Jan Ratycz
Stan elementarnego nauczania religii
w obrządku greko-katolickim w
Polsce
Studia Katechetyczne 5, 327-344
Jan Ratycz (proboszcz zs S t a w c z a n ó w k. Lwowa),
STAN EL EM E N T A R N E G O N A U C Z A N I A RELIGII W OB RZĄDKU G R E K O - K A T O L I C K I M W POLSCE
W s t ę p
O b r z ąd ek grek o- ka to li ck i w Polsce wyst ęp uj e na dawnym obszarze ws ch od ni ej Ga licji i składa się z trzech diecezji: ar cy bi sk up st wa we Lwowie i dwóc h bi sk u p s t w - w Pr ze m y ś l u i Stanisławowie. W ostatnim czasie (w roku 1935) z dz ie si ęc iu de ka n a t ó w diecezji przemyskiej u- tworzono oddz ie ln ą ad mi ni st ra tu rę aposto ls ką z siedzibą w uzdrowisku Rymanów.
Liczba w i er ny ch w arcy bi sk up st wi e lwowskim: 1.400.000; d u s z p a s t e r stwo: w 54 de ka na ta ch 1266 parafii, du sz pa st er zy 874, kośc io łó w i k a p lic 1351.
Liczba wi er ny ch w diecezji przemyskiej: 1.220.000, parafii 613, księZy 840, kośc io łó w i kaplic 1288.
Di ec ez ja w Stanisławowie: liczba w i er ny ch 1.100.000, du sz pa st er zy 507, parafii 419, kościołów 812 i 72 kaplice.
A d m i n i s t r a c j a apost'olska na Ł e m k o w s z c z y ź n i e : w 10 d e ka na ta ch l i c z ba w i e r n y c h 80.000, parafii 75, księży 60, kościołów i kaplic -90.
Aby za poznać się ze stanem el em en ta rn eg o nauczania religii, n a l e ży dokonać przede wszy st ki m prze gl ąd u bę dą cy ch w użyciu podr ęc zn ik ów s z k o l n y c h .
I . Li te ra tu ra
1. P ? d £ _ ę c z n i _ h s
Pr z e d pierwszą wojną światową b y ł y u nas w wyłą cz ny m uż yc iu we ws zy s t k i c h trzech diecez ja ch nast ęp uj ąc e podręczniki szkolne:
A. We ws zy st ki ch sz ko ła ch ludowych
1. "Małyj K a te ch iz m c h ry st ia nś ko -k at oły ćk oj i relihiji", odobrenyj ciłym Preosw. awst ri jś ky m Je py sk op at om dnia 9.4,1894. U Lwowi, 1924. N a kładom Wy da w n y c t w a sz ki ln yc h knyżok. A p ro ba ta Mytrop. O r d y na ri at u z dnia 24.4.1912. Ci na 0, 90 zł. Format 22 x 14 c m , storon (zi zm istom) 78. Pytań 274 (Mały K a te ch iz m austriacki).
2. "Korotka is torija bi blijna St. i N. za wi tu dla narodnych szkił" (Krótka hi storia bi bl ij na St. i N. Te st a m e n t u dla szkół ludowych, wg podręcznika szkolnego A . T o r o ń s k i e g o , wy da na przez Jana R u d o w i c z a , Lwów, stron 104; 4 8 cz ytanek za Starego Testamentu, 69 czytanek z N o wego Testamentu. Za ap ro b o w a n a przez Kurię M e t r ip ol it al nę 31.1.
1910 r.).
В . _W J|zJ<ołach_miej^ich^.^w^k^asajch^wyższych_
1. ^1 st£ri _b_i bl J J n a _S_t a_r oh o_ i_ N o w Za w. _dla od^ych_ szkił
Z 52 obrazkamy i kartoju Palestyny. Lwiw 1919. N a k ł ad om W y d a wn yc tw a szkilnych knyżok. Form. 21 x 13,5, stor. 212 (Biblijna historia S t a rego i N o w e g o Te st a m e n t u dla szkół po wszechnych. 83 czytanki ze S t a rego i 95 czytanek z N o we go Testamentu).
2. _Serednyj K a t e c h y z n ^ c h r y s t ^ j a n s k o ^ î L t o i y . ^ h î J i . ,_odobre.I nyj _dla_?zkilnojl. J)i?de_żi. (Preosw. hr.-k. Or dy n a r i j a t o m u Lwowi 1919. N a k ł ad om Ukr. Pedah. Tow.) A p r o ba ta M. Or dy na r i j a t u z dnia 14.4.1918. Form. 22 x 14 cm, stor. (z mołytwamy i z m is to m) 168 (Średni katechizm chrzęś ci ja ós ko -k ato li ck ie j religii, w y da ny dla m ł od zi eż y szkolnej. 768 pytań ka techetycznych).
3. ||Mąła_ ^ U j r h i k a " o. Ł . Ł u ż n yć ko ho . Lwiw 1923. Form. 2 1 x 13,5 cm, stor. 94 (Mała liturgika Ko śc io ła g r e k o - k a t o l i c k i e g o , autorstwa Leonida Ł u ż n i c k i e g o ).
4. ' _ ] N a r ^ y s _ i s ^ j _ i 5_гк ^ У _ , J?powodannia_ch_". Z uc ze bn yk a prof. F.Macha, pe re kł aw i do po wn yw o. Leonid Ł u ż n y ć k y j , katychyt w y di ło wo ji szkoły w Tarnopoły. U Lwowi 1898. Form. 20 ,5 x 13,5, stor. 115 (Zarys historii K o ś c io ła w opowiadaniach, auto rs tw a Le onida Łużn ic ki eg o, według po dr ęc zn ik a szko ln eg o prof. Macha).
Po wojnie światowej zaczęły się uk azywać różne po dr ęc zn ik i jak grzyby po deszczu, i tak:
1. "Małyj Ka te ch yz m chrystijanśko-katołyćkoji. _wir^’^_ o. Le onyda Łużn yć ko ho . U Lwowi 1923. N a k ł ad om Wy da w n y c t w a s z ki ln yc h knyżok. O d o brenyj My trop. O r d y n a ri ja to m dnia 22 .6 . 1 9 2 1 (Mały K a te ch iz m c h rz eś ci - jeńsko-katolickiej wiary, zr ed ag ow an y przez Le onida Łużn ic ki eg o, Lw ów 1923, stron 84).
Ka te ch iz m ten posiada 36 czytanek, w których zawarte sę różne święta roku kościelnego. (Pierwsza cz ytanka dotyczy N a ro dz in Bożej Rodzicielki. Jest to pierwsze święto na sz eg o roku kościelnego, z a c z y
-n a jęcego się.we wrześ-niu. Po każdej jed-nostce ujętej ca ło śc io wo w y s t ę puję różne pytania ka techetyczne. Taka forma kate ch iz mo wa jest u nas n owością).
Ka te ch iz m Ł u ż n i c k i e g o za wi er a n a s t ęp uj ąc e jednostki: Wr zesień
1. Na ro d z i n y Mary i (8 / 2 8 / września). O Bogu i s t wo rz en iu pierws zy ch ludzi.
2. św ię to P o dw yż sz en ia K r zy ża ś w ię te go (14 / 2 7 / września). O ch rześcijańskiej mi łości i dz ie ła ch mi ło sierdzia. P a ź d zi er ni k
3. Op ieka Najś wi ęt sz ej Bo gu r o d z i c y (i / 1 4 / pa źd ziernika). O ch rz eś ci ja ńs ki ej nadziei.
4. święto św. mę cz en ni ka O y m i t r i u s z a (26 pażdz. / 8 list./). O ch rześcijańskiej wierze i o 6 gł ównych pr awdach wiar.y. List op ad 5. Sw. Mi c h a ł a A r c h a n i o ł a (8 /21/ listopada). O aniołach. 6. ś w ię te go Jo za fa ta (12 / 2 5 / listopada). O Ko ściele ka to li ck im 7. Cz as A d w e n t u (post św. Fi li pa ) (15 /2 8/ li st op ad a do 24 g r u d nia /6 stycznia/). O ob ie tn ic y Zb aw iciela.
8. św ię to w p r o w a d z e n i a Bożej Rodz ic ie lk i do świą ty ni (21 l i s t o pada / 2 4 grudnia/).
0 modl it wi e w o g ól no śc i i o "Ojcze nasz". Gr udzień 9. św ięto św. M i k o ł a j a (6 / 1 9 / grudnia). 0 wy zn an iu wiary. 1 0. N i e p ok al an e P o cz ęc ie M a r y i (8 /2 2/ grudnia). O gr zechu pierworodnym. 11. Boże Na ro dz en ie (25 gr ud ni a / 7 stycznia/). O Sy nu Boży m i o p i er ws zy m przykazaniu.
