WYKŁADY KURSOWE, WYKŁADY FAKULTATYWNE, KONWERSATORIA FAKULTATYWNE. Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej SEMESTR LETNI 2021

(1)

WYKŁADY KURSOWE,

WYKŁADY FAKULTATYWNE, KONWERSATORIA FAKULTATYWNE

Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej SEMESTR LETNI 2021

INSTYTUT FILOLOGII POLSKIEJ

WYKŁADY KURSOWE

prof. dr hab. Przemysław Czapliński, prof. UAM dr hab. Marcin Jaworski POLSKA LITERATURA NAJNOWSZA

(wykład kursowy, II sem., 30 godz., III rok 1˚)

Wykłady omawiają kluczowe zjawiska literackie oraz polityczne i społeczne lat 1976-2010, dążąc do ich syntezy. W centrum zainteresowania będą m.in.: przemiany, jakim poddawała się poezja i proza tego okresu; światopoglądy artystyczne (i nie tylko artystyczne) literatury i jej twórców; najważniejsze nurty, mody i utwory; dorobek literacki Starych i Nowych Mistrzów.

prof. UAM dr hab. Irena Górska DRAMAT XX I XXI WIEKU (wykład kursowy, II sem., 30 godz.)

Wykład jest propozycją dla studentów zainteresowanych rozwojem dramatu XX i XXI wieku.

Poszczególne tematy zostaną zaprezentowane w dwóch zasadniczych ujęciach – w planie zbliżeń będą to poetyki autorskie (m.in: Witkacego, Gombrowicza, Różewicza, Mrożka, Białoszewskiego, Kajzara) i formacje (np. absurdyści, brutaliści czy twórcy współczesnego dramatu polskiego spod znaku „pokolenia porno”). W planie szerszym omówione zostaną zagadnienia z zakresu teorii dramatu skoncentrowane wokół takich kwestii, jak np. proces zacierania granic gatunkowych, poetyka fragmentu, związki światopoglądu z poetyką, sposoby ujawniania się podmiotu w dramacie, rozwój nowych i dawnych kategorii estetycznych (np. brutaliści wobec tragizmu). Prezentowane tematy będą zatem wpisane w różne perspektywy (m.in. genologiczną, estetyczną, filozoficzną).

Ponadto podjęty zostanie też problem wizualności dramatu i jego relacji z innymi sztukami (m.in. teatr, film, plastyka).

prof. dr hab. Aleksandra Kosicka-Pajewska HISTORIA POLSKI XIX i XX WIEKU

(wykład kursowy, I-II sem., 60 godz., I-III rok 1˚)

Wykład w semestrze zimowym obejmie okres od rozbiorów do wybuchu II wojny światowej. Będzie poświęcony próbom odbudowy państwa w wieku XIX oraz budowie II Rzeczypospolitej. Przedmiotem szczególnego zainteresowania staną się zagadnienia polityczne i kulturalne. W semestrze letnim omówione zostaną czasy PRL, m.in. problem zniewolenia państwa i społeczeństwa przez Stalina, wzajemny stosunek społeczeństwa i władzy etc.

prof. dr hab. Anna Krajewska

DRAMATYCZNA I PERFORMATYWNA TEORIA LITERATURY (wykład kursowy, II sem., 30 godz., III rok 1˚)

Celem wykładu jest opanowanie wiedzy z zakresu teorii dramatu i metodologii badań nad dramatem w celu wykorzystania jej do budowania koncepcji dramatycznego literaturoznawstwa. Wykład pokazywać będzie perspektywy łączenia kompetencji teatrologicznych i estetycznych w badaniach literaturoznawczych. Stanowi próbę zaprezentowania nowoczesnej wizji współczesnego literaturoznawstwa przyjmującego za podstawę do określania swych podstawowych kategorii model dramatu. Problematyka skupiać się będzie między innymi wokół zagadnień dyskursu dramaturgicznego, dramatycznej koncepcji literaturoznawczej interpretacji, aktorstwa jako postawy poznawczej, konstruowania sceny jako pola lektury.

(2)

prof. dr hab. Agnieszka Kwiatkowska

LITERATURA I ŻYCIE LITERACKIE PO ROKU 1918 (wykład kursowy II sem., 30 godz., III 1˚)

Wykład historycznoliteracki składający się z dwóch części, ukazujący chronologicznie uporządkowaną rzeczywistość polskiej literatury od roku 1918 do przełomu październikowego 1956 włącznie.

W I semestrze spoglądamy na poezję i prozę XX-lecia międzywojennego, ze szczególnym uwzględnieniem nurtów awangardowych i twórczości najwybitniejszych przedstawicieli tego okresu. Następnie analizujemy wybrane zagadnienie literatury czasu okupacji, tu zwłaszcza dylematy debiutującego pokolenia

„Kolumbów”.

W II semestrze omawiamy wybrane zagadnienia literatury polskiej od zakończenia II wojny światowej.

Szczególna uwaga poświęcona jest opisowi oraz interpretacji dramatycznego okresu 1945-1949, a także problematyce realizmu socjalistycznego oraz okolicznościom narodzin i przebiegu przełomu 1955-1957 raz jego konsekwencji do początku lat 60. Przedmiotem rozważań są zarówno zjawiska szeroko rozumianego życia literackiego (programy artystyczne, spory światopoglądowe, dylematy twórców), jak też uwarunkowania historyczne i społeczno-polityczne omawianych okresów literackich.

prof. UAM dr hab. Przemysław Matusik HISTORIA POLSKI 1795-1989

(wykład kursowy, II sem., 30 godz. I-III rok 1˚)

Wykład koncentrować się będzie na głównych problemach politycznych i społecznych dziejów Polski od trzeciego rozbioru do Trzeciej Rzeczypospolitej, obejmując między innymi zagadnienia przemian polityczno- ustrojowych w wieku XIX, polskich strategii przetrwania pod zaborami (od programu powstańczego, przez pracę organiczną, do koncepcji ugody); problematykę kształtowania się odrodzonego państwa polskiego po I wojnie światowej, konfigurację społeczną i polityczną II Rzeczypospolitej, genezę PRL-u, zmiany polityczne po 1945 r. i kwestię ruchów opozycyjnych od PSL-u do Solidarności.

prof. UAM, dr hab. Jolanta Migdał DZIEJE POLSKIEJ LEKSYKOGRAFII (wykład kursowy, II sem., 30 godz. II-III rok 1˚)

Wykład ma charakter uzupełniający do zajęć z wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego.

Dotyczyć będzie początków polskiej leksykografii, prezentacji najstarszych polskich dokonań w tym zakresie.

W dalszej kolejności przedstawione zostaną osiągnięcia leksykografii średniopolskiej. W zależności od możliwości czasowych omówione zostaną także polskie słowniki epoki nowopolskiej, począwszy od słownika S.

B. Lindego aż do słowników dwudziestowiecznych.

prof. UAM dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn

WPROWADZENIE DO HISTORII LITERATURY MŁODEJ POLSKI (wykład kursowy, II sem., 30 godz., II rok 1˚ )

1. Nerwowość i rozkwit autoanalizy w drugiej połowie lat osiemdziesiątych; pierwsze powieści psychologiczne i nowy typ bohatera; nadwrażliwość i zwrot introspekcyjny w poezji, „poeci-szpitalnicy”,

„poeci kostnic”, poeci przeklęci; portret Chopina jako nerwowca; program warszawskiego „Życia”.

2. Rok 1894, czyli właściwy początek Młodej Polski; uwarunkowania i obrazy przełomu (ze szczególnym uwzględnieniem zamkniętych oczu); proklamacje nowej sztuki i jej rozwój w poszczególnych ośrodkach kulturalnych (Warszawa, Lwów, Kraków, Zakopane, Wilno); dekadentyzm, jego źródła i objawy; jesień i zmierzch jako wielkie metafory epoki.

3. Sztuka integralna; osobowość poddana rozkładowi a potrzeba całości; naukowe i filozoficzne podstawy poszukiwania jedności; patronat Juliusza Słowackiego; „Życie” krakowskie i „Chimera” jako najważniejsze trybuny artystyczne; prymat muzyki i wariacyjny charakter twórczości młodopolskiej; przykłady syntezy sztuk w liryce, powieści i dramacie; symbolizm, ekspresjonizm, gnostycyzm

4. Mit artysty i mit filistra; style zachowań młodopolskich: cygan, dandys, gentleman; dekadentyzm i dekadentyzm drugiego stopnia; „stany parodyjne”; podstawy młodopolskiego pisarstwa groteskowego; wstrząs 1905 roku; schyłkowe zjawiska epoki schyłku.

prof. UAM dr hab. Sylwia Panek HISTORIA FILOZOFII

(3)

(wykład kursowy, I-II sem., 60 godz., I-III rok 1˚)

Celem wykładu jest wprowadzenie studentów w podstawowe zagadnienia filozofii zgodnie z jej historycznym ukształtowaniem. W trakcie zajęć omówiona będzie filozofia zachodnia w zarysie historycznym, od starożytności po współczesność. Szczególna uwaga zostanie poświęcona tym koncepcjom i kierunkom filozoficznym, których znajomość jest warunkiem rozumienia zagadnień historyczno- i teoretycznoliterackich.

prof. UAM dr hab. Beata Przymuszała TEORIA DZIEŁA LITERACKIEGO (wykład kursowy, II sem., 30 godz., I rok 1˚)

Wykład stanowi kontynuację Wstępu do nauki o literaturze, jednocześnie przygotowując do zajęć z teorii literatury. Wprowadza podstawowe pojęcia z poetyki, pokazując ich przemiany – ujęcie strukturalistyczne zostaje zestawione z podejściem semiotycznym lub kulturowym. Prezentowane problemy mają ułatwić rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji utworów literackich.

