Kuria Rzymska Jana Pawła II

Edward Sztafrowski

Kuria Rzymska Jana Pawła II

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 33/1-2, 21-81

1990

Prawo Kanoniczne 33 (1990) nr 1—2

KS. EDWARD SZTAFROWSKI

KURIA RZYMSKA JANA PAWŁA II

T r e ś ć : Wstęp. I. Historia Kurii Rzymskiej do Vaticanum II. 1. Od początków Kościoła do KPK 1917 r. 2. Kuria Rzymska w świetle KPK 1917 r. II. Soborowa odnowa Kurii Rzymskiej. 1. Postulaty soborowe. 2. Droga realizacji soborowych postulatów. III. Kuria Rzymska wg Kon­ stytucji Pastor bonus. 1. Cele i zasady odnowy. 2. Normy ogólne. 3. Se­ kretariat Stanu. 4. Kongregacje. Trybunały. 6. Papieskie Rady. 7. Urzędy. 8. Pozostałe instytucje Kurii Rzymskiej. 9. Adwokaci. 10. Instytucje złączone ze Stolicą Świętą. Zakończenie.

Wstęp

K uria Rzym ska stanow i niezrwykle ważną insty tucję, przy pomo­ cy której Papież załatw ia spraw y Kościoła powszechnego; ona też, w jego im ieniu oraz jego autorytetem w ykonuje zadania dla do­ bra i służby Kościołem (por. kan. 360). W 1988 rok u m inęło 400 la t od m om entu kiedy to Papież Sykstus V K onsty tucją Apostol­ ską Im m ensa aeterni Dei (22.1.1588 г.) ustanow ił K u rię Rzymską jako zorganizow aną już instytucję, obejm ującą wówczas piętnaście Kongregacji.

Ja k każda ludzka instytucja, K u ria Rzym ska podlegała w ciągu wieków m odyfikacjom , trzeba było ją reform ow ać, aby stała się organem spraw nie działającym w określonych w aru n k ach życia. Dzieła tego dokonyw ali papieże. Do reform atorów K u rii R zym ­ skiej zalicza się: św. P iusa X (1908 r.), P aw ła VI (1967 r.) i Ja n a P aw ła II (1988 г.). P raw ie w 400-lecie utw orzenia K u rii Rzym skiej, obecny Papież doprow adził do końca soborową odnowę tej in sty tu ­ cji, Apostolską K o nstytucją Pastor bonus, z dnia 28 czerwca 1988 roku i.

Celem niniejszego opracow ania jest ukazanie K u rii Rzym skiej w św ietle powyższej K onstytucji Apostolskiej. M ając jed nak na uwadze całościowe przedstaw ienie tem atu, uwzględniono rów nież k rótko historię tej instytucji, do czego upow ażnia sam dokum ent papieski, k tó ry nie pom ija tego aspektu. Szczególną uw agę zw ró­ cono na posoborową odnowę K u rii Rzym skiej, k tóra m a swoją bogatą i ciekaw ą historię.

I. H istoria K urii R zym skiej do V aticanum II

Tej czcigodnej i wielce zasłużonej instytu cji poświęcono wiele opracow ań m onograficznych, k tó re w ystarczająco ukazują aspekt historyczny, zarów no całej instytucji, jak i poszczególnych wcho­ dzących w jej skład d y k a s te rii2. K orzystając z tego bogatego do­ robku, w ystarczy ogólnie zarysować aspekt historyczny.

1. Od początków Kościoła do K P K 1917 r.

B iskupi Rzymscy, jako N astępcy P iotra, od sam egp początku w y­ konyw ali w jakiś sposób władzę p asterską n ad całym Kościołem. Różny był jed n ak zakres tych spraw „pow szechnych”. Początkow o (zwłaszcza w okresie prześladowań) niew ielki, stą d w ystarczyło skorzystać z pomocy pojedynczych doświadczonych osób, i to w po­ szczególnych w ypadkach. Z w ieku V m am y św iadectw a stw ierdza­ jące, że notariusze rzym scy (najw cześniejsi pomocnicy papieża) otrzym yw ali do w ypełnienia określone m isje o charak terze po­ wszechnym 3.

Obok notariuszy pojaw ili się „defensorzy”, czyli obrońcy (adwo­ kaci) praw Kościoła oraz osób biednych. F u nk cje te w ypełniali n a j­ pierw świeccy, potem duchowni, n a ogół niższych stopni. Gdy idzie o pierw szą dykasterię, to stała się nią K ancelaria Apostolska (IV w.), k tó rej głów nym zadaniem było przygotow yw anie pism apo­ stolskich. Znacznie później (XII w.) pojaw iła się K am era Apostol­ ska, k tó rej B iskupi Rzymscy zlecili sp raw y gospodarczo-finansow e Kościoła 4. W niedługich od siebie odstępach czasu pow stały try ­ bu nały kościelne: n ajpierw Rota Rzym ska (X III/X IV w.), po niej P en iten cjaria Apostolska (jw.) i wreszcie S yg n atu ra Apostolska (XV w.).

Należy osobno wspomnieć o roli jak ą o deg rał konsystorz k a r­ d y n a łó w 5. W X I w ieku stał się ostatecznie organem doradczym Papieża w m iejsce całego prezbiterium rzym skiego. W różny spo­ sób załatw iał on spraw y zlecane przez Ojca świętego. G dy były bardziej skom plikow ane zaczęto tw orzyć kom isje kardynalskie, k tó ­ r e działały już jako stałe organy. Poniew aż ich członkowie sy ste­ m atycznie się zbierali dla załatw ienia spraw , stą d nazw ano je kon­ gregacjam i.

2 Por. m. in. E. S z t a f r o w s k i , Kuria Rzym ska (studium history-

czno-kanoniczne), Warszawa 1981 r., ss. 280. Na końcu tej monografii

można znaleźć bibliografię dotyczącą tej instytucji (ss. 241—256).

3 Tak np. Bonifacy I posyła w 442 r. notariusza Seweryna w charak­

terze lagata do Rufina biskupa Tesalonik.

4 Por. G. F e l i c i , Camera Apostolica, w: Dictionarium morale et canonicum (=DMeC), t. I Romae 1962, ss. 514—515.

P ] Kuria Rzymska 23 P ostępująca centralizacja rządów Kościoła, zw iększała u staw i­ cznie ilość sp ra w załatw ianych przez Stolicę Apostolską, co stało się szczególnie widoczne w XVI w ieku (po soborze trydenckim ). G dy już sam konsystorz nie był w stanie załatw ić w szystkich k ie­ row anych do niego spraw , naw et n a w spom nianych kom isjach, Bi­ skupi Rzymscy zaczęli z nich tw orzyć osobne organy, k tó re otrzy­ m ały oficjalną nazw ę kongregacji: I tak w 1542 rok u P aw eł III powołuje Św ięte Oficjum , a po n im P ius IV u stanaw ia (1564 r.) K ongregację Soboru, pow ierzając jej przede w szystkim zadanie autentycznego w yjaśniania kanonów Soboru Trydenckiego, P ius zaś V K ongregację Indeksu (1571 cc.), a G rzegorz X III K ongregację S p raw B iskupów (1572 r.).

P raw dziw ym wszakże organizatorem i autorem K u rii Rzym skiej stał się S ykstus V (1585— 1590), któ ry w dniu 22 stycznia 1588 ro ­ k u ogłosił w tej spraw ie K onstytucję Apostolską Im m ens a aeterni

Dei 6. Do pięciu już istniejących (piątą sam pow ołał w 1586 r.) do­

łączył dziesięć now ych kongregacji. W te n sposób w ram ach K urii Rzym skiej zaczęło działać piętnaście k o n g re g a c ji7.

N astępcy S ykstusa V pow oływ ali nowe kongregacje lu b inne dy- kasterie, znosili wcześniej powołane. G rzegorz XV ustanow ił w 1622 roku K ongregację Rozkrzew iania W iary, a P ius V II w 1814 ro k u K ongregację N adzw yczajnych S praw Kościelnych 8. Okres ja ­ k i upłynął od p ontyfik atu S ykstusa V do początku dw udziestego w ieku spraw ił, że K u ria Rzym ska — coraz bardziej rozbudow yw a­ n a — potrzebow ała gruntow n ej odnowy.

Dzieła tego podjął się św. P ius X, w ram ach kodyfikacji p ra ­ wa kościelnego, rozpoczętej w 1904 roku. Stało się ono częściową kodyfikacją, zakończoną K onstytucją Apostolską Sapienti consilio z 29 czerwca 1908 r o k u 9. P rzystępując do refo rm y P apież zam ie­ rz ał przede w szystkim dw a cele: 1° dokonać bardziej precyzyjne­ go rozgraniczenia pom iędzy resortem adm inistracy jn y m i sądo­ w ym , oraz 2° dokładniej określić kom petencję poszczególnych dy­ kasterii.

Cel pierw szy osiągnął przez reorganizację (przywrócenie) Roty Rzymskiej, czyniąc z n iej try b u n ał apelacyjny, jak rów nież w skrze­ szenie try b u n ału S y gn atu ry Apostolskiej, k tó ra otrzym ała u p ra w ­ nienia najwyższego try b u n ału . N atom iast cel drugi osiągnął przez ustanow ienie K ongregacji Sakram entów , zniesienie K ongregacji S p raw Biskupów i przeniesienie jej upraw n ień na K ongregację

6 Bullarium Romanum, ed. Taurinensis, t. VIII, Torino 1863, ss. 985— 999.

7 Gdy chodzi o nazwy tych kongregacji, por. E. S z t a f r o w s k i , dz. cyt., s. 10.

8 Por. O. S i m o n e , art. cyt., s. 1014.

9 Kuria Rzymska składała się z 11 kongregacji, 3 trybunałów i 5 rzędów.

K onsystorialną oraz przez bardziej precyzyjne określenie upraw nień urzędów K u rii Rzymskiej.