12. Sobor pr es vj at yj a Bo ho ro dy cy , ku czci Matk i Boskiej i św. Jó ze fa (26 grudnia / 8 stycznia/).
O latach d z i e ci ęc yc h Je zu sa C h ry st us a i o 2 przykazaniu. 13. święto św. Szczepana, p i er ws ze go mę cz en ni ka (27 gr udnia
/ 9 stycznia/). Styczeń
14. Obrzezanie Pa ńskie lub N o w y Rok.
O latach mł od z i e ń c z y c h C h ry st us a. Cz wa rt e pr zy ka za ni e i s a krament małżeństwa.
15. Ob ja wi en ie Pańskie (Epifania) (6 / 1 9 / stycznia). O Tr ój cy P r ze na jś wi ęt sz ej i o nauce Jezusa Ch ry st us a.
16. T r ze ch św ię ty ch (30 st ycznia / 1 2 lutego/). 0 łasce Bożej 1 o siedmiu sakramentach.
Luty I
17. święto Ma tk i Bożej Gr om ni cz ne j (Ofiarowanie Pana Jezusa w świątyni, slav. Stritenje Ho sp od a Na s e h o ) (2 /1 5/ lutego). 0 grzechu w ogólności i o 7 gr ze c h a c h głównych.
18. Wi el ki Post (przed Wi el ka no cą ).
0 pokucie (w ogólności). Ma rz ec
19. 3 ni ed zi el a Wi el k i e g o Postu: U w i e lb ie ni e krzyża. Ba danie su mienia (rachunek sumienia).
20. "Głębokie po kłony" we cz wartek po 4 ni ed zi el i W i el ki eg o Postu.
Żal za grzechy.
21. Z w i a s t o w a n i e Na jś w. Ma r y i Pa nn ie (25 marca / 7 kwietnia/) "Zdrowaś M a r y j o " (Pozdrowienie Anie ls ki e) .
Kwiecień 22. Ni ed z i e l a Palmowa. P o s t a n o w i e n i e poprawy. 23. W i e l k i Tydzień. Wi el ki Czwartek. S p o w i e d ź . 24. W i el ki Piątek.
0 cier pi en ia ch i śmierci Jezusa Chrystusa, o za do ść -u cz yn ie - niu i odpustach.
25. Wielka no c. Z m a r t w yc hw st an ie Je zusa C h ry st us a i rzeczy o s t a teczne .
Maj
26. Odda wa ni e czci Mary i w mi esiącu maju.
0 cn otach w ogólności. Cnoty Boskie, moralne i 7 cnót g ł ó w nych.
27. Sw. Te od o z j u s z a (3 / 1 6 / maja).
0 d o sk on ał oś ci ch rześcijańskiej i o radach ewangelicznych. 28. W n i e b o ws tą pi en ie Pańskie i Jego powtórne przyjście.
29. Zi el on e świątki.
0 Duchu św ię ty m i o gr ze ch ac h pr zeciw Duchowi świętemu. Czerwiec
30. Boże Ciało.
0 E u c h ar ys ti i i o Mszy świętej.
31. św ię to Bo le śc i Najśw. Maryi Panny, feria 10 po Wi el ka no cy i N a j ś w i ę t s z e g o Serc a Jezusowego.
Ko mu ni a święta.
32. Na ro dz en ie św. Jana Ch rz c i c i e l a (24 czerwca / 7 lipca/). 0 po zo st ał yc h przyka za ni ac h (5-10), o grzechach, które w o łają o pomstę do nieba i o g r ze ch ac h cudzych.
33. św ię ty ch Pi ot ra i Pa w ł a (29 czerwca / 1 2 lipce/).
0 pr ze ło żo ny ch w Ko śc ie le katolickim, o ś w i ę ce ni ac h k a p ł a ń skich i sześciu pr zy k a z a n i a c h kościelnych.
Lipiec
34. św. Olgi (ll /2 4/ lipca) i W ł o d z i m i e r z a (15 /2 8/ lipca). O s a kr am en ta ch ch rz tu i bi er zm o w a n i a i o ob rz ęd ac h w K o ś c i e le katolickim. Sierpień 35. P r z e m i en ie ni e Pa ńs ki e (6 / 1 9 / sierpnia). O świę ty ch obcoweniu. 36. Wn ie b o w z i ę c i e Maryi. O os tatnim na ma szczeniu.
2 · Jikrazky^. Pe rs zi po czatky nauky relihiji swiaszcz. S . Bi łe ńk oh o. Lwiw 1923. N a k ł a d o m aw tora (Obrazki biblijne. Pierwsze początki nauki religii, S z ym on a Biłe ńs ki eg o, stron 75).
3. "Chrystij_anśko-katołyćka nauka_wiry_ w_ b i y i j ny ch ^ p o t t i a d a n i a c h ^ dla trotoji klasy naro dn yc h szkił. Lwiw 1925. Na kł ad om swiaszcz. Kooper. "Własna D o po mo ha " ( C hr zę śc ij ań sk o- kat ol ic ka nauka wi ar y w o p o w i ad an ia ch biblijnych, dla 3 klasy sz k ó ł ludowych, tego samego a u t o r stwa, Lw ów 1925, stron 121. 80 czytanek, z czego 32 ze St ar eg o T e s t a mentu).
W po dr ęc zn ik u tym do ko na no próby wp ro wa d z e n i a nauki religii małych dz ie ci w nauczanie sy st em at yc zn e. P r z e d w c z e s n a śmierć autora nie p o zw oliła do pr ow ad zi ć do końca za m i e r z o n e g o dzieła.
4. "Isus u £erciach_ ditejj|. Na u k a hr ek o- ka to ły ćk oj i relihiji na osnowi bi bl i j n y c h opowidań dla ditej perszoji i dr uhoji klasy w s el ud - nych szkił, uł oż yw swiaszcz. Iwan Rudowycz, katychyt i pr ofesor der- ża wn oj i u c zy te lś ko ji s e my na ri ji u Lwowi. L w i w 1926. N a k ł a d o m Wydaw. sz ki ln yc h knyżok. A p r o b a t a My t r o p . Or d y n a r i j a t u z dnia 8. 4. 19 26 (Jezus w se rcach dzieci. Na u k a g r e k o- ka to li ck ie j religii na podstawia, o p o w i a dań b i bl ij ny ch dla dzieci pierwszej i drugiej klasy szkoły ludowej, ułożona przez Jana Rudowicza, katechetę i profesora pa ńs twowego s e m i narium n a u c z y ci el sk ie go we Lwowie, stron 124, 229. pytań k a t e c h i z m o wych.
5. !5LbUj_nyj_K£ techyzm_ç h £ y s t y ^ Ś J i o - l ^ ^ ć k o j i ^ j;e_lihy i_ dla wseludnycji szkił^. U Lwowi 1932. N a k ł a d o m derżaw no ho W y d a wn yc tw a s z ki ln yc h knyżok pry Ku ra to ri ji L w iw śk oj i szkilnoji Okruhy. Ap ro ba ta Metrop. Or dy na r i j a t u z dnia 12.5.1928 (Biblijny Ka te c h i z m religii k a tolickiej dla szkół powszechnych, tego samego autorstwa, stron 184. Pyta ń ka te ch iz mo wy ch 301).
"Katechizm B i bl ij ny " Jana Rudowicza
Au to r chciał ułożyć taki podręcznik, który, jak sam powiedział, łączyłby w sobie w or ga ni cz ną całość historię biblijną, katechizm oraz niezbędną wi ed zę z liturgiki i to zbudowany na z a s a da ch me tody
mo nachijskiej. P o dr ęc zn ik składa się z opowiadań, w których sę z a w a r te różne pytania katechizmowe, przy czym o p o w ia da ni a te sę u p o r z ą d k o wane chrono lo gi cz ni e. Wida ć jednak jak na dłoni, że przez to utracony został sy st em katechizmu. Do nauczania ka te ch iz mu w wyżs zy ch klasach jest przeto ten po dr ęc zn ik nieużyteczny, ale także nieodp ow ie dn i jest on dla niżs zy ch klas, bo wi em pytania kate ch iz mo we nie wyst ęp uj ą w o r ganicznej spójności z biblijnymi opowiadaniami.
