Metadane scenariusza
Skóra i jej właściwości
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:- zna budowę skóry i jej właściwości, - wie, jakie funkcje pełni skóra.
b) Umiejętności Uczeń:
- kojarzy budowę naskórka i skóry z pełnionymi przez nie funkcjami, - wykonuje doświadczenia obrazujące właściwości skóry,
- formułuje odpowiedzi na zdania problemowe.
2. Metoda i forma pracy
metoda problemowo-ćwiczeniowa, forma pracy – grupowa
3. Środki dydaktyczne
naczynia, kostki lodu, termometr do wody, wentylator, foliowy worek, bagietka
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Sprawy organizacyjne. Podział klasy na grupy.
b) Faza realizacyjna
Uczniowie pracują w grupach 4-osobowych. Każda grupa losuje kartę pracy, z zadaniami, które będą musieli wykonać w ciągu 15 minut. Po tym czasie przedstawiciele zespołów
prezentują wyniki pracy. Na każdej karcie pracy znajdują się zadania, które wiążą się z analizą schematów, czytaniem krótkich tekstów, wykonywaniem ćwiczeń (załączniki 1–4).
c) Faza podsumowująca
Uczniowie prezentują wyniki swoich prac, odpowiadają na pytania i rozwiązują zadania.
Zadanie 1. Podane struktury połącz z funkcją:
1. gruczoły łojowe a/ czucie zimna, ciepła
2. gruczoły potowe b/ wydzielają substancje natłuszczające włosy
3. tkanka podskórna c/ dzięki nim regulowana jest temperatura ciała
4. receptory w skórze d/ tworzy warstwę tłuszczu
Zadanie 2. Przestaw litery w tym wyrazie, a uzyskasz nazwę pewnej substancji. Określ jej znaczenie.
Lamenina
……….
……….
……….
Zadanie 3. Przeczytaj uważnie tekst i odpowiedz, z jaką funkcją skóry wiąże się jej wykorzystanie w akupunkturze.
Akupunktura jest starożytną chińską metodą leczenia. Polega ona na wbijaniu specjalnych igieł w określone punkty na skórze. Punkty te powiązane są z odpowiednimi narządami wewnętrznymi. Takie działanie, jak się okazuje, korzystnie wpływa na ich funkcjonowanie.
5. Bibliografia
1. Biologia XXI, pod red. A. Jerzmanowskiego, WSiP, Warszawa 2000.
2. Gschnait F., Excel W., Zdrowa skóra, Diogenes, Warszawa 1999.
3. Lewiński W., Prokop J., Biologia 1. Zeszyt ćwiczeń dla gimnazjum, Operon, Rumia 1999.
Żródła wykorzystanych ilustracji:
1. Czubaj A. i inni, Biologia XXI. Zadania dla ucznia, WSiP, Warszawa 2000, s. 35.
2. Lewiński W., Prokop J., Biologia 1. Zeszyt ćwiczeń dla gimnazjum, Operon, Rumia 1999, s. 35.
3. Pawlak M., Pająk Z., Biologia dla kl. VII/2, Środowisko, Łódź 1994, s. 19.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Załącznik 1.
ĆWICZENIA O SKÓRZE (grupa I)
Przeczytajcie uważnie tekst i wykonajcie ćwiczenia zawarte w karcie pracy. Przygotujcie notatkę dla pozostałych uczniów. Na wykonanie tych zadań macie 15 minut. Po tym czasie Wasz przedstawiciel zaprezentuje wyniki pracy grupy.
Skóra to powłoka ochronna elastyczna, wodoodporna, która uczestniczy w ważnych czynnościach organizmu.
Gdybyście rozłożyli skórę dorosłego człowieka zupełnie płasko to zajęłaby powierzchnię ok.
1,5-2m2 , miałaby grubość od 0,5 do 5 mm a waga jej w zależności od wzrostu wahałaby się od 3,5 do 5 kg.
Ćwiczenie 1.
Schemat obrazuje budowę skóry. Przeczytajcie określenia związane z funkcją skóry i połączcie je z elementami budującymi skórę.
Biologia dla kl. VII/2, s. 19.
Hipoteza: Skóra reguluje temperaturę ciała.
Ćwiczenie 2.
Opiszcie jak zachowuje się skóra, kiedy skierujecie na nią strumień zimnego powietrza z wentylatora (zapiszcie wszystkie swoje spostrzeżenia).
………
Niech jeden z uczniów owinie workiem foliowym przedramię, a następnie osłoni je swetrem.
Po 10 minutach zdejmijcie folię i sweter. Opiszcie, jak zachowuje się w takich warunkach skóra.
