Cechsztyn rowu Wlenia

UKD 551.736.3 :552.51/.543 :551.243.12 :551.836.3(438.26:1-201) Wleń

Jerzy MILEWICZ

Cechsztyn rowu Wlenia

WSTĘP

OsadO'm

cechsz:tyńskim

rO'wu Wlenia,

p<>ŚW1ięconO'

dotychczas w .lirtera- turze sudeckiej niewiele miejsca. Pulblika'cjoe

omawiające

to

piętrO'

nie

wyjaśniają całkO'wiicie

stratygrafii,

,g~ezy

i

zasięgu

cechsztynu w TOwie Wlenia.

CechsZJtyn w Sudetach pi'erwszy

opisał

K. Dechen w 183'8 r. Za cech-

szt~"ll uważałon,

'tak jak i jegO'

:następcy,

tylko osady wapienne zaliczane

dziś

do jegO' dOllnego i

środkowego piętra.

Na'romiast piaskowce,

iły

oraz dolomity

'gÓTnocechsrlyńS'kie

zaliczano wówczas dO' masu. E. Zimmer- mann (1' 905) rpierwszy

1J'021pOznał ,przylIla:leżność

dolomiitu

płyrow€igJO

O'raz piaskO'WCÓW 'i!

iłów

do ' górnegO' cechsztynu. Dalszy

pod:mał

cechsztynu

przedstawił

H. Scupin w 1'917 r., a w 1931 r.

zebrał

on wyniki dotych- czasowydh

ibadań

w IJlliOnO'grafkmym opra: cowaniu

śląskiegO'

permu.

W cechsztynie rowu Wlenia H. Scupin

wy.rÓŻ!l'ił

dwa

piętra:

dolne - wy-

kształcone

w postaci

z1epień'Ców

wapniistych ora' z i górh' e -

za,czynają.ce się

dolomitem

płytowym. Zlepieńce uznał

O'n za utwór fa,cji

lądowej,

a za osad morski tylko dO'lomit.

Następnie

W. Ko]b i(1' 936)

O'Pisał

osady

ceohsztyńskie

rowu

,Włen1a stwierdzając

ich

występowanie wyłą'cznie

w odcinku , goilejowskim i tyllko na skrzydJle

połudnd.OIWym. Przesunął

on

także zasięg

ceohJsztymtU ku

południowi lIla odległość okołO'

65Q m rpoza uskok

Łupek.

Nie

patwlierd:mł

jednak przyjmowanego przez H. Scupina

nasunięcia zlepieńca

granicznegO' na dolO'mit

.górnocechsztyński,

lecz

:tłu­

maczył

obserwowany o'braz osuwiskiem pocLwodnym. J. GerwielaIlliec (1956)

przedstawił

O!braz !karto'graficzny oecllsztynu podobnie jak · W. Kolib,

wydzielając

joednak stratygraficzniecechsztyn

'środkowy

i górny. !Po-

twierdził

on

także pogląd

W. Kolba o osuwiSkowym , Chara'kte' rze dyskor- dancji

pomiędzy

dolomitem a

wyżej leżącym zlepieńcem.

Kall"tując

w 1957 r. aIikusze maJp Lubmn:ierz

^j Wleń stwierdziłem

daleko

większy 'zasięg

osadów

,cechsztyńskich

ku

południowi niż

to przed- stawili poprzedni'Cy, a

także występowanie

cechsztynu na skrzydle

'Pół­

nocno-wsc!OOdndm odcinków aolejowa i Kleczy (fig. 1).

Szczeg,ółowe

olb- serwacje litolOlgiczne

cech:sztynupółnoCDo-wschodniegO' Skrzydła

rowu Wleniia

przeprO'wadziłem

w 1961 r.

Dzięki

wylkonanym

~l!9'58

r.) otworom w utworach

cechsztyńSkich

(4 oltwOTy

kartujące,

z czego 3 w r()1Wie Wile-

Kwartalnik Geologiczny, t. 10, nr l, 1966 r.

64

Jerzy Mi1ewtcz

nia, fig. 1)

uzyskałem

doda'tlkowy

materiał

do poznania stratygrafii cech- .sztynnl.

Stwierdziłem także

(1959),

że.

rów Wlenia

przedłuża się

dalej

w kierunku NW IPO'za odcinek Go lejowa , a odcinek ten

nazwałem płócz­

ko'Wskim. Z aktualnych

'badań

wynika,

że

poza odcinkiem

Płóczeik

wy-

stępuJe

jeszcze odcinek Gradowa. W 1962 r. wspólnie z T.

Gunią

wy-

dzieliłem

w rowie Wlenia w olSadaClh

cechsztyńskich fację Uto!ra1ną

i SllIb-

litora1Jną, przedstawiając

zarazem ich

zasięgi

w poszczególnych

piętTach

cechsztynu oraz

^podając

wnioski Istratygraficzne i paloogoogTaficzne. Pra- ca niniejsza jest dallszym

:przyczy~iem

do poznania cedhsztynu rowu

W~lenia.

STRAiTYGRA' FIA

Cechsztyn rowu ' Wle.nda jest

słabo zróżnioowariy

Ht{)llogicznie w po- równaniu z innymi

częściami

depresji,

stąd też

jego

podział

na

piętra

lUlb cykle jest

pow:ażnie

utTudniOlIlY.

Trudności

te

zwdększa

jeszcze nieco ,odmienne jego

wylkształceni'e

w

PQszczeg6łnydh

odcinkach rowu. Na Iprzy-

kład ławica

dolomitowa,

pozwalająca oddzieldć

cechsztyn górny od o:sa- dów

nJiższych (.obejmujących piętro

dolne i

środkowe),

nie

^wszędzie

wy-

stępuje.

Osady

-cechsztyńskie

rowru 'Wlenia nie

mają

dokurrn:enta'cji pale- vntologicznej,

stąd też

wydzielenie , cechsztynu i Jego

podział opierać się

jednalk musi. na

,zmienności

i litol.ogkznej i porównaniach z innymi

^-czę­

ściami

depresji

półnoonooudeckiej.

Oechsztyn 'rowu 'Wlenia podzielono na trzy

ipiętra:

dolne' ,

środkowe

i górne.

Podział

ten jednak

.n8.1leży uwa'żać

za loka'lny, niezupewe

ściśle

<>dpowia1dający podziałowi

cechsztynu w

-powstałych ,częściach

depresji

północnoS'Udecłdej.

