Nr 3 (102)
Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego
Sprawy Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego
Pożegnania
Publikacje
W czasopiśmie naukowym Land (IF=2.429, 70 pkt MNiSW) ukazał się artykuł autorstwa mgr inż.
Roberta Skrzypczyńskiego, dra hab. Sylwii Dołzbłasz, dr hab. Krzysztofa Janca oraz dr hab.
Andrzeja Raczyka pt. "Beyond Supporting Access to Land in Socio-Technical Transitions. How Polish Grassroots Initiatives Help Farmers and New Entrants in Transitioning to Sustainable Mod- els of Agriculture". W pracy poruszono problem przeobrażenia systemów rolno-spożywczych w kierunku przyjaznych dla środowiska modeli rolnictwa. Wiążą się one m.in. z zapewnieniem rolnikom i nowym podmiotom dostępu do gruntów, a także do zasobów wiedzy, umiejętności oraz sieci powiązań. W oparciu o przeprowadzone badania w artykule określono, w jaki sposób strategie stosowane przez inicjatywy oddolne wspierają rolników i nowych uczestników rynku w przechodzeniu do modeli rolnictwa zrównoważonego. Artykuł jest wynikiem prac przy projekcie Ruralization, realizowanym w ramach programu Horyzont 2020. W całości publikacja dostępna jest pod linkiem: https://www.mdpi.com/2073-445X/10/2/214
W czasopiśmie „Geosciences” (70 pkt. na liście MNiSW) ukazał się artykuł prof. Piotra Migonia i dr Mileny Różyckiej pt. „When individual geosites matter less—challenges to communicate land- scape evolution of a complex morphostructure (Orlické–Bystrzyckie Mountains Block, Czechia/Poland, Central Europe)”. Pokazano w nim, w jaki sposób można przedstawić rozwój rzeźby dużego obszaru w kontekście geoturystyki, wykorzystując punkty widokowej i różne meto- dy wizualizacji rzeźby terenu w dużej skali przestrzennej. Artykuł został przygotowany na specjal- ne zaproszenie redakcji, bez konieczności ponoszenia opłat publikacyjnych przez autorów.
Dr hab. Dariusz Ilnicki wspólnie z prof. Zdenkiem Szczyrbą z Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu opublikowali w czasopiśmie Studia Miejskie artykuł pt. "Migracje wewnętrzne na pobyt stały w makroregionie południowo-zachodnim w latach 2002–2017". Kwintesencją publikacji jest rycina przedstawiająca obszary atrakcyjności migracyjnej oraz zlewnie migracyjne zidentyfikowane o największy sumaryczny przepływ migracyjny pomiędzy wszystkimi jednostkami objętymi bada- niem w latach 2002-2017. Artykuł dostępny jest na stronie czasopisma:
http://www.studiamiejskie.uni.opole.pl/
W Pracach Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego ukazał się artykuł dr inż. Magdaleny Mayer-Wydry pt. "Kierunki rozwoju przestrzennych układów handlowych we Wrocławiu". Artykuł dostępny jest na stronie czasopisma:
www.prace-kgp.up.krakow.pl/article/view/7214
Dr hab. Krzysztof Janc i dr Wojciech Jurkowski opublikowali w czasopiśmie Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna artykuł pt. "Media społecznościowe w czasie pandemii – przykład profili wrocławskich rad osiedla na Facebooku". Artykuł dostępny jest na stronie czasopisma:
https://pressto.amu.edu.pl/index.php/rrpr/article/view/26963
W czasopiśmie „Polish Journal od Ecology” opublikowano artykuł, którego pierwszym autorem jest mgr Aleksandra Kolanek. Stanowi on przyczynek do dyskusji nad metodyką prac inwentaryza- cyjnych w badaniach populacji gadów. Stosowanie sztucznych kryjówek (ACOs – artificial cover objects) jest uważane za najbardziej efektywną metodę wykrywającą gady i poprawiającą efek- tywność metody capture-mark-recapture, jednocześnie brak było do tej pory badań nad między- sezonową i wewnątrzsezonową zmiennością w wykorzystaniu tych struktur przez gady. Badania Kolanek i Burego pokazują, że należy ostrożnie podchodzić do zmian liczebności wykrywanych w ten sposób gadów w trakcie roku i między latami oraz nie wyciągać na tej podstawie bezpo- średnich wniosków dotyczących zmian w aktywności zwierząt.