Pojęcie i koncepcje dzieła literackiego (czyli: do czego potrzebne jest pojęcie literatury?).

Liryka, liryczność, „ja mówiące” – podmiot utworu (czyli: co się stało z poetą i dlaczego mówi prozą?).

Wersy i wiersze (czyli: dlaczego nie lubimy rytmu?).

W stronę prozy. Epickość. Narrator (czyli: dlaczego lubimy opowieści?).

Wszechwiedzący narrator. Konwencja powieści realistycznej (czyli: czy istnieje „terror powieści”?).

„JA opowiadam”. Narracja pierwszoosobowa (czyli: jak łatwo ufamy...).

Punkt widzenia – perspektywa opowiadania. Narracja personalna (czyli: dlaczego przestajemy ufać?).

Czas w literaturze (czyli: o szukaniu sensu...).

Semantyka przestrzeni (czyli: o szukaniu bezpieczeństwa...).

Fabuła i jej zanikanie (?). Wybrane problemy współczesnej powieści (czyli: dlaczego wybieramy filozofię?).

Dramat – teoria literacka i teatralna (czyli: dlaczego literaturoznawca musi myśleć interdyscyplinarnie...) . Bohater, postać, persona (czyli: o uporczywym szukaniu samorozumienia...).

„Słowa, słowa, słowa, słowa...”. Pojecie stylu i stylizacji. Parodia i pastisz (czyli: dlaczego wybieramy konwencjonalność).

Proces historycznoliteracki. Periodyzacja literatury (czyli: o kilku pożytkach z porządkowania).

Rodzaje i gatunki literackie – „czytanie formy” (czyli: powrót literatury....)

prof. dr hab. Grzegorz Raubo

DZIEJE LITERATURY STAROPOLSKIEJ I OŚWIECENIA (wykład kursowy, I-II sem., 60 godz., I rok)

Wykład poświęcony jest wybranym zagadnieniom dziejów literatury trzech epok literackich: średniowiecza, renesansu i baroku (literatury oświecenia dotyczy odrębny wykład widniejący w ofercie dydaktycznej dla pierwszego roku). Wykład w syntetyczny sposób prezentuje problematykę chronologii, dziejów myśli oraz koncepcji estetycznych, które odegrały dominującą rolę w czasach średniowiecza, renesansu i baroku. W ramach wykładu omówione zostaną między innymi zagadnienia takie, jak: hagiografia średniowieczna, historiografia średniowieczna, humanizm renesansowy, piśmiennictwo reformacyjne, recepcja antyku w dobie staropolskiej, tradycja astrologiczna i astronomia w literaturze dawnej, związki literatury i sztuk plastycznych (emblematyka, poezja wizualna), barokowa poezja metafizyczna, teoria i praktyka twórcza konceptyzmu barokowego, sarmatyzm, literatura popularna w okresie staropolskim (kalendarze, twórczość sowizdrzalska, piśmiennictwo religijne ze szczególnym uwzględnieniem tematyki „rzeczy ostatecznych”).

prof. UAM dr hab. Monika Szczot

LITERATURA I KULTURA ANTYCZNA. RZYM (wykład kursowy, II sem., 30 godz., I rok 1˚)

Wykłady spełniają rolę przewodnika po literaturze łacińskiej. Ich zadaniem jest prezentacja najważniejszych osiągnięć rzymskiego antyku. Zajęcia koncentrują się głównie na wybitnych postaciach, których twórczość inspirowała także autorów nowożytnych. Pojawią się więc rozważania na temat twórczości komediowej Plauta i Terencjusza, pieśni Katullusa i elegii miłosnych poetów epoki augustowskiej, mów Cycerona, satyr Horacego, Persjusza i Juwenalisa, twórczości Owidiusza i Wergiliusza.

(4)

WYKŁADY FAKULTATYWNE prof. dr hab. Bogusław Bakuła

MYŚL SŁOWIANOZNAWCZA I SŁOWIANOFILSKA W EUROPIE ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ OD KOŃCA XVIII WIEKU DO PIERWSZEJ POŁOWY WIEKU XX

(wykład fakultatywny, II sem., 30 godz.)

Kurs jest propozycją dla studentów WFPiK, szczególnie slawistyki, literatury powszechnej i polonistyki, zainteresowanych powstaniem i rozwojem refleksji nad Słowiańszczyzną w Niemczech, Rosji, Ukrainie, Polsce, Czechach, Słowacji, Austrii, Węgrzech: od S. Staszica i W. Herdera poprzez A. Mickiewicza, J. Kollára, J. Šafarika, l. Štura, F. Palacky’ego, M. Danilewskiego, poprzez myśl i utwory T.G. Masaryka, F.

Neumanna, a potem I. Bibó, F. Wollmana, J. Giedroycia. W trakcie kursu studenci zapoznają się we fragmentach z najważniejszymi tekstami literackim, literaturoznawczymi, historycznymi politycznymi odnoszącymi się do problematyki zajęć również w kontekście poglądów Europę Środkową, jako szczególnej formacji historycznej i kulturowej. Zajęcia kończą się zaliczeniem z oceną.

prof. UAM dr hab. Paweł Graf

TEORIA LITERATURY DLA POCZĄTKUJĄCYCH I ZAAWANSOWANYCH (wykład fakultatywny, II sem., 30 godz.)

Wykład prezentuje autorską koncepcję rozwoju badań teoretycznoliterackich okresu 1910-2020.

Przeznaczony jest dla studentów wyraźnie zainteresowanych teorią literatury, którzy chcą uzyskać informacje odmienne od podręcznikowych; towarzyszy również zajęciom z teorii literatury oraz z badań literackich.

prof. dr hab. Marta Karasińska SŁOWO, REŻYSER, AKTOR, SCENA (wykład fakultatywny, II sem., 30 godz.)

Wykład obejmuje wybrane zagadnienia z historii i teorii teatru XX i XXI w., sytuując omawianą problematykę m. in. w perspektywie wzajemnych związków dramatu i sztuki inscenizacji. Teatrologiczna narracja prowadzi wśród głównych nurtów artystycznych XX wieku (naturalizm, symbolizm, ekspresjonizm, futuryzm, dadaizm, awangarda) przekładając to, co literackie na doktryny i teorie sceniczne. Wśród szczegółowych zagadnień przedstawione zostaną sylwetki najważniejszych inscenizatorów teatru europejskiego XX wieku i ich teorie reżyserskie (Konstanty Stanisławski, Adolphe Appia, Gordon Craig, Wsiewołod Meyerhold, Erwin Piscator, Bertolt Brecht, Max Reinhardt, Antonin Artaud, artyści Bauhausu, Jerzy Grotowski, Tadeusz Kantor, twórcy teatru kontrkultury i in.), a także fundamentalne dla współczesnego teatru i filmu metody i techniki aktorskie. Istotną ramą dla wykładu są elementy teorii teatru, związane m. in. z tzw.

problemem „from page to stage”, a zatem koncentrujące się na relacjach dwóch interpretacji tekstu literackiego – filologicznej i teatralnej.

prof. UAM dr hab. K. Krzak-Weiss HISTORIA KSIĄŻKI

Zajęcia poświęcone historii książki od jej zarania aż po współczesność . Ich celem jest zapoznanie studentów z najważniejszymi zmianami jakim książka poddana była na przestrzeni dziejów; pokazanie na ile jej współczesna forma przechowuje w sobie relikty przeszłości oraz przybliżenie najciekawszych publikacji i ich twórców.

prof. dr hab. Tomasz Lisowski

PISMO – KLUCZ DO CYWILIZACJI (wykład fakultatywny, II sem., 30 godz.)