-CECHSZTYN DOLNY

Osady

cech:sztyń.skie

rowu Wlenia

rozpoczynają się zl~ieńcami

drOib- noziarnistymi, na

Olgół !pias~czystymi,

o O'bfitym spoiwie ilasto ..

żelaziSto­

-wapnistym.

!Posiadają

one

'barwę ibrąwwo'Wiśniową

lub

czerwoną.

Prze- .

ważają

w nich ziarna do 5 mm

średnicy, 'Często

j-ednak

występują

oto- czaki do 1 cm, mniej liczne

osiągają wielkość

2 cm.

Większe

ziMna tra-

i'iają się

rzadko i to tylko w niektórych

ławica'ch. 'Wśród

oltoczaków mo' ma

wyTÓ'żnić:

kwarce, granity i skalenie, rzadziej

łupki

metamorficzne. Ob- roczenie tych ziarn jest

sł.aJbe. Zlepieńce tworzą

nieregularnie

wylk.ształ­

cane

ławice

o

miąŻlSwści

do

kilkudziesięciu

'cm, a w

obrę:bieławic

na

.ogół

nie

wy,kazująw:arst'wowani.a.

Domieszlka

^węglanu

wapnia jest jednak w spoiwie rozmieszczona lIliejednolicie,

dzięki

,czemu oprócz

łaW1ic zwtięz­

łego zlepieńca

waJPIliste,go obserwuje

się występowanie

,bardmej kru- chych

ławic zle,pieńców

o

przeważającym

spoiwie

rlasto-żelazlistym.

Miążs~ość

opisanych

zlepieńców

z wiercenia w Golejowie prze!kracza 10 m. .

CECHSZTYN ŚRODKOWY

Osady ' cechsz'tynu

środkowego wykształcone są

w ipOistaci piasko·w-

ców i

zlepieńców

ze smugami wapieni. Piaskowce

są

na

ogół

nier6wno-

ziarniste i

zawierają

w .zmiennej

iloś-ci domieszkę

otoczaków skaleni,

Ce.ch1s1ztyn :rowu Wlania

65 Kwarców i granitów do 5 mm

średnicy,

rzadko do 12 mm. Obtoczenie ziarn jest

słabe.

Piaskowce

zawierają

obfite spoiwo

dla:sto-żelazisto-wap­

niste i

Zlłi'baT'Wiooe są

na kol.or

ciemndbrą:wwoWi.śniowy.W

dolnej iCh

części

(o

^grubości

2 m) ·

występują

smugi, soczewki d gnia2Xia

żółtawych

wapieni dQlomitycznych, zbitych,

zawierających

pojedyncze kwarce.

Smugi wapienne

^sięgają

od

północnego

brzegu: rowu

^aż

do, GolejiQlWB: na

południu,

gdzi·estotpniow.o

zanikają

i w Kleczy

już się

ich !Illi.e obselrwuje.

Dolny poziom piaskQWCÓW z

Wkładkami

wapieni

m.ożna 'bY!pa:rałeilizować

z wapieniami cechsztynu

środkowego.

W

sąsi.edn1iej części

rowu lwówec-

~ietg.o

(M.ojesZl)

waipień środkow.ocechsztyński

jest

już wykształcolIlY

w po- staci jednolitej

ławicy

Q

miąższości

3 m. Jest .on czarny, zbity i

dość

silnie zanieczyszczony piaSkiem i

iłem

(tab. 1,

lp.

12).

Zasięg

wapieni.a

środkowiOcechsztyńSki:eg.o należałoby więc· prZestllIląć

blWdzdej na

południe

w stosunku d.o

zasięgu

przedstawio'Ilego w pracy T. GUlni, J.

Mi!l€fW1il~a;

(196'2).

Wyżej 'leży .olmłQ

1,2 m piaSlrowca

.brązowoczerw.on~,

lecz

już.

ibez wapieni. Nad piaskowcem

^występuje

1,7 m

Wkładka zlepieńca

drobno- ziarnistego, piaszczystego, z

'częstymi

.otoczalkami .o

średnicy

do 1 cm, ma- ksyma1nde do 3,5 em. W

zlapieńcu występują:

kwa.roe, granity, skalenie i fupkd metamQrnCZiIle -

~a!bo

o,btoczone. Spoiwo

ilastO'-żelazisto-wap­

nJiste jest obfite.

Wyżej występuje

3-metrowa

^ławica

.piaskowca , gruho· - zi8.1'1I'1i.stego,

'brązoworó:Źlowego,

kwarcowego, ·z rzad'kimi Skaleniami i okru- chami

łuJpków

metamorficznych. Spoliw.o piaskQwca jest

iIasto-Ż€lazisto­

-wapniste d niezbyt obfite,

^gdyż

piaskowiec Jest porowaty. Nad 11Ii:m.

ileż.v

4,7 m

lbrązmvoczerw!O!Ilego

piaskowca

·zlepieńoowatego. !Przeważa

w nim fralkcja 1+2 mm, lecz

są również

oIkxucihy

łwpków

metamorliczmych, skaleni i kwa.rców do ' 5 mm

średnicy.

Spoiw.o piaskQlWlca jest

dlasto~ap­

ni..ste,

doiSyć

obfite, tak.

że

.okruchy :nie

stykają s~ęze sOibą.

War8twow,ania nie abserwuj'e

się.

Górna

część

osadu

środJrowoceC'hsztyńSlciego

utworzona jest z twar- dego, drobn.oziarnistego piasKowca kwarcowego

^Q

' barwie

brązowej

z od- cieniem ,cze!."W()Illym d

^Q

spoiwie

ilasto-żelażisto-wapnistym. Miąższość

tego piaskowca dochodzi do l m. Miejscami

występują

w nim cienIcie

wkładlki

szarego, dxobn.ozi.ar.nistegopi· askowca z

Q'bfitymłY'szczylkiem.

Łączność

tego ipia:Slrowca z

serią środlrowoceCihsztyńską

potwierdza iaJkt

występowania iW

rum

wkładek

piaskowca grulboziarntistego i

zlepieńco­

wateg.o, identycznegQ z

ni'żej leżącym. MiąŻSZlOŚĆ

cedhsztynu

środkowego

w wierceniu Gollejów wynosi.: 12,3 m .