Sprawy Zakładowe
Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej
Dnia 25.02.2021 odbyło się PTV Academic Forum, spotkanie użytkowników oprogramowania PTV, służącego analizom w transporcie, w którym udział wziął mgr Michał Małysz, doktorant w Zakła- dzie Geografii Społeczno-Ekonomicznej. Miejscem spotkania była platforma MS Teams, a wyda- rzenie składało się z wystąpień pracowników firmy PTV, badaczy transportu oraz sesji równole- głych dotyczących poszczególnych aspektów transportu. Na oprogramowanie PTV składa się sze- roka gama narzędzi służących analizowaniu, organizacji, planowaniu, prognozowaniu i symulacji ruchu w różnych sposobach przemieszczenia się. Najpopularniejszymi aplikacjami wykorzystywa- nymi w praktyce przez organizatorów i operatorów transportu, m.in. PKP Intercity, są:
PTV Visum – narzędzie analityczne służące m.in. do modelowania potoków pasażerskich, pla- nowania komunikacji miejskiej, analiz popytu i podaży w skali makro i zarządzania taborem dzięki danym GIS.
PTV Vissim – program odpowiadający za symulowanie popytu i podaży transportu na poziomie mikro oraz analizę nowych form mobilności, np. wykorzystania pojazdów autonomicznych.
PTV Viswalk – aplikacja planistyczna służąca symulacji ruchu pieszych i tłumu przydatna do planowania przestrzeni z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.
Na spotkaniu zostały poruszane następujące tematy: możliwości modelowania ruchu samocho- dów autonomicznych w PTV Visum, prognozowanie tras o największym popycie na przejazdy ro- werem, konkurencyjność vs komplementarność car-sharingu wobec komunikacji miejskiej, sposo- by gromadzenia danych na temat popytu w przewozach, symulowanie ruchu w zależności od róż- nych zachowań kierowców w PTV Vissim, prognozowanie sytuacji na drogach, modelowanie i pro-
gnozowanie ruchu na skrzyżowaniach, modyfikowanie sygnalizacji świetlnej w zależności od natę- żenia ruchu, optymalizacja miejsc parkingowych w zależności od wielkości ruchu w skali mezo oraz modelowanie ruchu pieszych ze szczególnym uwzględnieniem zasad zachowania dystansu w prze- strzeni. Wiele uwagi poświęcono zagadnieniu mobilności miejskiej i gromadzeniu danych mówią- cych o zróżnicowaniu popytu na przemieszczanie się w przestrzeni, a także określaniu celów po- dróży poprzez analizę przestrzenną obiektów usługowych tworzących destynacje.
Zaprezentowane zostały ponadto możliwości oprogramowania w prowadzeniu badań naukowych.
Wśród projektów badawczych realizowanych przez studentów z wykorzystaniem PTV Visum wy- mienione zostały te dotyczące: sposobów organizacji ride-poolingu (nowe zjawisko transportowe, gdy pasażer podróżuje za opłatą prywatnym samochodem na konkretnej trasie) z wykorzystaniem samochodów elektrycznych (Technische Universiteit Delft), szacowania popytu na transport na podstawie danych ilościowych zapisanych w postaci atrybutów znanych z GIS oraz ustalania poto- ków poprzez dane dotyczące destynacji podróży (miejsc pracy, rozrywki, zakupów) (Karlsruher Institut für Technologie). Do wymienionych szerszych analiz tworzonych w ramach projektów ba- dawczych należały natomiast te dotyczące zauważanych nowych trendów, w tym wyzwań dla transportu w dobie pandemii, np. organizacji pasażerskiego transportu multimodalnego umożli- wiającego efektywne przesiadanie się oraz powiązane ściśle z naukami o Ziemi modelowanie za- nieczyszczeń powietrza na sieci niemieckich autostrad (Karlsruher Institut für Technologie).