………
Przyjrzyjcie się poniższym schematom A i B oraz napiszcie, który z nich obrazuje reakcje skóry na ciepło, a który na zimno.
Biologia XXI. Zadania dla ucznia, s. 35.
A……… B………...
Wyjaśnijcie, w jaki sposób owłosienie i znajdujące się w skórze naczynia krwionośne umożliwiają zatrzymanie ciepła w organizmie.
………...
Regulacja temperatury
Odczuw anie
Wydalnicza - Ochro pot
nna
………...………
Przeczytajcie jeszcze raz hipotezę i uzasadnijcie jej słuszność. Tę informację
przygotujcie w formie notatki. ………
………
………
Załącznik 2.
ĆWICZENIA O SKÓRZE (grupa II)
Przeczytajcie uważnie tekst i wykonajcie ćwiczenia zawarte w karcie pracy. Przygotujcie notatkę dla pozostałych uczniów. Na wykonanie tych zadań macie 15 minut. Po tym czasie Wasz przedstawiciel zaprezentuje wyniki pracy grupy.
Skóra to powłoka ochronna elastyczna, wodoodporna, która uczestniczy w ważnych czynnościach organizmu.
Gdybyście rozłożyli skórę dorosłego człowieka zupełnie płasko to zajęłaby powierzchnię ok.
1,5-2m2 , miałaby grubość od 0,5 do 5 mm a waga jej w zależności od wzrostu wahałaby się od 3,5 do 5 kg.
Ćwiczenie 1.
Schemat obrazuje budowę skóry. Przeczytajcie określenia związane z funkcją skóry i połączcie je z elementami budującymi skórę.
Biologia dla kl. VII/2, s. 19.
Hipoteza: Skóra to ważny narząd zmysłu, dzięki niej możesz odbierać różne bodźce.
Ćwiczenie 2: Do ćwiczenia użyj dwóch szklanych bagietek, z których jedna będzie zimna a druga lekko podgrzana w gorącej wodzie. Ćwiczenie to odbywa się w parach. W pierwszej parze jedna z osób dotyka zimną bagietką różnych części ciała swojego partnera: twarzy, dłoni, przedramienia i ramienia. W drugiej parze uczniowie wykonują te same czynności, stosując bagietkę ogrzaną.
Na poniższym schemacie oznaczcie kolorem czerwonym miejsca wrażliwe na ciepło, a kolorem niebieskim wrażliwe na zimno.
Regulacja temperatury
Czucie zimna,
Wydalnicza - Ochron pot
na
W. Lewiński, J.
Prokop
Zeszyt ćwiczeń Biologia 1 s. 35.
Ćwiczenie 3:
Przygotujcie 3 naczynia: do I naczynia wlejcie wodę o temp. ok. 500C, do II naczynia wodę zimną z kostkami lodu, a do III naczynia wodę o temperaturze naszego ciała (360C– 370C).
Niech jedna z osób zanurzy dłoń w wodzie w I naczyniu i potrzyma ją przez chwilę, a następnie przełoży ją do wody w naczyniu III. Napisz, czy woda w naczyniu III wydała ci się ciepła, czy zimna?...
Kolejna osoba zanurzy dłoń w wodzie w naczyniu II, potrzyma ją przez chwilę, a następnie przełoży ją do naczynia III. Napisz, czy woda w naczyniu III wydała ci się ciepła czy zimna?
………...
Kiedy odczuwałeś większą różnicę temperatur? ………
………...
Jaki wniosek możesz wyciągnąć, po przeczytaniu następującej informacji: „W skórze jest 30 000 zakończeń komórek wrażliwych (receptorów) na ciepło i 500 000 wrażliwych na zimno”.
………
Dokończ zdanie:
Skóra jest narządem czucia, ponieważ ………
………… .
Przeczytajcie jeszcze raz hipotezę i uzasadnijcie jej słuszność. Tę informację
przygotujcie w formie notatki. ………
………
………
Załącznik 3.
ĆWICZENIA O SKÓRZE (grupa III)
Przeczytajcie uważnie tekst i wykonajcie ćwiczenia zawarte w karcie pracy. Przygotujcie notatkę dla pozostałych uczniów. Na wykonanie tych zadań macie 15 minut. Po tym czasie Wasz przedstawiciel zaprezentuje wyniki pracy grupy.
Skóra to powłoka ochronna elastyczna, wodoodporna, która uczestniczy w ważnych czynnościach organizmu.
Gdybyście rozłożyli skórę dorosłego człowieka zupełnie płasko to zajęłaby powierzchnię ok.
