STUDIUM FAKULTATYWNE

STUDIUM FAKULTATYWNE

Geneza Studium Fakultatywnego krakowskiej W SP sięga odległej (ponad 20-letniej) przeszłości. Wprowadzenie zajęć pozaobłigatoryjnych wiąże się z organi­

zacją 5-letnich studiów stacjonarnych, co nastąpiło na początku roku akad. 1958/59.

Wówczas to na wniosek Senatu Uczelni Ministerstwo Oświaty wyraziło zgodę na wprowadzenie dodatkowych zajęć nieobowiązkowych, które, różniąc się swoim charakterem od specjalistycznych przedmiotów wykładanych na poszczególnych kierunkach, wyposażałyby przyszłego absolwenta W SP w pewne umiejętności, wiadomości czy też sprawności, przydatne podczas późniejszej nauczycielskiej pracy zawodowej. Chodziło m. in. o takie przedmioty, jak bibliotekoznawstwo, zajęcia muzyczne, taneczne, świetlicowe, wiedza o filmie.

Inicjatorom zależało także i na tym, aby wychowanek W SP nie był jednostron­

nie kształcony, aby np. matematyk, fizyk, czy biolog mógł pogłębiać swoje humanis­

tyczne zainteresowania pozazakładowe.

Początkowo ogólny nadzór nad owymi zajęciami sprawował prorektor d. s.

nauczania. W roku akad. 1962/63 nadano tym nadobowiązkowym przedmiotom określone ramy organizacyjne. Powstało Studium Fakultatywne, nad którym opiekę sprawowała prof. dr Mieczysława Romankówna (1 X 1962 — 24 III 1971). Po jej rezygnacji władze Uczelni powierzyły kierownictwo doc. dr Józefie Kobyliń­

skiej. Z kolei z dniem 1 X I 1972 r. rektor W SP powołał na to stanowisko doc.

dra Antoniego Jopka.

W miarę upływu lat ulegały zwiększeniu liczba i rodzaj prowadzonych zajęć.

Umożliwiono studentom naukę języków obcych (j. francuski, niemiecki, angielski, łacina, a nawet esperanto). Należy podkreślić, że słuchacze mogli wybierać te języki obce, których nie uczyli się na studiach stacjonarnych. Dzięki entuzjazmowi, umie­

jętnościom dydaktycznym prof. Mieczysława Sygnarskiego wprawdzie nieduże grupy, ale z wielkim zapałem studiowały esperanto, przy czym wykładowca potrafił umożliwić im kontakty z kołami esperantystów poza granicami Polski, na co znaj­

dujemy dowody w europejskiej prasie esperanckiej.

Lektoraty z języków obcych prowadzili specjaliści ze Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych, jak np. mgr Olga Sroka, mgr Marek Wodziański, mgr Je­

rzy Sokołowski, mgr Józef Kowal, mgr Maria Sułek, mgr Helena Hanasiewicz, mgr Piotr Hordyński. Zaś Języka łacińskiego uczyli: mgr Zofia Kwiecińska, doc.

dr Stefan Skowronek.

Kierownictwo Katedry Języka i Literatury Rosyjskiej oraz Studium Fakulta­

tywnego doszły do przekonania, że znajomość języka rosyjskiego wyniesiona przez studentów rusycystyki ze szkół średnich jest niewielka i że wobec tego przez do­

datkowe zajęcia z kultury słowa rosyjskiego należy owe braki lingwistyczne jak najszybciej usunąć. Prowadzenie tych ćwiczeń powierzono najczęściej mgr Zdzi­

sławie Kułyce, mgr Barbarze Gołębiowskiej, a zwłaszcza mgr Teresie Wardędze i mgr Danucie Weber.

Dużą popularnością cieszyły się zajęcia z przygotowania do prowadzenia drużyn ZH P, zorganizowane na wniosek Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego na początku roku akad. 1971/72. Niewątpliwie zjawisko to wiąże się także z życzliwymi kontaktami, jakie udało się nawiązać z doświadczonymi instrukto­

rami krakowskiej Chorągwi Harcerskiej. Współpracowali z nami m. in. Irena Fali­

szewska, Danuta Noszka, Marek Galanty. Umiejętnie łączyli oni teorię z praktyką.