Firma PTV współpracuje i rozwija oprogramowanie we współpracy z licznymi uczelniami. W 2021 roku liczba naukowych placówek partnerskich wynosi 52. Bezpośrednia współpraca jest prowa- dzona z uczelniami w Karlsruhe, gdzie znajduje się siedziba firmy. Na spotkaniu doświadczeniami w pracy dydaktycznej i edukacją studentów w zakresie analiz z wykorzystaniem programów PTV pochwalili się przedstawiciele Uniwersytetu w Győr oraz Uniwersytetu w Zagrzebiu. Oprogramo- wanie PTV stanowi więc ciekawe narzędzie analityczne z zakresu analiz przestrzennych w trans- porcie, pozwalając na kompleksowe badania mobilności w przestrzeni.
Screen ze spotkania PTV Academic Forum 2021 na platformie MS Teams (Prof. Dr. Peter Vortisch, KIT Karlsruhe, „Use of state-wide models in research”).
Zakład Geoinformatyki i Kartografii
Ponad 12 mln zł otrzymają naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach dziesiątej edycji konkursu SONATA BIS Narodowego Centrum Nauki. W tej kwocie niemal pięć milionów złotych przypada na dwa projekty z IGRR, w tym na projekt prof. Tomasza Niedzielskiego Prognozowanie stanów wody na niemonitorowanych odcinkach rzek z wykorzystaniem satelitarnych danych alti- metrycznych (1 825 000 zł).
Projekt ma na celu przeprowadzenie numerycznego i terenowego eksperymentu z użyciem sateli- tarnej altimetrii radarowej nad wodami lądowymi na potrzeby prognozowania stanów wody na nieoprzyrządowanych odcinkach wąskich rzek. Altimetria satelitarna była pierwotnie zaprojekto- wana do obserwacji poziomu mórz i oceanów, jednak wraz z rozwojem technologicznym jest obecnie używana do pomiaru poziomu wody jezior i rzek. Aktualne postępy w technologii altime- trycznej obejmują monitoring wód lądowych o małych rozmiarach, w tym wąskich rzek o szerokościach niejednokrotnie mniejszych niż 200 m. Te postępy otwierają nowe perspektywy dla prognozowania hydrologicznego na wąskich rzekach, gdzie naziemny monitoring oparty na czujnikach jest niedostępny. Badania wykorzystują nowe możliwości oferowane przez satelitę Sentinel-3A w celu przewidywania stanów wody w obrębie pól testowych położonych wzdłuż rzeki Odry w zachodniej Polsce. Modele hydrologiczne dostarczają prognozy dla posterunków wodo- wskazowych, jednak satelita zwykle nie przelatuje nad tymi miejscami. Jego orbita pozwala na obserwację pobliskich miejsc na rzece, położonych od kilku do kilkudziesięciu kilometrów poniżej wodowskazów. Takie nieoprzyrządowane, ale monitorowane altimetrycznie miejsca nazywane są wirtualnymi stacjami. Prognozy stanów wody na wybranych posterunkach wodowskazowych oparte na modelu hydrologicznym będą w sposób obliczeniowy przeniesione do ośmiu wirtual- nych stacji położonych poniżej naziemnych stacji pomiarowych, a zatem będą przeniesione do miejsc, gdzie poziom wody jest mierzony przez satelitę. Nowe prognozy będą zatem wyznaczane dla nieoprzyrządowanych odcinków rzek. Z uwagi na mniejszą dokładność danych satelitarnych dla wirtualnych stacji w stosunku do dokładności naziemnych precyzyjnych pomiarów stanu wody z wykorzystaniem czujników, niezbędna jest kontrola jakości obserwacji satelitarnych. Przeprowa- dzenie takiej oceny danych w miejscach nieoprzyrządowanych jest trudne, dlatego niezbędne jest użycie kilku technik. Ocena jakości danych hydrometrycznych będzie realizowana głównie ze wsparciem bezzałogowych statków powietrznych, nazywanych powszechnie dronami, które zo- staną wykorzystane do pomiaru poziomu wody na wirtualnych stacjach. Motywacją do badania możliwości altimetrii satelitarnej do monitorowania wąskich rzek, celem dostarczenia nowych danych dla nieoprzyrządowanych posterunków na potrzeby systemów prognozowania hydrolo- gicznego, jest potrzeba ulepszania strategii ostrzegania przed powodzią. Asymilacja nowych da- nych o poziomie wody w niemonitorowanych dotąd miejscach na potrzeby systemów prognozo- wania pozwoli poprawić skuteczność prognoz hydrologicznych i w konsekwencji zaoferować bar- dziej wiarygodne ostrzeżenia przed powodziami. Studium może również służyć jako dowód słusz- ności wdrażania metod i systemów prognozowania hydrologicznego w niemonitorowanych zlew- niach, na przykład w krajach rozwijających się, gdzie naziemny monitoring rzek nie jest powszech- ny.
