Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, historia, zajęcia z wychowawcą
Temat: Dlaczego Duńczycy sypiali w szafach?
Treści kształcenia:
Uczeń:
1) Zna fakty dotyczące społeczeństwa i ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów – historia (20),
2) Zna fakty dotyczące Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jej sąsiadów w XVII wieku – historia (21).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski,
● Wskazuje różnice między obyczajowością XVII-wiecznych Duńczyków i Polaków,
● Zna cechy charakterystyczne kultury sarmackiej,
● Rozwija rozumienie innych kultur,
● Odczytuje mapę Europy XVII wieku,
● Wie, skąd może brać się brak zrozumienia dla innych kultur.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Tworzy wypowiedzi na temat postaci historycznych,
● Czyta ze zrozumieniem historyczne teksty źródłowe,
● Interpretuje teksty źródłowe.
Środki dydaktyczne:
● Zasoby multimedialne: słuchowisko Gołe Dunki i kaszanka, tekst słuchowiska do druku, karty pracy (Dlaczego Duńczycy sypiali w szafach? oraz Rewizyta Duńczyków),
● Pocięta mapa konturowa Europy w XVII wieku, po jednym zestawie dla każdej grupy,
● Puste kartki, klej (po jednym na grupę).
Metody nauczania:
● Podająca: rozmowa,
● Eksponująca: słuchowisko,
● Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Grupowa.
1
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita uczniów i wprowadza ich w tematykę zajęć: „Na dzisiejszej lekcji wybierzemy się w podróż do XVII-wiecznej Danii. Zanocujemy w domu duńskich mieszczan i wyśpimy się w szafowych łóżkach w miękkiej pościeli. Aby wiedzieć, dokąd jedziemy, zajęcia zaczniemy od układanki z mapą Europy”.
Prowadzący dzieli klasę na grupy, nie większe niż 3–4-osobowe. Należy zwrócić uwagę na to, aby skład grupy był różnorodny – by znaleźli się w niej uczniowie zdolni, którzy będą mogli pokierować pracą zespołu, i osoby z dysfunkcjami, które dzięki pracy w zespole będą mogły odnieść sukces. Trzeba zwrócić szczególną uwagę na współpracę uczniów o zainteresowaniach geograficznych z osobami, które niezbyt dobrze radzą sobie z odczytywaniem mapy.
Każdy zespół otrzymuje zestaw ćwiczeniowy – wydrukowaną przez nauczyciela i pociętą np.
na osiem kawałków mapę XVII-wiecznej Europy.
Polecenie do ćwiczenia: „Ułóżcie z pociętych elementów mapę Europy w XVII wieku, a następnie wpiszcie nazwy państw, które znacie. Dla ułatwienia możecie nakleić ułożoną mapę na osobną kartkę”.
Wybrani przez grupę uczniowie prezentują wyniki pracy z układanką.
2. Nauczyciel wprowadza tekst źródłowy (w postaci słuchowiska), podając autora tekstu, czas i okoliczności powstania. Komentuje: „Do Danii nie pojedziemy sami, ale weźmiemy udział w wyprawie wojsk polskich idących z pomocą Duńczykom nękanym przez Szwedów”.
Jan Chryzostom Pasek był zawodowym żołnierzem z dywizji hetmana Stefana Czarnieckiego. Królowie Danii i Rzeczypospolitej zawarli układ o wzajemnej pomocy skierowany przeciwko ekspansji Szwecji nad Bałtykiem. Na pomoc oblężonej przez Szwedów stolicy Danii, Kopenhadze, wyruszyła koalicja wojsk polsko-austriacko- brandenburskich. Około 10 tysięcy Polaków w latach 1658–1659 znalazło się w Danii. Sam Jan Chryzostom Pasek pochodził z rodziny ubogiej szlachty mazowieckiej (ta dzielnica była wówczas zapóźniona cywilizacyjnie i gospodarczo); drogą awansu społecznego stało się dla niego zaciągnięcie do armii. Jako zawodowy żołnierz stał się świadkiem i uczestnikiem historii. Na kartach swojego pamiętnika opisuje między innymi wojnę ze Szwecją i Siedmiogrodem (1656, 1657), wyprawę do Danii (1658, 1659), walki z Moskwą (1660) i Turcją (1683–1684), wojnę domową (1665–1666). Dość stwierdzić, że horyzont geograficzny Pamiętników sięga od Smoleńska po Jutlandię i od Gdańska po Wiedeń1. Przygotowanie oraz zaprezentowanie informacji o autorze Pamiętników i okolicznościach historycznych jego pobytu w Danii możemy wcześniej zlecić uczniom uzdolnionym, zainteresowanym historią lub chętnym wykonać dodatkową pracę.