Przygotowywali studentów do prowadzenia zajęć, czy do sprawowania opieki nad drużynami harcerskimi w szkołach podstawowych i średnich.

Uzdolnieni plastycznie słuchacze mogli uczęszczać na zajęcia obejmujące rysunek i grafikę, prowadzone przez utalentowanych artystów, jak Józef Kluza, Eugeniusz Waniek, Janusz Tyc, Wojciech Kubiczek, który z kolei objął opiekę nad fakultatywnym Studium Plastycznym.

Zainteresowania teatralne studentów rozwijali w obrębie Studium Teatral­

nego doc. Andrzej Kruczyński, mgr Stanisław Romanek, a zwłaszcza Elżbieta Słomczyńska, która uczyła nie tylko „alfabetu” sztuki aktorskiej, ale przygotowy­

wała uczestników swoich zajęć do organizowania przedstawień i okolicznościo-

wych imprez szkolnych. Wniosła też duży wkład, jeśli chodzi o założenie i prowa­

dzenie „Scen Narratora” . *

Bardzo przydatne zajęcia świetlicowe prowadził dla studentów mgr Franciszek Dębski, a zajęcia muzyczne mgr Jerzy Jamiński. „Teatrem Lalek” opiekował się mgr Juliusz Wolski.

Wykłady z wiedzy o sztuce prowadziła przez wiele lat znakomita historyczka sztuki doc. dr Helena Blumówna. Uwzględniała ona przede wszystkim nowsze malarstwo z II połowy X IX i X X w. W części praktycznej oprowadzała studentów po krakowskich muzeach, galeriach, ucząc ich estetycznej wrażliwości i umiejętności spojrzenia na dzieło sztuki.

W Studium Filmowym przez szereg lat pracowali wybitni fachowcy, jak dr Zbig­

niew Wyszyński, dr Kazimierz Nowacki. Prowadzili oni wykłady i ćwiczenia po­

łączone, co zasługuje na szczególną uwagę, z projekcjami filmów, często nawet takich, które nie były wyświetlane na seansach publicznych. Dzięki ich organiza­

cyjnej zapobiegliwości studenci zapoznawali się z najważniejszymi kierunkami pol­

skiej i światowej kinematografii, a także z filmowymi osiągnięciami wybitnych reżyserów współczesnego kina światowego.

W roku akad. 1969/70 w skład Studium Fakultatywnego weszły zespoły artys­

tyczne prowadzone na filologii rosyjskiej przez doc. dra Janusza Henzla. Od 1958 — X 1970 r. opiekował się on Chórem Rusycystów, a także w latach 1965— 1967 kierował zespołami recytatorskimi: „Parabola” (1968— 1970), „Parabola II” (1968—

1970). Zespoły te wielokrotnie występowały w ramach Uczelni i na terenie Krakowa z programami, na które składały się ludowe pieśni rosyjskie, ukraińskie, biało­

ruskie, a także popularne pieśni radzieckie. Grupy recytatorskie popularyzowały m. in. utwory Włodzimierza Majakowskiego i Andrzeja Wozniesieńskiego. Trzeba jeszcze przy tej okazji wspomnieć o istnieniu zespołu „Słowo” (opiekunka mgr Na­

dzieja Modlińska) i o zespole słowno-muzycznym „Ballada” (dr Zofia Dziechcia- ruk, mgr Anna Sobczyk).

Nic więc dziwnego, że gdy w roku akad. 1970/71 mgr Erma Ordza obejmo­

wała prowadzenie zajęć tanecznych na I roku filologii rosyjskiej, miała już grunt dobrze przygotowany przez poprzedników. W charakterze akompaniatorki została wówczas zatrudniona na 1/2 etatu mgr Barbara Zinkiewicz.

W roku akad. 1971/72 od semestru letniego na zajęcia taneczne poza rusy­

cystami zaczęli uczęszczać studenci innych kierunków. W kwietniu 1974 r. powstała nieformalna grupa złożona ze słuchaczy, którzy ukończyli trzysemestralne zajęcia taneczne, obejmujące zarówno tańce rosyjskie, jak i polskie. Wychodząc naprzeciw życzeniom studentów władze Uczelni powołały do „urzędowego” istnienia stały Zespół Baletowy, nad którym opiekę powierzyły mgr Ermie Ordzy. W następnym roku akademickim zespół ten poszerzył swoją działalność o program wokalny i muzyczny, co znalazło swoje odzwierciedlenie w nazwie: Zespół Pieśni i Tańca WSP, a także w przydzieleniu dodatkowych etatów i funduszów na stroje. Dzięki energii mgr Ermy Ordzy zespół dysponuje strojami do wielu ludowych tańców rosyjskich i polskich, a nade wszystko do tańców staropolskich. Zespół otrzymywał

podziękowania za występy na łamach „Echa Krakowa”, a także wyrazy uznania skierowane na ręce rektora od prezydenta Mysłowic.