6. ^jLłjtJ_Kąi?chyzm_chrystijanśko-katjjłyćkoji_reljj.hiji^ dla ws e- ludnych szkił. Lwiw 1929. Nakł ad om W y d a w n y c t w a szkilnych knyżok. A p r o bata Mytr. Or dy na r i j a t u z dnia 11.7.1928 (Mały Kate ch iz m religii c h rz eś ci ja ńs ko -k ato li ck ie j dla szkół po ws zechnych. Również tego s a m e go autorstwa. Stron 83. C z y t an ek 6 6. Pytań k a t e ch iz mo wy ch 374).
W p r o wa dz on a zo st ał a tutaj pewna nowość, mi an ow ic ie w większ oś ci czytanek (lecz nie we wszy st ki ch ) wy st ęp uj ę krótkie zwarte teksty, po których następują pytania katechizmowe.
7. ^Boża^.nauką Ц. K a te ch yz m c h ry st ij an śk o- ka toł yć ko ji wiry na osno- wi Bibliji, dla w s e l u d n y c h szkił, odobrenyj hrek ok at oł yć ky m Jepy sk o- patom. Ci na prymir ny ka 1 zoł. U Lwowi 1934. N a k ł a d o m hreko-katoł. Archien. fondu u Lwowi. Ne podano daty ap robaty ("Nauka Boża". K a t e chizm wiar y c h rz eś ci ja ńs ko -k ato li ck ie j na podstawie Biblii, dla szkół ludowych, zaap ro bo wa ny przez episkopat g r e k o - k a t o l i c k i , jednak bez daty aprobaty. Lw ów 1934. Pyta ń ka te ch iz mo wy ch 289, cz ytanek 44).
"Boża nauka". Ta książka została z r e d ag ow an a przez komisję, k t ó rej członkami byli: kanonik Dzerowicz, pr of es or katechetyki, dr Łaba, pr of es or patrologii i hermeneutyki, dr Cehelski, katecheta g i m n a z j a l ny oraz katecheci sz kó ł miejskich Nowosad, Za f i o w s k i i Saprun. G ł ó w nym recenzentem był pisarz dr Ko st el sn yk . - Każda czytanka zaczyna się od jakiegoś opow ia da ni a biblijnego, które kończy się prawdami k a techizmowymi, dalej następują pouczenia, mo dl it wa lub pieśń k o ś c i e l na. Do kate ch iz ac ji książka ta jest nieo dp ow ie dn ia , gdyż brak jej s y s tematyki w przeds ta wi an iu prawd katechizmowych.
W di ecezji st an is ła wo ws ki ej wydano dwa własne podręczniki, a m i a nowicie :
1· -” a_łyj K a j e c ^ ^ j ï ^ s t i j L a ^ o j - k j ^ y ^ k o j ^ rełejiiji. Z pi drucz- nyka "Małyj katechyzm chryst.-kat. rełehiji", odobrenyj ciłym Preosw. A w st r i j ś k i m De py sk op at om dnia 8 kwitnie 1894, pere ro by w o. Justyn Hirniak. Pjatyj nakład St an ys ła wi w 1932. N a k ł ad om Kooperatywy: "Swia- szczenycza Pomicz". Apro bo wa ny j Jepy sk op śk ym Or dy na ri ja to m 9.8. 19 28
(Mały Ka t e c h i z m chrześcija ńs ko -k ato li ck ie j religii, przerobiony przez ks. Justyna Hirniaka, stron 54, pytań 295.
2. ^Korotka_bibyjna^^s_toj^ij^a s_taroJno_j nowoho zawitaj. U ł o ż y w o. Justyn Hirniak. Tretyj nakład. St an y s ł a w i w 1933. N a k ł ad om Koop er at yw y "Swiaezczenycza Po micz". Odobrenyj J e py sk op śk ym Or dy na ri ja to m dnia 10.6.1930 (Krótka historia bi blijna St arego i N o we go Testamentu, t e
goż sa mego autorstwa, stron 101, 110 czytanek, z czego 43 cz ytanki ze S t ar eg o Te st am en tu .
W di ec ez ji przemyskiej nie używa się wł as ny ch podręczników. W d i e cezji tej korzysta się z po dr ęc z n i k ó w szko ln yc h wyda ny ch we Lwowie lub St anisławowie, według uz nania duszpasterzy.
Je dnak w os ta tn im czasie ukazały się tam:
1. ^i by jn a_ is to ri a_ w_o ^b ra za ch j^ . Z ł a d y w o. P. Cz. P e re my sz l 1935. Wyda wn yc tw o: "Krynycia" w Peremy sz ły (Historia biblijna w obrazach. 57 o b r a z ó w z tekstem. Stron 64. Coś na wz ór "Bilderb üc hl ei ns " prałata W i lh el ma Pichlera, jednak du żo uboższe wydanie).
2. ^Korotkyj K a te ch yz m" ( i l u s t r o w a n y j ), se je na jw aż ni sz u prawdy ch ry st ij an śk o- ka toł yć ko ji rełehiji. N a k ł ad om Tow. "J eparchijalna Po- mycz " w P e r e m y s z ł y 1935 (Krótki Katechizm, to jest: na jw ażniejsze prawdy c h r z ę ś c i j a ńs ko -k ato li ck ie j religii, stron 63).
2. _Mpd li te wn ikj.
1. "Mołytownyk dla mołodi ży ". Lwiw. Na kł ad om Ukr. Pedah. Tow. 1914, Form. 12 x 8,5 cm, stor. 221, III (Modlitewnik dla młodzieży, w y da ny przez Uk r a i ń s k i e - T o w a r z y s t w o Pe da gogiczne).
2. 0. Berezowśkyj L a z a r Cz.S.W.W. Mojty^w^^obroji_d_ytyny. M o ł y t o w - ny cz ok dla dobrych dytok. Wyd. 4. Z o wk wa 1929, 32°, 108 (Modlitwa d o brego dziecka, ułożony przez Ł a z a r z a Be re z o w s k i e g o z z a ko nu b a z y l i a nów).
3. 0. K o za ne wy cz Ewhen Om el an Cz. S. W.W. j_a _Twoj-je". M o ł y t w o s ł o w e ć dla mołodiży. Wyd. 13. Źowkwa 1929, 32°, 236.
(święć się Imię Twoje. M o d l i t e w n i k dla młodzieży, ułożony przez E u g e niusza E m i l i a n a K o z a n i e w i c z a , bazyli an in a) .
4. !|Zoło^yj_Klucz". M o ł y t o w n y k "Naszoho Pryjatela". Cina 0, 70 (Złoty Klucz).
3. _Dal^sza_y te ratura sł uźęca Ja ko śr od ek pomocniczy
Ola k a te ch et ów przy n a uc za ni u dzieci 1 i 2 klasy (gdzie nauka w i n na doko ny wa ć się za pomocę przekazu ustnego):
1. "Pozwólcie dz ieciom przyjść do Mnie", Leonida Ł u żn ic ki eg o, część l.
2. "Poczętki nauki religii", Sz ym on a Bileńskiego.
3. "Obrazki bi bl i j n e " z Wy da w n i c t w a He rdera lub te, które zostały wy dane przez ks. Dż uł yńskiego.
"Pozwólcie dzieciom przyjść do M n i e "
Jeszcze przed I wojnę św ia to wę wy da ł Leonid Ł u ź n i c k i , ów cz es ny k a techeta g i m n az ja ln y i obecny pr of es or historii Kośc io ła na Ak ad em ii Te ol og ic zn ej we Lwowie, pięć ma łych b r os zu r pod ws pólnym tytułem "Po
zwólcie dz ieciom przyjść do M n i e " jako w y j a śn ie ni e nauki k a t e chizmu.
Pi erwsza z ow yc h br os zu r zo stała prze zn ac zo na przez au to ra dla p o czątkujących. W drugim wy da ni u ukazała się ona w roku 1909 i ma 55 stron.
"Pierwsze prawdy zo stają pr ze kazywane małym dzie ci om za pomocą o- powiadań bi bl ij ny ch ", pisze autor w swoim słowie wstępnym. T a ki ch o p o wiadań mamy w b r os zu rz e 34, z czego 5 pochodzi ze St ar eg o Testamentu, pozostałe zaś z No we go . Lekcję pierwszą po św ię ca auto r w y j a śn ie ni u znak u krzyZa, dalsze bi bl ij ny m w y da rz en io m. Ze S t ar eg o T e s t a m e n t u o p o wiad a on o st wo rz en iu świata, ludzi, aniołów, dalej mówi o upadku, pierwszych rodziców, o karze i obie tn ic y Z b a w i c i e l a i za czyna zara z No w y Testam en t. Ze swych opow ia da ń w y d o by wa odpo wi ed ni e prawdy i ł ą czy z nimi różne mo dlitwy lub pieśni kościelne.