. 'OIDCHSZTYN GORNY

Osady

cechs~tynu

górnegQ

rozpoczynają się warstwą iłołupków

i pias-

~owc6w,

które

podściełają

dolomit.

Iłołupki leżące

na !piaSkowcu

ŚTodk·o­

w.ocechsz'tyńiSkdm są Ibrąrowoczerwone,

cienlko

złupkiQIWane

i

.zawderają

nagromadzenia

łyszczyku

na powierzchniach

złu:pko'Wa'!lla.

W ich

skład wchodzą minerały

ilaste,

^łyszczyki

oraz kalcyt.

Miąższość iłołupków

jest zmienna i waha

s:ę

od 1,' 5 do 2,5 m. W otw.orze Golejów stWierdzo'Il.o 1,5 m

iłołUjpków.

W

sąsiedniej

partid rowu lwóweckiegQ !(w M.ojeszu)

iłołupelk

ma

^już

10 m

^grwbości

i

'barwę !bruna'jmą ora'Z stalową

w stropie i

czarną

w

spągu.

Nad

iłoł!u,p'kiem występuje,

zachQwany tylko I.okalnie,

Kwartalnik Geologiczny - 5

66 Jerzy MUewicz

piaskowiec

zlepieńcowaty, średnio-

lub

drobnooiaTllisty,brąrowoczerwo­

ny lu'b

szarobrąrowy

o spoiwie

Hasto-węglanowym, cienkoławioowy,

lecz o nie

uporządkowanym

warstwowaniu,

zwięzły.

J , est to pi.aSkowieckwar- cowy z

niewielką domieszką

skaleni.

Wyżej występuje ił

z soczewkami i

bq.łam'i

dolomitu.

Ił

jest ma1'glisty,

2lWIięzły,

nie warstwowany, !barwy cze!Wonej, a dolomit szaroczerwO'Ilawy, zbity,

cienkoławioowy

o nierów;"

nej

~bośoi. ławic, często

!bu1asty. Dolomit Jest

spękany

w nieregu1arne bloczki. lPodOlbne !SOCzewki dolomitu ciemnoszaxego

^występują

w

^iłołupku

także

w.Mojeszu.

^Iły

z doOOmitem

^występują

tylko w

'środkowej części

rowu :Wlenia, tj. na

południe

od Go'lejowa', ,gdzie

wylclinOWiUją się,

w Kle- czy

^już

ich brak.

. Nad

dłem

'z dolomitami

występuje

w okolicy GolejO'Wa 5-metrowa

wkładka

piaskowców.

^Są

iOIIle szare, kwarcowe, kruche, o spoiwie ilasto- -wapl!istym, drolmo2'JiJarniJSte, a w stropie

'ŚrednioiLaJ.miste.

Powyżej występuJe

dolomit

'Płytowy

drobnokrystaliczny,

częściowo

Zbity. Srodkoowa jego .partia jest na

ogół

, grwookrrystaliczna. Niektóre parlie do,lomitu

^są

porow:ate, ,przy czym w porach

wykształciły się

krysz-

tałki

kalcytu. Dolomi,t posiada

:barwę zmdenną: ciemnoszarą, szarożółtą:, żółtą,

a lokalnie zawiera partie o odcieniu

wiśniiOwym,

np.

koło

Kleczy.

Jest

'On

cienXo- i

ś:rediI1ioławiroowy

o

,grubości ławic

od 1 do 210 cm d , nie-

!równym lub

zad~erzystym tprzełamie. Ławice

dolomitu nie

^posiadają

równej

grubości

na

dłuższych

przestrzeniacil, lecz

wykaiują nagłe zwę­

żenia

i rozszerzenia, a nawet

wylclinowują się zupełnie. Ławice

te

są

na

ogół spękane

w

drobną kostkę,

lecz

występują także dnxże płyty

i 'blOtki.

W dolomitach spo, tyka

się przekątne

warStwowanie O'l'az zmarszczki na powierzchiniach

^ławic,

!które

można interpretować

jako

powlS'tałe

w wy- niku

dZiałania ,prądów

wody.

^Ławice

dolomitu

są często

podzielone

^smuż­

kami

iłów wiśniowof'ioletowyCh

o

grUbości

do kilku mm. Dolomit oposiada

tekstUrę lbeZ'kdeTunkOlWą

. .Test on

sp~any

mniej

więcej

prostopadle do

uławicenia

w dwóch

prosooopadłych

do siebie kierunkach, z których jeden jest

zabliźniony

przez kalcyt. Inne szczeliny

są

natomiast

wwełn:oQlIle iłem.

Strop dolomitu Jest

skraoowiały,

a ,górna (5 cm) warstewka jest

miękka, żółta

z czarnymi pwnktami i: z

wiśndową 'twardą pow~kąz'Wiąz­

ków

^żelaza.

Na , górnej powierzchIlii do1omitu

^występują

kieszenie

^wypeł­

nione

,czarną, węgtlistą zwietrzeliną

lwb

,brąZOiWocz~ym

Hem plasty- cznym,

zawieTającym dkruch~

drOlbn()lzoLarnistych, ' fioletowy'ch

pi~ow­

ców z

łyszczykiem. Jedną ,taką kieszeń głę'boką

na 1,8 m stwierdzonoo na SW od Marczowa.

W górnej

części ławicy

dolomitowej

wystęP1:lją

lokalnie 1+10 cm war- stewki drobnOZliarnistyoo piaskowców

szarobrązo.wych,

twaTdych,

żela­

zistych. Dwie takie warstewki stW'ierdzpno w okolicy Ma!rcwwa. W gór- ne'j

'części idd1omitw!pł~ występu'ją także

1-:-:2 cm

wkładik.i Ibr.ąWW1O­

czerwonych

iłów

IPlastycmyc'h.

DOIlomi,t

płytowy

posiada

nierólwnągrubość.