Wykład poświęcony będzie kulturotwórczej roli pisma oraz jego genezie. Poruszone zostaną następujące zagadnienia:

1. Typy wspólnot komunikatywnych uzależnionych od stopnia rozpowszechnienia pisma (kultura oralna, kultura cyrograficzna, kultura typograficzna; kultura multimedialna)

2. Pismo a język. Problemy reprezentacji graficznej naturalnego kodu fonetycznego

(5)

3. Geneza pisma (ikonografia, środki mnemotechniczne, środki służące rejestracji i określaniu tożsamości, symbole)

4. Wykształcanie się pisma. Piktografia, pismo ideograficzne, pismo ideograficzno-fonetyczne (hieroglify, pismo klinowe), pismo sylabiczne, pismo fonetyczne (spółgłoskowe, spółgłoskowo-samogłoskowe), alfabet fenicki, alfabet grecki, alfabet łaciński, alfabety słowiańskie (głagolica, cyrylica)

5. Współczesne systemy pisma (wybrane przykłady) - ideograficzne pismo chińskie, sylabiczne pismo japońskie, alfabetyczne pismo łacińskie

6. Systemy pisma uniwersalne, np. pismo ideograficzne, alfabet łaciński, i systemy pisma partykularne, np.

alfabet koreański hangeul

7. Powstawanie zasad ortograficznych na przykładzie alfabetycznego pisma polskiego 8. Starzenie się alfabetu

Zaliczenie wykładu na ocenę na podstawie wyniku końcowego kolokwium w formie testu wyboru.

prof. dr hab. Aleksander Wojciech Mikołajczak ANTYK W KULTURZE POLSKIEJ

Wykłady stanowią propozycję nowego rozumienia roli, jaką w dziejach Polski od jej zarania aż po czasy współczesne odgrywała recepcja greckiego i rzymskiego dziedzictwa kulturowego. Stopniowe przyswajanie i transformacja tej tradycji zostanie bowiem ukazana w szerokiej perspektywie przemian społecznych, ekonomicznych i technologicznych, które przez wieki kształtowały złożony procesy akulturacji antyku do lokalnych uwarunkowań. Tym sposobem zaprezentowana będzie nie tyle oczywista obecność klasycznych zapożyczeń w narodowej kulturze, ile przedstawiona specyfika mechanizmów ich przejmowania i adaptacji. Pozwoli to zrewidować tradycyjne spojrzenie na wpływ grecko-rzymskiego dziedzictwa na formowanie się polskiej tożsamości, poprzez odniesienie tego procesu do dynamiki zmian dokonujących się w całej zachodniej cywilizacji.

prof. UAM dr hab. Ewa Szkudlarek LITERACKIE OBRAZY MODY (wykład fakultatywny, II sem., 30 godz.)

Moda to wiecznie żywy, otwarty system wpływów, wielu odwołań i rezerwuar rozmaitych znaczeń.

Główną determinacją dla powstania wszelkich nowych ubiorów i sposobów ich wizualnej prezentacji była od zawsze towarzysząca twórcom fascynacja minionymi już estetykami, nurtami i stylami. Ideał modnie ubranej osoby zmieniał się diametralnie na przestrzeni wieków, oczywiście w szeroko rozumianej modzie odbijają się wszelkie przemiany artystyczne, polityczne, historyczne, gospodarcze a także technologiczne.

Malarstwo, rysunek czy fotografia przedstawia modę, ukazuje jej rozmaite obiekty, natomiast literatura dąży do opisania przedmiotów i zjawisk mody za pomocą języka, a zwłaszcza jak w przypadku prozy, poezji czy dramatu – obrazu i metafory. Ubiory kobiet: suknie, szale, woalki, kapelusze, rękawiczki, broszki, kokardy stały się specyficznym kodem językowym dla poetów, pisarzy, malarzy, fotografów, reżyserów, scenografów za pomocą którego opisywali epokę, wskazywali na spektakularne wydarzenie, wyrażali dyskurs ideologiczny i sferę emocjonalnego zaangażowania, a także dążyli do fantasmagorycznego lub realistycznego ukazania ciała kobiety w kontekście zmysłowych metamorfoz.

Wykład jest poświęcony obrazom mody nie tylko w malarstwie, czy też fotografii ale także w powieściach Lalka B. Prusa, Komediantka W. S. Reymonta, Noce i dnie M. Dąbrowskiej, Pożegnanie jesieni S.

I. Witkiewicza, dramatach W małym dworku S. I. Witkiewicza, Malowana żona Magdaleny Samozwaniec, utworach lirycznych Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Zuzanny Ginczanki, dotyczy także poetyckich metafor tkania i szycia w twórczości B. Leśmiana, S. Czerniaka i K. Brakonieckiego.

Motywem przewodnim wykładu jest nić – nić widmo jak w filmie Paula Thomasa Andersona.

(6)

KONWERSATORIA FAKULTATYWNE mgr Aleksandra Białek

BAŚNIOWOŚĆ W FILMIE NIEMYM

(konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

W niemych produkcjach filmowych odnaleźć można wiele środków wyrazu, motywów, ujęć, elementów i poetyk, które – mimo upływu czasu – nadal są obecne i chętnie wykorzystywane w dzisiejszym kinie. Jedną z takich poetyk jest baśniowość, przejęta przez film niemy – nie posiadający początkowo własnych, oryginalnych środków wyrazu – z literatury. Na fakultecie porozmawiamy więc o genezie baśni i podstawowych problemach terminologicznych. Podkreślimy związki baśniowości z literaturą przełomu XIX i XX w., (pełną symbolistycznej, Maeterlinckowskiej wyobraźni), która zbiegła się w czasie z powstaniem cinéma muet.

Zwrócimy przy tym uwagę na historię i początki kina, proces przenikana do niego fabuły i narracji oraz na powstanie jednych z pierwszych – zwłaszcza baśniowych – ekranizacji filmowych. Następnie przejdziemy do analizy i interpretacji wybranych produkcji, omówimy zarówno adaptacje baśni, jak również filmy baśniowe, a także fantastyczne. Skupimy się między innymi na realizacjach Edwina S. Portera Jaś i magiczna fasola, Maurice’a Tourneura Niebieski ptak oraz filmach Georgesa Mélièsa, takich jak choćby: Kopciuszek, Sinobrody, Królestwo wróżek, Syrena, Sen astronoma, Podróż na księżyc czy Zdobycie bieguna północnego. Zajęcia kierowane są głównie do studentów filmoznawstwa.

dr Monika Błaszczak-Stachowiak ESTETYKA PRZESTRZENI

Zajęcia umożliwiają pozyskanie wiadomości o estetyce przestrzeni w różnych rozumieniach tego terminu oraz różnorodnej wiedzy z zakresu estetyki. Pozwalają na opanowanie podstawowej terminologii z omawianego zakresu w celu doskonalenia umiejętności analizy, interpretacji i wartościowania różnorodnych zjawisk estetycznych.

Warsztaty mają na celu zapoznanie studentów ze specyfiką badań nad przestrzenią z estetycznego i kulturoznawczego punktu widzenia. Zajęcia wprowadzają narzędzia i metody z zakresu antropologii, socjologii i historii sztuki.

Poruszane na zajęciach tematy obejmują zagadnienia przestrzeni miasta – jego planów, architektury, krajobrazu, ale i przestrzeni osobistej – proksemiki, kinezyki, w tym różnego typu dystansów, a także przestrzeni szeroko pojętej sztuki (teatr, galeria, muzeum, miejsca „nieteatralne”).

Celem zajęć jest przede wszystkim opanowanie podstawowej terminologii z zakresu estetyki przestrzeni oraz nabywanie zdolności do zastosowania jej w praktyce analitycznej, interpretacyjnej, zawodowej i życiowej.

Zajęcia mają charakter warsztatowy, odwołują się to terenowej metody badań i kończą projektem badawczym dotyczącym wybranych zjawisk oraz problemów estetycznych i społeczno-kulturowych występujących w przestrzeni współczesnego miasta.

Prof. UAM, dr hab. Dobrochna Dabert

KINO EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ: KIERUNKI ROZWOJOWE, TWÓRCY, DZIEŁA (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

Fakultet poświęcony jest dokonaniom kinematografii Europy Środkowo-Wschodniej: polskiej, czeskiej, słowackiej, węgierskiej, ukraińskiej, rosyjskiej postrzeganym w perspektywie porównawczej. W syntetyzującym spojrzeniu na kino naszego regionu, przedmiotem szczególnego namysłu stanie się próba wskazania i wyjaśnienia specyfiki estetycznej i tematycznej kinematografii naszego regionu. Zaprezentowane zostaną najbardziej znaczące dzieła filmowe i ich autorzy. Ujęcie historyczne pozwoli zobaczyć jak niektóre nurty, style, wątki problemowe obecne wcześniej, w nowych warunkach politycznych po 1990 roku podlegają przemianom i kontynuacjom. Rozważania nad kinem środkowoeuropejskim egzemplifikowane będą licznymi cytatami filmowymi.

mgr Aleksandra Deskur

JĘZYK ORALNY I JEGO ŚLADY W STAROPOLSZCZYŹNIE (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

(7)

Planowany fakultet poświęcony będzie badaniom nad oralnością i piśmiennością w odniesieniu do języka staropolskiego. Aby w średniowiecznej polszczyźnie rozpoznać ślady oralności i procesu upiśmiennienia, sięgać będziemy do zarówno do osiągnięć tzw. „wielkiej teorii piśmienności”, jak i New Literacy Studies czy badań nad piśmiennością średniowieczną. Będziemy zapoznawać się z pracami naukowców reprezentujących różne nurty badań nad oralnością i piśmiennością (m.in. W.J. Ong, E. Havelock, D. Olson, S. Scribner, M. Cole, R. Finnegan, B. Street, M. Clanchy, M. Mostert, A. Adamska), a także wykorzystywać ich ustalenia w analizie tekstów staropolskich. Porozmawiamy również o tym, w jaki sposób ślady oralności i upiśmiennienia badają historycy języka polskiego.

Na zajęciach będziemy analizować fragmenty tekstów teoretycznych poświęconych konkretnym zagadnieniom. Zajmiemy się także zastosowaniem wiedzy teoretycznej w badaniu średniowiecznej polszczyzny

‒ będziemy analizować różnorodne teksty staropolskie i szukać w nich śladów starszego, przedpiśmiennego etapu rozwoju języka, a także śladów upiśmiennienia.