4. jlziełe metodyczne_i_katechetyczne_
Wyka z katechetycznej (i pokrewnej) litera tu ry w języku ojczystym. A. J3zie_ła_teorejtyczne.
1. j ^ a s t ^ r ś k e _ B o h o s ł o w y e _Dra O u li ja na _P eł ee za (Teologia p a s t o r a l na, dr Ju li an a Pałesza, wydanie 2 poprawione, W i ed eń 1885. Wy da w n i c t w o za ko nu me ch it ar ys tó w. Format 22 .5 x 14,5 ca. Stro n 982. Zob. par. 104 do 140, str. 207-262: katechetyka).
2. Р.гл К £ У £ ^ П У1 J^rowidjiYk _dla ^ v ^ ^ ^ M n ^ k i w _ w z a h i a J L i _ a _ os ob ławo _dla duszpastyriw, u ł oż yw A l e k s a n d e r Baczynśkyj, domowyj prałat Joho Swia- tosti i Ka n c l e r Myt rop. Ka pituły (Praktyczny P r z e w o d n i k dla księży, Al ek sa nd ra Baczyń sk ie go . Lw ów 1901. Format 20 x 14 cm, str. 811. Zob. rozdz. 5: 0 szkole,, str. 545-585).
3. 0. A l e k s a n d e r Baczynśkyj i o. dr Iwan B a r t o s z e w s k y j , £ ą s t y r ś k o Bo ho słowije (Teologia pastoralna, A l e k s a n d r a Ba cz yń s k i e g o i dr Jana Ba rtoszewskiego, Lw ów 1903. Ten sam format).
4. Swiaszcz. dr J. Łe wyćkyj , .Pąstyrśke (Teologia p a storalna, ks. dr J a ro sł aw a Lewickiego, L w ó w 1928, Format 18 x 12,5 cm. Stron 173. Zob. par. 21, str. 40-43: Du sz pa s t e r s t w o dzieci).
5. _Narys _katechyj;yky_ me_todyky_ ^r^z_z_wj^żj^iszj/my_ £.ozporjadkamy_i_ planjjmy jjl? naujky jwjriarodnych_i_w^diLowÿçh _szJi?i^£*l: u *ożyw o. Ewhen Huzar, katychyt mużeśkoho, u c zy te lś ko ho se mi na ra (Krótki z a
rys katechetyki i metodyki, Eu ge ni us za Huzara, katechety seminarium ^ n a u c z y c i e l s k i e g o . Lw ów 1906. Format 20 x 13, stron 100).
6. Katechetyka, na py sa w o. Julian Dz er ow yc z , - d y r e k t o r III derżaw. uczyt. se minara u Lwowi (Katechetyka, Juliana Dz er owicza, dyrektora III państwowego semina ri um nauczycielek. L w ó w 1930. W y d a wn ic tw o gr ek
o--katolickiej A k a d e m i i Te ol og ic zn ej we Lwowie. Format 24,5 x 16,5 ca. Stron 184).
7. n a u l ^ _ r e l ^ h i J i ^ ^ a _ ^ W J ç y c h _ szk;y;_ (Plan katolickiej nauki religii o b r z ęd ku greckiego dla szkół ludowych. Wy da w n i c t w o Kuri i M e tropolitalnej , L w ó w 1924. Format 13 x 8 cm. Str. 15).
8. Plan_ najjk^ _ £ e l i h y i. w. £iarodnych _szkołaęh_j s. Biłeńkoho, na pe - czatanyj w "Nywi" za 1924 r. (Szczegółowy plan nauki religii w s z k o łach ludowych. Z o s t a ł w y d r uk ow an y Jako propozycja katechety Szymona Si łe ńk ie go , w y d r uk ow an y w kapłań sk im m i e s ię cz ni ku "Niwa" z roku 1924. Zob. w y mi en io ne czasopismo, str. 18-21 (zeszyt l), 70-7 5 (2-3), 182- -187 (5-6), 33 4- 33 8 ( Ю ) .
9. _Plan_naj*CMjmi_a_relihiJi J»_narodnych_szkołach^, z ł a d y w o. Justyn Hirniak. S t a n y s ł a w i w 1932. N a k ł a d o m J e p y s k o p ó k o h o O r d y n a r i a t u (Plan nauc za ni a religii w sz kołach ludowych, ks. Justyn Hirniak, S t a n i s ł a w ó w 1932. Format 23 x 15 cm, str. 16).
10. Sobor_ Lwiwśkyj_z_ lp £ 1^ r. Cz yn n o s t y i riszennia ruskoho p? owin- cj on al no ho So boru w Hałyczyni, szczo wi db u w s i a w 1891 r. N a k ł ad om M y - tr op oł yc zo ho Ordynariatu, L w i w 1896 (Lwowski synod prow in cj al ny z ro ku 1891, L w ó w 1896. Format 23 x 15 cm. Str. 264).
1 1. i?qdątok_do_czynnosteJ_i_ ri£zeń_ruśkoho_, j ^ ^ £ c J _ o j i a l n o h o _ S o - boru_vv iiąłyc^yri.£ Si. N a k ładom M y t r o p o ł y c z o h o Ordyna ri ja tu . Lw iw
1891 (Dodatek do postanowień l w ow sk ie go synodu p r o w i n cj on al ne go z ro ku 1891. Format 23 x 15 cm. Str. 638. Zob. II tytuł X załęcznlka: 0 za rz ę d z a n i u słowem Boży m 1 o na u c z a n i u religii. Str. 205-206).
Syno d w Z a m o ś c i u w roku 1720 uzna ł naukę katech iz mu za tak ważnę sprawę, że za każde op us zczenie nauki katech iz mu gr oziła gr zy wa 10
florenów. J e śl ib y księdz przez dł uż sz y czas z a n i ed by wa ł nauczania, w i nien zo stać z a s u s p e n d o w a n y .
W 6 z a ł ę c z n i k u (str. 32 6- 32 9) z n aj du je my List Pasterski Jego W i e - lebności M e t r o p o l i t y Józefa Se m b r a n t o w i c z a o katechizacji.
12. R i sz en ni a L w i w ś koho e p a r c h l j a l n o h o _ S o b j o r u « _ ^ d b u t o h o 28 i 29 hr ud n i a _ 1 9 0 5 . Zowkwa 1906 (Postanowienie lw ow sk ie go synodu d i e c e z j s i nego z roku 1905. Format 21 ,5 x 14 cm. Str. 75).
W 5 rozdziale (str. 4 3 - 4 7 ) Jest mowa o o b o w ię zk ac h komisarzy szkoln yc h. W 6 rozdziale p o d k re śl on a Jest wa żn oś ć nauki katech iz mu i podane sę różne wskazówki, Jak ten ważn y o b ow ię ze k należy wypełniać.
13. ,fąsty£Ćkyj_łystJVysokop_reosw. M y t r o p o ł y t a Kyr A n dr ej a pro w a ż - nist' ka ty ch yz uw an ni a ditsj z 19 .1 1. 19 05 r. (List pasterski Na jdost. M e t r o p o l i t y A n d r z e j a Sz ep ty c k i e g o o wadz e na uc za ni a katechizmu. F o r mat 19,5 x 12,5. Stron 16).
14. £ast_yrś_kyj _łys t_W_ys Ы< ор r e j ł ^ ^ ^ c z ^ n o J i o _ Josa fa ta K o c y ł o w ś k o -
h?JL leEy^kopa^Peremyśkpjio,, 0 relihijnym n a uc za ni u mołodiży. WydanyJ
-go, 0 religijnym w y ch ow an iu młodzieży szkolnej. Wi ad om oś ci di ec ez ja ln e z roku 1936. Format 28,5 x 15,5. Str. 105-117).
15. 5f£ia,cznyk_. Orha n "Twa Katy ch yt iw ". Oo datok do "Nywy" za 1911 r. Pid redakcijeju o. Iwana Turkewycza. Form. 22 x x 14,5. stor. 84 (12 cz yseł) (Miesięcznik katechetyczny. Do datek do kapłańskiego czasopisma "Niwa" z roku 19ll).
Ukazało się tylko 12 numerów. Godnym z a uw aż en ia jest ar tykuł dr Soziana "Monachijska metoda katechetyczna"; niestety, nie d o p r o w a d z o ny do końca.
16. []Za_ nowi_^£pdy_duszpa£t^yrśkoji_pj^a^i2'. Referaty 1 okrużnoho dusz pa st yr śk oh o kursu w Złoczewi, w i db it oh o 3 i 4 łypnia 1915 r. Lw iw 1936. Form. 24 x 16 cm, stor. 85 (0 nowych m e t o da ch pracy d u s z p a s t e r skiej. Referaty pierwszego ok rę go we go kursu du sz pa sterskiego, o d b y t e go w Złoczowie).