W okolicy Marcwwa jego stwieTdzona

grubość

waha

się

od 5,7 do 7,6 m , a

pomiędzy

Golejowem i

Kleczą

wynosi

dlroło

5,5 m. KU! NW

'gruJbość

ta stopniowo wzrasta

ooią­

,g.ając

w

iIlaj'bliŻlSzej części

rowu lwóweckiego

~ojesz) miąższość

9,5+

12 m. W przeciwnym kierunku

miąższość

dolomitu maleje i na linii Kle-

Analizy chemiczne skał eeehszty6s)dch Marczów

Składniki dolomit płytowy

1

I

²

I

³

I

⁴

I

⁵

I

⁶

I

⁷

I

⁸

Si02 0,42 0,30 0,25 0,64 1,60 1,92 1,09 8,86

Al20 3 ^{0,39 0,48 0,23} 0,60 0,70 0,98 0,53 1,80

Fe203 0,94 0,87 1,06 1,10 1,18 1,18 1,57 2,82

Cao

33,31 34,06 34,01 33,90 33,20 33,45 33,52 31,61

MgO 18,59 18,65 17,97 17,99 18,24 17,90 18,00 14,70

C02 46,30 45,39 45,70 45,64 44,22 43,86 44,43 39,58

K20 n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.

Na20 n.o .. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o. n.o.

- -

Suma oz- naczonych

składni-

ków 99,95 99,75 99,22 99,87 99,14 99,29 99,14 99,37

- - _. -

Uwaga: Analizy chemiczne wykonano w Pracowni Geochemicznej Oddziału Doloośląskiego 1.0.

Mojesz

ił z nad

dolomitu dolomit płytowy płytowego

9 10

I

¹¹

51,18 2,47 0,58

18,93 0,36 0,53

11,74 n.o. n.o.

0,85 30,97 31,37 2,40 19,68 20,45 7,84 45,45 46,47

5,14 0,12 0,25

0,20 0,20 0,35

98,28 99,25 100,00

Tabela l

wapień środkowo-

cech-

sztyński

12

14,36 5,24 n.o·. 37,26

3,05 31,67 1,68 0,48

93,74

ł ~

~

~

S·

CI)

....

68

Jerzy Milewi!cz

cza - Maxczówzanika,'a jako jegoodJpowiednik

występują

czerwone,

drOł1moziarniste

piasJrowce jtwaroowe.

AnaLizy chemiczne

dolom~tu płyit<>wego

'Przedstawiono na ,tab. 1. Z ana- lizy ,tej wyJ1!i,k,a ostra

różnica między

dOilomitem

płytowym

a wapien,i.em

Ś1'Odlrowooechsztyńskim. Zawarlość węglanów "iW

wapien:iu

środ:lwwocech­

sztyńSkim osią.ga

zaledwie 72;0/0, podcZB!S gdy w dolomicie

płytowym

wy- nosi ona 95-:-9-8%. Uderza

także mała

(3"'/0)

ząwa.rtość

MgCOa w wapieniu

W

porównaniu 'z 1-8%

zawartbścią

tego

składnika

w dolomicie.

Wap.ień Śl'Odkowocech:sztyński

Jest natomiast silniej zanieczyszczolIlY ik,warrcem i

glinką.

W

dOllomiciepłybowym

zaznacza

się duża stałość

sroswnlków

!Wa~

gowych

łpoS'~zególnycll składników

oraz stolruIlkowo znaczna

czY'stość sk'ały.

Dolomit

pły.towy

z

sąsiedni~h częśd

!rowu 'lwóweckiego ma, jak to

wi.dać

z podanych anali:z (tab. 1, p. 10, 11), bardzo podobny

.skład

che-- miczny i

znajdował

zastosoiWanie praktyczne jakio wapno tpalone i

^Burt).-

wiec cementowy .(J. Milewicz, 1968). O

przydatności

do'lomitu

'Pły'tOlWego

jako surowca

świadczą

liczne

kamieniołomy, dziś

niestety nieczynne.

Na opisanym dolomicie

leżą zwięzłe,

dolbnoZ'iarniste piaskowce kwar- cowe z

domieszką łyszczykIu

(olmlice Golejow.a) lub

:iŁowce (Pławna,

Mar- czów), albo piaSkowce nierównoziaTni'ste (w

poibliżu Łupek

i Kleczy).

Najcieikawszy proTiJl górnego cechsztynu

występuje

w okolicy

MaTc~owa.

Będzie

on przedstawiony

niŻ'ej.

Na dolomicie

płytOiWym leżą'

(30 cm) Howce.

Są

one !piaJsz'czyste, mus- kowitowe,

brąwwożóŁte

lUlb

siarohrąwwe. Składają się częściowo

z okru- chów twardych,

'złu'Pkowanych dławców, ułożonych

w warstewki i zle- pionych

roztartą masą ilastą.

Okruchy te

są

dn'lcru.stolWane maladhitem.

W omawialIlym ile

występują także

drobne

,cętki

malachitu oraz

buły

i

s0-

czewki dolomiltu

,również

inkrustowane na powierzchrni.a-ch malaohlitem.

Wyżej ił

ten staje

się

ciemnoszairy, czasem z odcieniem zietlonym. Jest on

spę'ka:ny

w

kostkę,

a powleTwhnie

spękań

powleczone

są

'brunatnoczeT-

WOlIlą powŁoką.

Jego

'Skład

chemiczny jest przedstawiony na tab. 1.

Wyżej występuje

warstwa

iłuzrw:ięzłego,

szarozielonawego 'z licznymi poziomami

lbuł

dolomitowych,

spłasz;cwnyoh,

o wymiaJrach do 6 cm gru-

'bości

d 30 cm

długości.

Na lich powierzclmia'ch

występuje

'tai!de malaohi>t.

Jest to inkrusta,cja epiJgenetyczna. 'W od:róznieniu od cechsztynu w pow-

,stały'ch częściach

depresji

lPÓłnocnooudecJciej objęła OIIla

tyJlko

część

gór- nego

'CechsztYlIlu~

InkrUJSta1cja malachitem w

'zaohserwowanycłh

pUlnktach ma znaczenie -tylko mmeTa'loigiczne.

Łączna mią>ższość

Ciemnoszarego

iłu

wynosi.

około

4 m.

Wyżej ił

staje

:siębardz:i.ej

pstry, a

,grUlbość poszc~!gól­

nych w,arstw waha

się

od 3 do 24 cm, przy

oo'ł'kowitej miąższości

tej war- stwy = 1 m.

Są

to

iły 'brą~QlWe, !brązowo,czerwone,

szare, szaxoczeTWone i szaro,zi'eIOlIle.