Od kilku lat mgr Erma Ordza organizuje we wrześniu 12-dniowe obozy szko­

leniowo-kondycyjne dla członków Zespołu w Tęgoborzu pod Nowym Sączem.

Od początku swego istnienia Zespół starał się wypracować własny profil artys­

tyczny, który by go wyróżniał spośród zespołów podobnego typu w innych kra­

kowskich uczelniach wyższych. Tego rodzaju postulaty wysunęli członkowie Rady Społecznej Szkoły podczas posiedzenia poświęconego m. in. Studium Fakulta­

tywnym (21 IV 1975).

Nie rezygnując z folkloru narodów radzieckich, a także z polskich choreo­

graficznych i wokalnych tradycji ludowych główne wysiłki kierowniczki i współ­

działających z nią osób skoncentrowały się na opracowaniu zwartego programu artystycznego uwzględniającego przede wszystkim tańce i śpiewy staro polskie.

Zespół przygotował również suitę żołnierską (pieśni, tańce, recytacje związane z walkami żołnierza polskiego podczas II wojny światowej w kraju, na Wschodzie i Zachodzie).

W ciągu 6 lat swego istnienia Zespół dał 28 występów (13 w Uczelni, 10 na terenie Krakowa, 5 w innych miejscowościach).

W Zespole pracowali — bądź to pracują — poza wymienioną już mgr Ermą Ordzą, mgr Barbarą Zinkiewicz, które mają najdłuższy staż: mgr Maria Malik, mgr Ewa Niewalda, mgr Jerzy Rieger, mgr Grażyna Sułkowska, inż. Marian Suł­

kowski, mgr Zdzisław Siadlak, a ostatnio od 1979 r. zostali zatrudnieni mgr Joanna Ilnicka, mgr Urszula Kwaśnicka, koncertmistrz Józef Makowicz.

Można zaryzykować twierdzenie, że „prehistoria" dynamicznie rozwijającego się w ostatnich latach Samodzielnego Zakładu Bibliotekoznawstwa sięga do nad­

obowiązkowych zajęć z bibliotekoznawstwa, prowadzonych w ramach Studium Fakultatywnego. Zajęcia te dzięki wysiłkowi doc. dra Józefa Korpały przekształ­

ciły się w fakultatywne Studium Bibliotekarskie, początkowo związane z Miejską Biblioteką Publiczną, a od roku akad. 1964/65, gdy kierownictwo tego Studium objął dr Edward Chełstowski, z Biblioteką Główną WSP. Po 1964 r. w skład grona wykładowców wchodzili m. in.: mgr Alicja Tabakowa, mgr Zofia Skwarnicka, mgr Irena Czerni, mgr Stanisława Wisłocka, dr Irena Barowa, mgr Irena Burko- towa, kustosz Genowefa Dulęba, dr Edward Chełstowski. Gdy w roku akad.

1971/72 w ramach studiów stacjonarnych powstała nie istniejąca dotąd sekcja fi­

lologii polskiej z bibliotekoznawstwem, poprowadzenie przedmiotów bibliotekar­

skich objęli niektórzy wymienieni, a także i nie wymienieni pracownicy fakultatyw­

nego Studium Bibliotekarskiego.

Zajęcia fakultatywne trwały pierwotnie przez 3 semestry (U , III, IV), a więc obejmowały studentów I i II roku. Każdy z nich zobowiązany był do wykładów czy ćwiczeń z wybranego przez siebie przedmiotu. Studenci z lat wyższych mogli dobrowolnie uczęszczać na interesujące ich zajęcia. Niektórzy z nich zapisywali się np. do fakultatywnego Studium Filmowego. Słuchaczy obowiązywało, podobnie

20 — W SP w la ta c h 1946-1981 305

jak i w wypadku przedmiotów obligatoryjnych, zaliczenie uczestnictwa na owych zajęciach. Po ich ukończeniu otrzymywali oni zaświadczenia uprawniające do nauczania uzyskanych specjalności w szkołach podstawowych lub średnich.