Proponowane zagadnienia:

Specyfika staropolszczyzny i jej upiśmiennienie.

Jak można sobie wyobrazić język oralny?

Relacje między językiem a rzeczywistością pozajęzykową.

Zmiany w strukturach gramatycznych a upiśmiennienie języka.

Rola pamięci w kulturze oralnej i w średniowieczu.

Badanie śladów oralności w tekstach staropolskich.

Zaliczenie na podstawie aktywnego udziału w zajęciach, zaliczenie ustne na podstawie opracowanego przez studenta zagadnienia (wybranego spośród poruszanych na zajęciach).

Wybrana literatura:

Na zajęciach analizować będziemy wybrane fragmenty tekstów naukowych poświęconych oralności i piśmienności.

A. Adamska, Średniowiecze na nowo odczytane: o badaniach nad kulturą pisma, „Roczniki Historyczne”, R.

LXV, 1999.

M. Clanchy, From Memory to Written Record: England 1066-1307, Malden 2008.

Kultura pisma w średniowieczu. Znane problemy ‒ nowe metody, red. A. Adamska, P. Kras, Lublin 2013.

Cross-cultural approaches to literacy, ed. B. Street, Cambridge 1993.

R. Harris, Racjonalność a umysł piśmienny, tłum. M. Rakoczy, Warszawa 2014.

E. Havelock, Muza uczy się pisać. Rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu, tłum. P.

Majewski, Warszawa 2006.

Z. Krążyńska, T. Mika, A. Słoboda, Składnia średniowiecznej polszczyzny. Część I: Konteksty ‒ metody ‒ tendencje, Poznań 2015.

T. Mika, Początki polskiego języka religijnego a upiśmiennienie języka polskiego. O możliwości nowego spojrzenia na staropolskie przekłady religijne przez pryzmat badań nad piśmiennością, w: Święte księgi judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w słowiańskim kręgu kulturowym. Prace dedykowane Profesorowi Czesławowi Łapiczowi, t. 3, red. M. Krajewska, J. Kulwicka-Kamińska, A. Schulz, Toruń 2016, s. 63-76.

New Approaches to Medieval Communication, ed. M. Mostert, Turnhout 1999.

W.J. Ong, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, tłum. J. Japola, Warszawa 2011.

D. Olson, Papierowy świat. Pojęciowe i poznawcze implikacje czytania i pisania, tłum. M. Rakoczy, Warszawa 2010.

S. Scribner, M. Cole, The Psychology of. Literacy, Harvard 1981.

prof. UAM dr hab. Piotr Dobrowolski POLITYCZNOŚĆ LITERATURY

Zajęcia fakultatywne dotyczące literatury, widzianej w relacji do najważniejszych, warunkowanych politycznie, dyskusji i tematów współczesności. Interesować nas będą literackie reakcje wobec idei promowanych przez przedstawicieli konkretnych stronnictw politycznych, jednak skupimy się przede wszystkim na praktyce kształtowania postaw i światopoglądów za pośrednictwem rozproszonej władzy dyskursu.

Wykorzystując konkretne teksty, podejmiemy próbę opisania praktyki użycia przez twórców, ale także podważania przez nich, mechanizmów władzy/wiedzy. Podczas krytycznej lektury polskiej twórczości najnowszej, wzbogaconej zapoznawaniem się z wybranymi przekładami i tekstami krytycznymi, spróbujemy ujawnić napięcia pomiędzy konkretnymi, warunkowanymi ideologicznie, wizjami życia społecznego. Śledzenie przykładów artystycznego wytwarzania i wykorzystywania dyskursów zaangażowanych społecznie pozwoli nam na dostrzeganie prezentowanych w literaturze perspektyw mniejszościowych, wątków feministycznych, równościowych, postkolonialnych, ekokrytycznych czy posthumanistycznych wobec różnorodnych wizji rozwoju społecznego. Elementów polityczności poszukiwać będziemy w twórczości współczesnych autorek i

(8)

autorów prozy, poezji i dramatu, rozważając i oceniając krytycznie ich potencjalny wpływ na otaczającą nas rzeczywistość.

prof. UAM dr hab. Piotr Dobrowowlski THEATRE AND SOCIETY

The theatre mirrors and interprets cultural beliefs. According to theatre critic Kenneth Tynan, ‘No theatre could sanely flourish until there was an umbilical connection between what was happening on the stage and what was happening in the world’. Theatre is a form of art that has always been strictly related to society – it may have a symbiotic relationship with society, but can also be a political tool that reshapes existing social models, creates alternative visions of society and challenges existing stereotypes.

This module aims to examine the links between theatre and society from today’s perspective, drawing on contemporary and historical examples from international art practice, with an emphasis on contemporary European and Polish theatre.

The discussions of theatre’s role within will be based on close readings of dramatic texts and performance events within their cultural and historical contexts, taking into account various social issues, including history, politics, religion, and family. We will also seek out the reflections of various social rules and orders presented theatre performances and dramatic texts, in order to reconstruct different theatrical visions including the critique of society and alternative social projects. We will also aim to develop individual students’

skills related to critical analysis of social perspective and working collaboratively.

dr Ksymena Filipowicz-Tokarska

PRZEWODNIK PO PROZIE OLGI TOKARCZUK (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

Konwersatorium ma na celu przede wszystkim przybliżenie twórczości polskiej noblistki, od początku jej kariery pisarskiej aż do najnowszej publikacji zatytułowanej Czuły narrator. Podczas zajęć będziemy czytać fragmenty jej powieści, opowiadań, esejów i twórczo dyskutować nad ich tematyką. Na podstawie krytycznoliterackich debat, które toczyły się wokół twórczości autorki Ksiąg Jakubowych, postaramy się stworzyć bazę problematyki tej prozy i podstawowy katalog badaczy zajmujących się tekstami noblistki. Na koniec spróbujemy odpowiedzieć na pytanie - jaką rolę w polskiej literaturze współczesnej odegra otrzymanie przez Olgę Tokarczuk Nagrody Nobla?

prof. UAM dr hab. Agnieszka Gajewska FEMINIZM I EKOLOGIA

Na fakultecie omówimy zagadnienia łączące krytykę feministyczną i ekologię, rozpoczynając od tekstów teoretycznych m.in. Donny Haraway. W kolejnych tygodniach porozmawiamy o reakcjach wspólnot kobiecych na kryzys klimatyczny i ich politycznych uwarunkowaniach. Omówimy też zagadnienia związane ze studiami o zwierzętach i roślinach. Wszystkie te konteksty będą nam potrzebne do interpretacji twórczości kilku współczesnych pisarek, dla których najistotniejszym tematem jest styk feminizmu i ekologii.

prof. dr hab. Marcin Gmys

KRYTYKA OPEROWA. WARSZTATY KOMPETENTNEGO ZNAWCY SZTUKI OPEROWEJ (konwersatorium, II sem., 30 g)

Zajęcia mają charakter warsztatowy – przez cały semestr będziemy się zajmować dwoma wybranymi dziełami operowymi: Halką Stanisława Moniuszki i Królem Rogerem Karola Szymanowskiego, poznając ich rozmaite konteksty i poziomy, które poddamy krytycznej ocenie. Naszymi działaniami obejmiemy szeroki horyzont problemów opery: od pierwowzoru literackiego i sposobów jego „przykrojenia" do potrzeb libretta, poprzez relacje słowno-muzyczne partytury oraz zaprojektowane przez kompozytora zakresy techniki wokalnej i znaczenie form operowych (recytatywu, arii, ansamblu itd.), po ocenę kreacji śpiewaczych i ogólnych jakości wykonania scenicznego, kwestie reżyserskie, a także problemy rejestracji opery (audio i wideo). Koncentracja na jednym dziele ma charakter modelowy i służy zademonstrowaniu tajników warsztatu krytyka operowego – poznane metody pracy wystarczy tylko później samodzielnie zastosować wobec kilkuset oper znajdujących się w repertuarze... Zajęcia odbywają się na MS Teams.

prof. UAM dr hab. Wojciech Hamerski

(9)

ROMANTICISM AND POPULAR CULTURE (konwersatorium fakultatywne, II sem., 15 godz.)

The aim of the course is to familiarize students both with masterpieces of Polish Romanticism (put in a comparative context) and multiple references to the influential Romantic movement in later literature, films etc.

with a special emphasis laid on popular culture.

The relation between Romanticism and popular culture can be examined on two levels. First of all, the course addresses the question of how popular culture originated in the early 19th century (during the Romantic period) and how it was developing later on. Another objective is to explore the influence of Romantic and post- Romantic aesthetics and ideas on contemporary culture: literature, theatre, films. Literature of the Romantic period is, as Maria Janion, a renowned scholar, stated, “the basic paradigm of modern Polish culture”. It is said that in each Polish home there are at least three books: The Bible, Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz and Henryk Sienkiewicz’s The Trilogy. It is believed that the epic poem by Mickiewicz fully embodies Polishness, and the popular series of historical novels by Sienkiewicz presents a strongly romanticised view of the past. The proposed course will help to understand the importance of the Romantic movement to Polish culture.