Z n aj du je my tutaj rozprawę noszącą tytuł: "Jaką metodę należy sto- stować obecnie w nauce religii w szkole i w K o śc ie le ?" (zob. str. 50-58).
17. ^Siwacz^1 (Siewca).
Miesięcznik, który poświęcony jest kazaniom i katechizacji. D o tychczas ukazało się już 15 zeszytów. Os ta tn i zeszyt z listopada 1937 r. Format 22,5 x 15 cm. Piotr Dz ed zy k omawia tu we w s zy st ki ch z e szytach "szkołę pracy". Oprócz tego An drzej Gałandiuk, katecheta z B o lechowa pisze: "Jak powinna wyglądać przepi so wo zbud ow an a ka te cheza?" (zob. 3-4 numer). Oalej tego samego autora: "0 katechezie biblijnej na niższym szczeblu w szkole ludo we j" (zob. 5-8 nu me r) i "O doniosłym zadaniu na uc zy ci el a religii" (numery 9-14). Pismo Jest redagowane i wydawane przez katechetę Piotra Ozedzyka.
В . ^^k_ty£zj2e_księżki_ pomocnicze _dlf_y^Y^ku ezkolneg<J_ i_ J<atechezy_ pa£a_f ia lne j^
1. _Praktyczn^j_prowidriyk _dla_nauky_ r e l i h y i^ w j3zkoli,_ta^ jwa _w_ £e_rkwi. U ł o ż y w o. Owhe n Huzar, szkilnyj radnyk i profesor relihiji w mużi uczyt. seminari u Lwowi. II dopow. wyd. U Lwowi 1909. Nakł ad om awtora (Praktyczny przewodnik dla nauki religii w szkole i Kościele. Uł ożył o. E u ge ni us z Juzar, radca sz ko ln y i p r o f es or religii w s e m i n a rium nauczycielskim, na kładem własnym. Format 22,5 x 14 cm. Str. VI + + 322 + VIII).
2. j^Ostaw^te ^ ^ e j _ p £ y c h o d y £ y _ ^ J M j T i 2 ' . Pjat* czastej. Nakładom Twa św. Ap. Pawła u Lwowi 1909-1914. F o r m . . 16 x 10 cm. 1 - 5 5 stor.
(perszyj rik nauky), II - 76 stor. (pro wiru), III - 37 stor. (pro nadiju i mołytwu), IV - 6 2 stor. (pro lubo w Boha i bł yż ni ch i pro 3 perszi zapowidi), V - 9 0 stor. (pro resztu B o ży ch zapowidej). N a p y s a w -Leonid Ł u żn yć ky j (Pozwólcie dzieciom pr zy ch od zi ć do Mnie! Wyja śn ie ni e
3. "Katechyzy dla I kl. w s e l u d n y c h szkił". U k ła du o. P. Dzedzyka. W i d b yt ka zi "Siwacza" (Katechezy dla kl. I szkół ludowych, autorstwa Pi ot ra Dz ed zy ka . Od bi tk a z "Siewcy").
4. Na uk a wiry i obyczajiw, abo istoryczne, dohmatyczne, mo ralne i liturhiczne po ja sn en ni a prawd sw. wiry na pidstawi szcz od en ny ch mo ły - tow, ce rk o w n y c h pr az ny ki w i ch ry s t i j a n ś k y c h obriadlw. N a p y s a w A n at ol D ołynśkyj, paroch Unewa, Tom 1. Lwiw 1891. Form. 19 x 12,5 cm, stor. 9 2 0 (Nauka wi a r y i ob yc z a j ó w albo historyczne, dogm at yc zn e, mo ralne i liturgiczne wyja śn ie ni e prawd wi ar y na podstawie mo dl it w codziennych, świąt k o ś c ie ln yc h i o b r z ę d ó w ch rz eś ci ja ńs ki ch . N a pi sa ł A n a t o l Do- łyński).
5. ^ K o r o t k y w y k ł a d _ n a u k y _ w i _ r y _ t a _ o b y c z a d l a chry st ij an śk oj i m o ło de żi ^^ ^ e n y c H i w . Lw iw 1891. Form 19 x 12,5 cm, stor. 181 (Krótki wy kł ad nauki wiary i o b y c z a j ó w dla chrześ ci ja ńs ki ej mł od zi eż y i n a r z e czonych, tegoż sa me go autora).
Zn ak o m i t e książki pomocnicze dla k a te ch iz ac ji parafialnej. Szkoda, że nie uk az ał się da lszy ciąg 1 tomu, i że obydwa dzieła już dawno są wyczerpane.
6. "Bilszyj katechyzm c h r y s t i j a n ś k o -kat oł yć ko ji relihiji A w s t r i j ś - koho_Ej>ys ko pa tu p r y n o r o w ł ^ ^ J _i* la w l r n y c h hr ^ j - k ^ t o b r i adu" · Preosw. H a ły ćk o - r u ś k y m Ep ys kopatom. Zokw a 1902. Form. 21 x 14 cm. stor. 215. Pytań 914 (Większy austri ac ki ka te ch iz m chrześ ci ja ńs ko -k ato li ck ie j re ligii).
7. Is to ri ja B i b l i j na S t. ^ewi_ta_dla_Fus]5o h o _ N a Pys a w °· Teodozij Tyt Ha łu sz cz yn śk yj Cz.S .W .W . Cz. 1. W i d so tw or en nl a świta do sberty M o j s e j a z mn ohymy ilustr ac ij am y i od no ju mapoju. Z o wk wa 1914. 8° XX IV 335. I. Czast'11. Zo wk wa 1924. 8° 377 I V I . "Czast'III. Wid rozłomu ż y di wś ko ho carstwa do w a w y ł o n ś k o j i newoli (920-587 pered Chr.). Z i l u s t r ac ij am y switłynamy i ma poju Pa le st yn y. Zo wkwa 1934, 8°, 4 299 I VI 2 (Historia bi bl ij na St ar eg o Test am en tu , auto rs tw a Te od oz ju sz a T y tu sa Hałuszcz yń sk ie go , 3 części do ni ewoli ba bilońskiej).
8. S z p i ra ho Franc - dr Lewyćkyj Jarosław. J S et oł yć ky j_ Na ro dne j_ Ka ^ techyzm. Czast' persza: Na u k a wiry. Zo wk wa 1913. 8°, 373 7. Czast' druha: N a u k a obyczajiw. Zowkwa 1913. 8°, 415 5. Czast' tretia: Nauka pro sr edetwa łasky. Zowkwa 1914. 8°, 319 I XX IV (Katolicki katechizm ludowy, auto rs tw a Franciszka Spirago, w uk ra iń sk im tłumaczeniu dr J a rosława Lewickiego, 3 tomy).
9. Pa wł o Sz wi li nś ki - dr J a r o s ł a w L e w y ć k y j . ^ o p u l £ r n i _ k a t y c h y t y c z2
n ^ p r o p o ^ d j y ^ ^ _ k ^ t ^ ^ ć k o h o _ даго^У.· P e r s z a czast': Pro wiru, Użhorod 1926, 8° VIII 366 2. Druha c z a s t ' : Pro nadiju i lubow. Uż ho ro d 1927, 8° VIII 372. Sz wo li nń ki P. - L u c y k Iwan. Po pu la rn i ka ty chytyczni pro- powidy dla ka to łyćkoho narodu. T r e t i a czast': Pro błahodat' Boży i sw. Tajny. Uż h o r o d 1934, 8°, VI 2 271 (Popularne kazania ka te chetyczne dla
ludu katolickiego, auto rs tw a Pawła S z w i l i ń s k i e g o , w ukraińskim t ł u m a czeniu dr Jaro sł aw a Le wi ck ie go i Jana Łucyka).
10. 0. S t a n y s ł a w Harasowśkyj . J<oro_tki J<a_tychy£yczni_na£ky. Na osnowi propowidej o. Iwana E w a n he ły st a Colnera. Czast' persza: Zowkwa 1937, form. 24 x 16 cm, stor 319 (l). Wy da w n y c t w o Czyna sw. Was. W. Czina (Krótkie nauk i katechetyczne, S t an is ła wa Harasowskiego, na po d stawie kazań Jana Ewang. Co ln er a. Częś ć pierwsza za wi er a 71 p o p u l a r nych nauk dla ludu).