Występują

w nioh obficie poziomy

'buł

i soczewek dolomi- towych. Niekiedy dolomit

występuje

tu

także

w warstwach o

grubości

od 3 do 20 cm. Jem on

S2'JaTOiżóił'ty,

ibity,

ciemlkopłytowy

lub bulasty. W 'Partii górnej

iłów traiiają się ławice

piaskowców drolbnoZ'larnisty,dh, czerwono-

brązowy'ch,

milkowyoh,

cienIkiOlpłytowych

o

Igrubości5-:-11

cm. Piaskowce te

posiadają

:spoiwo ila:sto-wapniste. Warstwy

pias~zyste stają się

om-az to

częstsze; pojaw:iają się

w

wń.ę'ksze'j

masie piaskor\:>v>oo

'brąwwoczerwo­

ne, ,dro"bno'ziar:niste, twarde, a

gnuboBć

d'ch dochpdzi do '6 m.

Następnie!pO­

jawiają się

w nich liczne otoczaki kwarców,

łupków

i graniJtówo

średnicy

Ce.chsztylIl rowu Wlen'~a

69 doO 5 mm, piask<lwce

stają się zlepieńcowate,

zanika w ndclJ. warstwOWaJIlle i

uławicenie.

VI olrolHcy Kleczy na opisanym dolomicie

płytowym leżą

warstwy cien-

lroławioowych iło'wców

piaszczystych,

'brązowocz'eTWo:nych

z obfitym mus- kowitem.

Występują wśród

nich

wkładki

piaskowców i

zlepień'ców.

Pias- kowce

są

d:rolbnoOzila'rlliste, ilaste,

zwięzłe, denkoławkowe

i cienko war- stwowane.

!Posiadają

.one

'barwę 'bxąwwoczerwoOną

luJb

SZaTą,

a spoiwoO

oilastlO-węglanowe. Wkładki

dr,oibn.oziarnistych

7Jlepieńców są

rzadkie. Prze-

ważają

w nich .otoczaki doO 5 mm

średnIcy,

liczne

są

jtednlak o,toIczaki dtQo-

chodzące

doO 1,5 cm

średnicy,

a niekiedy nawet 4 'cm.

Wśród

.oto, czaków stwiero:wno kwarce, ,granity,

S'~alenie

i

łupki

meta.mon"Jlkzne. . Nad

ił.owcami leżą

piaskowce drO'bm)ziarniste z [i.cznymi okruchlamd o

średnicy

do 2 mm, niekiedy doO 1,5 cm.

Są

to piaskoWce

zwięzłe

lu'b nie- kiedy kruche, warstwowane równolegle lub

przekątnie, zawierająceczę­

sto

łyszczyki.

Barwa ich jest szara lub

'brązowa,

a spoiwoO

;ilasto~żelaziste,

rzadziej z

domieszką

WIa' pnistego. Piask;oiWCe te

zawiel'la:ją wikładlk!i

droib- noziarnistych

zlepieńców 'bl"ązowoczerwo:nych

lUJb szarych,

!pdaszczY'sty~h.

Przeważa

w niCih ziarnoO do 1 om

średnicy,

a w

składzie

-Ikwarce, Skale- nie, grani,ty , i

łupki

metamorliczne.

W .okoOlicy

Łupek

i na 'SE od tej

m'iej:scowości

warstwy i:laste i dOll.omit

płytowy wyk1dnOlWUją się,

aceChsztyn : górny jest tu

wykształcony.

jako

brązowoczerwo:ne,

twarde piaSkowce drobnoziarniste o oIbfiItym spo1wie ilastym, z mniej lub

więcej

licznymi otoczakam{ ikwIarcórw,

łupków

i gra- nitów o

wiełkoSC'i

do 2 cm i

słabym

!Stopniu obtoczenia. Riaskowce te

są cienkoławitoowe Q T~nY'ch

na

orgół

!potWierzClhiniach

ławic.

W

oibrębie ła­

wic

są

one cienkoO d ll'Ównolegle waTstwowaJIle.

Stropowe partie cechsztynJU

są

pilaszczyste.

Występują

tu piaskowce odJroibnoziarnistte,

,czerwtoniQIbxąrorwe,

twarde, denikJO}a'Wioorwe,

rc~sto

z

ły:sz­

'czylkiem na ipowierzChniJarcm

ulŁawiceni'a.

Na

ogół są

one be1JWajpi€'IlJIlre.

Lokalnie

zawierają wkładki

piaskowców 'gru'boziaTlIl:isty:dl. Przykryte

są

piaskowcem

rÓ'ŻrOwym, średntozial'lni'Stym,

kruchym,

nale'żącym już

doO lpiaSkotwca pstrego.

UWAGI O TEKTONICE ROWU WLENIA

Rów Wlenia jtest

drugorzędną jednostką Itektoniczną

w

obręlbie

de- presji

p6łnocnosudeckiej.

Jest on

wydłuwny

w kierunku NW - SE, drugi na 28,5 km 'i szeroki na 2 -:- 3,5 km. Rów Wleni:a jest

zagłębiOtlly

w utwory metamorfiku kaczawsldego,

częściowoO

j, ednak, wskutek

1pD- grążania się

tych utworów w

części póful.ocn~wschodniej

- od Bartnik po MiarezÓrw, kontaktuJe om. 2!e

skałami

oiSadowymi

l'IQIW'U'

llWÓweckiego.

PołudntolWlO-i2latdhodinifą gram:icę

rowu Wilenia

staJ!l!orwią

uskok

poł'lldnliowy Pławnej

- w

części

ipOludniowej i

środikrorwej,

uSkoOk Gradowa - w

częś­

ci

północnej,

ocr:az

Tozdzietliają'cy

je

,skośny

uskok. N,agórza i efig. 1).

Północ­

no-za'chodnią .granicą

:rowu jrest u:skok Bartnik. Od

'Północnego

wschodu rów Wlenia jest ogranJicrony: UJSlrotkiem

północnym Pławnej

-:- w

części północnej,

uskokiem Wle.l1iia - w

,części środkowej

i uslwkiem

Fłoszczy­

ny - w

części połudnwwej. Szczegółowe

prace

wyka'zały

[bowiem, .7.e

nie jest to jednorUta !linia tektoniczna, jak dotychczas przyjmowan.o. Je-

70

"

, i

• I

• j' _~ ~~. _~fj,

~" ,

~

^I

• ^.

^"

^,

.~~,

I

""i

.~'

• •

i 8 I .

~. •

P/6czki

i... il .