3. Prowadzący zaprasza uczniów do uważnego wysłuchania nagrania Gołe Dunki i kaszanka.
Jeżeli nauczyciel uzna to za konieczne, może odtworzyć materiał dwukrotnie.
Osobom z niedosłuchem lub w przypadku przeważającej liczby wzrokowców w klasie można dostarczyć tekst na kartce.
4. Na podstawie wysłuchanego tekstu uczniowie, pracując w grupach, wypełniają kartę pracy Dlaczego Duńczycy sypiali w szafach?.
5. Nauczyciel omawia wspólnie z młodzieżą odpowiedzi na zawarte w karcie pytania, podkreślając, że powodem zdziwienia, niezrozumienia zwyczajów mieszkańców Danii jest 1 Oprac. na podstawie: Dariusz Chemperek, Polacy w Danii w latach 1658–1659,
http://www.staropolska.pl/barok/opracowania/pasek.html, dostęp z dnia 4.12.2014.
2
ich odmienność od zwyczajów szlachty polskiej, z której pochodził J. Ch. Pasek. Prowadzący tak kieruje rozmową, aby uczniowie doszli do wniosku, że najczęściej powodem braku akceptacji zjawisk, zachowań różnych osób jest niezrozumienie ich i odmienność od tego, do czego jesteśmy przyzwyczajeni.
6. Karta pracy Rewizyta Duńczyków.
Uczniowie w grupach wypełniają kartę pracy Rewizyta Duńczyków.
Karta pracy ma dwa stopnie trudności: łatwiejsza wersja 1 dla uczniów przeciętnych lub słabszych i trudniejsza – wersja 2, dla uzdolnionych. Nauczyciel decyduje, którą wersję karty wypełniają poszczególne osoby i jaką formę pracy zastosuje w dalszej części zajęć. Jeżeli chce zróżnicować pracę młodzieży i zastosować pracę grupową, powinien zmienić skład zespołów.
7. Uczniowie odczytują efekty pracy: wymieniają zwyczaje i cechy sarmatów, które mogły budzić niezrozumienie cudzoziemców (z wersji łatwiejszej), lub piszą relację Duńczyków z pobytu w Rzeczypospolitej (z wersji trudniejszej). W tej części zajęć osoby uzdolnione mają szansę zaprezentować swój talent literacki.
8. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel kończy zajęcia, wykorzystując technikę zdań podsumowujących.
Uczniowie kończą zdania:
● Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się, że…
● Odkryłem na nowo, że…
● Zaskoczyło mnie, że…
Uwagi:
Tekst słuchowiska Gołe Dunki i kaszanka, do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi:
Lud też w tej Danii pełen powabu: białogłowy gładkie, stroją się pięknie, ale w drewnianych trzewikach chodzą, wiejskie i miastowe. Gdy po bruku w mieście idą, to taki czynią stukot, co nie słychać, kiedy człowiek do człowieka mówi.
Łóżka mają w ścianach zasuwane jako szafa, a pościeli tam okrutnie dużo ścielą. Nago sypiają tak, jako matka urodziła, i nie mają tego za żadną sromotę, rozbierając się i ubierając jedno przy drugim, a nawet nie wstydzą się gościa. Przy świecy zdejmują wszystek odziewek i dopiero tak nago w owę szafę włażą spać. Kiedyśmy im mówili, że to tak szpetnie, powiedają, że koszula i inszy ubiór powinna też przynajmniej w nocy mieć swoję ochronę, a do tego po co robaki, pchły brać z sobą na nocleg do łóżka i dać się im kąsać, mając od nich w smacznym spaniu przeszkodę!
Strawa ich ucieszna bardzo, bo rzadko co ciepłego jedzą. Na cały tydzień różne potrawy w kupie uwarzywszy, tak na zimno tego po kęsu zażywają. Wołu, wieprza albo barana kiedy zabiją, to najmniejszej krople krwie nie zepsują, ale ją wytoczą w naczynie. Namieszawszy w to krup jęczmiennych albo tatarczanych, kiszki owego bydlęcia tym nadzieją i razem w kotle uwarzą. I tak to na stole stawiają przy kożdym obiedzie i mają za wielki specyjał.
I mnie częstowano tym do uprzykrzenia, ażem powiedział, że się Polakom tego jeść nie godzi, boby nam psi nieprzyjaciółmi byli, gdyż to ich potrawa2.
2 Na podstawie: Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2009.
3