Zakład Geomorfologii
W dniu 19 lutego Piotr Migoń wziął udział w międzynarodowej sesji online poświęconej badlan- dom, prezentując zamówiony przez organizatorów referat pod tytułem „Badlands are not neces- sarily bad – opportunities for geotourism and geoeducation”.
Funkcjonowanie świata nauki w trybie zdalnym stwarza wiele niedostępnych wcześniej możliwo- ści. Jedną z nich jest okazja do uczestnictwa w warsztatach tematycznych, które często z uwagi na ich formę online, nie wymagają wniesienia opłaty za uczestnictwo. Co więcej, można wziąć w nich udział, nie ruszając się z domu. Z takich okazji korzysta mgr Wioleta Porębna, która 19.02.2021 uczestniczyła w International Badlands Workshop, zorganizowanym w ramach działalności nowo tworzącej się grupy roboczej (Badlands working group) działającej w imieniu International Asso- ciation of Geomorphology. Uczestnicy warsztatów mogli przenieść się do różnych zakątków świata by poznać metody wykorzystywane w badaniach obszarów typu badland.
Dnia 24.02.2021 British Society for Geomorphology stworzyło kolejną szansę poszerzenia hory- zontów doktorantów, gromadząc studentów w ramach BSG Postgraduate Workshop – oczywiście w formie online. Mieliśmy okazję dowiedzieć się jak zarządzać swoim czasem i jak radzić sobie ze stresem w trakcie realizacji doktoratu, posłuchać o możliwości finansowania ze źródeł BSG oraz nawiązać kontakty z doktorantami z różnych części świata. Uniwersytet Wrocławski reprezento- wały mgr Aleksandra Wołoszyn i mgr Wioleta Porębna.
W dniach 22–24 lutego dr hab. Marek Kasprzak wziął udział w szkoleniu
„Python w GIS” realizowanym przez Centrum Szkoleniowe ESRI. Kurs trwał 24 godziny i został zorganizowany w ramach projektu „Zintegrowany Program Rozwoju Uniwersytetu Wrocławskiego II na lata 2019–2023”, współfinanso- wanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spo- łecznego.
Zakład Zagospodarowania Przestrzennego
W dniach 10–11 lutego br. dr Piotr Kosmowski wziął udział w konferencji pt.: „Przeszłość, teraź- niejszość i przyszłość Łodzi”, wygłaszając referat: "Nowe wykorzystanie uwolnionych terenów pokolejowych w Nowym Centrum Łodzi". Wydarzenie organizowane było przez Interdyscyplinar- nego Centrum Studiów Miejskich Uniwersytetu Łódzkiego i odbyło się w formie zdalnej gromadząc ok. 100 osób.
25 lutego blisko 30 osób wzięło udział w konferencji pt. Wpływ pandemii COVID na gospodarkę przestrzenną" organizowaną przez Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wro- cławskiego. W wydarzeniu online na zaproszenie organizatorów jeden z referatów wygłosiła dr Anna Grochowska, przedstawiając temat "Planowanie przestrzeni miejskiej w pandemii COVID". Poniżej kilka zagadnień poruszonych podczas prezentacji przez Kierowniczkę Pracowni Partycypacji Społecznej, działającej przy Zagładzie Zagospodarowania Przestrzennego:
Kluczowym elementem miast jest ulica (Jane Jacobs, 1961),
Wszyscy jesteśmy pieszymi (Gil Penalosa, 1998),
Monofunkcyjność to zło (Jane Jacobs, 1961),
Kupię ogródek działkowy (dziesiątki tysięcy Polaków, 2020),
Partycypacja społeczna.