, •.... p . ~~~~

J \. ~

/~ /

---I

- - 2 .. ···3 ' _ _ 4

o ⁵

Jerzy Mi1ewi;cz

dY1Ilie

połudariowo-wschot1ln.ia

granica ro- w,u jest sedymen'tacY'jltla. Ponadto rów Wlenia jest ,podzielony na diwie

części s1rośnym

UiSIkdkIiem

Łupek.

Oprócz t.ego jest on

!pOCięty

na brzegaCh

i1ciłI!koma

.utSko- kamipopr.zecznymi, np. uSlrokiem Czer.- nicy li. mnymi, które

przesu~ją ~Z€­

gólne odci:n1ci

'Względem

siebie.

R6w Wilenia

'wstał

podzielom.y

lIlia.

sie- dem odcin!ków

wy:r6Ż1niających się

stTa-

'ty1g.rtililią ]uJb tektoniką stan.o'Wiącycll

je .utworów. Odcinki poibudniowe:

Jeżiowal, Płoszozyny,

Nieles1lna i Kleczy

wstały

-

wyldziell()'Ile

już ipl'Ze'Z

W. Kolba (1936) i

podział

ten utrzyttnano. Nieco odrnien- nie przepro!Waazo!Ilo natomiast

rpółnocmą

IgrtaIIlicę

odclnikia: GolejOlWa. CoohszJtym.'

okolicy

Pławnej

(fiJg.

1) został

mianowi- cie

dołą(cZlony

00 odcinka P!b6cze!k,

'gdy'ż

stanowi

ca'łość

z !tym

właŚ!ni,e

ddcinlkiem.

Były

odcinek

rpłóC'2JkowSlki

(J. Milewicz, 1959)

'ZOstał

natomi,ast obecnie podJzi,elo- ny na dwie

części:

odcinek

!PłOOzeik

i od- d:nek Gradowa (fig. 1).

Podział

ten jest uw:aruJ1Iko- wtany

różnioami

w !Straty,graifii Olbu odci'll!ków.

Fig.

1. S2Jkic geo1ogiC'7lIlY d

&choemartY((lZne prze- 'kroje

-

geologIczne

TOWU

Wolenia

Geologkai .sIkletch and

di;a;gI'lamlIDatie:al geoldgi:ca,l (!l"OLSlS- secti.orus of the lWleń gIlaben

1 - dyslokacje; 2 - granice geologiczne;

3 - granice odcinków; 4 - linie przekrojów geologicznych; 5 - otwory wiertnicze; stra- tygra:fJ.a: k r e d a: 1 - tur-on, 2 - cenoman ; t r i a s: -3 - piaskowiec pstry; p e r m: 4 - cechsztyn, 5 - czerwony spągowiec górny, 6 - czerwony spągowiec dolny; 7 - karbon górny; 8 - starszy paleozoik zmetamorfizo- wany

1 - dislocations; 2 - geological boundaries; 3 - boundaries of sectors; 4 - lines of geolo- gical cross sections; 5 - bore holes; strat y- graphy: C r e t a c e o u s: 1 - Turonian, 2 _ . Cenomanian; T r i a s si c: 3 - Bunt- -sa:ndstein; p e r m i a n: 4 - Zechstein, 5 - Upper Rotliegendes, 6 - Lower Rotliegendes;

7 - U.pper Carboniferous; 8 - -metamor- phozed Older Palaeozoic

Utwory

wypełniające

rów Wlenia

wstały

wyruswne z pierwotnego

połolŻenia

w

różny

sposób. Na

olgół zapadają

one !pod zmiennymi

kątami

do. jego

środka

. .odnosi

się

to do

'Częśoi południowej

i

środk{)I\Vej

rowu -

od

Jeżowa !po Pławnę

I(fig. 1- , przekroje d, e, f). Natomiast w

części pół-

..

71 nocnej rowu, od

!Pławnej

po Gradów, rów :staje

si-ę

asymetryczm.y,

gdyż

wszystikie warstwy

zapada'ją

na NE (fig. l, przoekroje a, b). W odcinku Golejowa, przy

północno-wschodnim

jego brzegu, 'Upady Walrstw

są

skie- rowane na NE, a

więc

na

zewnątrz

rowu. Zj,awiSko to za,chodzi Jedynie w dwóch

wąskich

pasach oddzieloinyoh .od

tpOZOStałej części

rowu usko- 'karni: 'Wlenia i

północnym Pławnej

(lig. 1, przekrój c).

iW

;pobliżu

hrzegów rowu

część

warstw jest ustawiona stromo ,luh na- wet przewalona. Rów rw'}enia jest bowiem utworem

działania ko~presji.

W kierUlnku

śr.odika

rorwu obserwU'je

:się

upady corazlagodni-ejsze. IW 00.- cinkacth r.owu

posiadających środek wypełniony

utworami 'kredy upady te

ma'leją

do zera. 'Z'miany w

wielIkości kąta

urpadru o,bserwuJe

się także

w

o,brębie

tej samej warrstwy

wzdłuż

jej !biegu.

Mor'Żna

to dolbrze

zilUlstrow:ać

na

,przyłkładzie

cechsztynu. W wychodni

cią;gnącej się wzdłuż

po1rudniowo- -zachodrniegro

skrzydła

rowu

ipOmiędzy Pławną

a Golejowem '(odcine;k Golejowa) 'upady 'te

wynoszą

2'5+30°,

wZJrastając 'często

do 40° na NE.

W

,teJże

smudze ceclhsztynu, po

przeswnięciu się

jej ku

połudn'iowemu

zachodowi przez uskok

Łupek,

a

ciągnącej się

od Golejowa przez

Kleczę

kt:

rpołudniowemu

wschodowi (odcinek Kleczy), upady

są już

stromsze i ,">-olkolicy Golejmvla

wyno,szą

75° na N.E, przy drodze do Radomic walha-

ją się

.od 80 do 85 ° na m,

pomiędzy wspomniaJIlą dTO'gą

a

Kleczą

wyno-

szą

- 80 +90

0.

Lolkalnie natomiast obserwuj'e

się

warstwy przew.a:lone

'aż

do 70° -na SW. W samej Kleczy i na

połudJnirowy

wschód od niej Ulpady cechsztynu

wynoszą

BOo na NE

wzrastając

1.0kaInie do 90°, a

bywają ;na-

wet rprzewalon,e.