11. P < y ^ s n e n n £ a _ p r a w d J<a ty ch yzLowy£h_dla_^orosł_ych_. Cz. I. P i d r u - cznyk dl ne di ln oj i K a t y c h yz ac ij i do ro sł oj i mołodiży. Z ł a d y w o. Iwan Pohorećkyj, katechyt fachowych szki ł u St an ysławowi. W y d a wn yc tw o "Krynycia" u Peremysły, 1936. Form. 16,5 x 11,5 cm, stor. 6 4 (W yj aś nienie prawd ka te ch iz mo wy ch dla dorosłych, Jana P o h o r e c k i e g o , k a t e c h e ty szkół z a wo do wy ch w Stanis ła wo wi e. Format 16,5 x 11,5 cm, str. 64).
12. _Pomiczni_ ry sunky_ pry_ £a jjci_relihy£_ w^ pe£S£ych_rok£ch^ _nawczan- nija, 31 w i d r uc zn yc h o b r a z k i w z po ja snenniam. W y d a w o. Wa sy l Kułyk. Z b or iw 1930, form. 16 x 10 cm, stor. 26 (Rysunki pomocnicze w p i e r w szych latach nauki religii. 31 o d rę cz ny ch ry su nk ów z objaśnieniami. Au t o r s t w a Wa sy la Kułyka, pr ob os zc za w Zbor ow ie , we dł ug wzoru k s i ą ż e c z ki rysunkowej dla pocz ąt ko we go nauc za ni a religii autorstwa Ludwika Ha rt in a) .
13. *_ÎÎ^r°h£. i novvoho_zawitaL w 50_ob_razkaęh_. W y d a w o. L e w Ożułynśkyj, paroch Ł a p s z y k a k. Be reżan. We ły c z y n a kolirowych obrazkiw: 11 x 9 cm (Biblia St arego i N o we go Te st am en tu w 50 obrazkach. Wydał o. Leon Ożułynski, proboszcz z Ł a p s z y n a k. Be re ża n. Niestety, w y d a nie już od dawna wy cz erpane).
14. _§iblij_ni_obrazk£ (wsich 44) w y da ni 1929 r. o. Ju stynom Hi rn ia - kom, parochom Ja mnyci z rymowanym tekstom. Wełyczyna, 10,5 x 11 cm (44 obrazy biblijne, auto rs tw a Justyna Hirniaka, pr ob os zc za w diecezji s t a n i s ł a w o w s k i e j ).
15. jîpjLwanyl£ cerl^»wio-riarodnyj_dla_narod£y£h_sjzkił. U ł o ż y w o. W i k tor Matiuk. Lw iw 1911 (śpiewnik kościelny, W i kt or a Ma tiuka. Format 22,5 x 14,5, str. 129).
1 6 . p a r k o w i i _ p i s n i (z notamy). W y d a w n y c t w o oo. Wasy li an u Zowkwi. W y dannia pjate: 1926, form. 15,5 x 10, stor. 358 X.
17. KoJ.ady_abo_pis£i_z_notamy^ n a W y d a w n y c t w o oo. W a s y li an u Zowkwi 1925. Takyj sam format, stor. 142 (Pieśni k o ś cielne i kolędy. W y d a w n i c t w o O j c ó w Ba zy li an ów ).
18. ^ M ^ n n a ^ a _ J W e e e ł y s i a ^ . Z b ir ka uk ra ji n ś k y c h kolad i sz cz ed ri - wok (z notami). U ł o ż y w Tadej K u p c z y n ś k y j . Lwiw 1928, form. 15 x 11 cm, stor. 76 (Raduj się, w s z e c h ś w i e c i e 1 Z b i ó r u k r a iń sk ic h kolęd T a deusza Kupc zy ńs ki eg o) .
I I . Z a sa dy metody cz ne
O me to dy c z n y c h za sadach kate ch ez y biblijnej nauczaję:
Dr P e l s s z w swojej Te ologii Past or al ne j (i wy danie w 1877, 2 w y d a nie w 1885 r.). Daje on ogólne ws ka z ó w k i na temat op ow ia da ni a i z a s t o sowania. Dr Pe le sz rozróżnia metodę typicznę, ak ro matycznę i e r o t e m a - tycznę (heurystyczna).
Eu ge n i u s z Huzar, katecheta w s e m i n a r i u m na uc zy ci el sk im we Lwowie, wyda ł w roku 1906 "Zarys ka te ch et yk i i metodyki", w którym wywodzi, że każda lekcja winn a składać się z 6 części: wp rowadzenia, o p o w i a d a nia, wy ja śnienia, wyłożenia, za st os o w a n i a i utrwalenia. W e dł ug tych pu nk tó w o p ra co wa ny zo st ał jego podręc zn ik (2 wyd. w 1906 г.).
Julian D z er ow ic z o p u b li ko wa ł w 1930 r. "Katechetykę", w której głosi, że każda lekcja powinna składać się z 5 części: przygotowania, pr ze ds ta wi en ia , interpretacji, z a s t o s o w a n i a i utrwalenia. P r o f e s o r D z er ow ic z z a l e c a obok starej m e to dy wy ja ś n i a n i a tekstu, stosow an ie m e tody monach ij sk ie j.
W z ó r biblijnej katechezy dla n i ż s zy ch szczebli podaje prałat W i l - chelm Pi chler, dlatego teksty te, przez ich przetłumaczenie, winny stać się do stępne nauczaniu.
III. Pl an n a uc za ni a
Dla pierws ze go roku mate ri ał z na jd a w n i e j s z y c h dziejów: s t w o r z e nie św ia ta , ludzi, ich upadek, ob ie tn ic a Z b a w i c i e l a i równocześnie na jw aż ni ej sz e w y da rz en ia z N o w e g o T e s t am en tu . Z Katechizmu: sześć gł ów ny ch prawd wiary, n a j w a ż ni ej sz e m o d l i t w y i ni ektóre pieśni k o ś cielne .
W dr ugim roku ma te ri ał za r ó w n o b i bl ij ny Jak i katech et yc zn y z o s t a je znacznie poszerzony, i tak: z k a te ch iz mu przewiduje się już 10 P r zy ka za ń i łęczy je z b i bl ij ny mi op ow iadaniami.
Dla przykładu wezmę 3 rok. Pier ws zy kwartał (2,5 m i es ię ca ) o b e j m u je 20 -2 1 go dz in lekcyjnych. N a u k a rozpoczyna się zwykle z dniem 3 września. Z katechizmu bi bl i j n e g o 9 Jednostek, za le ca się, aby nauczać według kolejn oś ci dni ś w i ę te cz ny ch - od N a r o d z e n i a Mary i (pierwszego święta w je sieni) do Pr ze ds t a w i e n i a N M P w świętyni, które w naszym obrzędku przypada 21 listopada (4 gr ud ni a) i przypisuje nast ęp uj ęc y materiał:
1. 0 Bogu. Tu rozumie się przede w s zy st ki m przymioty Bo Ze w p o w i ę żeni u z najstarszę historię S t ar eg o Testamentu.
2. 0 nadziei - w powięz an iu ze św ię te m kościelnym "Opieki Matk i BoZej", które jest ob ch od zo ne 1 (14) października.
3. 0 wierze - w związku ze świętem św. Dymitriusza, mę cz en ni ka za wiar ę (26 paźd zi er ni ka do 8 listopada).
4. 0 Kościele - w nawiązaniu do święta mę cz en ni ka za jedność K o ś cioła i prymat papieża, św. Jo zafata (12 / 2 5 / listopada). 5. 0 modlitwie - w powiązaniu ze św ię te m "Wprowadzenia Bożej O b l u
bienicy do ś w ią ty ni " (21 listopada do 4 grudnia). 6. 0 pierwszym i dr ugim artykule wiary.
W dr ug im kwartale (od 15 listopada do końca styc zn ia ) - około 13 godzin (w wypadku, gdy trzeci rok nauc za ni a tworzy specjalną klasę), 15 cz ytanek z hi storii biblijnej (od A b r a h a m a do Joba), z katechizmu zaś :
1. Okoł o B o ż e g o Narodzenia: 3 ar t y k u ł wiary. 2. W zw ią zk u z Epifanią: O Trójcy Pr ze na jś wi ęt sz ej .
W trzecim kwartale (od lutego do połowy kw ie tn ia ) - 17 godzin. Z Biblii: od n a ro dz en ia Mojż es za do wp ro wa d z e n i a do Ziem i Obiecanej.
Z katechizmu:
4 ar tykuł wiary w okresie Wi el k i e g o Postu. 5 ar ty ku ł wi ar y przy ok az ji Wiel ka no cy .
W cz wartym kwartale - od połowy kw ietnia do końca roku szkolnego, który u nas kończy się około 20 cz erwca -■ okoł o 15 godzin lub nawet m n i e j .