Temat konferencji był bardzo ciekawy i nie ulega wątpliwości, że jeszcze nie raz w różnym kontek- ście będzie powracał.
25 lutego dr hab. Sylwia Dołzbłasz i mgr inż. Robert Skrzypczyński wzięli udział w seminarium internetowym pt. „Trendy wpływające na regenerację obszarów wiejskich w Europie”. Odbyło się ono w ramach projektu Ruralization (program Horyzont 2020), który realizowany jest w Zakładzie Zagospodarowania Przestrzennego. Szczegóły – https://ruralization.eu/2021/02/01/ruralization- 1st-webinar-for-policy-makers-trends-affecting-regeneration-of-rural-areas-in-
europe/?fbclid=IwAR0SpT98lvjFT2GjtISuEBMwFVvrpSG1yvBPUJCa-WDQjcEzWx4e9Okkb1U
W niedzielę 28 lutego w audycji Magazyn Radia TOK FM u redaktora Przemysława Iwańczyka go- ścił mgr inż. Robert Skrzypczyński, podejmując temat: „Jak wygląda przyszłość obszarów wiej- skich?” W rozmowie przedstawione zostały wyniki badań uzyskane przy realizacji projektu Rurali- zation (H2020). Audycji można wysłuchać pod linkiem:
https://audycje.tokfm.pl/podcast/102632,Jak-wyglada-przyszlosc-obszarow-wiejskich
W wydaniu specjalnym (fotograficzne podsumowanie roku) Przeglądu Uniwersyteckiego znalazły się dwa zdjęcia stoiska Zakładu Zagospodarowania Przestrzennego z Dni Otwartych organizowa- nych przez Wdział Fizyki i Astronomii oraz Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska. Zo- stało ono przygotowane i prowadzone przez Pracownię Partycypacji Społecznej oraz Koło Nauko- we Gospodarki Przestrzennej UWr., które działają przy Zakładzie Zagospodarowania Przestrzen- nego. Cieszy, że dostrzeżono na fotografiach aspekt planowania przestrzennego, realizowanego podczas Drzwi Otwartych z dziećmi i młodzieżą. Pracujemy dalej
Z okazji Światowego Dnia Powolności w social mediach (profil facebook) Uniwersytetu Wrocław- skiego ukazał się materiał dotyczący projekcie badawczego Ruralization, który dotyczy obszarów wiejskich i tego, czy dzisiejsza wieś jest naprawdę oazą spokoju, harmonii i slow life. Realizowany jest on w Zakładzie Zagospodarowania Przestrzennego w ramach programu Horyoznt 2020 przez czteroosobowy w składzie dr hab. Sylwia Dołzbłasz, dr hab. Krzysztof Janc, dr hab. Andrzej Raczyk, mgr inż. Robert Skrzypczyński. Materiał filmowy (opublikowany na profilu FB UWr 26 lutego 2021) można obejrzeć pod linkiem: www.facebook.com/uniwroc/posts/3814158928679150.
Dr hab. Dariusz Ilnicki, dr hab. Krzysztof Janc, dr inż. Paulina Dudzik-Deko i dr Anna Grochowska wzięli udział w trzydniowym szkoleniu "Praca z danymi CAD w ArcGis". Dr Wojciech Jurkowski przeszkolił się w zakresie „ArcGIS Pro: Tworzenie skryptów w języku Python”.
Opracowanie:
Marek Kasprzak
marek.kasprzak@uwr.edu.pl Wrocław, 12 marca 2021 r.
Materiały dotyczące spraw Instytutu i spraw poszczególnych Zakładów prosimy nadsyłać do końca każdego miesiąca na adres e-mail M. Kasprzaka.
Fotografia na pierwszej stronie: Morsowanie – najmodniejsze słowo tej zimy. Rzeka Oława w pobliżu Kładki Siedleckiej we Wrocławiu, wybudowanej w 1928 r. (niem. Pfennig Brücke) i łączącej osiedla Wilczy Kąt i Siedlec. Już za chwilę będzie to arena budowy nowej przeprawy przez Odrę.
(fot. M. Kasprzak, 14 lutego 2021 r.).