1,5-2m2 , miałaby grubość od 0,5 do 5 mm a waga jej w zależności od wzrostu wahałaby się od 3,5 do 5 kg.
Ćwiczenie 1.
Schemat obrazuje budowę skóry. Przeczytajcie określenia związane z funkcją skóry i połączcie je z elementami budującymi skórę.
Biologia dla kl. VII/2, s. 19.
Hipoteza: Skóra chroni nas przed szkodliwym działaniem promieni a słonecznych.
Jednym z widocznych przejawów reakcji naszej skóry na promienie ultrafioletowe (UV), wchodzące w skład widma słonecznego, jest jej zaczerwienienie (tzw. rumień). Innym efektem jest synteza w naskórku barwnika, dzięki któremu powstaje opalenizna. W naskórku znajdują się wyspecjalizowane komórki, zwane melanocytami. Produkują one barwnik zwany melaniną, który chroni nas przed zgubnym wpływem promieni UV. Długie przebywanie na słońcu może to doprowadzić do zaczerwienia i oparzenia. Melanina powodująca opaleniznę, hamuje namnażanie się bakterii i grzybów, przyklejających się do skóry. W skórze
wytwarzana jest również witamina D.
Ćwiczenie 2.
Tabelka obrazuje różne typy skóry. Uzupełnij 4 kolumnę, wpisując, ile osób w Twojej klasie ma dany typ skóry.
Typ
skóry Wygląd Zaczerwienienie
po działaniu słońca
Zmiana zabarwienia
skóry po zadziałaniu
słońca
Ilość osób danego
typu skóry I skóra jasna, prawie „biała”,
piegowata, rude włosy, bladoniebieskie oczy
zawsze
/ rumień/ nigdy
Regulacja temperatury
Czucie zimna,
Wydalnicza - pot Ochro
nna
II jasna skóra, brak lub niewielka liczba piegów, jasne lub ciemnoblond włosy, oczy szare aż po brązowe
zawsze /podatni na
oparzenia/
niekiedy
III umiarkowanie pigmentowana skóra, niebieskie lub piwne oczy,
ciemniejsze włosy
niekiedy /oparzenia po
dłuższym przebywaniu na
słońcu/
zawsze
IV ciemniejsza karnacja, piwne oczy, ciemne lub czarne włosy„typ
śródziemnomorski”
nigdy zawsze
V ciemna, oliwkowa skóra, ( Azjaci i
Indianie) nigdy zawsze
VI bardzo ciemna skóra, typ negroidalny nigdy zawsze
Który typ skóry jest najbardziej wrażliwy na oparzenia słoneczne? ………...
Ile osób w klasie ma ten typ skóry? ...
Osobnicy, o jakim typie skóry najrzadziej zapadają na choroby skóry? ………
………...………..
Ćwiczenie 3.
Jedno z najważniejszych pytań, jakie powinniśmy zadawać sobie w okresie letnim, powinno brzmieć:
Jak długo możemy pozostawać na słońcu bez ryzyka oparzenia słonecznego?
Zależy to od minimalnej dawki rumieniotwórczej, czyli najmniejszej dawki promieniowania ultrafioletowego, która wywołuje widoczne zaczerwienienie skóry. W naszym klimacie dawka ta wynosi 20 - 60 min. w zależności od typu skóry.
Co zawierają środki ochrony przeciwsłonecznej?
Substancje, które są w stanie pochłonąć promienie UVB, z reguły przepuszczają UVA.
Stopień zdolności pochłaniania tych promieni określa numer filtru przeciwsłonecznego.
Liczba ta podaje, o ile dłużej można poddawać się działaniu promieni słonecznych, po zastosowaniu danego środka ochronnego. Dla przykładu:
Mężczyzna o jasnej skórze wie, że podczas opalania nad wodą już po 30 minutach ma
zaczerwienioną skórę. Stosuje ona środek zawierający filtr przeciwsłoneczny nr 6. Może, więc przebywać na słońcu 30 x 6 = 180 minut, nie narażając się na oparzenie słoneczne.
Wykonaj polecenia:
Oblicz numer filtra dla osoby, zakładając, że skóra jej zaczerwienia się po 30 minutach, a chce spędzić 4 godziny na plaży.
………
Skóra chroni nas przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych, ponieważ ……...
Podaj dwie rady dla osób zażywających kąpieli słonecznych. ……... .
Przeczytajcie jeszcze raz hipotezę i uzasadnijcie jej słuszność. Tę informację
przygotujcie w formie notatki. ………
………
………..
Załącznik 4.