Z'Biblii: Dawid, Salomon, prorocy, trzej mł od zi eń cy w piecu o g n i s tym, Daniel, b r ac ia Ma ch ab ej sc y.
Z katechizmu:
1. 6 i 7 ar ty ku ł wiary (przed W n ie bo ws tą pi en ie m).
2. Prze d Z i e l o n y m i świętami: 8 ar ty ku ł wiary, o łasce, o z a ł o ż e niu K o śc io ła (9 artykuł wiary).
3. Przy b r a c ia ch machabejskich: 11 i 12 ar ty ku ł wiary.
Op ró cz tego j e sz cz e różne mo dlitwy i pieśni, przede wszy st ki m tekst dz ie si ęc iu Przy ka za ń B o ży ch i przy ka za ni a kościelne.
Kr ót ko mówiąc: cały apostolski skład wi ar y a op rócz tego: n a d z i e ja i modlitwa, 10 Przykazań Bożych, przy ka za ni a kościelne i cały S t a ry Testament, to zn aczy 48 cz ytanek (bez oznakowania, lub oznaczone gwiazdką), inne 12 cz yt an ek pozostaje na piąty rok nauczania.
a) Ca ły Nowy Testament, to znaczy 59 czytanek; 17 cz ytanek o z n a cz on yc h kr zy ży ki em pozostaje na 6 rok nauczania.
b) Z katechizmu:
1. Pr zy go to wa ni e do spow ie dz i świętej, we dł ug porządku prawd wiary. W s zy st ki e przykazania są do om ów ie ni a dokładniej w kilku lekcjach (l kwartał) - (Czy je dn ak możliwe Jest w kilku lekcjach d o k ł a d niejsze omów ie ni e w s zy st ki ch pr zy kazań?)
2. Pr zy ka za ni a kościelne.
3. 0 ' łasce i s a kr am en ta ch świętych.
5. O pokucie. 6. О E u c h a r y s t i i i Mszy świętej. 7. O K o mu ni i świętej (3 kwartał). 8. 0 s a k r am en ci e chrztu. 9. O małż eń st wi e. 10. O cz cz en iu Ma tk i Bożej. 11. O cnotach. 12. O Na j ś w i ę t s z y m Sercu Jezusa.
Ola klasy 5 "Plan n a uc za ni a" w y zn ac za ma teriał klasy 3 f tylko z pewnym p o gł ęb ie ni em i poszerzeniem, to jest historię bi bl ij ną Starego Te st am en tu , cały mały katechizm i ponadto małą liturgikę w ujęciu Ł u ż n i c k i e g o .
W klasie 6 "Plan" przewiduje hi st or ię bi blijną N o we go Te st am en tu z po dobnym po sz er ze ni em i uz up eł ni en ie m, z katechizmu zaś części o łasce Bo żej, o sakr am en ta ch świę ty ch i cnotach oraz z n ó w wy mi en io ną małą litu rg ik ę Ł u żn ic ki eg o.
Ten plan nauc za ni a wy ka zu je znaczne braki pod wz ględem m e t o d y c z nym. N a l e ż a ł o b y so£>ie życzyć, by te brak i zo stały usunięte przez p o równanie z ob ow ią zu ją cy m w A u s t r i i (w diecezji wied eń sk ie j) planem nauczania.
IV. Z a k o ńc ze ni e
Jestem w pełni świadom m a ły ch osiągnięć, jakie w y ka zu je my w d z i e dzinie ka techetycznej pracy. Z ł oż ył o się na to wiele przyczyn. Jpdną z głów ny ch jest ba rd zo mała liczba s a m o d z ie ln yc h placówek k a t e c h e t y c z nych. Oto na przykład w di ecezji lwowskiej mieliśmy pr ze d I wojną św iatową 6 4 punkty ka te chetyczne w s z k o ła ch po ws ze ch ny ch (por. s c h e m a tyzm kapł ań sk i z roku 1914). Schema ty zm z roku 1932/?3 wykazuje tylko niec o pona d ^ 0 punktów. W roku 1935/36 liczba ta ma być jaszcze b a r dziej zredukowana.
W tym samym roku było w diecezji st anisławowskiej razem z g i m n a zjami 29 pu nk tó w ka techetycznych, w tym około 16 w sz kołach p o w s z e c h nych. Nie lepiej przedstawia się s y t u ac ja w diecezji przemyskiej.
Jeszcze mn ie js za jest liczba katechetów, którzy pozoetają w swych pu nktach k a te ch et yc zn yc h i oddają się całkowicie tej ważnej, ale nie szanowanej w pełni pracy. Po krótkim czasie katecheci szkół p o w s z e c h nych zw yk le ub iegają się o profesury gimnazjalne, które za pe wn ia ją im nie tylko wyższe pobory, ale też wi ększy szacunek, albo przejmują p a rafie .
Jest też prawdą, że każdy du sz p a s t e r z musi być również katechetą, gdyż ma w swojej parafii szkołę, o którą musi się troszczyć. Każdy jednak pr ob os zc z jest tak b a rd zo zajęty, że w ża dnym wy pa dk u nie jest
w stanie specjalnie po św ię ci ć się swojej dz ia ła l n o ś c i katechetycznej, przy czym nie wszyscy du sz pę st er ze prze ni kn ię ci są ś w ia do mo śc ią wagi i trudności tego obowiązku. Pa nu je też po ws ze ch ne przekonanie, że nie trzeba do tego ża dn yc h sp ec ja ln yc h godzin.
Dochodzi jeszcze do tego zu pełna n i ez na jo mo ść obcej literatury, szczególnie wśró d mł o d s z y c h księży, kt ór zy w y sz li z no wy ch szkół, w których za ni ed ba ne zo s t a ł y ję zy ki obce, przez co st ał y się im n i e d o stępne obce wz or ce (zwłaszcza niemieckie).
Wy st ar cz y ws ka za ć na pewną rozprawę, która uk azała się ni edawno w jednym z tygodników. P e w i e n katecheta sz k ó ł ludowych, który powołuje się na swe długie, bo d z i e w i ęt na st ol et nie doświa dc ze ni e, za st an aw ia się nad pytaniem: "jak i z czego powinno się ud zielać dzie ci om naukę religii?" (por. "Meta" 1937, r. 13/330/ i 34/331/). W powyższym a r t y kule za le ca naukę religii już od 3 klasy na podstawie ka te ch iz mu i p o za podręc zn ik ie m Q u i n e t a (w polskim prze kł ad zi e) i M ł y n a r c z y k a (pol ski autor), nie po trafi wskazać żadnych innych a u t o r ó w swoim w s p ó ł braciom.
Nie można też powiedzieć, że wy ch ow an ko wi e se mi na ri um duchow ne go otrzymują w y s t a r cz aj ąc e pr zy gotowanie do w y p e łn ia ni a swych k a t e c h e t y cznych obowiązków.
Przed wojną ka te ch et yk a i metodyka była w y kł ad an a przez 6 godzin tygodniowo na cz wartym roku. Tak było przynajmniej ut rz ym yw an e w p r o gramie w y k ł a d ó w na un iwersytecie. W rz ec zywistości j e dn ak ten wymiar godzin we dł ug z w y c z a j ó w u n iw er sy te ck ic h był z r e d uk ow an y do połowy. W y kłady prow ad zi ł pr of es or religii z se mi na ri um nauczyci el sk ie go , który w uniwer sy te ck im ko legium profesorskim no si ł tylko tytuł nauczyciela. Ws zyscy inni wy kł ad ow cy mu sieli posiadać tytuł do kt or sk i, ale do w y kł adów katechetyki tego nie wymagano.
Jak wygl ąd ał y owe wy kł ad y katechetyki?
