Test kompetencji dla klas szóstych
„Lipa – drzewo poetów i pszczół”
Pewnego razu dwaj greccy bogowie, Zeus i Hermes, wybrali się w podróż na Ziemię jako skromni wędrowcy. Nie zabrali ze sobą jedzenia; nikt nie chciał dać im nawet kawałka placka. Dopiero wieczorem trafili do pary ubogich staruszków, Filemona i Baucis. Chatkę uczynili świątynią, a staruszków jej strażnikami. Po śmierci zacnej pary bogowie zamienili Filemona w drzewo dębowe, zaś Baucis w lipę. Ponieważ kobieta miała wyjątkowo dobre serce, otrzymała jako lipa liście właśnie w kształcie serca. Baucis-lipa, jak za życia, karmi pszczoły. Miód lipowy, zwany przez przodków lipcem, to najlepszy z miodów, zalecany dla chorych na serce.
Lecznicze działanie mają też kwiaty lipy. Herbatka lipowa stosowana jest przy przeziębieniach, zapaleniu gardła i krtani oraz jako środek napotny.
Pomaga też jako środek uspokajający i jest zalecana nerwicowcom.
1.Bogowie greccy, którzy wybrali się w podróż to: (0 – 1 pkt) A. Hermes i Apollo
B. Zeus i Atena C. Zeus i Hermes D. Hermes i Temida
2. Filemon i Baucis byli: (0 – 1 pkt) A. mieszkańcami Erymont
B. ubogimi staruszkami C. wędrownymi kupcami D. pasterzami owiec
3. Bogowie zamienili Filemona w: (0 – 1 pkt) A. jesion
B. klon C. lipę D. dąb
4. Dlaczego lipa ma liście w kształcie serca? (0 – 1 pkt)
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
5. Do jakich schorzeń stosowane są kwiaty lipy? (0 – 4 pkt) A. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
B. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ C. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ D. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
6. Nazwij części mowy: (0 – 6 pkt) lipa –
to –
drzewo – pszczół – i –
poetów –
Lipę wielbią poeci, kochają młode pary, nie omijają jej ptaki i pszczoły.
Najbardziej umiłował ją Jan Kochanowski, który napisał aż trzy fraszki zatytułowane „Na lipę”. Najbardziej znana zaczyna się od słów:
„Gościu, siądź pod mym liściem, a odpocznij sobie!
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie (...)”.
W drugiej fraszce lipa prosi poetę, siedzącego w jej cieniu, o wiersz pochwalny dla siebie; w trzeciej skarży się, że uwiędła. Miłość ku lipie nauczyła kochać Kochanowskiego wszystkie drzewa: dęby za ich dumę, sosny za zieloność, brzozy za dziewczęcy wdzięk, olchy za wzniesione ku niebu ramiona, wierzby za to, że nie znają śmierci.
W dawnej Polsce lipy sadzono dla „cienia i chłodu”, a gaiki lipowe nazywano „chłodnikami”. Wysoko cenił lipę dawny lud, bo przez wieki w Polsce i na Rusi chłopi nosili obuwie z łyka lipowego, które darto na wiosnę.
Może ona służyć też do wyrobu sandałów, mat, powrozów i lin. Drewno ma żółty kolor, mocny, jedwabisty połysk, jest miękkie i lekkie, łatwo poddaje się obróbce, nie pęka. Wszystkie świątki przydrożne są z drewna lipowego.
Wykonanych jest z niego także dwieście postaci z ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim.
W przemyśle używa się go do wyrobu stolnic, wałków, klepek do beczek i innych wyrobów stolarskich. Jest też drewnem rezonansowym, nadającym się na instrumenty dęte, jak np. flet, klarnet, piszczałka. Malarze i artyści otrzymują z destylacji drewna najlepszy węgiel drzewny.
7. Najbardziej umiłował lipę: (0 – 1 pkt) A. Adam Mickiewicz
B. Jan Kochanowski C. Juliusz Słowacki
D. Ignacy Krasicki
8. Jaka jest tematyka fraszek: (0 – 3 pkt) I. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
II. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ III. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
9. Nazwij środek stylistyczny zastosowany w zacytowanym powyżej fragmencie fraszki. (0 – 1 pkt)
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 10. Za co pokochał drzewa poeta: (0 – 3 pkt)
brzozy – za_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ dęby – za _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ sosny – za _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 11. Jak nazywano dawniej gaje lipowe? (0 – 1 pkt)
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 12. Do czego w przemyśle używa się drewna lipowego? (0 – 3 pkt) A. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
B. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ C. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
13. Jakie instrumenty mają części z lipy? (0 – 3 pkt) A. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
B. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ C. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
14. Wymień cechy drewna lipowego: (0 – 3 pkt) A. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
B. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ C. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
15. Do wyrobu czego służyło dawniej to drewno: (0 – 3 pkt) A. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
B. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ C. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
16. Kto jest autorem najsłynniejszego dzieła zrobionego z lipy? (0 – 1 pkt) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Nie wiadomo dlaczego nazwy tak pożytecznego drzewa używa się w negatywnych zwrotach, np. „to lipa” lub „tylko bez lipy”.
17. Wyjaśnij znaczenie zwrotu „to lipa” (0 – 1 pkt)
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 18. Lipa jest tak dobrym drzewem, że trzeba ją oszczędzać i sadzić. Napisz w jej imieniu list do wszystkich ludzi. (0 – 10 pkt)
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
KARTA ODPOWIEDZI:
1. C 2. B 3. D
4. Za dobre serce.
5. Np. zapalenie gardła, krtani, przeziębienia; środek uspokajający, napotny.
6. Rzeczownik, zaimek, rzeczownik, rzeczownik, spójnik, rzeczownik.
7. Jan Kochanowski
8. I – zaproszenie do odpoczynku II – prośba o wiersz pochwalny III – skarga
9. Ożywienie, personifikacja, apostrofa.
10. Za dziewczęcy wdzięk, za dumę, za zieloność.
11. Chłodniki.
12. Wyrób wałków, stolnic, klepek.
13. Flet, klarnet, piszczałka.
14. Kolor żółty, jedwabisty połysk, miękkie, lekkie, poddaje się obróbce, nie pęka.
15. Do wyrobu obuwia, mat, powrozów, lin.
16. Wit Stwosz.
17. Coś nieprawdziwego, podrobionego.
18. List – redagowanie listu zgodnie z intencją nadawcy; budowa listu (miejscowość, data, nagłówek, podpis)
mgr Maria Sroga Gimnazjum nr 13 w Sosnowcu
Test powstał w sosnowieckim oddziale Stowarzyszenia Nauczycieli Polonistów pod kierunkiem mgr Magdaleny Kawki.
