazując ponadto niemałą ign orację tem atów poruszonych.

W arto przygotow ać dłuższą recenzję oraz gruntowną b iog ra fię (historycy ma­

ją tu w dzięczny tem at i piękne pole do p ra cy ), ale na razie niech wystar­

czy krótka charakterystyka ogólna.

0 p oziom ie artykułu świadczy p rzy­

kładow o (a p od ob n ych przykładów jest dużo) następujące zdanie: „H . był dy-

W ROZWOJU HISTORYCZNYM

'Ifkom i& rz 5 Witebsk

© D u b ro w n a _

J D u k s 2 tu .

© Snipiszki S W/no

r— ® * , * v*ercrn/<

r r e r e n o w o i

© i u ó o w o

yycyrsZOrwQ ^

•1 & O ro Ka/v,'or/o A ® 2 v k O * v w / o z .

_ E 2 Poc/o/iniec

©

pn Kolegium ze i-zkotą

/ k o n w / k r e r n

* R e z y d e n c j o

[17]

313

salezjańskiego w W iedniu” . Jeśli w W iedniu (stolicy A u strii), to chyba a u s t r i a c k i e g o ! Czyżby autorow i świadom ie ch odziło o to, by W ielk ie­

mu Polakow i dać niem iecką łatkę

i zd eform ow ać historyczną praw dę? — Daremny trud.

A u tor podpisał się pełnym nazwi­

skiem i tytułem : o dw ie litery conaj- m niej za w iele.

Ks. Jan Pluciński

S Z K O Ł Y P I J A R S K I E W P O L S C E

A. PRO W IN C JA POLSKA

(op ra cow a li: ks. J. Buba S.P. i ks. A Stępnik S.P.)

1. Chełm ... © 1667 (? ) — 1830

2. D rohiczyn P o d la s k i... 0 1774— 1807 (d o P row incji Litew skiej) 3. Góra Kalwaria ... © 1675 ( ? ) — 1808

4. K r a k ó w ... © 1729— 1797 Instytut T eologiczn y 1873— 1939; 1949— 1957 K onw ikt

1890— 1910; 1945— 1948 Szkoła podstawow a 1910— 1914; 1937— 1939; 1945— 1957 Szkoła śred.

5. L w ó w ... © 1756— 1782 6. Łomża ... © 1774— 1807 7. Ł o w i c z ... © 1668— 1832 8. Łuków ... © 1701— 1832

9. M iędzyrzecz K oreck i . . . . © 1702— 1797 (do P row incji Litewskiej) 10. O pole L u b e ls k ie ... © 1758— 1785 (? ) Szkoła rzem iosł

1798— 1832 Szkoła śred.

11. P iotrk ów T ry b ...© 1675— 1832

12. P o d o l i n i e c ... © 1643— 1782 (do P row in cji W ęgierskiej) 13. Radom ...© 1688— 1832

14. R a d z i e j ó w ... © 1729— 1806 (?)

15. R akow ice K rak...© 1914— 1915; 1919— 1939; 1945— 1949 Szkoła śred.

1922— 1939 Szkoła podstaw ow a wewn.

16. Rawa ... © 1774— 1780 17. Rydzyna ...© 1774— 1780 18. Rzeszów ...© 1656— 1786 19. Szczuczyn M azow...© 1698— 1804 20. Ślemień k / Ż y w c a ... © 1907— 1912 21. W a r ę ż ...© 1690— 1784

314

[18]

22. W a rs z a w a ...© 1657-— 1833 Collegium Regium

1740— 1832 Coli. N obil. (od 1807 na Ż olib .) 1758— 1780 Convictus Civilis

1797— 1834 Instytut Teologiczn y 23. W i e l u ń ... © 1691— 1832

24. W ł o c ł a w e k ... © 1820— 1832 25. Z łoczów ... © 1731— 1784

REZYDENCJE

▲ 1763— 1864

A 1682— 1710 (w ciągu kilku lat w tym okre­

sie) Szkoła parafialna

▲ 1733— 1786

B. PRO W IN CJA LIT E W SK A

1. D ą b r o w i c a ...© 1684— 1832 (oraz Instytut F ilozoficzn y) 2. D rohiczyn P o d la s k i...© 1807 (z Prow . P olsk iej) — 1831

3. Dubrowna ... © 1785 (z W itebska) — 1797 (d o W itebska) 4. Lida ...© 1756— 1834

1926— 1935 Szkoła podstawow a 1927— 1939 Szkoła śred. handl.

5. Lubieszów k/Pińska . . . . © ok. 1730— 1834 (oraz N ow icjat od 1736) 1934— 1939 Szk. śred. z konw iktem i Now.

6. M iędzyrzecz K oreck i . . . . © 1797 (z Prow . P ols.) — 1831 7. P e t e r s b u r g ...© 1826— 1862 (?)

8. P ołock ... © 1822 (z W itebska) — 1830 9. P on iew ież ...© 1727 (z paraf. P og irie) — 1832 10. Rosienie ...© 1743— 1831

11. Szczuczyn L it e w s k i...© .1 7 1 8 — 1832

1927— 1939 duszpast. i N ow icjat (przen ie­

siony do Lubieszowa 1934) 12. Ś n i p i s z k i ... © 1775— 1779 (tylk o Instytut T eol. i N ovicj.) 13. W a le ria n ó w -Ł u żk i... O 1741— 1832

14. W e r e n o w o - B o ło t n e ...© 1735— 1755 (d o Lidy)

15. W ilno . . ...© 1731— 1741 (konw ikt do 1832)

1738— (? ) Szkoła elem ent, śpiewacza przy katedrze wil.

16. W ilk o m ie r z ... 0 1745— 1835

17. W it e b s k ... O 1753 (? ) — 1785 (do D u b row n y): 1779 (z Du- b ro w n y )— 1822 (do P ołock a) 18. Z e l w a ...© 1740— 1832

? . . . . Szkoła parafialna 1. K luczkow ice k /O pola . .

2. L u b a w a ...

3. Nowy Sącz ...

[19]

315

REZYDENCJE

1. Dukszty k/W iln a ...A 1750— 1864 (? ) Szkoła parafialna 1790— 1800 2. G ie r a n io n y ... A 1730— 1740 szkoła parafialna

3. Jatwiesk k/Szczuczyna Lit. . A 1777— 1832 (?)

4. K i e j d a n y ... A Szkoła parafialna 5. Łuczaj k/P ostaw ... A 1796 (? ) Szkoła parafialna 6. N o w o g r ó d e k ... A 1798 (? ) Szkoła parafialna 7. P o g i r i e ...A 1723— 1727 (do Poniew ieża)

8. W o r n i e ... A 1750— 1760 K ierow n. i naucz, w Źmudzkim Seminarium Duchownym 9. Zasław ... A . . . . ? . . . . Szkoła parafialna

O b j a ś n i e n i a : © K olegium ze szkołą

© K olegium ze szkołą i konwiktem A Rezydencja ze szkołą paraf, lub bez niej.

N. b. — Czas otwarcia i zam knięcia szkoły rzadko się pokryw ał z czasem założenia i kasaty siedziby pijarskiej (czas istnienia szkoły był zwykle krótszy).