W skrzydle

północno-wsChodnim

rowu Wlenia, w okolicy

>Pławnej,

upad warstw ,cechsztynu wynosi 2'5 + 30° na NE, a w

sąsi,ednim

odcin- ku Golejowa, na SW od , Marczowa',

ez,ęść

'cechsztynu

znajdująca się mię­

dzy uskolkiamiWlenia i

IPławnej

zapada

także

ku NE, J.ecz pod

kątem

60 +

+ 65°, aokalnie 510°. Natmrtiast smuga

ceCh:s~tY'nu ciągną,casię

da!lej w kieTU!Il!'k:u

południowo~wschodnim

(odcinki: Golej>OlWa i Kleczy) posia- da upad w ikiertllIllk.u

środka

rowu,

la więc

na SW pod

kątem

55+65 ° .

Dokładny

wiek opisanych

'Z!alburzeń

'tektonicznych nie jest , zn.any.

Z przeprowadzony'Ch

rozważań

{J. Milewicz, 195'9) wynikia jedn.ak,

że

ruchy 'be

mtały

miejsce po santonie, a prz,ed

środkowym

oHgpcenem i

że rnastąpHy

one

00

najmniej w dwóch f.azach.

Bierwszą

z nich

można

;by

Ulmieścić

na

prz'ełomie

kredy i

'tJ:!zecirorzędu ~faza sUlbhetrcyń:ska

?}, a

drugą

w drOilnym oligocenie (faza pirenejska ?).

UWAGI.o PALEOGEOGRAFII

W dolnym cechJsztynie na

ląd mają1cy zróżnioowaną rzeźobę wkroczyło

morze. Nierówne dno i górzysty brzeg, ,a

także

szyblka transgresj1a morza

spowodowały

utworzenie

się

w

spągu

formacji

c~tyńskiej

ikilku- lU'b kilkunastometrorwej wa' rstWy

'zlepieńca,

w spoiwie któTego, w

odróżnie­

niu od

zlep:eńca

górnego 'czeTWOIIleg.o

spąg>o'wca:, zn;a,czną rolę odgrywają węglany. Z1epieńce

'te

są

osadem !:facji Ji'tocalnej, zatem

południowy

!brzeg

morm

droI1nocechsztyń:skiego i05cylował W obrę'bie

obecnych granic ro-

wu Wlenia .

, ,

72

Jerzy MilewIcz

W

środkowym

cechsztynie, w wyniku

częŚ'CioOlWego

wy,równand.a dna .oraz.

złagodzenia

tlorm

rzeźby

'brzegu,

osadzały ·się

piaslrowce -

często zlepieńoowate. Występują,ce

w doOlnej

części

tych ipi.'&Sk.oOwcówsoczewki i

buły

wapieni

wskazywałyby !ra.cz1ej .na, powiękiszen!ie msięgu

mOll"za w tym czasie. Na Oi'bszaTze roOWU Wlenia · brak jest

'bezpośrednich

dowo- dów na

wydźw.1gnięcie mają'ce

miejsce pod 'koniec

środkowegoO

cechszty- nu w rowie lwÓ'Wec'kim.

W . górnym ceChsztynie

nastąpiło

znów rozszerzenie

się zasięg)U

mo- rza -

głównie

w !poziom:ie doOlomitu

,płytowego. 'Występujące

nad dolo- mitem

:iłIowce

pias.zczysto..,margliste

świadczą

jeszcze .o

głębszym

mo- rzu d. spokojnej akumula·cji drobnegoO

materiału.

iDolpiero pod koniec gór- nego ceohsztynu roorze zaczyna

się wycdf.ywać. Tworzą się

drolbnoziar- niste piaskowce.

Bliżej

'brzegu

są

one I gruboziarniste, a nawet

'zlepieńoo­

wate. Morze

cechsztyńSkie wstępuje,

'by

dać

miejsce ilrontyneDJta1nej aku- mulacji piaskowca pstrego. '

Oddział Dolnośląski Instytutu Geologicznego

Wrocław, ul. Jaworowa 19

Nadesłano dnia 25 marca 1965 r.

PISMIENNICTWO

GllERWłELA:NEEC J. (1966) -

Budowa

geruogilcma p6ł:ooane:j oklolicy iIJu'btomIier7a.

Biul. IJllIst. 'Geol., 106, p. 61-92. Waxs2!awa.

GUlNl!A T., IlVIlILl1lWICZ J. (19'62) - WY'kształcenie !ilaJcjoalJne cechsztynu niec;iki

rp6ł.noc:noSUJdeckiej. Biul. In'SJt.Geol., 173,

p.

115--123. Warszawa.

KOiEJB W • .(1006) - Tektonwehel Untemuchun,gen !im IGebioet des r..ałm~ Grabens.

J'b. pireU&S. gedl. L.-A., 56, p. 93-124 .• Berli1n.

MILEWICZ J. (1958a) - 'Wapietnie cechsztyń\S!ki~ w IPCliWliecie !Jw6weck.im. iPl'IZ.

·

geol., 6, nr 819, p, 390-92'. Warszawa.

MILEWICZ

J ..

(l008b) - Spra'WlO:zJda,nliJe zbadań ,geo:.ogicmyoc!h pr.zeprowa'dzJonych

IW ISE częśd 1li'r'k:1llS'Za 1: 25000 LuibOOnliem. :A.rlch. InSt. Geol. Wrocław.

MILEW]CZ J. ,Ql959) - U!WIag~ o teIk1xmlice olrolicy !Jwówka Śląski,legp. 'Kwań.geol., 3, p. 1()4-.J31, nr 4. Wa'l"emwa.

MILEW]CZ(l002) - Spra/WlCll2lCLalIlJie z pl'laC ,goo'lOlgLcznY1Ch przeprowaldZJOlIl(y'ch

w

za- chOOlIliiej ,części a'1'Iku!SZla 1: i25' 000 Wl.eń lWI 1961 r. Al'C!h. 'Imt. Geol.

Wrocł8lW.

SCUPliN H. (19i17) - Die erdgeSchichULche En1lwlicdd1lll1lg des

Ze.clmtei\flS

dm Vor- l:ande

des

RiesengElbil'gee. Sber. preUiSs.

Akad. we.,

^1{35], 2, p. ,12616-77.

BerlilIl.