Romanticism has profoundly affected modern Polish culture (including popular culture), but the attitude of the greatest Romantic poets towards pop culture was ambiguous. Socio-political and industrial revolutions at the turn of the 19th century significantly expanded the circle of readers (the rise of bourgeois culture) and improved technologies of transmitting ideas, opinions, styles and fashions (e.g. railways, rotary printing press).

Due to historical circumstances, however, Polish postpartition literature was guided primarily by the aesthetics of the sublime, supported the ideal of the national bard, and had little interest in art as a form of entertainment.

Since then the Romantic paradigm has been repeatedly confirmed or undermined: the aim of the course is to present Romanticism as the subject of permanent dispute.

dr Marcin Jauksz

CINEMATOGRAPHIC DOORS TO NINETEENTH-CENTURY LITERATURE (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

The course introduces some most important masterpieces of the 19th century literature through their film adaptations. Selected topics will present an interesting panorama of romantic, realistic and modernist literature of the time and inspire a reflection on possible methods of translating certain plots into the language of moving pictures. A little bit of theory, a selection of excerpts from greatest literary classics and a thrilling trip into memorable moments of cinema history are all part of this seminar which along studying should bring a decent portion of intelligent entertainment.

prof. UAM dr hab. Maciej Junkiert

EUROPEAN INTELLECTUAL HISTORY FROM VICO TO DILTHEY (konwersatorium fakultatywne, II sem., 15 godz.)

Intellectual History investigates the formation and evolution of human thinking. It is commonly recognized as a successor to the history of ideas in the field of historical sciences. The lecture will discuss the ideas of several prominent European thinkers, such as Vico, Rousseau, Hegel, Mickiewicz, Marx, Nietzsche and Dilthey. We will consider their views on the past of humans and the possibilities for various interpretations of the past as well as their perception of the birth of literature and its development in Europe. All these authors were connected to the university or academia as important institutions of social life. We will, therefore, examine the role of the university and academia in shaping the ideas created by these thinkers. One of the pivotal elements of Intellectual History is also studying the reception of major and influential ideas. The lecture will consider this reception based on the examples of Poland and Germany, analyzing its separate and distinct paths.

prof. UAM dr hab. Ewa Kaptur

OD STÓP DO MOWY. LOGOPEDIA W PRACY POLONISTY (konwersatorium fakultatywne, II sem., 45 godz.)

Zajęcia mają na celu przybliżenie zagadnień związanych z logopedią. W pierwszej części kursu studenci poznają podstawowe działy logopedii (m.in. takie jak: wczesna interwencja logopedyczna, neurologopedia, gerontologopedia, onkologopedia, surdologopedia) oraz terminologię logopedyczną. Dowiedzą się, jak wygląda współpraca logopedy z przedstawicielami różnych profesji, m.in. lekarzami, terapeutami, pedagogami, nauczycielami, polonistami.

(10)

W drugiej części dowiedzą się, jak przebiega rozwój mowy od wieku noworodkowego do wieku senioralnego. Znajdą odpowiedź na pytanie, dlaczego stopy są ważne dla rozwoju głosu i mowy. Zapoznają się ze specyfiką zaburzeń mowy występujących u osób w różnym wieku.

W trzeciej części omówione zostaną te problemy dotyczące głosu, mowy i języka, z którymi polonista najczęściej spotyka się w swojej pracy.

Zajęcia o charakterze teoretyczno-praktycznym przeznaczone są nie tylko dla studentów specjalności nauczycielskiej, ale dla tych wszystkich, którzy szukają innego spojrzenia na głos, język i mowę.

prof. UAM dr hab. Justyna Kobus

MAGIA SŁOWA W KULTURZE NIE TYLKO LUDOWEJ – KLĄTWA, UROK, PRZEPOWIEDNIA (konwersatorium fakultatywne, II sem., 15 godz.)

Wydawać się może, że wiara w magię słowa jest czymś wyimaginowanym i zasadniczo nie należy się nią przejmować. Jeśli mielibyśmy powiązać ją z jakimś środowiskiem, to byłoby to zapewne egzotyczne plemię lub odcięta od świata wieś. Tymczasem funkcja magiczna języka zajmuje bardzo ważne miejsce we współczesnym akcie komunikacji interpersonalnej w ogóle. Choć często nie uświadamiamy sobie, że użyliśmy funkcji magicznej języka, to nie zmienia to faktu, że następstwa są widoczne nie tylko w akcie mowy, ale i w sprowokowanych nią czynnościach.

Proponowane zajęcia mają na celu pochylenie się nad zagadnieniem klątwy, uroku i przepowiedni.

Rozważymy znaczenie tych pojęć oraz prześledzimy rozmaite sytuacje, w których na przestrzeni wieków funkcja magiczna języka zadecydowała o losach pojedynczych ludzi, jak i całego świata.

Forma zaliczenia: obecność. Możliwość zdawania egzaminu ustnego.

prof. UAM dr hab. Justyna Kobus LEKSYKOGRAFIA GWAROWA

Początki dialektologii polskiej jako nauki uniwersyteckiej sięgają okresu przedwojennego i działalności naukowej prof. Kazimierza Nitscha. Z biegiem lat zmieniały się koncepcje metodologiczne badań dialektalnych oraz ich cele. To rzutowało na powstające typy publikacji, a także ich zawartość i sposób opisu gwar i dialektów.

Proponowane zajęcia poświęcone są prezentacji najważniejszych słowników, atlasów i monografii gwarowych.

Forma zaliczenia: obecność. Możliwość zdawania egzaminu ustnego.

prof. UAM dr hab. Rafał Kochanowicz

OD SOCREALIZMU DO “WIEDŹMINA”. PRZEMIANY W POLSKIEJ KULTURZE POPULARNEJ PO 1945 ROKU

Celem fakultetu jest analiza zjawisk z obszaru polskiej kultury popularnej pod kątem diachronicznych przemian i wielorakich aspektów popularności. Na zajęciach prześledzimy wybrane teksty literackie, filmy, seriale, utwory muzyczne, programy telewizyjne i multimedialne, które wyznaczały trendy i stały się "kultowe".

Spotkania będą miały charakter warsztatowy - ich rdzeniem pozostaną prezentacje przygotowane przez studenckie zespoły (trzy lub czteroosobowe). Na ich podstawie będzie też przebiegać zaliczenie przedmiotu.

mgr Agnieszka Kocznur

E-LITERATURA: POETYKA, PRAKTYKA, RECEPCJA (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

Zagadnienie e-literatury jest stosunkowo rzadko podejmowane w polskim literaturoznawstwie. Na jego całość składa się szeroki (i pozornie niezwiązany ze sobą) wachlarz zjawisk o charakterze literackim, bądź okołoliterackim: fanfiction, memy, internetowe pasty, generatory tekstów, twitteratura, instapoezje, hiperteksty itd. Łączy je natomiast wspólny kontekst powstania oraz funkcjonowanie w cyfrowej przestrzeni. Celem konwersatorium jest próba odpowiedzi na pytania o istotę e-literatury, zbadanie społecznych i kulturowych kontekstów jej powstawania,, ale także zastanowienie się nad przyszłością tradycyjnej literatury, jak i nad jej recepcją.

prof. dr hab. Anna Krajewska-Stasiak, mgr Kłosowski Mateusz MASKI I TWARZE W LITERATURZE, TEATRZE, SZTUCE (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

(11)

Zajęcia fakultatywne poświęcone będą analizie rozmaitych relacji twarzy i masek w literaturze, teatrze, sztuce ujmowanych performatywnie. Twarz i maska ujawniać będą swój dynamiczny charakter. Mniej interesować nas będzie maska jako statyczny literacki motyw – bardziej maska jako działająca teatralna persona.

W punkcie wyjścia znajdzie się zatem pytanie (nawiązujące do postawionego przez Thomasa J. W. Mitchella obrazom): „Co robią z nami maski?”.

Zajęcia będą miały charakter otwartej dyskusji, połączonej z analizą materiałów ikonograficznych, rozpatrywanych także w świetle różnych kultur, (np. unikalnych zdjęć kolekcji japońskiej masek teatralnych, filmów z zapisami technik scenicznych operowania maskami, sztuki portretu, fotografii, body-artu itp.).

Zajęcia będą zawierać elementy warsztatowe, dotyczące rozmaitych zadań związanych z proponowanymi, także przez uczestników, pytaniami (np. „Co mówią twarze?”).