O przydatności przedmiotów fakultatywnych świadczyły również wypowiedzi późniejszych absolwentów, dla których np. zajęcia związane z harcerstwem, biblio­

tekoznawstwem, z pracą świetlicową, wiedzą filmową były przydatne przy prowa­

dzeniu przedmiotów objętych programem szkolnym, a niekiedy stanowiły uzupeł­

nienie etatu lub źródło, co nie jest bez znaczenia, dodatkowego zarobku.

Opinie absolwentów wyrażane w tych sprawach pozwoliły kierownictwu Stu­

dium

i

miotów fakultatywnych, tzn. nie tylko na wyposażenie ich w wiedzę merytoryczną, ale także na przygotowanie do prowadzenia specjalistycznych zajęć w szkołach, świetlicach itp.

Struktura zajęć fakultatywnych pozostała, generalnie rzecz biorąc, niezmie­

niona, nawet wówczas, gdy wprowadzono w roku akad. 1969/70 dwustopniowość studiów.

Gdy po kilku latach uruchomiono ponownie jednolite magisterskie studia czteroletnie, to w siatce godzin zatwierdzonej przez Ministerstwo Nauki, Szkół Wyższych i Techniki zabrakło zajęć fakultatywnych w dotychczasowym ich charakte­

rze. Uwzględniono tylko określone zajęcia fakultatywne w obrębie poszczególnych kierunków, stanowiące dopełnienie owych studiów. W tej sytuacji dzięki popar­

ciu -władz Uczelni udało się uzyskać zgodę resortu na prowadzenie zajęć fakulta­

tywnych, prowadzonych przez dwa semestry (II, III) na zasadzie pełnej dobrowol­

ności.

Mimo poparcia władz Uczelni wysiłki podejmowane przez kierownictwo Studium Fakultatywnego, opiekunów i starostów poszczególnych roczników nie przyniosły wszakże pożądanych rezultatów. Nie udało się bowiem utrzymać wielu dotychczasowych kierunków. Ze względów obiektywnych (przeciążenie studentów zajęciami), a także subiektywnych (niechęć z ich strony do dodatkowego wysiłku) zajęcia z tych przedmiotów, prowadzone najczęściej w sposób atrakcyjny, stopniowo wygasały. Mimo to uruchomiono przede wszystkim dla studentów z kierunków technicznych zajęcia z zastosowania maszyn cyfrowych (dr Krystyna Wala, mgr Lud­

wika Niemiec i in.). Przez pewien czas odbywały się zajęcia z metodyki pracy ZH P (mgr Maria Schutterly, mgr Hanna Baścik).

Z trudnościami boryka się także Zespół Pieśni i Tańca, który został pozbawiony naturalnej „bazy rekrutacyjnej” w postaci ogólnych, fakultatywnych zajęć tanecz­

nych. Wówczas po trzysemestralnym przeszkoleniu część szczególnie choreografi­

cznie uzdolnionych studentów zapisywała się do Zespołu, co pozwalało w dosyć krótkim czasie na uzyskiwanie pożądanych efektów artystycznych.

Rzecz bardzo charakterystyczna, dużym powodzeniem cieszą się zorganizo­

wane w roku akad. 1979/80 zajęcia wykładowe i ćwiczeniowe z metodyki tańca towarzyskiego, prowadzone przez mgr Ermę Ordzę. Liczba chętnych do uczęszcza-

nia na owe zajęcia z trudem mieści się w granicach naszych możliwości technicznych i dydaktycznych.

Istnieje uzasadniona nadzieja, że w roku akad. 1980/81 dzięki życzliwemu po­

parciu władz Uczelni, Dyrekcji Instytutu Nauk Pedagogicznych uda się zorganizo­

wać zespoły wokalne na nauczaniu początkowym. Program tych zajęć obejmo­

wałby sześć semestrów dla słuchaczy rozpoczynających studia. Natomiast stu­

denci, którzy w roku akad. 1980/81 znajdą się na drugim roku studiów, będą wyjątkowo uczęszczać na owe zajęcia przez cztery semestry.

го»