Zreform ow ana przez P iusa X K u ria Rzym ska obejm ow ała n astę­ pujące g ru p y dykasterii: 1. K ongregacje (św iętego Oficjum, K onsy­ storialna, Sakram entów , Soboru, Zakonów, R ozkrzew iania W iary, Indeksu, Obrzędów, Ceremonii, N adzw yczajnych spraw Kościel­ nych i Studiów kościelnych); 2. T ry b u n ały (Penitencjaria, Rota i S yg n atu ra Apostolska); 3. U rzędy (K ancelaria Apostolska, D a­ taria, K am era Apostolska, S e k re ta ria t S tanu, S ek re ta riat Brew iów do panujących oraz sporządzania pism łacińskich).

P rzed prom ulgacją Kodeksu B enedykt XV poczynił dalsze zm ia­ ny. U stanow ił K ongregację S em inariów (1915 r.), z k tó rą połączył dotychczasową K ongregację studiów. W ten sposób pow stała K o n­ gregacja S em inariów i U n iw e rsy tetó w 10. Tenże Papież wydzielił z K ongregacji R ozkrzew iania W iary dotychczasową jej sekcję, tw o­ rząc odrębną dykasterię: K ongregacja Kościoła Wschodniego. Po­ nadto, w tym sam ym roku zniósł K ongregację Indeksu. W tak zm ienionej form ie K u ria Rzym ska w eszła do K odeksu z 1917 ro ­ ku.

2. K uria R zym ska w św ietle K P K 1917 r.

N orm y dotyczące K u rii Rzym skiej zostały zamieszczone w kan. 242—264, w osobnym rozdziale (V) ty tu łu V II (gdzie jest m owa o najw yższej w ładzy oraz o tych, którzy uczestniczą w niej na pod­ staw ie p raw a kościelnego) księgi II (trak tu jącej o osobach). W ty ­ tule tym jest kolejno mowa: O Papieżu (r. I), O Soborze powszech­ nym (r. II), O k a rd y n ałach (r. III) i O K u rii Rzym skiej (r. IV)...

Zgodnie z postanow ieniem kan. 242 K uria Rzym ska składała się z K ongregacyj, T rybunałów i Urzędów. Zachowano zatem u kład w prow adzony przez Piusa X. K ongregacjom przew odniczył K a rd y ­ nał P refek t, z w y jątk iem trzech, na czele k tó ry ch stał sam Papież (Sw. Oficjum , K onsystorialna i Kościoła Wschodniego). Ponadto w skład kongregacji wchodzili kardynałow ie w charakterze człon­ ków m ianow anych przez B iskupa Rzymskiego. K ażda K ongregacja z a tru d n iała ponadto zespół potrzebnych urzędników (kan. 246). W ram ach K u rii Rzym skiej działały następujące K ongregacje:

1° K ongregacja Świętego Oficjum, k tó rej przew odniczył P a ­ pież (w jego im ieniu kongregacją kierow ał S ekretarz) — jej głów ­ nym zadaniem było strzeżenie w iary i m oralności (por. kan. 247). 2° K ongregacja K onsystorialna, rów nież z Papieżem na czele, otrzym ała kom petencję w spraw ach dotyczących diecezji i b isku ­ pów (por. kan. 248).

10 Motu proprio Seminaria clericorum, z dn. 15.11.1915: AAS 7(1915) 493—495.

[5] Kuria Rzymska 25 3° K ongregacja S akram entów — załatw iała sp raw y w zakresie dyscypliny siedm iu sakram entów (por. kan. 249).

4° K ongregacja Soboru — była kom petentna w spraw ach dyscy­ pliny duchow ieństw a i w iernych (por. kan. 250).

5° K ongregacja S praw Z akonnych — objęła sw oją kom petencją zakony (por. kan. 251).

6° K ongregacja R ozkrzew iania W iary — m iała kom petencję w spraw ach głoszenia E w angelii w k ra ja ch m isyjnych (por. kan. 252).

7° K ongregacja O brzędów — załatw iała sp raw y odnoszące się bezpośrednio do obrzędów w Kościele łacińskim oraz spraw y b ea­ ty fik ac ji i kanonizacji (por. kan. 253).

8° K ongregacja C erem onii — k tó rej powierzono k ierow anie cere­ m oniam i w kaplicy sykstyńskiej i na dworze papieskim , a także św iętym i czynnościam i spraw ow anym i przez kardyn ałów poza p a­ pieską kaplicą (por. kan. 254).

9° K ongregacja N adzw yczajnych S praw Kościelnych, k tó rej p re­ fektem był K ard y n ał S ekretarz S tanu — załatw iała spraw y erygo­ w ania i obsadzania diecezji, gdy konieczne było porozum ienie z w ładzam i świeckim i, a tak że inne spraw y zlecone jej przez P apieża za pośrednictw em S ekretarza S tan u (por. kan. 255).

10° K ongregacja Sem inariów i U niw ersytetów — przejęła sp ra­ w y związane z S em inariam i D uchownym i (gdy nie podlegały K on­ gregacji R ozkrzew iania W iary) oraz uniw ersy tetam i i w ydziałam i kościelnym i zależnym i od Kościoła (por. kan. 256) i 1.

11° K ongregacja Kościoła Wschodniego, k tó rej przew odniczył sam Papież — zastrzeżono jej w szystkie spraw y katolickich Kościołów Wschodnich, tak co do osób, ja k i co do karności oraz obrzędów (por. 257). Na drugim m iejscu Kodeks wyliczał tryb u n ały :

1° P eniten cjaria Apostolska — załatw iała sp raw y zakresu w e­ w nętrznego, zarów no sakram en taln ego jak i pozasakram entalnego, a także dotyczące odpustów (por. kan. 258). P ius XI, znosząc do­ tychczasowe przepisy, na nowo określił stru k tu rę tej dykasterii oraz sposób załatw iania przez nią sp raw 12.

2° Rota Rzym ska — stanow iła try b u n ał apelacyjny (por. kan. 1598).

3° S y g n atu ra A postolska — była sądem kolegialnym (podobnie jak Rota) pow ołanym do załatw iania spraw bądź na mocy w ładzy zw yczajnej, bądź delegow anej (por. kan. 1603). Należy dodać, że rów nież Św ięte O ficjum i K ongregacja O brzędów trak to w an e były w Kodeksie jako try b u n ały , w spraw ach im właściw ych. Trzecią g ru p ę dykasterii stanow iły urzędy:

11 W sprawie studiów wyższych Pius XI wydał (24. 5. 1931 r.) znaną Konstytucję Deus scientiarum Dominus: AAS 23(1931)241 η.

“ Konstytucja Αρ. Quae divinitus Nobis, z dn. 25. 3. 1935 r.: AAS 27(1935) 97—113.

1° K an celaria Apostolska — przygotow yw ała pism a apostolskie, głównie w form ie bulli (por. kan. 260).

2° D ataria Apostolska, kierow ana przez K ard y n ała D atariusza — badała zdatność osób, które m iały otrzym ać beneficja niekonsystor- skie i przygotow yw ała dla nich pism a nadające w spom niane benefi­ cja (por. kan. 261).13

3° K am era A postolska — troszczyła się o dobra i praw a doczes­ ne Stolicy Apostolskiej, zwłaszcza podczas jej opróżnienia (por. kan. 262).

4° S ek re ta riat Stanu, podzielony na trzy sekcje: a) pierw szej przew odniczył S ekretarz K ongregacji N adzw yczajnych S praw Ko­ ścielnych, a załatw iała ona spraw y przedłożone powyższej K ongre­ gacji; b) sekcja druga, pod przew odnictw em S u b sty tu ta załatw iała w szystkie spraw y tzw. zw yczajne i c) trzecia sekcja z K anclerzem brew iów n a czele zajm ow ała się w ysyłaniem brew iów (por. kan. 263).

5° S ek re ta riaty brew iów do panujących i sporządzania pism ła­ cińskich (por. kan. 264). P onadto w K u rii Rzym skiej działały K o­ m isje kurialne:

1° P apieska K om isja In te rp re ta c ji K odeksu p raw a Kanonicznego ustanow iona przez P enedyk ta XV (15. 9.1917 r.).14

2° P apieska K om isja B iblijna — pow ołana przez Leona X III (30.10.1902 r.).i5

3° Kom isja popierania nau k historycznych, ustanow iona przez Leona X III (18. 8. 1883 r.).«

II. Soborowa odnowa K urii R zym skiej

W zrastające coraz szybciej tem po życia dom agało się częstszego niż daw niej przystosow yw ania do zm ienionych w arunków życia s tru k tu r kościelnych. Nic przeto dziwnego, że w zw iązku z ogólną odnową życia kościelnego zaprogram ow aną przez Sobór W aty kań ­ ski II, pojaw iła się rów nież sp raw a refo rm y K u rii Rzym skiej. Tym razem jed n ak przy b rała ona szczególny ch a rak ter, o czym będzie­ m y m ogli się przekonać. R ealizow ana była licznym i aktam i p ra w ­ nym i przez długi okres czasu.

1. P ostulaty soborowe pod adresem K u rii R zym sk iej Już we w nioskach nadsyłanych do Stolicy Apostolskiej, w związ­ ku z zapowiedzią soboru powszechnego, dom agano się zreform ow

a-13 Por. E. S z t a f r o w s k i , dz. cyt., s. 14.