ĆWICZENIA O SKÓRZE (grupa IV)
Przeczytajcie uważnie tekst i wykonajcie ćwiczenia zawarte w karcie pracy. Przygotujcie notatkę dla pozostałych uczniów. Na wykonanie tych zadań macie 15 minut. Po tym czasie Wasz przedstawiciel zaprezentuje wyniki pracy grupy.
Skóra to powłoka ochronna elastyczna, wodoodporna, która uczestniczy w ważnych czynnościach organizmu.
Gdybyście rozłożyli skórę dorosłego człowieka zupełnie płasko to zajęłaby powierzchnię ok.
1,5-2m2 , miałaby grubość od 0,5 do 5 mm a waga jej w zależności od wzrostu wahałaby się od 3,5 do 5 kg.
Ćwiczenie 1.
Schemat obrazuje budowę skóry. Przeczytajcie określenia związane z funkcją skóry i połączcie je z elementami budującymi skórę.
Biologia dla kl. VII/2, s. 19.
Hipoteza: Skóra jest narządem wydalniczym i wydzielniczym.
Gruczoły potowe wydzielają pot, który zawiera wodę, sól (inaczej chlorek sodu), kwas moczowy, witaminy np. C, mocznik, lipidy, cholesterol i amoniak. Pot jest cieczą obojętną lub lekko kwaśną. Gruczoły łojowe produkują łój, który zawiera tłuszcze proste, cholesterol i kwasy tłuszczowe. Łój wraz z potem tworzy emulsję – tłuszczopot.
Ćwiczenie 2.
Na podstawie schematu obrazującego budowę skóry odpowiedz, w której warstwie skóry zlokalizowane są gruczoły łojowe. ………
………
Z jakimi strukturami w skórze związane są gruczoły łojowe?
………...
Ćwiczenie 3.
Skórę twarzy nazywamy cerą. Wyróżnia się cerę normalną, suchą, tłustą i mieszaną oraz cerę trądzikową.
Cera trądzikowa
Ten typ cery jest bardzo kłopotliwy. Problem trądziku to zmora wielu nastolatków, jednak właścicielami tego typu cery są nierzadko także dorośli. Skóra taka charakteryzuje się
występowaniem licznych zaskórników oraz wyprysków w miejscach, gdzie pory skóry zostały
Regulacja temperatury
Ochronn a
Czucie zimna, Wydalnicza -
pot
zainfekowane i występuje stan zapalny.
Przyczyną powstania trądziku są zaburzenia hormonalne, zakłócające normalną pracę gruczołów łojowych. Produkowany w nadmiarze tłuszcz blokuje się w skórze, tworząc zaskórniaki i zapalenia ropne. Trądzik atakuje głównie miejsca, gdzie gruczoły łojowe działają na twarzy najsilniej - najczęściej jest to skóra czoła, nosa, policzków i brody. W ciężkich przypadkach trądzik potrafi opanować całą twarz, uszy, szyję, plecy, okolice piersi i ramion. Wykwity trądzikowe są koloru czerwonego, czasem ropne i bolesne. Mniejsze zmiany trądzikowe udaje się wyleczyć, jednak odmiana poważniejsza może pozostawić blizny.
Cerę z trądzikiem należy poddać kompleksowej pielęgnacji. Należy korzystać z porad
dermatologa, sięgać po wypróbowane domowe sposoby. Pocieszeniem jest to, że z czasem ten typ cery zanika zupełnie.
Jakich rad udzielilibyście osobom, które mają cerę trądzikową?
………
………
Jaki odczyn powinny mieć kosmetyki, których używamy do pielęgnacji skóry? Uzasadnijcie, dlaczego?
………
………
Na opakowaniu żelu do mycia twarzy Nivea Visage YOUNG znajduje się informacja
„ produkt nie zatyka porów skóry”, dlaczego ta informacja ma zachęcać do jego zakupu?
………
Do pielęgnacji skóry używamy dezodorantów antyperspiracyjnych. Jak sądzicie, w jaki sposób działają takie dezodoranty?
………
Przeczytajcie jeszcze raz hipotezę i uzasadnijcie jej słuszność. Tę informację
przygotujcie w formie notatki. ………
………
………
b) Zadanie domowe
W krótkiej informacji o skórze przeczytałeś, że skóra jest wodoszczelna. Wyjaśnij, co zapewnia jej wodoszczelność.
Wytłumacz, dlaczego niemowlęta, małe dzieci i ludzie starsi powinni zażywać
umiarkowanych kąpieli słonecznych, mimo że nadmierne przebywanie na słońcu, może okazać się szkodliwe.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Celem tak zaplanowanych zajęć jest wdrożenie uczniów do myślenia i działania poprzez rozwiązywanie problemów.
