P
rogram Rozwoju O N Z (U N Human Development Programme) publikuje systematyczne raporty, w których ocenia stan społeczny i gospodarczy w 177 państwach świata. Ostatnie takie opracowanie ukazato się w 2008 r. Jednym z ponad 200 różnego rodzaju wskaźników były zmiany powierzchni zajętej przez lasy w każdym kraju, jakie nastąpiły w latach 1990-2005.
Przyrost pow ierzchni zajętej przez la
sy nastąpi) w 57 państwach, natomiast ubytek — w 82 państwach. W pozosta
łych 38 krajach albo nie zaobserwow ano żadnych zm ian w tym okresie, albo też brakuje danych. Poniew aż brak danych odnosi się z reguły do bardzo małych krajów , nie m a to istotnego znaczenia.
W yjątkiem jest Kanada, dla której poda
no jedynie, że w 2005 r. powierzchnia zajęta przez lasy w ynosiła nieco ponad 3 min km 2.
G d z i e w i ę c e j , a g d z i e m n i e j ?
Państw, w których wzrost zalesionej powierzchni w om aw ianym okresie wy
niósł powyżej 6 tys. km2, jest dzie
sięć. Są to Chiny (402 tys. km 2), Hisz
pania i USA (po 44 tys. km2), Indie (38 tys. km2), W ietnam (36 tys. km2), W ło
chy (16 tys. km 2), Francja (10 tys. km 2), Chile (9 tys. km 2) oraz Kuba i Portugalia (po 7 tys. km 2).
W dalszych 45 państwach świata przy
rosty w ynoszą od kilkuset km2 do 5 tys.
km 2. W tym też zakresie m ieszczą się przyrosty powierzchni we wszystkich państwach Europy (oprócz czterech wy
żej w ym ienionych, zajmujących miejsca w pierw szej światowej dziesiątce). W Pol
sce wzrost pokrytej lasami powierzch
ni w yniósł 3,1 tys. k n r i jest podob
ny do wzrostu w Bułgarii, Finlandii i na Ukrainie.
W sum ie w latach 1990-2005 na terenie 57 państw nastąpił w zrost powierzchni p o k ry ty Jasami o 690 tys. k n r.
W tym samym okresie w znacznej liczbie państw nastąpi! duży ubytek po
w ierzchni zajętej przez lasy. Oto „rekor
dziści” pod tym względem: Brazylia (423 tys. km 2), Indonezja (209 tys. km 2), Sudan (88 tys. k n r), Birma (70 tys. k n r), Kongo (69 tys. km 2), Z am bia (67 tys. km 2) oraz Tanzania i Nigeria (po 62 tys. km 2).
Ponadto w 36 krajach ubytki areału leś
nego wynoszą od 6 do 47 tys. km 2, a w dal
szych 38 — od kilkuset km 2 do 6 tys. km 2.
Ogółem na globie ziem skim w ocenia
nym okresie lasy znikły z pow ierzch
ni nieco ponad 1,88 min km 2 (należącej do 82 państw). A zatem ubytek lasów byt 2,7 razy większy od wzrostu powierzchni leśnej.
D l a c z e g o u b y w a l a s ó w ?
Co powoduje wyniszczanie lasów tro
pikalnych nie tylko w Brazylii — bijącej św iatowe rekordy pod tym w zględem
— ale także w innych państwach świata?
Region Amazonii (Brazylia, Boliwia, Kolumbia, Ekwador, Gujana, Peru, W ene
zuela) w analizowanym okresie utracił łącznie lasy na powierzchni 523 tys. km 2.
Niemal wszędzie w Amazonii kardynal
ną przyczyną takiego stanu rzeczy była i jest wysoka dynamika wzrostu produkcji bydła/mięsa, drewna, różnego rodzaju orzechów, a obecnie także biopaliw, w od
powiedzi na zapotrzebowanie m iędzyna
rodowych rynków na te towary i działal
ność karteli pośredniczących w owym procederze, zapewniającym im wyjątkow o wysokie zyski. Oczywiście, odbyw a się
to kosztem wyrębu lasów pod nowe upra
wy i now e pastw iska dla hodowli bydła.
Drugim regionem , szczególnie aktyw
nym w w yniszczaniu lasów, jest Afryka.
Oprócz pięciu państw afrykańskich, wy
m ienionych ju ż w gronie „rekordzistów”, zanik pow ierzchni pokrytej lasami wystą
pi! także na terenie niemal całej części kon
tynentu położonej na południe od Sahary.
Ł ącznie zniknęło tam 582 tys. k n r lasów.
Jest kilka przyczyn wyrębu lasów na te
renie Afryki. Po pierwsze, najszybciej na św iecie w zrasta tam nie tylko zaludnie
nie (o 2,5% corocznie w porównaniu zpo- zostałym i kontynentam i), ale również udział populacji żyjącej poniżej granicy ubóstw a i brak żyw ności. Ponadto ciągle stosuje się tam prym ityw ny sposób rolni
ctw a — prow adzący do szybkiego wyjało
w ienia gleby, a drew no wykorzystywane je s t jak o podstaw ow y surowiec energe
tyczny.
W szystkie te zjaw iska można przypisać nieudolności rządów w poszczególnych j krajach. A le jes t jeszcze inna przyczyna, niezależna od ludności czy rządów w Af
ryce. Jest nią ocieplenie klimatu, za które odpow iedzialność ponoszą państwa za-
\
chodniej cyw ilizacji. Spowodowało ono >
m.in. w ysychanie i pustynnienie obszarów, położonych na południe od Sahary, oraz zw iązaną z tym utratę terenów rolniczych i pastw isk. Ludność opuszcza te obszary i na now ym terenie wycina lasy pod upraw y rolne.
Czy m ożna m ieć nadzieję, że w najbliż
szej przyszłości zostanie wyeliminowany proceder w yniszczania lasów na Iwiecie?
Niestety — nie, bowiem dotąd nie usunięto przyczyn, powodujących to zjawiska C o w ięcej, pojaw ił się nowy czynnikwpo- staci m asow ej produkcji b io p a liw . W nie
których krajach do tego celu wykorzystuje się niem al wyłącznie areały po wyciętych lasach.
prof. dr hab. Anna Mar«