14 Ustanowiona 15. 9. 1917 r. w motu proprio Cum iuris: AAS 9(1917) 483 n.

15 Konstytucją Ap. Vigilantiae: ASS 35ι(19Ό&—3) 204.—Й38.

13 Gdy idzie o inne Komisje, czy organy ogólnokościelne por. Annu-

[7] Kuria Rzymska 27 nia K u rii Rzym skiej i dopuszczenia do niej biskupów diecezjal­ nych 17. M usiało to znaleźć echo w pracach K om isji przygotow u­ jących schem aty dokum entów soborowych. W pierw szej fazie p ra ­ cy (1961 r.) pojaw ił się specjalny (niewielki) schem at; „ W zajem ny

stosunek biskupów i K ongregacji K urii R zym sk iej i®. Spotykam y

w nim jednak tylko propozycję o pow oływ aniu na konsultorów tych dykasterii biskupów , dobieranych z różnych krajów , za pośred­ nictw em K onferencji B iskupich i®. Nie stanow iło to żadnej nowo­ ści, ponieważ w owym czasie członkowie zespołów konsultorskich w kongregacjach reprezentow ali różne k r a j e 20. W następnym schem acie (z 1962 r.) pojaw iła się propozycja pow oływ ania bisku­

pów diecezjalnych rów nież na członków kongregacyj 21. Bez isto t­ nych zm ian weszła ona do schem atu „o biskupach i zarządzie die­ cezjam i” 22.

Dyskusja n ad powyższym schem atem (2—15.11.1963) była b a r­ dzo ożywiona, ale pozostaw ała w fazie w stępnych rozw ażań, po­ nieważ oczekiwano na ostateczne wnioski w dyskusji toczącej się

nad schem atem ko nsty tucji dogm atycznej o Kościele, k tó rej nau k a (zwłaszcza o kolegialności) stanow iła fundam ent dla praktycznych wniosków.

W now ym schemacie (1964 r.) o pasterskich zadaniach biskupów

w Kościele 23, dość szeroko potraktow ano spraw ę „um iędzynarodo­

w ienia” K u rii Rzym skiej 24, w ram ach ogólniejszego zagadnienia:

Biskupi i Stolica Apostolska. W yrażono tu taj rówmież życzenie skie­

row ane do Papieża, aby w K u rii Rzym skiej uczestniczyli biskupi w charakterze członków i konsultorów . Zamieszczona w tym sche­ macie treść w om aw ianej m aterii weszła już bez zm ian do d ek retu o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele. Oto pełna treść stw ierdzeń i postulatów zamieszczonych w tym dokum encie sobo­ rowym :

1° W w ykonyw aniu najw yższej, pełnej i bezpośredniej władzy n ad całym Kościołem B iskup Rzym ski posługuje się dykasteriam i

17 Por. m. in. I. G o r d o n, De Curia Romana renovata, Periodica 58 (1969) 60—61.

18 Quaestiones de Episcopis ac de dioeceseon regimine, Schema De­

creti de rationibus inter Episcopos et SS. Romanae Curiae Congrega­ tiones, Typ. Pol. Vat. 1961.

19 Tamże, s. 8, n. 4.

-° Podkreślił to zresztą sam referent pręzentując schemat. Zaznaczył

jednak, że obecnie będzie to uchwala soborowa.

21 Schema Decreti de Episcopis ac de dioeceseon regimine, Typ. Pol. Vat. 1962, s. 75.

22 Schemat miał taką samą nazwę i uzyskał zatwierdzenie Jana XXIII (22. 4. 1963 r.).

23 Schema Decreti de pastorali Episcoporum munere in Ecclesia, Typ. Pol. Vat. 1964.

K u rii Rzym skiej, k tóre wobec tego w jego im ieniu i mocą jego au to ry te tu pełnią swe obowiązki dla dobra Kościoła oraz posługi św iętych pasterzy.

2° Ojcowie Soboru w yrażają życzenie, by te dykasterie, k tó re w praw dzie św iadczyły ogrom ną pomoc B iskupow i Rzym skiem u i pasterzom Kościoła, zostały zreorganizow ane z większym przystoso­

w aniem do w ym agań czasu, regionów i obrządków , zwłaszcza gdy chodzi o liczbę, nazwę, upraw nienia, w łasny try b postępowania oraz koordynację prac... (n. 9).

3° Skoro te dykasterie ustanow iono dla dobra całego Kościoła, w yraża się życzenie (optatur), by ich członkowie, urzędnicy i kon- sulto rzy .... byli w m iarę możliwości w większym stopniu dobiera­

ni z różnych regioów Kościoła, dla ukazania nap raw d ę powszech­ nego c h a ra k te ru urzędów Kościoła katolickiego, czyli jego ce n tral­ nych organów . P ożądaną jest również rzeczą, by na członków dy­ k asterii dobierać niektó ry ch biskupów , zwłaszcza diecezjalnych, którzy m ogliby obszerniej zdaw ać spraw ę papieżow i z nastaw ienia, prag nień i potrzeb w szystkich Kościołów. W reszcie Ojcowie soboro­ wi uw ażają,że będzie bardzo pożyteczne, jeżeli w spom niane dyka- sterie dadzą więcej posłuchu świeckim , odznaczającym się cnotą i doświadczeniem , tak żeby i oni m ieli odpow iedni udział w sp ra ­ w ach Kościoła” (n. 10).

A zatem p ostulaty Ojców dotyczyły przede w szystkim dwóch spraw , w ram ach których w ysunięto bardziej szczegółowe dezyde­ raty . N ajpierw dom agano się przeprow adzenia reorganizacji K urii R zym skiej, następnie zaś jej „um iędzynarodow ienia”. Reorganizacja m iała w szczególności dotyczyć: 1° liczby dykasterii, 2° ich naz­ wy, 3° upraw n ień i własneg/o try b u postępow ania oraz 4° ko ordy ­ nacji pracy. W zakresie um iędzynarodow ienia dom agano się w szczególności: 1° um iędzynarodow ienia personelu n a w szystkich szczeblach, 2° dopuszczenia biskupów w charakterze członków dy­ k asterii i 3° liczenia się ze zdaniem w iern ych świeckich.

2. Droga realizacji soborow ych postulatów

J a k widzim y Sobór w ysunął szereg k o n k retn ych postulatów w zakresie odnow y K u rii Rzym skiej. N ależy pam iętać o tym , że nie były to w szystkie postulaty. Znacznie głębsze i ważniejsze zw ią­ zane były z ogólnym duchem V aticanum II, k tó ry pod adresem w szystkich in sty tu cji w Kościele w yrażał się przede w szystkim w przyjęciu postaw y służby — „diaconia” . N iełatw o było zrealizo­ wać pierw szą grupę postulatów , jedn ak znacznie tru d n iej było zna­ leźć drogę odnow y w drugim w ypadku.

A. O d n o w a p o d j ę t a p r z e z P a w ł a VI

m Kuria Rzymska 29

szych w ydarzeń w życiu Kościoła, jakim sta ł się o statn i sobór 25. Na jego też b ark i spadł ciężar realizacji pierw szej fazy odnow y so­

borow ej. W zakresie odnow y K u rii Rzym skiej spraw a okazała się bardzo pilna w odniesieniu niek tórych dykasterii.

Podczas Soboru w ielokrotnie atakow ano im iennie Św ięte Ofi- cjum , w ysuw ając pod jego adresem szereg postulatów 26. s tą d P a ­ pież, nie czekając na definityw ne przyjęcie d ek retu soborowego

C hristus Dominus (28.10.1965 r.), zapowiedział (18.10.1965 r.) w

najbliższym czasie reform ę Świętego Oficjum . D okonał jej przez m otu proprio Integrae servandae z dnia 7 g rudn ia 1965 roku 27.

P un k tem wszakże k ulm inacyjnym w realizacji soborowej odno­ w y K urii Rzym skiej przez P aw ła VI była K o nsty tu cja Apostolska

Regim ini Ecclesiae universae, z dnia 15 sierpnia 1967 ro k u 28. K ilka dn i w cześniej (6 sierpnia) ukazało się m otu proprio Pro com perto

sane, dopuszczające niektórych biskupów diecezjalsych do kongre-

gacyj w charak terze członków 29. Odnowiona w spom nianą wyżej K onstytucją Apostolska K u ria Rzym ska p rzedstaw iała się n astę­ pująco:

I. P apieski S e k re ta ria t S tanu i U rząd M iędzynarodow ych S praw Kościelnych.

II. K ongregacje: 1. N auk i W iary, 2. Kościołów W schodnich, 3. Biskupów, 4. S akram entów , 5. Obrzędów, 6. S praw Duchow ień­ stw a, 7. Zakonów i In sty tu tó w Świeckich, 8. N auczania K atolickie­ go (Form acji K atolickiej), 9. Ew angelizow ania Narodów, czyli Roz- krzew iania W iary.

III. S ek retariaty : 1. Jedności Chrześcijan, 2. Dla S p raw N iechrze­ ścijan, 3. Dla Niew ierzących.

IV. R ada Ś w ieckich i P apieska Kom isja studiów „lu stitia et P ax!”

V. T rybunały: 1. S y g n atu ra Apostolska, 2. Rota Rzym ska i 3. P enitencjaria Apostolska.

VI. Urzędy: 1. K ancelaria Apostolska, 2. Z arząd S p raw Gospo­ darczych Stolicy Apostolskiej, 3. K am era Apostolska, 4. Adm ini­ stra c ja P aństw a W atykańskiego, 5. Z arząd Domu Papieskiego i 6. G łów ny Urząd Statystyczny.