Zajęcia nakierowane będą także na pokazanie mechanizmów odbioru masek w kulturze, życiu społecznym, wiary w ich sprawczość, moc przemiany, wyzwalanie emocji, a zwłaszcza siły ich odbioru anamorficznego.

prof. UAM dr hab. Romana Łapa JĘZYK W URZĘDZIE I SĄDZIE

Do udziału w zajęciach zapraszam wszystkich studentów, którzy pragną zdobyć lub poszerzyć wiedzę o języku ‒ badanym przez językoznawców i prawoznawców ‒ znamiennym dla współczesnej przestrzeni instytucjonalnej. W centrum uwagi umieszczam opis komunikacji odbywającej się na poziomach tj.: instytucja <–> człowiek, człowiek <–> instytucja, instytucja <–> instytucja. Proponuję, byśmy wspólnie rozważyli następujące zagadnienia:

 język prawa w ujęciu prawoznawczym;

 językoznawcza klasyfikacja odmian językowych;

 pojęcie styl, znaczeniowe podstawy badań nad stylem;

 gatunki prawne, administracyjne, sądownicze ‒ charakterystyka stylistyczno-językowa;

 słownictwo i frazeologia, terminologia;

 kategoria modalna, przegląd wyrażeń nacechowanych dyrektywnie;

 nominalność stylu wypowiedzi (m.in.: rozbudowywanie zdań pojedynczych, różne typy konstrukcji analitycznych, funkcje przyimków wtórnych);

 człowiek w języku prawa, przyczyny i przejawy depersonalizacji;

 standaryzacja i schematyzm w tekstach prawa i administracji, struktura tekstów

 i ich język;

 od oficjalności do potoczności w komunikacji mówionej, przejawy nieoficjalności;

 kod niewerbalny w urzędzie i sądzie (gestykulacja, mimika, mowa ciała);

 wartościowanie i emocjonalizacja w przekazie językowym;

 tabu i eufemizmy;

 język porozumienia ‒ język agresji, wykluczenie jednostki.

dr Lucyna Marzec

ZAPISY ŻYCIA: AUTO/BIOGRAFIE, DZIENNIKI I LISTY (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

Celem zajęć jest nowoczesne ujęcie najważniejszych form piśmiennictwa przyległych do literatury i badań literackich: auto/biografii, dzienników i listów, zwanych niegdyś intymistyką, dziś zapisami życia (life writing).

Zastanowimy się nad tym, co odróżnia zapisy życia od literatury, ale także nad tym, jak formy te przenikają i wytwarzają teksty literackie i toposy kultury, współtworzą i rozbijają konwencje, funkcjonują w powszechnym rozumieniu i teorii literatury, kultury i antropologii. Zapytamy także o to, czym jest w gatunkach intymistycznych – intymność, i gdzie szukać w zapisach życia – życia.

Będziemy czytać dzieła kanoniczne, m. in. Teofrasta, św. Augustyna, Abelarda i Heloziy, markizy de Sévigné, J-J. Rousseau, J. Słowackiego, W. Gombrowicza, Z. Nałkowskiej, R. Barthesa, S. Sontag, T.

Konwickiego, E. Hoffmann.

Zalecana literatura przedmiotowa:

„Czas Kultury” 2/2017, „Nowa Dekada Krakowska” 2-3/2018, „Teksty Drugie” nr 6/2018, „Poznańskie Studia Polonistyczne” nr 34/2019; „Teksty Drugie” nr 1/2019.

dr Anna Podemska-Kałuża

GRY I ZABAWY DYDAKTYCZNE

(12)

Zabawa to jedna z najbardziej skutecznych form aktywizacji uczniów: jej celem jest rozwijanie zdolności polisensorycznych dziecka. Poprzez uczestnictwo w grach i zabawach dydaktycznych uczeń rozwija kompetencje umysłowe, poszerza zakres wiadomości, nabywa nowe doświadczenia, wykształca szereg umiejętności, które może spożytkować podczas lekcji innych przedmiotów. Prawidłowo dobrane gry i zabawy dydaktyczne stymulują wszechstronny rozwój młodego człowieka.

Według Wincentego Okonia gra dydaktyczna jest formą aktywności intelektualnej ucznia, która jest opracowana przez dorosłych według wzoru istniejącego w rzeczywistości ucznia. Szkolni poloniści chętnie korzystają z gier i zabaw dydaktycznych, ponieważ ich zastosowanie przyczynia się do rozwiązania istotnego problemu bądź zadania. Umiejętne wykorzystanie zróżnicowanych gier i zabaw dydaktycznych sprzyja też uatrakcyjnieniu lekcji i przeciwdziała znużeniu umysłowemu. Édouard Cleparede uzasadniał potrzebę wprowadzenia gier i zabaw do nauki szkolnej, twierdząc, że stanowią one podstawę innowacyjnego wychowania i nauczania oraz mogą łagodzić wysiłek dziecka związany z trudnymi obowiązkami szkolnymi. Z tych względów szwajcarski psycholog i pedagog przyznał zabawom i grom dydaktycznym ważne miejsce w swojej koncepcji „szkoły na miarę dziecka”.

Podczas zajęć konwersatoryjnych zostaną omówione zagadnienia uaktywniania gier i zabaw dydaktycznych w edukacji polonistycznej w perspektywie literatury przedmiotu i w praktyce szkolnej. Zajęcia mają ukazać możliwości pedagogicznego i dydaktycznego wykorzystania nowoczesnych gier i zabaw dydaktycznych podczas pracy z uczniem w różnych sytuacjach edukacyjnych.

Zaliczenie: aktywny udział w zajęciach, prawidłowa frekwencja, forma pisemna: esej dydaktyczny, przygotowanie projektu lekcji z wykorzystaniem gier i zabaw dydaktycznych, przedstawienie własnych propozycji aktywizacji ucznia w różnych sytuacjach edukacyjnych we wskazanym obszarze badawczym.

prof. UAM dr hab. Beata Przymuszała LITERATURA A KULTURA EMOCJI

Czy nasza kultura jest kulturą emocji czy emocjonalnych manipulacji? W jaki sposób kultura tworzy emocje, jak nimi zarządza? Czy każdy poddaje się emocjom zbiorowym? Czy indywidualne doświadczenie emocjonalne wymyka się wzorcom przeżywania? To tylko niektóre z pytań, które padną na naszych spotkaniach – kontekstem dyskusji będą m.in. problemy socjologów i politologów, filmoznawców, psychologów, badaczek/y komiksów, przed jakimi stanęli badając ludzką (ale czy tylko ludzką?) emocjonalność.

A nasz wkład w spory będzie oparty na lekturze wybranych utworów literackich i interpretacji dzieł wizualnych.

prof. UAM dr hab. Agnieszka Słoboda

DLACZEGO MÓWIMY, JAK MÓWIMY? ZAGADKI HISTORYCZNOJĘZYKOWE ZE SZCZYPTĄ INNYCH NAUK ZACNYCH, W DOCHODZENIU PRAWDY POMOCNYCH

Istotą badań historycznojęzykowych jest nie tylko opisanie zmian, jakie zachodziły w przeszłości w języku, ale również próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego do nich doszło, jakie były ich przyczyny i czy można wskazać określone tendencje przejawiające się w owych zmianach. Na zajęciach będziemy rozwiązywać zagadki związane z każdą płaszczyzną języka – od grafii po semantykę i składnię. Pomóc w tym mogą inne nauki niż językoznawstwo – neurobiologia, psychologia, historia, filozofia itp. Co ważne – tematy wyszukiwać będą uczestnicy zajęć, nie prowadzący, którego rola ograniczy się do wskazywania pomocnych źródeł, moderowania dyskusji, a gdy będzie potrzeba – wyjaśniania wątpliwych kwestii. Wspólne dociekanie i poszukiwanie odpowiedzi, uczenie się od siebie nawzajem to najważniejsze cele proponowanych zajęć.

mgr Wojciech Stelmach

ŚWIAT SŁOWIAŃSKICH APOKRYFÓW NOWEGO TESTAMENTU (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

Czy piekło może być osobą? Jakie cuda działy się, gdy narodził się Jezus? Co się stało z Judaszem po zdradzeniu Chrystusa? Czy na podstawie budowy tekstu jesteśmy w stanie postawić hipotezę o jego pierwotnej konstrukcji? Dlaczego dawne teksty są zbudowane w taki, a nie inny sposób, dlaczego apokryfy są do siebie podobne? Albo skąd różnice w języku tych utworów? Jak teksty apokryficzne wpływały na sztukę średniowieczną?

Na te i wiele innych pytań poszukamy odpowiedzi podczas fakultetu „Świat słowiańskich apokryfów Nowego Testamentu”, który jest kontynuacją odbywającego się w semestrze zimowym przedmiotu „Świat

(13)

słowiańskich apokryfów Starego Testamentu”. Do udziału w zajęciach zapraszam jednak wszystkie osoby zainteresowane językami, literaturami i kulturami słowiańskimi, a zwłaszcza ich pozabiblijnymi podstawami.

Fakt, że przedmiot jest kontynuacją fakultetu z pierwszego półrocza, w żadnym razie nie wyklucza udziału nowych osób. Przez cały semestr będziemy czytać i porównywać teksty kultury (w transkrypcjach i przekładach z innych języków słowiańskich) i szukać miejsc wspólnych dla średniowiecznej słowiańskiej apokryfiki.

Spojrzymy też na recepcję treści apokryficznych w kulturze ludowej i współczesnej. Zajęcia będą miały charakter interdyscyplinarny, łącząc perspektywy badań językoznawczych, literaturoznawczych, mediewistycznych i teologicznych.

mgr Marcin Śrama

OŚWIECENIE I KONTROŚWIECENIE

Podczas cyklu konwersatoriów proponuję interdyscyplinarne spojrzenie na epokę oświecenia przez pryzmat zmian w sferze życia politycznego i społecznego (ujętych zgodnie z ustaleniami szkoły Annales) jakie miały w niej miejsce, coraz bardziej radykalnych planów reform oraz sprzeciwu wobec nich.