SCUIPIiN H . . ~1931) - D.iJe lIl/Ol'IClsudetilSche Dyas. Eorbsiohr. Geol. iPaleooJt., 9, nr 27.

Bel1lin.

ZLMM!ERMAlNN E. {19(5) - 'O'ber dIie wi'SlSeotli9Ch:alli.tl-Lchen 'ErgebIlliisse der Aufnahmen ,bei ,Gol'!iberog :in Niederschles.ien.

Ja.

rpoouss. grol. L.---A., 23 lP. 692-707.

Berl:i:n.

Sk~arle

73

Pe310Me

,IJ:o CHX 1I0p C'DITaJIOCb, 'lT0 OTJIOlKeHIDI n;exmre.il:Ha BD8,ZI;IłHLI BJIeIDI palBBThI JlHIIII. B B~e KOlITJIOMepaTOB H XOlITJIOMepaTOBH)I;HhlX IIec>mHHKOB C rrpOCJlO:ItKOM IIJIHT1IaTOrO ~OJIOMHTa, a ero pacrrpocrpaHeHHe orpllHH'DlBlleTCJI K He60JILmo:it nOJtoce Ha IOlKHOM B:pblJle yq:acTXa ro- JIeeBa.

HCCJ1e,D,oBaHIDIMH rrpOBe,ll.eHHLIMH aBTOpOM 6LIJIO ,ll.OKalaHO, 'lTO OTJIOlKeHIDI n;exmre:itHa HMelOT BecbMa HeO,II.HOpO,II.Hoe JIHTOJIOrH'lecxoe palBHTHe H ,ll.HcP4JepeJłllBPOBllHLI IIO HarrpaBJIeHmO K ceBepO-31lIIllro' - IOro-BOCToxy. B 1J.aCTHOCTH 6LIJIO ,llOXa3aHO HllJIH'IHe B BIIa,II.HHe BJIeIDI cpe~­

Hen;exnrre.il:HoBhlX HlBecTHJIXOB H BepXHen;exmre.il:HoBhlX rJlHH c JIHH3aMH ,ll.OJIOMlITOB Ha,IJ. .IIJIHT- 1J.aTLIM ,ll.OJIOMHTOM. 3TH rJlHHhI H ,ll.OJIOMHThI HHxpYCTHpOBllHLI MaJIaXHTOM. ELIJIO yCTaHOBJIeHO, 'lT0 B ceBepHO:it 1J.aCTH BlIa,ll.HHhl BJ1eIDI OTJlOlKeHIDI n;exmre:itHa ,ll.OCTHI'aIOT IIO MOID;HOCTH OKOJtO

6O.M. K lOry :na MOID;HOCn. YMem.maeTCJI.

B 'laCTH IIO TeXToHBll:e aBTOpOM onpe,ll.eJ1eHbl rpa.mun.x B~ BJteIDI H KOpOTKO oxapax- TepHlOBllHLI OT,II.eJ1LHble ee yqaCTXH; HeMHoro 1I0,II.P06Hee H3JIaI'aeTCJI TeXTOHHXa n;exnrre.il:Ha~

PaCCMarpHBaJI rra.rreoreorpa4Jmo n;exmre.il:Ha Bna,z(imLI BneIDI aBTOp 1I0naraeT, 'lT0 B HHlKHeM n;exmre.il:He 6eper MOpJl HlMeHJIJICJI B rrpe,I(eJtax COBpeMeHBldX rpaHHI( Bna,z(imLI. BhIIlleJ1elKaIll;He lKe cpe$eIlexmre.il:HoBLIe HlBeCTHJIl(H, a TaxlKe IJJIiITIIaTLIe ,I(OJtOMHThI Iii aprHJ1J1HThI yxa3LIBaIOT Ha paCJJI:HpeHHe rpaHHI( MOpJl H 60Jlhmyro ero rpy6JiiHy, 1I03BOJl1lIOID;YIO Ha clIOKO.il:HyIO axxy- MYJIBn;BIO B 3TO BpeMJI. no,ll. KOHeIl n;exmre:itHa CHOBa OCaJK.I(aIOTCJI rrpJii6pelKHble OTJtOlKeHIDI.

Jerzy MILEWICZ

THE ZECBSTEIN OF THE WLE8 GRABEN Suanma,ry

The Zechstein defPOSi"ts oCml1"Tmg

lin

the

Wleń graben

:ha'Ve

,90

fal' been rthOlUghit to be deve1aped oniy as oongIomerates

and

oongIlOmerate S'aIl!dSbones iW'ith a ,pIaty dolomite inrtereala, t'ioo, ilts extent being restdtlted

to

a .naTl'OW Istreak oCICUrring in th:e area

of

the OOUJt:hem

:Iil:aJnk alt

rthre

GołejÓW'

reollor.

The

-sbuc:Hes

made

by

the prelselnlt aut'hor have shl()Wlll that the Zechstein deposoi.ts are rcxfvarious liithological de'Veloproent and

're'Veal soone dil1lferentiaJtion :bowa'l'!ds

the

iN!W.JSE

aTeas.

Of

parbi'CiUilar importance are in I!:he

W:leńgra·ben

the iMiICldlle Ze'chstein lilmeSltones and the llJ!l)per Zechstein daY'S wit'h

łarge

lenses of dollom.ites re.s:bin'g above the pIaty rdoldmirte. These clays aJIld dolomirtes are Jncrugrted jWirth malacbi.'te. It wa's

a~o

oStarted rthat the Zechstein deposLts iound in

theWleń

graJben are in 't'he northem part

'ahOlurt 6'0

:m in Ithick:ness. TheiT rthiockness odecrea'Ses rtoWlaros the oouth.

In the part devQted to the tec1xmics

O!f

the

Wleń

,graben, the author

sUJru>OSe&

thaJt at ibhe ti:me

of

the IlOfWer stage the sea -eoore line o&ciIlla'ted withiJn the preserut

boundaries

oIf

the

.

gra,ben. On the other halIlld, the Miodid1e Zec'hstein %mes.toneS',

plaJty odolomites aJIld iClayJ.9tones, resting 'aibove, point

!to

an increa.sed extent

of

the

sea and

rto

a deeper lW'ater aUowing

.for

a calm aC'Cuimulaition at Ithat time. At the

deoline rcxf rthe

'

Zechstem

nea~-shore

deposits were

laiod

dlQiWln again.