Gdy idzie o ogólne uw agi na tem at tej w ielkiej niew ątpliw ie reform y, to trzeba n ajp ierw podkreślić, że na pierw szy plan w y­ sunięto P apieski S e k re ta ria t S tan u i umieszczono obok niego dy- kasterię, k tó ra była z nim już od daw na związana, m ianowicie

25 Za Jana XXIII odbyła się tylko jedna sesja, na której nie ogło­ szono żadnego dokumentu. Paweł VI odbył trzy kolejne sesje i za­ kończył Sobór w dniu 8 grudnia 1965 roku.

26 Por. E. S z t a f r o w s k i , dz. cyt., s. 52.

27 AAS 57 (1965) 952—955 (PKK, t. I, z. 1. nn. 398—417). 28 AAS 59 (1967) 885—928 (jw., t. II, nn.).

daw ną K ongregację N adzw yczajnych S p raw Kościoła, zm ieniając odpow iednio jej nazwę.

Duże zm iany w prow adzono w podstaw ow ym członie K u rii Rzym ­ skiej tj. w kongregacjach. Dotyczyły one nazw y, stru k tu ry i kom ­ petencji. W idoczna jest następnie różnica w liczbie, poniew aż Ko­ deks z 1917 roku wyliczał 11 kongregacji, podczas gdy P aw eł VI pozostaw ił tylko dziew ięć30. Nowością stały się trzy S ekretariaty, jak rów nież R ada Świeckich i P apieska K om isja studiów Iustitia

et Pax. N iem ałe m odyfikacje w prow adzono w odniesieniu do urzę­

dów K u rii Rzym skiej, niew ielkie natom iast w odniesieniu do try ­ bunałów .

Powyższa odnow a stała się pierw szą gen eraln ą odpowiedzią prze­ de w szystkim na postulaty V aticanum II dotyczące reorganizacji K u rii Rzym skiej i jej „um iędzynarodow ienia” . Dodajmy, że m otu proprio Pro cem perto sane dopuściło do poszczególnych kongre- gacyj, w charak terze członków, po siedm iu biskupów diecezjal­ nych 31.

Ja k na początku tego stulecia K onstytucja Apostolska Sapienti

consilio (1908 г.) nie zakończyła reform y, podobnie K onstytucja R egim ini Ecclesiae universae nie dała pełnej odpowiedzi na postu­

laty w ysunięte przez V aticanum II. Co więcej, obecnie dzieło od­ now y tej in sty tu cji nastręczyło znacznie w ięcej trudności, urosło do m iary dużego problem u.

Paw eł VI uznał za w skazane kontynuow anie reorganizacji K urii Rzym skiej. W dniu 8 m aja 1969 roku, K onstytucją Apostolską

Sacra R itu u m C ongregatio33 podzielił K ongregację Obrzędów na

dwie odrębne: S praw K u ltu Bożego i S p raw K anonizacyjnych. W skutek tego liczba kongregacyj wzrosła do dziesięciu. Nie trw ało to jednak długo, bo już 11 lipca 1975 roku tenże Papież dokonał połączenia K ongregacji S praw K u ltu Bożego z K ongregacją S ak ra­ m entów , tw orząc z nich jedną o nazw ie: K ongregacja S akram entów i S praw K u ltu Bożego.33 Do tej sp raw y w ypadnie nam jeszcze powrócić ,bo Ja n P aw eł II rozdzielił te K ongregacje (1984 r.), a po­ tem z pow rotem je połączył. M am y w tym jed en z przykładów jak tru d n e były decyzje w zakresie podejm ow ania reorganizacji K u rii Rzym skiej.

Motu proprio Quo apitus (27.2.1973 r . ) 34 zniosło K ancelarię A postolską, przenosząc jej zadania na P ap ieski S ek re ta riat Stanu.

30 Została zniesiona Kongregacja Ceremonii, a Kongregację Nadzwy­ czajnych Spraw Kościelnych połączono z Sekretariatem Stanu (unią personalną) jako Urząd Międzynarodowych Spraw Kościelnych.

31 Odnośnie do Kongregacji Zakonów i Ewangelizowania Narodów obowiązywały szczególne normy (por. PPK, t. II, z. 1, nn. 1466 i 1468).

32 AAS 61(1969) 297—305 (PPK, t. II, z. 1, nn. 1694—1733). 33 AAS 67(1975) 417—420 (PPK, t. VIII, z. 1, nn. 14573—14581). 34 AAS 65 (1973) 113—116 (PPK, t. VI, z. 2, nn. 11036—11047).

[Π] Kuria Rzymska 31 W ten sposób p rzestała istnieć najstarsza dykasteria, k tó rej zada- riîa już w cześniej przejął w znacznej części S e k re ta ria t Stanu. Z kolei P aw eł VI dokonał (10.12.1976 r.) reorganizacji R ady Świec­ kich i Papieskich K om isji studiów Iustitia et Pax, tw orząc dwa odrębne organy: P apieska R ada Św ieckich i P apieska Kom isja

Iustitia et P ax.35 Nieco wcześniej (11.1.1973 r.) w ram ach Rady

Św ieckich pow ołał P apież Radę d/s Rodziny 3β.

P aw eł VI, którego słusznie trzeba nazwać jednym z w ielkich re ­ form atorów K u rii R zym skiej, zdaw ał sobie z tego spraw ę, że to czego dokonał nie jest jeszcze pełnym rozw iązaniem spraw y. B yły to przede wszystkim doraźne rozwiązania, m ające na uw adze sp raw ­ niejsze i bardziej przystosow ane do współczesnych w arun kó w dzia­ łanie tej w ielkiej instytucji. Wciąż konieczne potrzebne były g ru n - tow niejsze zm iany, sięgające bardziej dogłębnie podstaw tej in ­ stytucji. W 1974 roku P aw eł VI powołał specjalną Kom isję, ce­ lem przygotow ania tak iej zasadniczej odnowy. P odjęła ona p ra ­ cę, ale nie doprow adziła jej do końca za p o nty fik atu tego P a ­ pieża.

B. K o n t y n u a c j a o d n o w y p r z e z J a n a P a w ł a II Ja n P aw eł II, łącząc w swoim im ieniu im iona dwóch swoich w iel­ kich poprzedników , chciał tym sam ym zaznaczyć, że będzie kon­ tynuow ał podjęte przez nich dzieło. Z aw ierało się ono przede w szystkim w słow ach „odnowa życia kościelnego”. Zaczął więc rów nież realizow ać odnowę K u rii Rzym skiej, pragn ąc doprowadzić ją do szczęśliwego końca. W tym działaniu m ożna w skazać jakby dwa odcinki. P odejm ow ał więc w dalszym ciągu ko n k retn e akty uspraw niające i poszerzające działalność tej instytucji, obok zaś tego zabiegał o kontynuow anie prac Kom isji przygotow ującej tę bardziej zasadniczą odnowę. N ajpierw zapoznam y z ko nkretnym i aktam i papieskim i dotyczącym i pierw szego odcinka.

T rzym ając się wedle możliwości chronologii, trzeb a n ajpierw wskazać n a dyk asterię zajm ującą się spraw am i rodziny. J a k po­ przednio w spom niano P aw eł VI powołał w 1973 ro k u R adę d/s Ro­ dziny. W praw dzie od początku była ona odrębnym organem , ale zw iązana została z R adą Św ieckich i m iała wspólnego z n ią prze­ wodniczącego. J a n P aw eł II n ad ał samodzielność tej d ykasterii (9.5.1981 r.) pow ołując ją jako P apieską R adę Rodzin (Pontifi­ cium Consilium pro F a m ilia )37. O trzym ała ona w łasnego K ard yn ała Przewodniczącego, wspom aganego przez S ek retarza oraz przez

Wi-35 W tym samym dniu ukazały się dwa pisma papieskie (motu pro- prio) Apostolatus peragendi — AAS 68(1976) 694—696 i Iustitiam et Pacem — AAS 68(1976) 700—703.

M Por. E. S z t a f r o w s k i , dz. cyt., s. 179.

ceprzewodniczącego P apieskiej R ady Świeckich. Członkam i tej in ­ sty tu cji stali się w ierni świeccy (mężczyźni i kobiety), zwłaszcza żyjący w m ałżeństw ie, dobrani przez P apieża z różnych części św iata. Przydzielono jej również w łasny zespół konsultorów , w śród k tórych są przede wszystkim eksperci w spraw ach rodziny. Głów­ nym zadaniem R ady jest troska o duszpasterstw o i apostolstwo ro ­ dzin, w oparqiu o naukę i w skazania M agisterium Kościoła 38.

Papież pow ołał kilka nowych organów ogólnokościelnych. P is­ mem skierow anym do S ekretarza S tan u 20. 5. 1982 r. ustanow ił P apieską R adę d/s K u ltu ry (P ontificium C onsilium pro C ultura). O bejm uje ona Prezydium , K om itet W ykonawczy i Radę M iędzyna­ rodową. G łów nym jej zadaniem jest ożywiać Kościół w stale od­ naw ianym spotkaniu zbawczego orędzia E w angelii z wielością k u l­ tu r oraz poszukiw anie nowych dróg dialogu kulturow ego i u trz y ­ m yw anie łączności z wszystkim i ludźm i dobrej w o lir9.

Na terende P aństw a W atykańskiego została powołana (22. 10. 1983 r.) instty u cja zw ana W atykańskie C en trum Telew izyjne (Cen­ tru m Televisificum Vaticanum ), którego głów nym celem jest roz­ w ój telew izji w atykańskiej, aby m ogła podjąć na szeroką skalę działalność zgodnie z m yślą Kościoła 40. W zw iązku z prom ulgacją nowego K odeksu J a n P aw eł II powołał P apieską Kom isję In te r­ p retacji K odeksu P raw a Kanonicznego (2.1.1984 r.) 41.

W dniu 5 kw ietnia 1984 roku Papież podjął decyzję podzielenia na dw ie odrębne K ongregacji S akram entów i S praw K u ltu Bożego, tj. n a K ongregację S akram entów i K ongregację S praw K u ltu Bo­ żego. P rzypom nijm y że połączenia tych d yk asterii dokonał k ilk a la t wcześniej (1975 r.) P aw eł VI. W k ró tk im Piśm ie Apostolskim (hirograf) Ja n P aw eł II ogólnie tylko zaznaczył, że w ym agają tego względy pastoralne. Nie jest wykluczone, że w pływ na tę decyzję m iał p ro jek t zaw arty w schem acie odnow y K urii Rzym skiej z 1985 roku, któ ry na pewno był już wcześniej w ysuw any przez K o­ misję.

Przez m otu proprio D olentium ho m in um (11.2.1985 r.) Ojciec św ięty ustanow ił P apieską Kom isję A postolstw a Służby Zdrow ia. Została ona połączona z P apieską R adą Świeckich ,zachowując jednak w łasną n atu rę i ch arak ter w podejm ow aniu i kierow aniu powierzoną jej działalnością 43.

K u ria Rzym ska oraz inne in stytu cje cen tralne są bezwzględnie konieczne do kierow ania Kościołem powszechnym . N iełatw e jed­ n ak okazuje się przystosow anie ich do zm ieniających się w a ru n ­

88 Tamże, n. I.

89 AAS 74(1982) 686—687. 49 AAS 75(1983) 44. 41 Tamże, s. 433—434.

[13] Kuria Rzymska 33 ków życia. P odejm ow ane w pierw szym okresie posoborowym ak ty związane z odnową K u rii Rzym skiej m iały ch a ra k te r głów nie do­ raźnych rozwiązań, nie zaś bardziej gruntow nych zm ian sięgają­ cych podstaw te j instytu cji. J a k już wspom niano zdaw ał sobie z tego spraw ę P aw eł VI, skoro w 1974 ro k u pow ołał specjalną Kom isję celem przygotow ania takiej zasadniczej odnowy. Podjęła ona działalność , ale za jego p ontyfikatu nie doprow adzono prac do zamierzonego celu 44.

J a n P aw eł II p odjął rozpoczęte dzieło. S praw a ta stała się przedm iotem konsultacji na dwóch konsystorzach: w 1979 i 1982 roku. Pism em skierow anym do S ekretarza S tanu, Ojciec św ięty powołał (12.11.1983 r.) K om isję na czele k tó rej stan ął kard . A ure­ lio S a b a tta n i45. W yznaczono jej zadanie dogłębnego przeanalizow a­ nia K onstytucji Apostolskiej P aw ła VI R egim ini Ecclesiae u n iver­

sae, w oparciu o sugestie w ysunięte n a w spom nianych konsysto­

rzach. Również sam Papież podał szereg wskazów ek co do k ieru n k u odnow y tej in s ty tu c ji46.

K om isja rozpoczęła sw oje prace 9 lutego 1984 roku i odbyła 53 posiedzeń, k tó re objęły w sum ie około 220 godzin p racy kole­ gialnej. Jej owocem stał się schem at Prawo szczególne dotyczące

K urii R zym sk iej (Schem a Legis peculiaris de Curia Romana). J a k

zobaczymy nie był on ostatnim etapem prac n ad odnow ą tej in ­ stytucji. W ypada jednak zapoznać się zwłaszcza z propozycjam i dotyczącym i term inologii i s tru k tu ry tego o rg an u wspom agającego Papieża.

S chem at poprzedza obszerna relacja na tem at rew izji K onsty­ tucji Apostolskiej R egim ini Ecclesiae universae (Relazione sulla revisione della C onstituizione ApostoMca R egim ini Ecclesiae un i­

versae). Po niej n a stęp u je sam schem at p raw a szczególnego. Na

początku zamieszczono „N orm y generalne” („Normae gen erales”) określające ogólną s tru k tu rę i działanie K u rii Rzym skiej (art. 1—31). Z kolei schem at wylicza poszczególne dykasterie, określając ich s tru k tu rę i kom petencję. J e st charakterystyczne, że nie zostały one ujęte — co m iało m iejsce dotychczas — w pew ne grupy, co zawsze zaznaczał ty tuł, np. K ongregacje, T ry b u n ały itd. Wyliczono 30 następujących dykasterii:

1. S ek re ta riat A postolski — Secretaria Apostolica.

2. K ongregacja N auki W iary — Congregatio de Doctrina Fidei. 3. K onkregacja Posługi Biskupów — Congregatio de episcopo­

ru m m unere.

43 AAS 77(1985) 457—461.

44 Por. Schema Legis peculiaris de Curia Romana, Typis Polyglottis

Vaticanis 1985, s. 3.

45 W jej skład wchodził m. in. bp Z. G г о с h o 1 e w s к i.

43 Por. Schema Legis ..., jw., s. 4.

4. K ongregacja Kościołów W schodnich — Congregatio de Eccle­

siis Orientalibus.

5. K ongregacja Ew angelizow ania N arodów czyli Rozkrzewiania W iary — Congregatio de G entium Evangelizatione seu de Propa­

ganda Fide.

6. K ongregacja Stosunków z P ań stw am i — Congregatio de Ra­

tionibus cum C ivitatibus.

7. K ongregacja Posługi P rezbiterów i Diakonów — Congregatio

de P resbyterorum et Diaconorum m unere.

8. K ongregacja Życia konsekrow anego i Apostolskiego — C on­

gregatio de V ita Consecrata et Apostolica.

9. K ongregacja Apostolstw a Św ieckich — Congregatio de Laico-

rum Apostolatu.

10. K ongregacja S akram entów — Congregatio de Sacramentis. 11. K ongregacja S praw K ultu Bożego — Congregatio de C ultu

Divino.

12. K ongregacja Form acji K atolickiej — C ongregatio de In sti­ tu tion e Catholica.

13. K ongregacja S praw K anonizacji Św iętych — Congregatio de

Causis Canonizationis Sanctorum .

14. P en iten cjaria Apostolska — Paenitentiaria Apostolica. 15. N ajw yższa D ykasteria Spraw iedliw ości czyli T ry bu nał Sy­ g n a tu ry Apostolskiej — S u p rem u m Iustitiae Dicasterium seu T ri­

bunal Signaturae Apostolicae.

16. A postolski T rybunał A pelacyjny czyli Rota Rzym ska —

T ribunal A postolicum A ppellationis seu Rota Romana.

17. P apieska R ada In te rp re ta c ji P raw a — P ontificium Consi­

lium de Legibus Interpretandis.

18. P apieska Rada Jedności C hrześcijan — P ontificium Consi­

lium ad U nitatem C hristianorum Fovendam.

19. P apieska R ada Dialogu m iędzy Religiam i — P ontificium

C onsilium pro Dialogo in ter Religiones.

20. P apieska R ada dla N iew ierzących — P ontificium C onsilium

pro non C redentibus.

21. P apieska R ada Rodzin — P ontificiu m C onsilium pro Fam i­

lia.

22. P apieska Rada Spraw iedliw ości, P okoju i C hrześcijańskiej Miłości — P ontificium C onsilium de Iustitia, Pace et Christiana

Caritate.

23. P apieska R ada K u ltu ry — P ontificiu m C onsilium pro C ul­

tura.

24. P apieska R ada Środków Społecznego P rzekazu — P o n tifi­

cium C onsilium pro C om m unicationibus Socialibus.

25. P apieska Kom isja Opieki Duchowej nad M igrantam i i P od­ różnym i — Pontificia Commisio pro S p iritu ali M igratorum atque

[15] Kuria Rzymska 35 26. P apieska K om isja Apostolstw a Służby Zdrow ia — Pontificia

Commissio de A postolatu pro Valetudinis A dm inistris.

27. K am era Apostolska — Camera Apostolica.

28. P re fe k tu ra Domu Papieskiego — P raefectura Pontificalis

Domus.

29. P re fe k tu ra S praw Gospodarczych Stolicy Św iętej — Prafec-

tura R erum O econom icarum Sanctae Sedis.

30. A dm inistracja P ań stw a W atykańskiego — A dm in istra tio Pa­

trim onii Sedis Apostolicae.

W ypada uczynić kilka spostrzeżeń, k tóre się w prost narzucają gdy m am y w pam ięci dotychczasowe nazew nictw o i u k ład K u rii Rzymskiej. W k ilk u w ypadkach spotykam y zupełnie now ą term ino­ logię. Dotyczy to zwłaszcza trzech następujących K ongregacji: 1° K ongregacja Posługi B iskupów (dotychczas: K ongregacja Bi­ skupów), 2° K ongregacja Posługi P rezbiterów D iakonów (dotych­ czas: K ongregacja S p raw Duchowieństwa), 3° K ongregacja Życia K onsekrow anego i Apostolskiego (dotychczas: K osgregacja Zakonów i Instytutów Świeckich). Nazwa trzeciej z wyliczonych wyżej zo­ stała jedynie dostosowana do term inologii już wcześniej przyjętej. Dwie pierw sze propozycje w ydają się ciekawe, zwłaszcza z racji w prow adzenia słowa „posługa” — m unus. P róbow ano naw iązać w ten sposób do ducha Soboru W atykańskiego II.

Jeśli idzie o układ, to trzeba zwrócić uw agę na to, że spraw y dotyczące w iernych św ieckich proponuje się tu ta j przekazać K on­ gregacji A postolstw a Św ieckich (dotychczas stanow iły one kom pe­ tencję R ady Świeckich). W tak im układzie w szystkie nru-

РУ rozróżniane w ram ach L udu Bożego (duchowni, „zakonnicy” i w ierni świeccy) m iałyby swoje dykasterie w śród kongregacyj. Inna ważna m odyfikacja dotyczy utw orzenia now ej K ongregacji

de Rationibus cum C ivitatibus — , Stosunków z P ań stw am i”. W

tej sytuacji m am y pow rót do sta n u jaki był w K odeksie z 1917 noku. Powyższa bowiem dykasteria jest odpow iednikiem „K ongre­ gacja nadzw yczajnych S praw Kościelnych — Congregatio pro n e­

gotiis ecclesiasticis extraordinariis (кап. 255).

Z aprezentow any wyżej Schem at odnowy K u rii Rzym skiej, nie uzyskał aprobaty. Został poddany ocenie w ielu osób i instytucji, w tym także p len arnem u zebraniu kardynałów w 1985 roku i n ad ­ zw yczajnej sesji Synodu Biskupów , k tóra się zebrała dla uczczenia X X rocznicy zakończenia Soboru W atykańskiego I I 47.

Z kolei Ja n P aw eł II powołał Komisję K ardynalską, ab y roz­ ważyła w szystkie uw agi i wnioski, jakie napłynęły w zw iązku ze w spom nianą wyżej konsultacją a także opinie niektórych osób p ry ­ w atnych. Owocem ty ch p rac stał się now y p ro jek t Praw a szczegól­

nego K urii R zym sk iej, bardziej dostosowany do nowego K odeksu

p raw a kanonicznego 48. T en w łaśnie elab o rat został prom ulgow any K onstytucją Apostolską P asto r bonus (28.6.1088 r.) — w czterech- setn ą rocznicę ogłoszenia K onstytucji Apostolskiej S ykstusa V

Im m ensa aeterni Dei, w osiem dziesięciolecie K onstytucji św. P iu ­

sa X Sapienti nosilio i w niedługim czasie po upływ ie dw udzie­ stolecia od w y dania K onstytucji P aw ła VI R egim ini Ecclesiae u n i­

versae, z k tó rą obecna K onstytucja J a n a P aw ła II ściśle się łączy,

ponieważ obydw ie w jakiś sposób m ają swój początek w Soborze W atykańskim ” 49.

III. Kuria Rzymska według Konstytucji „Pastor bonus’’

Ja n P aw eł II doprow adził do szczęśliwego końca dzieło odnowy K u rii Rzym skiej. Nie oznacza to, że w przyszłości nie trzeba bę­ dzie w prow adzać żadnych zmian, zwłaszcza w s tru k tu rz e te j in sty ­ tucji, niem niej jed n ak m ożna i należy powiedzieć, że została za­ kończona jej reform a w św ietle w ym agań postaw ionych przez So­ bór W atykański II. K onstytucja zaw iera n a początku obszerne w prow adzenie w k tó ry m spotykam y w ażne w yjaśnienia dotyczą­ ce zwłaszcza celu obecnej reform y. Po tym w prow adzeniu nastę­ pu ją norm y ogólne, a po nich norm y szczegółowe dotyczące po­ szczególnych dykasterii. Pod koniec jest m owa o instytu cjach zw ią­ zanych ze Stolicą A postolską. Je st tu ta j rów nież specjalny p unkt o adw okatach. W form ie załączników uw zględniono dwie spraw y:

1. D uszpasterskie znaczenie naw iedzenia P rogów Apostolskich oraz 2. o Pom ocnikach Stolicy A postolskiej jako o wspólnocie pracy.

1. Cele i zasady odnow y

P u n k te m w yjścia stało się przypom nienie podstaw ow ej wypo­ wiedzi V aticanum II n a tem at K u rii R zym skiej: ,,W w ykonyw aniu najw yższej, p ełnej i bezpośredniej w ładzy n ad całym Kościołem Biskup Rzym ski posługuje się d y k asteriam i K u rii Rzym skiej, k tóre wobec tego w jego im ieniu i m ocą jego a u to ry te tu pełnią swoje zadanie dla dobra Kościołów i posługi św iętych pasterzy” 50.

Z tego stw ierdzenia w ynika, że zadanie K u rii Rzym skiej, cho­ ciaż nie należy do w łasnej konstytucji Kościoła na podstaw ie praw a Bożego, to jed n ak posiada ch a rak ter praw dziw ie kościelny skoro od P asterza Kościoła Powszechnego czerpie zarów no swoje istn ie­ nie jak i kom petencję. O tyle bowiem istnieje ona i pracuje, o ile pozostaje w odniesieniu do posługi P iotrow ej i na niej się opiera. Ponieważ zaś posługa P iotra, jako „sługi sług Bożych”, jest w y­ konyw ana, czy to w stosunku do Kościoła powszechnego czy to

48 Tamże, jw., s. 849. 49 Tamże.

[17] Kuria Rzymska

w stosunku do biskupów całego Kościoła, także K u ria Rzym ska, służąc następcy P io tra, odnosi się do Kościoła powszechnego i m a na uwadze w spom aganie biskupów .

Jasno stąd w ynika, że głów ną cechą w szystkich i poszczególnych dykasterii K u rii R zym skiej jest ich c h a ra k te r m inisterialny . Ten zaś ch a rak ter w yrażający się w służbie lub w podejm ow aniu roli narzędzia, tym bardziej i skuteczniej jest realizow any, im bardziej zgodnie i w iernie sta ra się ona dostosować do woli Papieża. Z tym łączy się ch a ra k te r ,.zastępczy”. W ładzę bow iem jak ą otrzym uje od B iskupa Rzymskiego, w ykonuje w bardzo ścisłej i n a tu ra ln e j z nim łączności. Będąc zaś narzędziem w w ykonyw aniu w ładzy przez Papieża K u ria Rzym ska m a odniesienie do posługi biskupów , jak rów nież w szystkich Kościołów party k u larn y ch . Z tej racji m usi się staw ać coraz bardziej pomocna w naw iązyw aniu wspólno­ ty m iędzy Papieżem i biskupam i. K u ria Rzymska, k tó rej dykasterie obejm ują w ielu biskupów , stw arza odpow iednie w a ru n k i do k on ­ kretnego zrealizow ania „uczucia kolegialnego”, jakie pow inno zaist­ nieć między biskupam i oraz ich głową, tj. Biskupem Rzymskim. Te fundam en talne stw ierdzenia stanow iły jednocześnie podsta­ wę dla kontynuow anej od dłuższego już czasu odnow y K u rii Rzym ­ skiej o partej na nauce V aticanum II. Główne zadanie K u rii przy­ biera ch a ra k te r eklezjalny. Nie da się jednak ono zrealizow ać bez współpracy ze stron y całego Kościoła, k u k tó rem u to zadanie jest ukierunkow ane. Skoro K u ria Rzym ska m a obow iązek naw iązyw a­ nia łączności ze w szystkim i Kościołami, to rów nież pasterze Ko­ ściołów p arty k u larn y ch , w inni utrzym yw ać ścisłe k o n tak ty z tą instytucją. Pow inno to prow adzić do spotęgow ania w spólnoty m ię­ dzy wszystkim i.

P rom ulgując K o nstytucję Apostolską, zaw ierającą norm y okreś­ lające stru k tu rę i działanie odnowionej K u rii Rzym skiej, J a n P a ­ w eł II m iał n a uw adze to, b y odpow iedziała o na postulatom nasze­ go czasu, uw zględniając zm iany, jakie zaistniały po w ydaniu K on­ stytucji P aw ła VI R egim ini Ecclesiae universae. P rag n ą ł następnie, aby w tej odnowie zostały uw zględnione rów nież zm iany przepisów Kościoła w prow adzone przez now y Kodeks p raw a kanonicznego.

Chodziło z kolei o to, by daw ne dykasterie oraz insty tucje K u rii bardziej zostały przystosow ane do osiągnięcia celów, dla k tó rych zostały powołane, co w ym agało dokładniejszego rozdzielenia i o k re­ ślenia zakresu ich działania. T rzeba też było na nowo przem yśleć i uporządkow ać działanie ty ch organów , k tó re pow stały w okresie posoborowym 81.

51 Por. Z. G r o c h o l e w s k i , bp, Zreformowana Kuria Rzymska w służbie Kościoła powszechnego, w: L’Osservatore Romano (wyd. polskie) nr. 6 z 1988 r., s. 26.

2. N orm y ogólne

K uria Rzym ska jest zespołem dyk asterii oraz instytucji, które świadczą pomoc B iskupow i R zym skiem u w w ykonyw aniu przez niego najw yższej posługi pasterskiej dla dobra i w służbie Ko­ ścioła powszechnego i Kościołów p arty k u larn y ch , przez co um ac­ nia się jedność w iary i w spólnota L u d u Bożego, a tak że ożyw ia się m isja w łaściw a Kościołowi w świecie (art. 1).

Na pewno m am y tu ta j bardziej pogłębioną eklezjalnie definicję K u rii Rzym skiej, różną w yraźnie od tych, k tó re zamieszczano do­ tychczas w dokum entach Stolicy A postolskiej 52.

A. S t r u k t u r a d y k a s t e r i i

Przez dykasterie rozumie się : S ek re ta riat Stanu, Kongregacje, T rybunały, R ady i Urzędy, tj. K am erę Apostolską, A dm inistrację Dóbr Stolicy Apostolskiej i Z arząd S praw G ospodarczych Stolicy Św iętej.

D ykasterie są praw nie między sobą rów ne. Do insty tucji K u ­ rii Rzym skiej dochodzą: Z arząd Domu Papieskiego oraz U rząd d/s N abożeństw Papieskich (art. 2). M ając na uw adze poprzednią K on­ sty tu cję (Paw ła VI) trzeba zaznaczyć, że obecna zrów nała praw n ie m iędzy sobą w szystkie d y k a s te rie 53.

Na czele dykasterii K ardynał P re fe k t lub A rcybiskup Przew od­ niczący. P onadto w jej skład wchodzi zespół kardy nałów i n iektó­ ry ch biskupów oraz Sekretarz. M ają oni do dyspozycji konsultorów , a w spom agają ich wyżsi i niżsi urzędnicy. In ną s tru k tu rę jakiejś dy kasterii może określać jej szczególny ch a rak ter lub specjalne praw o. W pierw szym w ypadku do zespołu pew nych dy kasterii włącza się duchow nych oraz innych w iernych. G dy jednak chodzi o kongregacje, to w łaściw ym i ich członkam i są kardynałow ie i bi­ sk u p i (art. 3). I w tym w ypadku spotykam y nowość w stosunku

do poprzednich norm .

P re fe k t lub przew odniczący k ieru je dyk asterią i w ystępuje w jej im ieniu. S ekretarz, w spierany przez podsekretarza, świadczy pomoc prefektow i lub przewodniczącemu w załatw ianiu sp raw da­ n ej dykasterii i kierow aniu personelem (art. 4).

P re fe k t lub przewodniczący, zespół członków, sek retarz oraz inni wyżsi urzędnicy, jak również konsultorzy, są m ianow ani przez P apieża na pięciolecie. K ardynałów przełożonych uprasza się, aby po ukończeniu siedem dziesiątego piątego roku życia, przedstaw ili Biskupow i R zym skiem u rezygnację z urzędu. Papież podejm ie od­

52 Por. np. Konstytucja Ap. Regimini Ecclesiae universae, I, 1 (PPK, t. II, z. 1, η. 1484).

53 Konstytucja Pawła VI przyznawała to kongregacjom: I, 1 (jw., m. 1485).

[19] Kuria Rzymska 39 powiednią decyzję, po rozw ażeniu w szystkich okoliczności. Pozo­ stałe osoby zajm ujące kierow nicze stanow iska, a także sekretarze tracą swój u rząd po ukończeniu siedem dziesiątego piątego ro k u życia. Członkowie dy kasterii kończą swoje funkcje z chw ilą prze­ kroczenia osiem dziesiątego roku życia. Ci jednak, k tó rzy z racji spraw ow anej fu nk cji są złączeni z jakąś dykasterią, p rzestają być członkam i od m om entu utracen ia funkcji (art. 5,.

W w ypadku śm ierci P apieża tra c ą sw oje fu nkcje wszyscy prze­ łożeni i członkowie dykasteryj. Nie dotyczy to K am erłinga Ko­ ścioła Rzymskiego i W ielkiego P enitencjarza, którzy w dalszym cią­ gu załatw iają zw yczajne spraw y, przedkładając K olegium K a rd y ­ nalskiem u to, co należałoby przedstaw ić Papieżow i. S ekretarze podejm ują zw yczajny zarząd dykasterii, załatw iając tylko spraw y zwyczajne; w ym agają oni jed nak zatw ierdzenia ze stro n y nowego Papieża, w ciągu trzech m iesięcy od jego w yboru (art. 6).

Na członków d y k asterii dobiera się kardynałów , zarów no prze­ byw ających w Rzymie, jak i poza nim, a do nich dołącza się nie­ których biskupów zwłaszcza diecezjalnych, posiadających szcze­ gólną biegłość w spraw ach, o k tóre chodzi. Ponadto, zgodnie z cha­ ra k terem danej dykasterii, do zespołu jej członków dołącza się nie­ który ch duchow nych oraz innych w iernych, z ty m wszakże za­ strzeżeniem , że to ,co dom aga się w ykonyw ania w ładzy rządzenia, jest zarezerw ow ane tym, którzy posiadają święcenia (art. 7).

Przez „innych w iernych trzeba rozumieć zarów no „zakonni­ ków ”, jak i w iernych świeckich, obojga płci. W śród duchow nych mogą być także diakoni. Zgodnie z postanow ieniem cytowanego już art. 3 § 3, członkam i kongregacyj we właściw ym tego słowa („Mem­ bra proprie dicta”) są kardynałow ie i b is k u p i54.

K onsultoram i m ianuje się duchow nych lub innych w iernych, od­ znaczających się wiedzą i roztropnością. Na ile to możliwe należy m ieć na uwadze zasadę powszechności (art. 8).

Na urzędników dobiera się w iernych, duchow nych lub świec­ kich, odznaczających się cnotą, roztropnością, potrzebną wiedzą, po­ tw ierdzoną ty tu łam i akadem ickim i — możliwie z różnych k ra ­ jów, tak aby K uria Rzym ska ukazyw ała powszechny c h a ra k te r K o­ ścioła. Zdatność kandydatów u stała się w razie potrzeby w odpo­ wiedni sposób. Kościoły p arty k u la rn e, przełożeni in sty tu tó w życia konsekrow anego oraz stow arzyszeń apostolskich pow inny św iad­ czyć pomoc Stolicy A postolskiej, pozw alając swoim w iernym lub członkom na podejm ow anie, gdy zaistnieje potrzeba, pracy w K u rii Rzymskiej (art. 9).

K ażda dykasteria posiada w łasne archiw um , w k tó ry m przecho­ 54 Obecnie mamy jasne stwierdzenie w tej materii. Według Konsty­ tucji Regimini Ecclesiae Universae „biskupi diecezjalni” byli mianowani członkami dla „sesji plenarnych” (I, 1, § 3 — PPK, t. II, z. 1, n. 1488).

w u je się w m iejscu bezpiecznym, i zgodnie ze współczesnymi w y ­ m ogam i, nadesłane dokum enty oraz odpisy tego wszystkiego, co jest w ysyłane. P ow inien być sporządzony w ykaz w szystkich ak t znajdujących się w archiw um (art. 10).

В. O b o w i ą z u j ą c a p r o c e d u r a

A rty k u ły 11—21 określają sposób postępow ania w poszczególnych dykasteriach. Zgodnie z a rt. 11 w szystkie ważniejsze spraw y są zarezerw ow ane dla zebrania (zespołu) generalnego, uw zględniając c h a ra k te r każdej dykasterii. Na sesje plenarne, odbyw ane wedle możności jeden raz w roku, dla załatw ienia sp raw posiadających ch a rak ter zasady ogólnej, jak rów nież innych oznaczonych przez P refek ta lub Przewodniczącego, pow inni być zw ołani w odpow ied­ nim czasie wszyscy członkowie. N atom iast n a sesje zw yczajne w y ­ starczy zwołać członków przebyw ających ak tu aln ie w Rzymie. We w szystkich sesjach zespołu S ekretarz uczestniczy z p raw em udzia­ łu w głosowaniu.

Z adaniem konsultorów oraz im podobnych je st p ilne przestudio­ w anie przedłożonej spraw y i sporządzenie w niosku, z reg uły pisem ­ nego. G dy jest to w skazane oraz zgodnie z ch arak terem każdej dy kasterii konsultorzy m ogą być w ezw ani na w spólne spotkanie, celem kolegialnego przedyskutow ania przedłożonych spraw i — gdy jest to w skazane — w yrażenia w spólnego zdania. W poszcze­ gólnych w ypadkach m ożna prosić innych o w yrażenie opinii, cho­ ciaż n ie należą do zespołu konsultorów , ale odznaczają szczególną biegłością w odniesieniu do rozw ażanej sp raw y (art. 12).

D ykasterie, każda zgodnie z w łasną kom petencją, ro zp atru ją s p ra ­ wy, k tó re ze w zględu na szczególne swoje znaczenie, z n a tu ry sw ojej lub przez praw o ,są zarezerw ow ane Stolicy Apostolskiej, a także te spraw y, któ re przekraczają granice kom petencji poszcze­ gólnych biskupów lub ich zespołów o raz te, k tó re zostaną im zle­ cone przez Papieża. Podejm ują studium pow ażniejszych problem ów obecnego w ieku, ażeby działalność p asterska Kościoła skutecz­ niej się rozw ijała i odpowiednio była koordynow ana, z zachow aniem koniecznej łączności z Kościołami p arty k u la rn y m i. In icjują poczy­ nania dla dobra Kościoła powszechnego. W reszcie ro z p atru ją wszy­ stko, co w iern i — korzystając z w łasnego p ra w a — przesyłają do Stolicy A postolskiej (art. 13).

„W ierni” oznaczają tu ta j w szystkich tw orzących w spólnotę L u ­ du Bożego, a więc duchow nych, osoby „zakonne” i w iernych świec­ kich. Zauw ażm y, że „w ierni” m ają praw o kierow ać swoje uw agi i spostrzeżenia do w szystkich dykasterii K u rii Rzym skiej. J e s t to niew ątpliw ie nowością.

K om petencję d y k asterii określa przedm iot spraw y, chyba że co innego w yraźnie zastrzeżono (art. 14). S p raw y po w inn y być za­

łatw iane zgodnie z przepisam i praw a, powszechnego lub szczególne­ go obowiązującego w K u rii Rzym skiej, jak rów nież zgodnie z n or­ m am i w łasnym i każdej dykasterii, z uw zględnieniem asp ektu dusz­ pasterskiego i biorąc pod uw agę zarówno spraw iedliw ość i dobro Kościoła, jak i zwłaszcza zbaw ienie dusz (art. 15).

O dwołanie się do racji duszpasterskich, spraw iedliw ości i uw zglę­ dnienie na pierw szym m iejscu „zbawienia dusz” w ym aga również zaakcentow ania jako niew ątpliw a nowość w stosunku do daw nych norm . W ypada zaś zauważyć, że m am y tu w yraźne naw iązanie do zasady podanej w o statnim kanonie K odeksu J a n a P aw ła II; gdzie w yraźnie się stw ierdza, że ^ b a w ie n ie dusz ... winno być w Kościele najw yższym p raw em ” (kan. 1752).

Do K u rii Rzym skiej, oprócz urzędowego języka łacińskiego, moż­ n a się zw racać także we w szystkich znanych dziś szerzej językach. Mając na uw adze pożytek w szystkich dykasterii, ustanaw ia się „C entrum ”, w któ ry m dokum enty będą tłum aczone na inne języki (art. 16). Również i te n organ stanow i nowość.

Dokum enty o charak terze ogólnym przygotow yw ane przez któ ­ rąś z dykasterii, pow inny być przedstaw iane innym zainteresow a­ nym dykasteriom , ażeby można było uw zględnić zgłoszone ew en­ tu alnie popraw ki oraz w spólnym w ysiłkiem w sposób bardziej uzgodniony przystąpić do ich w ykonania (art. 17).

Do papieskiej ap robaty w inny być przedstaw iane w ażniejsze de­ cyzje, z w y jątkiem tych, dla załatw ienia k tó ry ch przełożeni dyka­ sterii otrzym ali specjalne pełnom ocnictwa, jak rów nież z w y ją t­ kiem w yroków try b u n a łu R oty Rzym skiej oraz Najwyższego T ry ­ bu nału S yg n atu ry Apostolskiej, w ydaw anych w granicach w łasnej kom petencji.

D ykasterie nie m ogą w ydaw ać ustaw lub dekretów ogólnych po­ siadających moc ustaw y, ani te żuchylać przepisów p raw a powsze­ chnego, chyba że w poszczególnych w ypadkach i za specjalną ap ro ­ batą Papieża. K ażde ważne i nadzw yzajne działanie pow inno być wcześniej zakom unikow ane Papieżow i przez przełożonych dykaste­ rii (art. 18).

R ekursy h ie ra rc h ic z n e 55 p rzyjm uje d y kasteria, kom petentna z ra cji przedm iotu sp raw y, z zachow aniem przepisu art. 21, § 1. S praw y w ym agające rozstrzygnięcia sądowego, przesyła się do tr y ­ bunałów , z zachow aniem przepisu art. 52 i 53 (art. 19).

K on flik ty kom petencyjne pow stające m iędzy dykasteriam i, po­ w inny być przekazane N ajw yższem u T rybunałow i S y g n atu ry Apo­ stolskiej, chyba że zdaniem Papieża spraw ę należy inaczej załatw ić (art. 20).

[21] Kuria Rzymska 41

55 Szerzej na temat rekursu hierarchicznego por. J. K r u k o w s k i ,

Spraw y, k tó re wchodzą w zakres kom petencji k ilk u dykasterii, pow inny być w spólnie przebadane przez zainteresow ane dykasterie. Przełożony dykasterii, k tó ra zaczęła załatw iać spraw ę, zw ołuje ze­ branie, czy to z urzędu, czy n a prośbę innej zainteresow anej d yka­ sterii. Jeśli jed n ak w ym aga tego przedstaw iona spraw a ,należy ją przedstaw ić sesji plenarnej zainteresow anych dykasterii. Z ebraniu przew odniczy przełożony dykasterii, k tó ra je zw ołała lub jej sekre­ tarz, gdy zbierają się sami tylko sekretarze. Gdzie będzie to w ska- “aane należy ustanow ić kom isje „m iędzydykasteryjne”, k tó re by przy załatw ianiu spraw działały we w zajem nym ścisłym porozu­ m ieniu (art. 21).

С. Z e b r a n i a k a r d y n a ł ó w

Na polecenie Papieża kardynałow ie przew odniczący d ykasterii zbierają się kilkak rotn ie w ciągu roku, aby przestudiow ać w ażniej­ sze problem y, skoordynow ać pracę, a także w tym celu, by m ożna było przekazać sobie wiadomości i podjąć jakieś w nioski (art. 22) 5β. W ażniejsze spraw y ogólne m ogą być z pożytkiem rozw aża­ ne — jeśli P apież uzna to za w skazane — przez k ardynałów ze­ branych na plen arny m konsystorzu zgodnie z w łasnym jego p ra­ wem (art. 23).

K o nstytucja Apostolska przew iduje działanie specjalnego zespo­ łu kardynałów , powołanego dla udzielania ra d y w zakresie organ i­ zacji Stolicy Apostolskiej oraz jej spraw go spodarczych57. Składa się z p iętn astu kardynałów i takiej sam ej liczby pasterzy Kościo­ łów p arty k u la rn y ch z różnych części kuli ziem skiej, m ianow anych przez B iskupa Rzymskiego na pięciolecie (art. 24).

Zespół ten jest zw oływ any zw yczajnie dwa razy w roku przez K ardyn ała S ek retarza S tanu dla rozważenia sp raw ekonom icznych i organizacyjnych Stolicy Apostolskiej. W razie potrzeby w spiera­ ją go biegli w tych spraw ach. Powyższy zespół wspom aga działa­ nie specjalnej in sty tu cji ,powołanej w ram ach P ań stw a W atykań­ skiego, dla strzeżenia i adm inistrow ania pow ierzonych jej dóbr ekonomicznych, k tóre służą dla utrzym ania dzieł religijn o-charyta- tyw nych. In sty tu cja k ieru je się w łasnym praw em (art. 25).

Należy zauważyć, że w om aw ianym punkcie m am y do odnotow a­ nia ważne nowe zarządzenia. Dotyczy to przede w szystkim wspo­ m nianego wyżej „zespołu kardynałów i biskupów ” . Ponieważ zle­ ca m u się m.in. sp raw y organizacyjne, dlatego wolno przypuszczać, że w przyszłości będzie on w skazyw ał także na konieczność do­

56 Konstytucja Pawła VI (n. 20) upoważniała Sekretarza Stanu do zwoływania w określonych terminach Kardynałów Przewodniczących dykasterii Kurii Rzymskiej (PPK, t. II, z. 1, n. 1522).

57 AAS 80(1988) 866: Coetus Cardinalium ad consulendum rebus orga­

[23] Kuria Rzymska 43 konyw ania m odyfikacji w stru k tu rze i działaniu K u rii R zym skiej. Trzeba podkreślić, że w om aw ianych tu taj zarządzeniach dostrze­ gam y w yraźną ten den cję do praktycznego zrealizow ania zasady ko­ legialności.

D. P o w i ą z a n i a z K o ś c i o ł a m i p a r t y k u l a r n y m i Już K onstytucja P aw ła VI zobow iązyw ała dyk asterie K u rii Rzymskiej, by b ra ły pod uw agę wnioski zgłaszane przez K onferen­ cje Biskupów 58. J a n P aw eł II idzie znacznie dalej. Zarządza m ia­ nowicie, aby dykasterie u trzym yw ały ścisłe k o n tak ty z Kościoła­ mi p arty k u larn y m i oraz z zebraniam i biskupów , prosząc o w y ra­ żenie opinii (consilium exquirendo), gdy chodzi o przygotow yw a­ nie dokum entów, posiadających c h a rak ter ogólny (art. 26, § 1).

Zebrania (coetus) biskupów oznaczają zarów no K onferencje Bi­ skupie, jak i pozostałe form y spotkań (np. synody). Również powyż­ sze zarządzenie papieskie stanow i w yraźny przykład praktycznej realizacji zasady kolegialności.

Podobnie jak p o p rz ed n io 59, K onstytucja Apostolska poleca, aby na ile to możliwe, pow iadam iać biskupów diecezjalnych — jeszcze przed publikacją — o dokum entach ogólnych oraz o tych, które w sposób szczególny dotyczą ich Kościołów party k u larn y ch . S pra­

wy zaś przedkładane dykasteriom w inny być pilnie rozpatryw ane, a odpowiedź szybko przesyłana, albo przynajm niej powiadom ienie o przyjęciu sp raw y (art. 26 §§ 2—3).

D ykasterie w inny się konsultow ać również z papieskim i legatam i odnośnie do spraw , dotyczących tych Kościołów p arty k u larn y ch , w których w ypełniają sw oją m isję, a także powiadam iać ich o o trzy ­ m anych opiniach (art. 27).

E. N a w i e d z a n i e P r o g ó w A p o s t o l s k i c h

K onstytucja w osobnym punkcie uw zględnia sp raw y zw iązane z naw iedzeniem Progów Apostolskich, co już samo podkreśla zna­ czenie, jakie się przyw iązuje do tej czynności. Zaczyna od stw ier­ dzenia, że zgodnie z czcigodną tradycją i przepisem praw a, biskupi stojący na czele Kościołów partyk u larn y ch , w określonych te rm i­ nach, naw iedzają Progi A postolskie i przy tej okazji przedstaw iają Biskupow i Rzym skiem u relację o stanie swojej diecezji (art. 28).

Tego rodzaju w izyta posiada szczególne znaczenie w życiu Ko­ ścioła, ponieważ jest jakby szczytem relacji pasterzy każdego Ko­ ścioła party k u larn eg o z Biskupem Rzymskim. Spotykając się bo­ w iem ze swoim i braćm i w biskupstw ie, rozm aw ia z nim i o sp

ra-68 Konstytucja, n. 8 (PPK, t. II, z. 1, n. 1504). ( 53 Por. tamże.