Szczególną rolę wśród poruszanych problemów będzie miał stosunek władz państwowych do idei oświecenia, który się zmieniał (na przykład we Francji, gdzie ewolucja przebiegała od stwierdzenia: ,,żadnych nowinek”

Ludwika XV do prób reform dokonywanych w duchu oświecenia podejmowanych za czasów jego następcy).

Omówiona zostanie również rola Stanisława Leszczyńskiego, jako książę Lotaryngii, który z jednej strony był przyjacielem oświeceniowych filozofów, ucieleśniał w ich oczach ideał władcy, ale z drugiej strony potrafił sprzeciwić się deistycznym poglądom niektórych spośród nich w traktacie pt. ,,Niedowiarstwo zdrowym rozumem pokonane”.

Początkowe zajęcia poświęcone będą stworzeniu obrazu zmian zachodzących w życiu społecznym i politycznym w wieku świateł. Kolejne stanowić będą studium przypadku w ramach, którego zostaną omówione poglądy najważniejszych przedstawicieli kontroświecenia (markiz de Pompignan, Johann Georg Hamann, czy w Polsce Karol Surowiecki) wraz z próbą zastanowienia się, czy zwalczali oni w istocie idee oświeceniowe, czy też pewne ich stereotypy stworzone przez samych siebie) oraz filozofów oświeceniowych budzących ich najżywsze reakcje (takich jak Wolter, baron d’Holbach, czy też Stanisław Kostka Potocki, autor ,,Podróży do Ciemnogrodu”). Część spotkań będzie poświęcona również myślicielom, którzy widząc nieuchronność zmian zachodzących w czasach oświecenia, próbowali szukać sposobów pogodzenia nowych idei z zasadami religii (Philip Louis Gerard, Marmontel), lub też uznając, że państwo w epoce absolutyzmu odeszło od swoich podstawowych zadań, weszli w sojusz z rewolucją, licząc na wykorzystanie buntu przeciwko monarchii absolutnej do odtworzenia wcześniejszych zasad funkcjonowania społeczeństwa (francuscy neofeudałowie a w szczególności hrabia d'Antraigues). Na materiał omawiany podczas konwersatoriów składać się będzie zarówno literatura piękna, jak i XVIII-wieczna publicystyka oraz ówczesne traktaty filozoficzne. Podczas ostatnich zajęć podjęta zostanie próba odpowiedzi na pytania: Co zawdzięczamy kontroświeceniu? oraz Czy dzisiaj, z perspektywy XXI wieku myśliciele sprzeciwiający się przemianom, które mały miejsce niemal 300 lat temu mają nam nadal coś do zaoferowania?

mgr Małgorzata Tarnowska

KOBIETY Z MARMURU I CHŁOPSCY SYNOWIE. KONSTRUKCJE NOWYCH TOŻSAMOŚCI W POLSKIEJ PROZIE LAT 1945-1989

Celem proponowanych zajęć będzie przyjrzenie się polskiej prozie lat 1944-1989 przez pryzmat kategorii nowych tożsamości. Jako te ostatnie będziemy rozumieć figury reprezentujące nowy, powojenny ład, które można roboczo wyodrębnić jako: chłopa, robotnika, Żyda, kobietę, mężczyznę i osoby nienormatywne: lesbijkę i geja. Kategorie te potraktujemy nie tyle normatywnie, ile opisowo, jako uogólnione metonimie nadrzędnych zbiorowości, jakie wyłoniły się w polskim społeczeństwie po II wojnie światowej.

Wychodząc od nich, postaramy się zrekonstruować tendencje i procesy, których wpływ na wykształcenie się nowych identyfikacji tożsamościowych diagnozowali autorzy i autorki prozy współczesnej. W tym świetle namysłowi poddamy teksty m.in. Juliana Kawalca, Edwarda Redlińskiego, Henryka Grynberga, Jarosława Iwaszkiewicza, Anny Kowalskiej i Grzegorza Musiała. Kontekstem dla naszych rozważań będą historia społeczna Polski Ludowej oraz kategorie (np. literatury mniejsze Gilles'a Deleuze'a i Félixa Guattariego) i nowe nurty krytyczne we współczesnej humanistyce (postkolonializm, feminizm, gender i queer studies).

W założeniu konwersatorium będzie uzupełnieniem zajęć kursowych z literatury współczesnej i okazją do odświeżenia spojrzenia na prozę tego okresu, a także przećwiczenie umiejętności krytycznej lektury.

prof. UAM dr hab. Mirosław Wobalis

(14)

KSZTAŁCENIE ZDALNE – METODY I NARZĘDZIA (konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.)

Warsztaty koncentrować się będą na krótkim, teoretycznym omówieniu i praktycznym, ćwiczeniowym zaprezentowaniu najważniejszych współczesnych narzędzi kształcenia zdalnego (w formule e-learning i blended learning) stosowanych w szkolnictwie na wszystkich poziomach edukacji. Jako krótkie wprowadzenie do ćwiczeń omówiona zostanie historia powstania i rozwoju otwartej platformy edukacyjnej Moodle ze szczególnym uwzględnieniem wdrożenia platformy na UAM w Poznaniu. W trakcie warsztatów a) studenci samodzielnie stworzą własny kurs na platformie Moodle, b) korzystając z narzędzia iSpring nauczą się tworzyć multimedialne ćwiczenia (testy i gry) w technologii SCORM, c) nauczą się tworzyć połączenia online korzystając z ogólnodostępnych komunikacyjnych narzędzi cyfrowych (Zoom, Skype), d) zapoznają się możliwościami pakietu Office365 (Teams, Office).

Zajęcia dla skierowane są do wszystkich studentów przy czym szczególnie polecane są dla studentów 3 roku na I stopniu studiów oraz dla studentów II stopniu na II stopniu studiów na specjalności nauczycielskiej.

Zajęcia odbywać się będą w trybie hybrydowym - w pracowni komputerowej ora z wykorzystaniem narzędzi zdalnych.

prof. UAM dr hab. Marta Wrześniewska-Pietrzak

W ŚWIECIE CISZY – SPOSOBY KOMUNIKACJI OSÓB NIESŁYSZĄCYCH. POLSKI JĘZYK MIGOWY – KONTYNUACJA

Cele zajęć w ramach proponowanych zajęć fakultatywnych:

- poszerzenie i uszczegółowienie wiedzy w zakresie polskiego języka migowego, a także społeczności Głuchych w Polsce (aspekt kulturowy, historyczny i językowy);

- doskonalenie umiejętności posługiwania się polskim językiem migowym na poziomie podstawowym;

- doskonalenie umiejętności analizowania i porównywania tekstów migowych i fonicznych (w tym umiejętność glosowania, porównywanie elementów leksykalnych i idiomatycznych, gramatycznych);

- kształtowanie kompetencji społecznych związanych z problematyką komunikacji z głuchymi, a także elementami warsztatu tłumacza.

Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia Student powinien umieć:

 wykazać się szczegółową i uporządkowaną wiedzą z zakresu historii i kultury głuchych;

 usytuować zdobytą wiedzę z zakresu polskiego języka migowego w kontekście opisu lingwistycznego polszczyzny;

 zastosować w praktyce poznane sposoby wyrażania czasu, wykorzystania przestrzeni, a także mimiki w polskim języku migowym;

 skonstruować i przedstawić spójną wypowiedź miganą na wybrany temat związany z tematyką zajęć, a także zglosować zamiganą wypowiedź;

 omówić problem gramatyczny przedstawiany na zajęciach w postaci teoretycznej (np. liczebniki inkorporowane, czasowniki kierunkowe, pomocnicze, wbudowane), stopniowanie, sposoby wyrażania czasu w polskim języku migowym, funkcja klasyfikatorów w PJM;

 pracować w grupie osób o podobnych zainteresowaniach i pod kierunkiem wykładowcy;

 wskazać podstawowe zasady dotyczące roli i pracy tłumacza polskiego języka migowego;

 odebrać tekst w PJM zamigany przez lektora i/lub osobę głuchą;

 przygotować własne nagranie wypowiedzi w PJM na temat omawiany podczas zajęć.

prof. UAM dr hab. Małgorzata Zduniak-Wiktorowicz FILOLOGIA-EKOLOGIA DZIŚ

Na zajęciach przyjrzymy się bliskim związkom środowiska naturalnego z naszym kierunkiem studiów (filologia polska jako obca) i Państwa przyszłym zawodem (zagraniczni poloniści). Do tematów zajęć będą należały m.in.: sprawcza przyroda, formy uczestnictwa w środowisku, studia nad pamięcią, zielone pisanie i czytanie. Zastanowimy się też, dlaczego każda granica (polsko-ukraińska, polsko-białoruska, polsko-niemiecka etc.) jest fenomenem ekologii humanistycznej i jak duży jest potencjał: co możemy zrobić z tym tematem jako filologowie i obywatele. Zajęcia będą się też odbywały w terenie.