Cz yt an o nam suche formuły, za sady i ws ka z ó w k i i to w dosłownym b rzmieniu krótkiego za ry su katechetyki, który wł aśnie ukazał się d r u kiem i obow ią zk ow o mu si ał być nabyty przez każdego słuchacza. R ó w n o cześnie otrz ym al iś my również praktyczny p o dr ęc zn ik tego samego a u t o r stwa. Te dwie książeczki słuchacze ironicznie nazywali "opera" (dzie ła). W drugim semestrze sł uc ha cz był już z o b o wi ąz an y na podstawie z d o bytej wiedzy pr zy go to wa ć katechezę. Do tego sł uż ył mu ws po mn ia ny "D ro gowskaz". P r o f es or pr zy ch od zi ze swoimi sł uc ha cz am i do klasy. Jeden z nich prowadził lekcję, pozostali się pr zysłuchiwali. Po tej godzinie winna mieć miejsce dysk us ja i krytyka. P o n i e w a ż jednak pr of es or był często gdzie indziej zajęty, ta część mu siała być pominięta. Nie m o ż na się więc dziwić, że po takich st udiach prawie każdy ksiądz czuł się w szkol·) całkow ic ie bezr ad ny . M u si ał teraz sam szukać i rozglądać się za pomocą. O pr ob os zc zu Meyu, Pichlerze czy podobnych au torach w czasie s t ud ió w na u n i w e r sy te ci e wcal e nie słyszałem. Również nic nie
s ł ys za łe m o nowych kierunkach. Nie wi em czy obecnie sprawa ta wy gląda lepiej. Za mi as t je dnego fakultetu teolog ic zn eg o mamy obecnie trzy d i e cezjalne uczelnie, z których lwowska rości sobie prawo do tytułu A k a demii T e o l o g ic zn ej . Na każdej z tych uczelni wy kłada się również w i e dzę ka te ch et yc zn ą w ten sposób, że ten sam profesor wy kł ad a również inne dz ie dz in y teologiczne. Tak np. w Stanis ła wo wi e dr Bo j c z u k w y k ł a da teologię pastoralną, homiletykę, katechetykę i pedagogikę. We L w o wie: p r o f es or nadz wy cz aj ny Dz er o w i c z wy kł ad a pedagogikę i katechetykę. Podo bn ie jest w Pr ze my śl i. To prawda, że w najnowszej Katechetyce prof. D z e r o w i c z poświęca trzy strony na wy li cz an ie literatury, ale słuc ha cz y to niewiele interesuje, gdyż zasypują swego profesora u s i l nymi prośbami, aby do st ar cz ył im g o to wy ch i pełnych katechez, gdyż inaczej nie będą mogli w y p e łn ić sw eg o ob ow ią zk u katechetycznego. Na to we zw an ie prof. Dzer ow ic z ot warcie wyjaśnił, że w krótkim czasie u- każą się Jego katechezy.
Wy da je mi się, że na u n iw er sy te ci e w żaden sposób nie można się za do wl ić w y p o wi ed zi ą złożoną przez tego profesora. B a rd zo trafne z d a nie w y p o w i e d z i a ł W a c ł a w Kubiczek, p r o f es or uniwer sy te ck i z Ołomuńca, który na pi sa ł w swojej Ka te chetyce: "Na sposób uniwer sy te ck i studiuje ten, kto się nie za dawala jednym tylko źródłem, lecz stara się to, co us ły sz ał na wy kł a d a c h uzupełnić, poszerzyć i pogłębić przez s t u d i o w a nie in nych a u t o r ó w i czytanie pism fachowych. Lectorem uniu s libri timeo". S t os ow ni e do tego prof. K u b i c z e k w p ro wa dz ił po każdym r o zd zi a le swojej K a t e ch et yk i różnych autorów, z którymi każdy studiu ją cy p o wi ni en się zapo zn ać . O p ró cz tego z n aj du je my w tej Ka te chetyce wiele ka te ch ez w z or co wy ch i rysunków. Tak po winna wg mnie w y g l ąd ać każda katechetyka, aby s t ud iu ją cy byli pobudzeni do prawdziwej pracy d u c h o wej. B e z w i ed zy o ak tu al ny ch os ią g n i ę c i a c h obcej literatury nie można mówić o postępie rodzimej katechezy. P o n i e w a ż nie wszyscy studiujący i księża znaj ą ję zy ki obce, na le ży z a sa dn ic ze dzieła obcej literatury wy d a ć w ję zy ku ojczystym. Tr ze ba J e dn ak powiedzieć otwarcie, że takie przekłady są u nas rzadkością. Nie rozumie się ich wi el k i e g o z n a c z e nia. Na si fachowcy nie lubią ich. A u t o r tych sł ów pr ze dstawił naszemu T o wa r z y s t w u św. A n d r z e j a pr ze kł ad kate ch ez Pichlera, z pr op oz yc ją ich w y dr uk ow an ia . O t rz ym ał em j e dn ak odpo wi ed ź negatywną. W y j a ś n i o n o mi, że T o w a r z y s t w o św. A n d r z e j a preferuje prace oryginalne, nie zw aż aj ąc na to, że bez tłumaczeń nie można w ł aś ci wi e ocenić, jaką w a rt oś ć p o siadają w s zy st ki e owe prace or yg inalne. Po ni ew aż nie mamy dotychczas takich przekładów, panuje u nas br ak jasnych pojęć i ki er u n k ó w o d n o ś nie do z a ga dn ie ń ka techetycznych.
Pr zy c z y n i ł o się to zn acznie do tego, że zasadnicze zaga dn ie ni a n a uc za ni a religii nie mogą być ot wa rc ie omówione. Nie mamy dotychczas ża dn eg o cz as op is ma k a t e c h e t y c ż n e g o . Pe wn a próba z roku 1911 nie udała się. Do ty c h c z a s o w y "Siewca" służy wiel u celom. Jest to mi es i ę c z n i k
po-święcony równocześnie kazaniom i katechezom. Jest je dnak prawdę, że "nie można dwom panom służyć".
B r ak również u nas st ow arzyszeń katech et yc zn yc h. Jedno takie i s t niało przed wojnę z siedzibę we Lwowie i o b ej mo wa ło trzy diecezje. Orga ni zo wa ło ono regularne ze brania i rozwijało się całkiem z a d a w a l a jąco. Niestety, wojn a świa to wa zn is zc zy ła wsze lk ie os ią gn ię ci a w tej dziedzinie. Di ecezje rozdzieliły się od siebie ch ińskim murem. Brak wszelkiej jedności. Każda diec ez ja pr owadzi wł asne życie i p i e l ę g n u je właene kierunki. D u c h o w ie ńs tw o czuje się w z aj em ni e obco, gdyż nie · ma w s pó ln eg o organu, w którym możnaby wy ra ża ć swoje po glądy i dojść do porozumienia. Ws pó ln y wr óg zbiera swoje siły, my przeciwnie, r o z d z ielamy się. D i e c e z j a lwowska ma swój na ukowy kw ar ta ln ik i "stanowy" miesięcznik, s t a n is ła wo ws ka inne. Ma my wł as ny tygodnik, St an i s ł a w ó w również własny. C z yt uj em y nasze pisma i nie zn os im y obcych, podobnie jest u innych. Taki stan rzeczy nie może się przycz yn ić do rozwoju wiedzy ka techetycznej.
Nie mn ie js zą rolę od gr yw a przy tym wy bó r k a nd yd at ów na stanow is ka katechetyczne. P r aw dą jest, że liczba k a t e c h e t ó w ze szkół ludowych jest niewielka. A l e nawet i ta garstka mogłaby coś osiągnąć, gdyb y b y ła za fa sc yn ow an a ws pólną ideą i nie za da wa la ła się m e ch an ic zn ym w y p e ł nianiem swego obowiązku. Ni ek t ó r z y kate ch ec i na tych sa my ch s t a n o w i s kach pracują już okoł o 30 lat, ale co w n ie śl i do ud os ko na le ni a metody, po dr ęc z n i k ó w i pl anów? Cz y widać jakiś ślad ich pracy?
W di ec ez ji st an is ła wo ws ki ej jeden w i e j s k i prob os zc z zajmuje się w y da wa ni em p o d r ę c z n i k ó w dla szkó ł powszechnych, w d i ec ez ji lwowskiej pr of esorowie g i m n a z j a l n i 1 s e m i n a r i ó w n a u c z y c i e l s k i c h układają k a t e chizmy i o p o w ia da ni a biblijne. A czym za jmują się katecheci szkół l u dowych? Sam Szymon Bile ńs ki wyda ł dwie książe cz ki i pr ze ds ta wi ł p r o jekt planu na uc za ni a. Ale to coś za mało pr ac o w n i k ó w po stronie tych, którzy przede ws z y s t k i m powołani są do takiej pracy.
Wiem, że rozwijam przed oczyma ła sk aw yc h sł uc ha cz y ciemny ob ra z naszej katechezy. A l e to by ło niezbędne. Pi er w s z y m krokiem do u z d r o wienia i ul ep sz en ia sm utnego stanu jest samo ro zp oz na ni e i dobra wola.
Proszę N a j l e p s z e g o i W s z e c h mo cn eg o Boga, aby z e sł ał nam kilku l u dzi, jeżeli Już nie sp o ś r ó d naszych braci, to przynajmniej du chowo spokrewnionych, jak prałat Wi lh el m P i c h l e r i jego czcigodny brat Jan. Gdyby z n a l a z ł o się u nas kilku takich ludzi, to i u nas zacz ęł ab y się nowa era el em e n t a r n e g o nauczania religii. Oby ten czas wk rótce n a d szedł I