Prof. dr hab. Grzegorz Ziółkowski

STAGE AND SCREEN: PERFORMANCE AND FILM INTERRELATED

(15)

(konwersatorium fakultatywne, II sem., 30 godz.) The course aims at teaching how to:

a. problematise performance-screen relationship;

b. carry out in-depth explorations into the intersections between contemporary drama, theatre, performance and – on the other hand – film and video;

c. investigate selected cases, critically assess materials related to them, and share findings within a framework of a group presentation or an individual essay.

ZACHĘCAMY RÓWNIEŻ DO UDZIAŁU W ZAJĘCIACH FAKULTATYWNYCH OFEROWANYCH PRZEZ

 INSTYTUT FILOLOGII SŁOWIAŃSKIEJ:

NAZWA PRZEDMIOTU: Tworzenie tekstu alternatywnego NAZWISKO PROWADZĄCEGO: dr Magdalena Baer ROK I POZIOM STUDIÓW: Bez ograniczeń

LICZBA GODZIN: 30 LICZBA ECTS: 2

FORMA ZALICZENIA: zaliczenie z notą

GODZINY I MIEJSCE ODBYWANIA ZAJĘĆ: semestr letni OFERTA WYDZIAŁOWA

OPIS PRZEDMIOTU:

(16)

Tekst alternatywny to opisowy tekst zastępczy pomocny w prawidłowym pozycjonowaniu stron internetowych oraz umożliwiający zwiększoną dostępność treści strony dla osób z dysfunkcją wzroku, które dzięki

dodatkowym opisom treści nietekstowych mogą zapoznać się z przedstawionymi na stronie zdjęciami, tabelami czy grafikami. Ważne jest, by tekst alternatywny był odpowiednio zredagowany, zawierał najważniejsze informacje, ale także wprowadzał czytelnika w kontekst strony internetowej.

Proponowane zajęcia mają na celu praktyczne przygotowanie uczestników do tworzenia tekstów alternatywach w oparciu o wyznaczniki ważne dla osób niewidomych, ale także w oparciu o informacje istotne dla działań marketingowych. Studenci prócz umiejętności poprawnego redagowania tekstu alternatywnego, zostaną także wprowadzeni w tematykę związaną ze środowiskiem osób niewidomych, która to pomoże im efektywniej tworzyć właściwe opisy zastępcze. Zajęcia będą obejmowały następujące tematy:

„Widzenie” świata przez niewidomych;

Dostępność stron internetowych pod kątem przydatności treści nietekstowych dla osób korzystających z czytników ekranowych – standard WCAG 2.0;

Efektywny tekst alternatywny;

Media społecznościowe a tekst alternatywny;

Tekst alternatywny opisujący zdjęcia;

Tekst alternatywny opisujący grafiki;

Tekst alternatywny opisujący obrazy;

Tekst alternatywny opisujący tabele i wykresy;

Tekst alternatywny opisujący mapy;

Tekst alternatywny w marketingu.

NAZWA PRZEDMIOTU: Wiki-Chorwacja

NAZWISKO PROWADZĄCEGO: dr Magdalena Baer ROK I POZIOM STUDIÓW: Bez ograniczeń

GODZINY I MIEJSCE ODBYWANIA ZAJĘĆ: semestr letni OFERTA IFS

OPIS PRZEDMIOTU:

Wikipedia jest ogólnodostępną encyklopedią, w której może każdy może redagować hasła. Obecnie jednak jej twórcy zwracają wielką uwagę na to, by zamieszczane w niej treści były jak najbardziej poprawne pod

względem merytorycznym i edytorskim. Praca w środowisku Wikipedii staje się coraz bardziej skomplikowana ze względu na narzędzia edycyjne dostępne dla wikipedystów. Z uwagi na to, że Wikipedia ma nieograniczone możliwości tematyczne wprowadzanych treści, chcemy zawęzić nasze działania do uzupełnienia haseł

dotyczących Chorwacji w polskiej wersji językowej. Uczestnicy będą mieli możliwość edytowania już

istniejących haseł, tłumaczenia haseł funkcjonujących w chorwackiej wersji językowej oraz tworzenia swoich w przypadku braku hasła w polskiej i chorwackiej wersji językowej.

W ramach proponowanego fakultetu studenci zdobędą umiejętności:

Poprawnego formułowania haseł encyklopedycznych;

Tłumaczenia treści haseł i uzupełniania ich o wyszukane przez siebie informacje;

Efektywnego poszukiwania źródeł, odpowiedniego ich zapisu i wykorzystania przy budowie haseł w Wikipedii;

Techniczne związane z deponowaniem haseł w encyklopedii internetowej przy użyciu dostępnych w Wikipedii narzędzi.

Poruszone zostaną również kwestie: praw autorskich ważnych przy publikowaniu treści w wolnym dostępie, funkcjonowania Wikipedii i jej siostrzanych projektów oraz dostępności serwisu dla potrzeb osób

niepełnosprawnych.

NAZWA PRZEDMIOTU: Subiektywna historia kina bułgarskiego

NAZWISKO PROWADZĄCEGO: Prof. UAM dr hab. Wojciech Jóźwiak ROK I POZIOM STUDIÓW: Bez ograniczeń

LICZBA GODZIN:60 LICZBA ECTS: 4

FORMA ZALICZENIA: obecność i praca pisemna

GODZINY I MIEJSCE ODBYWANIA ZAJĘĆ: semestr letni OFERTA INSTYTUTOWA/WYDZIAŁOWA

OPIS PRZEDMIOTU:

Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów z historią bułgarskiej kinematografii od końca lat czterdziestych XX wieku do współczesności. Prezentowane podczas zajęć filmy, ukazują najważniejsze

(17)

momenty w rozwoju kina bułgarskiego, charakterystyczne zjawiska i motywy oraz ilustrują jego związki z filmem europejskim i światowym.

NAZWA PRZEDMIOTU: Prawosławie – doktryna, kultura, relacje międzywyznaniowe NAZWISKO PROWADZĄCEGO: prof. UAM dr hab. Marzanna Kuczyńska

ROK I POZIOM STUDIÓW: Bez ograniczeń LICZBA GODZIN: 30

LICZBA ECTS: 2

FORMA ZALICZENIA: Istnieje możliwość zdawania egzaminu GODZINY I MIEJSCE ODBYWANIA ZAJĘĆ: semestr letni OFERTA WYDZIAŁOWA

OPIS PRZEDMIOTU:

Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z historią wyznania prawosławnego, podstawowymi terminami dyskursu o prawosławiu, specyfiką doktryny, organizacja Kościoła, wyróżnikami kultury (rola kultury, język, system literacki, osiągnięcia kultury), charakter kontaktów z innymi denominacjami chrześcijaństwa (zgoda i konflikt). Zajęcia prowadzone są w formie ćwiczeń, po zakończeniu których studenci mają świadomość miejsca prawosławia na mapie chrześcijaństwa powszechnego, potrafią scharakteryzować jego cechy szczególne, przedstawić funkcję cywilizacyjną.

Zajęcia kierowane są do osób zainteresowanych pogłębieniem wiedzy o historii, kulturze, literaturze cywilizacji wschodniej i zachodniej, szukających dodatkowych materiałów związanych z tematyką seminariów licencjackich i magisterskich. Otwierają się na słuchaczy chętnych do poszerzenia ogólnych horyzontów intelektualnych.

NAZWA PRZEDMIOTU:Twórczość Milana Kundery w kontekstach NAZWISKO PROWADZĄCEGO: dr hab. Anna M. Skibska

OPIS PRZEDMIOTU:

Fakultet ma na celu przybliżenie twórczości Milana Kundery i oświetlenie jej znaczenia z perspektywy rozmaitych dyskursów kulturowych, z którymi wchodzi ona w rozmaite alianse, otwierając się tym samym na powieściowość nie tylko skojarzoną z esejem (powieściowy esej/powieść eseistyczna), ale w pełni interdyscyplinarną. Pisarstwo Kundery – to seria szczególnych narracji budzących zainteresowanie zarówno doborem tematów egzystencjalnych, których analizę zadaje sobie ich twórca, osobliwościami świata przedstawionego i ich intrygującymi postaciami, jak i aspektami związanymi z kompozycją, chwytami wariacji i powtórzeń, a także wielu innymi jeszcze rozwiązaniami formalnymi, testowanymi w granicach stale zmieniającego się gatunku literackiego.

Proponowana lektura Kundery wymaga rozważań odsłaniających przedstawione poniżej zagadnienia:

 Przednowoczesny dyskurs powieściowy („wzgardzone dziedzictwo Cervantesa”, wycieczki intertesktualne podejmowane na okoliczność dygresyjnych uwag pod adresem ulubionych pisarzy, Kafki, Brocha, Musila, Gombrowicza etc.)

 Konteksty muzykologiczne (tematy, anegdoty z życia wybitnych kompozytorów, wpływ kompozycji muzycznej na formalne rozwiązania zastosowane w poszczególnych powieściach)

 Tematy filozoficzne indukujące problematykę egzystencjalną

 Wątki autobiograficzne i autotematyczne

NAZWA PRZEDMIOTU: Proza czy poezja? Kryzys czy trwanie? Wybrane problemy literatury obszaru postjugosłowiańskiego

NAZWISKO PROWADZĄCEGO: dr hab. Ewa Szperlik ROK I POZIOM STUDIÓW: rok I i II, stopień II

OPIS PRZEDMIOTU: