Jerzy Syryjczyk
Problem apostazji od wiary w
projektach nowego prawa
kościelnego
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 25/3-4, 177-185
1982
25 (1982) nr 3—4
KS, JERZY SYRYJCZYK
PROBLEM APOSTAZJI OD W IARY W PROJEKTACH NOWEGO PRAW A KOŚCIELNEGO
T r e ś ć : Wstęp. 1. Kodeks Prawa Kanonicznego. 2. Projekty no wego prawa. 3. Wnioski.
W stęp
Z faktu, że w św ietle teologii i praw a kanonicznego lapoistazja od w iary jasit herezją, nodtei się pytanie, czy n ie foytaby uzaisaldindio- n e a b y w now ym praw ie kościelnym dtokonać zm ian poOegajjących na tym , ilż ,poid pojęciem hereizji rozum ie się także apositaziję w znaczeniu całk ow itego odstąpienia od wiatry chrześcijańskiej. Dru gie zagadlmienie dlottycząice apositazjii m ieści siię w prclbleimią w ja^ k i sposób n ależy ujednolicić w ieloznaczność term inologii po^awiar- jącą się w K odeksie Praw a K anonicznego ma oizmaczeniie apostaizji i herezji? Pow yższe p y tan ia nasuw ają się w zw iązku z istniejącą dyskusją w ok ół w zajem nych relacji zachodzących pom iędzy poję
ciem apostazji a pojęciem herezji, które to zagadnienie w P rojek tach now ego prawa kanonicznego znajduje inne rozw iązanie niż w K odeksie Praw a K anonicznego.
1. Kodeks Praw a Kanonicznego
Na oznaczeniiie laposiaizji praw odaw ca w K odeksie Praw a Kano nicznego p osługuje isiię różnorodną (terminologią, jiafc „laposfcaeiia a fiide”, „apoetiaisia a fildie Christiana”, „apostasiia,” onaiz „lapostiałslia a fidfe caithioldica”. M iędzy innym i i w ty m oelu, alby pold1 pow yższą teirminclogdę n ie podkładano różnych poijęć, kanion 1325 §2 steno w i, że pod poijęiCilem rapostiaizjli rozum ie się icailkoiwite oidstąpiemliie od! Wiiairy chrześcijańskiej po, (uprzeldnib przyjętym chrzcie1. Poiwyżsize określenie je,sit nieaidekwaltme dlo aposltaizjo! idd wiiairy (katolickiej, gdyż ten rodzaj apostazji n ie m u si id en tyfik ow ać siię z porzuce n iem Wiary chrześcijańskiej. Imaczelj mówiląc, „'gpostaizja old wiiairy katolick iej” jest pojęciem szerszym od pojęcia „apoisltaizija o d wiiairy chrześcijańskiej” w roizumiieniiu kan. 132:5 § 2. W (tym sen sie apo^- staizja old w iary kaitoldicMiej m oże ibyć idtofconana przez apoistezję o d w iary ehrześciljańskilej,, herezję i schizm ę. Poiniaidto pojęcia te różnią isiię m ięd zy solbą tym , że rapolstiaizjla Od wfilary chrześcijańskiej 12 — Prawo Kanoniczne
178 Ks. J. Syryjczyk [21
w łaściw a je st kiaiboidfoom i ibnaiaiicm odłączonym , natom iast aposba- zljia old wdlary tkarboliidkiaj — moiżMWai ijest dio popełnienia tylko p r z e z Ikaitolilków. S tąd wnlitosiek, że Kodeks* poisługuije się dWoma pojęciam i laipostazjli inlie dkreśHając, co rozum ie ipirzea odstąpienie cud’ w iary fcstolidfciaj.
'Pojęaie .aposibaiajii rad wiairy katolickiej w K odeksie w ystęp u je ■wyjątków© iw team. 646 § 1 m. II ii w fc.an. 1065 § 1. W szeregu in nych przepiilsów praw odaw ca .chicąc wskiaaać, że konkretna' norm a odinosii silę d o aiposrbazjlii, harezfjli i schizm y, wycdiręibrala ite poszcze gólne pojęcia. Stąd pow staje pytanie, czy z punktu Widzenia dog m atycznego i itechnilki łagMaicyjneij miie Ibylłioiby uzasaldiniioinie po słu giw an ie siię tyillkto jiddlniym term inem „apostaizjia old w iary ka tolickie1]” l;uib te ż inliiewptnowadzlairmle (tego pajęiciia w .ogóle?
W ceslu odpow iedzi nla poistialwdionie wyżaj p ytan ie nalleży izaistai- nowiić się, dlaczego* Kodiekis w prow adza p ojęcie „ląpostaizji old wiać- ry katolick iej” tyllko w kam. 646 § 1 m. 1 li iw kam. 1065 § 1?
W pnawie m ałżeńskim praw odaw ca kościelny, maijąc ma w zgłę- daiie dlolbro siakramemtiu m ałżeństw a i dotbro Wiary, przeoiwsbHWiia odtetępców od1 w iary Ikarboiliidkliielj .(Ikain, 1065 § 1) osclboim odimiennego* w yznania (imfeaba* ireliilgio ■— Ikain. 1060) ii równej refem. (diispard.tas' .ouMus — łkam. 1070 § 1). Norma; kianonu 1065 § 1 w skazuje, że u - stiainoWiiana dyscyplina Kościoła odnosił isiię diO' 'tych, Ikitórzy dkffeuail- mile porzucają Wiarę kiatólicką przez dckonainae apoistazjii, herezji bądź sichizm y1. Stąd wnrostsk, ,że p ojęcie „aipoistiaizijli old wiairy ka tolick iej” moiże b yć 'zastąpione przez w yżej wrroamniane pojęcia*. 'Przyczyną dlyffctującą luiżydie w kam, 646 § 1 in. 1 teirmimu* ,,apo- sfeeji oid wiairy ikiatoliidkiiaj” jesit stanowisko. prarwa kainonfileanego przyjm ującego zasadę, że Koiśtdiałima w ładzę w stosunku dio oisób, które p rzyjęły chrzest, oo wyni'lka z p ostanow ień team. 87 i kan. 12214 § 1. Chcąc wisikiaaać, dlż norm ą kiatn. 646 § 1 ;n„ 1 miie .są icibijęidi bracia odłączeni, praw odaw ca u ży ł pojęidia „apostaizijia od w ia ry k a- tioiiiiCkiiieij”. W ty m siansIŁe, w św ie tle om aw ianego karnemu, przastęp- sitiwo .apostaizji oid Wiiary ehriziaśdijiańsfciiej, a aanaiziem kaibolliidkiej, m oże popełnić tyllko kiaitolrlk. Imiaiczaj m ów iąc z fcain, 646 § 1 n. 1' wymiika, że przestępstw o apoistiazjii, herezji i schizm y w zakonie m ogą popełnić w yłączn ie ikiarbołliicy, poniew aż normą tą nie m ogą być olbjędi Ibnaicia o d łą c z e n i2. iNliie św iadczy .to jednak, olż racja ta oriaz w zgląd nla laaićieśmienie korelacji pom iędzy kiainoimam 646 § 1 n. 1 i kanonem 53:8 są (talk sfillne, ż e nile dopuszczają m ożliw ości zastąpienia* pojędia ..a|poistaizj.a old wiiairy kaibołidkieij” pojęidiiami apostazji, hereżjli i schizm y.
1 M. Ż u r o w s k i , K a n o n iczn e p raw o m a łże ń sk ie o kresu posobo row ego, K ato w ic e H976, s. 148.
2 C. P u j o 1, R eligiosus, etia m ob haeresim , ipso fa cto e R e lig io - ne d im ittitu r , Periodioa de ,re marali, oananlica, lirturgioa, 65 (1967) s.. 173, 174.
W iele triudlmdśaii kaniorastoim iniasłręczia йпЬещжэеФакфа pajęoiia ,,iapo- sitaiaja od' w iary kiatoiBdkiej”, gidlzlie р ой dkreiśłanliiem ,tym jed n i w i- ■dizą .tylko lapostialzję jialko loidlsltąpienlile od wliiairy chrześcijańskiej 3, drudzy — apoistazję, herezję i sahliizimę 4, -a ffinnd — ponadto jeszicae przystąpienie dio sek ty akatolickiej 5. Rozbieżność itia w szczególny epoisób uwildiaczniiia się w zw iązku z initierpreitaicją 'klan. 646 § 1 n.
16 .
W prowadzenie dio K odeksu jediruoiliiitagio poijędia „apoisrbaizijia od wiiary fcaitośLiidkiiej” .— zaimdiaisit stosow ania wyodrębniitonycth pojęć ■apoistaizji, foeneajd d schilamy — budzi ziaStrzeżaniiia. Przez tien fakt Kciśeiól zrezygnow ałby z iteoiratyiazniej mioiżliwoiśdi fcairaniiia braci od łączonych za popełnione przestępstw o apoistaizji old wiairy chrześ- diljiańiskiej. Poim:imo ifcego, że K ościół w ład zy rtej nligidy inlie wykiotrmije, to jednak Ibraicdia icdłączeni w y ję ci b y lib y w rtyim w ypadku spod u - sitawy prawa. kaimiegoi.
Za wprowadzeniem. jiedmclitego pojęcia ,,a|pois'tazjia oldi wfeiry ka.- tołildkiej” przem aw iają nadje doigmatydzmie i raiqje łechndlkli legfelai- cyjimej. Zam iast posługiw ać się poij-ęailaimii herezja, apoistiazjii i schi zm y byłby o n e zawalnte w ofkraśllenliu jed n ym — „apostaizjia.' rad Wiat ry katolickiej”. W ten ispoisólb odigtąipfendie oid wilary katołliidkiej m aże ibyć dickcmianie w form ie pow yższych trzech przestępstw . W w ypadku oałkoWilfcegioi odstąpienia icidi wilary kaitoiliidkiielj i ohrześ- aijaósibiej — m iałaby m iejsce aipotetazjia; w isytuiaojli 'takiego od stąpienia old wttiary kaltoiliiidkiiiej, k ied y spraw cy przysługuje miiiano chrześcijanina, w ystąpiłaby herezja. Ibądiź sdhilama. Przez itialklie uję c ie zagiadndisniie uniknęłoby się w szeregu kainiontów wytodlręfoniiianiiia, wyidia.je silę, zbytecznego poszczególnych (tych pojęć. Ponadto przez aasrbosowainie jednolitej tertmfioologiiii n ie b yłob y nieporozum ień zw iązanych z interpretacją kan. 23;14 § il, gd zie jed n i faainioniiści uw ażają publicznie przystą^iianlile Idio* sek ty akatolickiej aa odrębne pirzestępsltwa 7, a ilmnli — przyjlmuijąc, że sekta: katolicka to ziairów- mo zw iązek Arześdiijiańislkii. j:ak Si meidhrzieśdijlańisikd — w idzą w e wspoimnliianej czynności przestępstw o kwaliilfikowane w sitotsulnku do apostadji, hiereajli ibądlź schffiztmy8. Przez (uiżydite w kan. 2314 § 1
3 S. G o y n e c h e , Iu ris canonici su m m a principia... De religiosis,
Romae T9i37, s. 208.
4 M. C. a C o r o n a t a , In stitu tio n e s iu ris canonici, ed. 4. Vol. I, Torino 1950, s.. 850—®51; T. S c ' h a e f e r , De religiosis, ed. 4, Roimae 1.947, s. 895..
5 C. P u j o 1, dz. cyit., is. 1|65. 6 T.amize, is. iliQk
7 A. V e r m e e i s c i h — J. C r e u s e r a , E p ito m e iuris canonici, ed. 2, t. III, MechMiniiae—Roimae 11925,, n. 513.
8 L. S c h m i d , De v i v e rb o ru m „acatholicus, secta acatholica, m in i stre acatholicus” in Iu re Canonico, Apollinaris 5 №93:2) 78—8:0; P. C i p r o 11 i,, De co n su m m a tio n e d elicto ru m a tte n to eorum elem en to o- b iectivo, Apollinaris '8 <1935 ) 233.
180 Ks. J. Syryjczyk [4]
term inu „lapoisltiaajla old wdlary ikiaitoMldkiiieij’’ — ibezdjyisikusyjme /byłdby stanowisikio kianondstów uwalżaijąicycih, że iselkita laikato-Msai ibo zw ią zek zairówtno chrzeiśdiljiańiskŁ rjiafc IŁ niietehirześcijiańisfcdl
N iejednolitość (beirtrniiirnologiili ddtaośnfie db pojęciai apiolsltaizljii1 w yraź n ie -uikaizuje isiię w Etwiąiziku z zestatwleniiem Ikialn. 646 § 1 n. 1 z Ikiain. 23:14 § <1, gdzie ito sarnio pnze^tępstwio (Ujtmoiwane jest pad różny m i term in a m i Miiamoiwliidie w św ie tle kian. 646 § 1 m. 1 Eprawtda aipostazji bid wiiairy chrześdjlań^kliiaj w aalkoniie uważamy jest za apostatę od w ia ry katolickiej, 2a co „dpso faicttoi” wydlailany jest z iziaikonu. ‘Przestępstw o (ho pcoaidltio zagrożone je st sankiają featr.ną w kianoniie 2314 § 1, gdiziie spraiwoa iw ty m .wypaldlku uw ażany jest za apostatę od wiiiary ehrzelśdjsńislkiiej.
Z teg o rw!2gilędiu, że lapostaizjia w senslie oaiKoowlitego- odistąpiiiemdia oid wiiairy chrześcijańskiej luwaiżamia ijesit aa 'herezję, Ikitórą rów nież jiesit odstąpienie od -wiiairy kiatoMidki-ej (kiedy jeszcze spraiwcy przy^- sługuje cmiiianio lałnrzeŁśidiljfalnliinia.), powstaje- pytanóe, czy n ie bytoiby wisfcazamie poid p ojęcie hiemazjai w pnawiie kiainonlicznym w łączyć -aposbaiziję o d rwlilairy chrześdij-aińskiiielj ? W tan sposób przez (herezję rozumiano- b y różny zakreis czy Stopień -zaprzeczania (lulb p ow ąt piew ania) praw dzie prizez -Bbga lolbjialwiitonej !i wslzystkdim db w ie rzenia podanie j. -Pirzieiz talk&e 'usftaiwiiiemlie- pinolbletmiu pojęcie herezji dOznałolby rozszeirzeniia iaiż db gnamlilc -apostaiZji — ikiiady oidstępcy od w ia ry ndie przysługuje imiiiainio chriześcdljiainiinia, co uwiażane jest tataze aa herezję. Koideksoiwe zaś określenie -herezji podkreślające zachow anie prtziez h eretyk a milania chmześdijianina fcyłclby nieade kwatnie dlo tak ujętych relaicjli pomlięidizy herezją a aipostaizją 9. Nai- stępnie włączanie poij-ęcdla -apoistaiztjii pod poijędie hereziji wym-agaio^ b y zmiiany ok reślen ia herteajii, jak ie podalje kan. 1325 § 2, albo te ż stosow an ia idwócih pojęć herezji, jieidterego ;— w znaczeniu tnaidy- cyjnym (kialn. 1325 § 2), idnugiiego — w zniaiczeiniiu sizenolkim, w r zalkres którego; iwcihoItMIłalby talkże alpioistaizja,
2. P rojekty nowego prawa
O dnośnie idio zagiaidniiień zw iązanych z problem em apoisitiaizjii Sche m at Projektu prawa: toamagoi Sidszliie p o Ilinili, .którai pold po je dom. herezji rozumiiie rów nież apoisltaizję jiafco- oaiłkiowitie cdlsltąpiiende dd wiiairy chrześioijańislklie j . Wyraiz tamiu diajie ikiain. 48 § 1 proponując nlastępującą norimę: ,,Qui -haiereisliim profeflt, e t alb Apoisitoldca Sedle v eł Oridlinamio -adimonitus n on retnaictait, camsura pumiafcur...” 10. Sfoirmiuiłowaindie powyższego: kiainonu i kam. 48 § 2 'Projektu praw a
9 K an. 1|325 § -2: „Posit receprtuim toaiptilsimum -si quiiis,. nom en r-etimens christiainioiruim, pertilnaiciitar aliquaim e x ver-itaitiilbuis fide diiviiiia eft ca- th o lic a eredeodiis d e n e g a t auit de ea dutoitait, haeireltiiicus...”.
10 S ch e m a d o c u m e n ti quo disciplina sa n c tio n u m seu poen a ru m in Ecclesia L a tin a d enuo o rdinatur, Typiis PolygloittLs Vaiticaniis 19-73.
baimego (ma ddipowliaidlać itreścii faannmu 23:14 § 1 Kodieltau, gdzie przestępstw o lapositai^jii jieisit wyłączanie spod pojęcia h e r e z jin . Po^ wstarje pytanie, czy pow yższa zmilama, logicznie rzecz Ibioirąc, m a g - duge swoije odlzvtfiierdie!dlleinlie w in n ych dlzieidziimach prawa? Imiaiczielj m ów iąc, czy proponowania zmiiiataa dotyczy ityllbo praw a fennegO'?
Projekt kan on ów o „Posłuldze 'Niaiuczainila w (Kościele” izaWiena poldoibną .nocnmę dto kanonu il325 § 2 Kiodtebsu. P rojektow any ba>~ raon 4 stanoWi, że „herezją naizywamy uporczywie zaprzeczanie prawdzie, w (kitórą niależy Wierzyć w iarą B oską i Ikiaitediiidką, ew en tu aln ie powąlpiiewaniie o niej — czynione przez tego, k to przyjął' chrzest” 12. Z powyżlsizegio wynfifca, że poijędiie herezji utrzymanie jest w ty m sam ym izmaiczeniiu jiafc w obow iązującym praw ie. Ró w n ież Schem at n ie dlolkoniuje 'zmiany ok reślen ia apostiaizijii rozu m iejąc przez niią całk ow ite porzucenie Wilairy dhrześciljiańisfciiielj 13. W niosek: iProijekty nowego' praWa w izaisialdiaiie nliie odlćhodzą iotd tra^- dycyjneij dyiscypliny i n a u k i Kośdioiła co. .dio poljędiia apoisltaizjli £ herezji z w yjątk iem praw a kaimiego.
Proponowania zmiiania w baln. 48 § 1 Schem atu praWa fcaimiegio nile została przeprow adzona w całej roizciągłośdi praw a bartnego. ■ Otóż manmia kan, 646 § 1 n. 1 Koidielkisu, n ależąca ido przepisów czysto kaimydh, maijąc nia w zględzie ochronę wiarry przeld prze stęp stw em herezji, ischiizimy iii apoisitiazjiii w iZalboinlile., w kan. 84 P ro jek tu k anonów io in stytu tach życia konsekrow anego mite iznia;jldluije odzw ierciedlenia wadłuig ddindii wsfaaiaainiej przeiz Scbemalt praw a karnego 14. P ojęcie ibowiem ,,,apoisltazja od. Wiairy batolidbileij” (kan. 646 § 1 n. 1 Koidiekisiu) w inno być zastąpione n ie przez wyoldiręb- mienie apostazji, herezji i schizm y, jaik piriqponfaije ban. 84 Proijekltiu io instytutach żyoiia konsekrow anego, <aibe zgodnie zse Schem atem prawa ba,m ego (kan. 48 § 1) tapostiaizjia Win,ma ibyć zaw arta w pO>- jęciiu herezji. Rezygnacja :z poijęcia „lapoistaizjia' Od Wiiairy k a to li ck iej” w ban. 84 P rojektu kan on ów o inisitytutach życiia konsekro^- w anego, nia rzeicz wyszczególniilaniila pnzasitęipistw imieisizczących slię w ty m pojęciu, jieist praWiie m echanicznym przepisaniem baln. 197
§ 1 n. 1 M. P. „iPostąuiam Apoisltoliaiis Uiitlteriis” 15.
11 Kam. 2314 § 1: „Omimes a chirfetiiana fiide aipoisitaitae et amines e(t simguli haiaretiici aut scihiisimialtiiai...”.
12 PoinłiŁfieia Coimimiisdo Codłci turis Caimoiniioi BeOagnascenido, S c h e m a ca n o n u m libri I I I — De Ecclesiae M unere D ocendi, Typis P oły- glottis VaticainiLs 1®77; Zoib. P osoborow e p ra w o d a w stw o k o ście ln e, wyd. E. SztadSrowskd, t. XI, z. 1, n. 21111112, s. 298 (PFK).
13 T am że, kain. 4: „...aipoistasiia, fliideii- chrisitiainae ex t-oito repudiaifci»...”.
14 S ch e m a c a n o n u m De I n s titu tis vita e consecratae per pro fessio n em conciliorum eva n g elico ru m , Typis P,oilygloi№is Vaitdicainiis 1977, can. 84; ...Suipremuis Moderator de coinisiemisiu .sui oonisitLiii sbartaim diimittare poiteist soidałem quii: 1° apoisitasiaim, ihaarelsiiim, achfema puitalic-e proifassus fu - eriit”.
182 Ks. J. S yry jczy k [6]
■W PrOjefcbaldh n ow ego1 priarwia w idlattszyim ciągu uitnzymywisine jeat p ojęcie „lapoGftaizijli iold wilary katolick iej”. P ojęcie to w niiiezimiieniio- n y m sen sie ufoaziuije isiię nadlał w kian. 201 Schemialtu praw a sakra m e n ta ln e g o 16, k tóry w itaneśdii odjpoWiialda kam. il065 § 1 K odeksu
Praw a Kancniilozinego. TtazMażnoiść term inologiczną, a także poję ciową, pogłębiła wprowaćtoeinlie w Pnojiektach n ow ego prawa, niie m n iej Etaizme, poljędiia odstąpiemliia old; pełnej w sp óln oty K ościoła k atolM d egoi17. K anon 225 n. 1 Projektu psnawa sakram entalnego, podobnie jiaik kanicin 985 ;n. 1 K odeksu isltamiorwii', cae niezdolnym i do sakram entu kapłaósltwa isą di, którzy odstąpili o d pełnej w spólno ty Kośdioła fcatodildklieigoi18. Schem at poijędiam .tyim niie itydko. zia- sitępuje kodeksow e wylilcziełnlie przelsitępsitw apoataizjii, herezji i sch i zm y, ode w prow adza isiziersze pojęaie oiiż odstępstw o >od Wilairy ba- tolidkiiej przez wyakcenitwoiainiiie elem entu wspalnotoitwórczego- w K ościele katołidMm. Stąd przynależnoiśdi. dio pełnej w spólnoty K o ścioła katollidkliego przediwstiawiia siię nie tylko ,,olbex fM ai”, ale tiakże ,,'iolhex oardtaitiis” , jiak !i zalaiągnSięfte' przez spraw cę k ary ek s komuniki) 19.
Z propoinowanydh norm now ego pinawa kościelnego wymfikai, że nadal utrzymywania jeis|t nóeljedinoiLiitrość pojęć d tarmiinologdii cd - niolślmie diO' ziaigiaidinień apoisitazjli i herezjli. W św ietle Projektów no w eg o praw a kalnonfczinego. 'isitaiejątcą idlotyćhicaais rozbieżność po^- glęb.ia w prow adzenie nowego: poljędiia heirezljli, które iiisitniiałoi by cibclk tradycyjnego iroizumlieniia tego przestępstwa. W .tan sposób przez herezję roizulmdiaino Iby — w zmlaiczeniu (tradycyjnym — okre ślanie podane przeiz kam. 4 Schamialtai o Poslwsze N auczania w K ościele, w anaiczanliiu mowyim — jak przewiildluge kam. 48 § 1 Sche m atu praw a kannego, gdziiie W aalkras p ojęciow y h erezji Wchicdai-
'feiby także epoistaizijia.
Podtrzym ywanie jest w Projektach dsltnieinlile poljęć „aipostoaizji od wiatry fcatolildkiej” ii „apolsitaizijli old1 w ia r y chiraeśoijia.ńisfciiej”, do fetó- ■rych .doszłoby niowe p ojęcie — „oidlgtąp&eniie od1 pełniej w spólnoty Kościoła katollidkiiago’ ’.
Niewątipłiwlie n ależy odpow iedzieć n a pytanie, czy słuszne są racje, lałby p od pojęciem haneaijd roizuimiiwno rówtnlieiż apositaizję od wiiary chrześcijańskiej, jak t e proponuje kan. 48 § 1 Schem atu
16 S ch e m a d o c u m e n ti p o n tific ii quo d isciplina canonica de sacra- m e n tis recognoscitur, Tyipiis Poilyglatitiis Valticamiis 1!975, Zoib. PPK, t. VIII, z. 2, ii. 15665, is. 261'.
17 Tamże, n. 1!55'9,7, is. 247.
18 Taimże, cam. 225.: „Ad retoiipiendas ordineS suinlt irreguläres ex de licto, sive publico aiive occuilto, doimimoido delictum poisit bapt'ismum Suerit perpeltratuim: 1° qaii a plema oamimuMoine Ecclesiae catbolicae scienter eit libeire defecerilt”.
19 M. Ż u r o: w s ik i, H ierarchiczne fu n k c je zarządzania K ościołem ,
prawa fcainniego>. Istaieją toorwfieim argiuimanity preiamawiiiające za taikim ujęciem aaigaldlndiemiai oraz maleje przeciw ne.
A rgum enty przem aw iające aa włączeiniam pojęcia apasitiaizji po;d' pojęcie herezji:
1. Apostiatzja aaw sze jest herezją, p on iew aż jest odistąpiemdeim .oid w szystkich praw d wdiairy Botsttdiej a ikatołiakiiisij. Sitąid mi'ie w y - diaje się słuszne stoisowtandie dw óch pajęć praw nych w asfeżnoiśai old natężemiia czy aakiresu nairuszoneigo (dloibna prawnego.
2
.
Wewmętirzine ało lapcstaizji mde różni islię oo idio ćstoty oid zła herezji.3. Od stroimy sainikcjd karnej, imającej w .tyim w ypadku ma c e lu
o c h r a n ę w iary, K ościół iniie m aże aiiiic wiięcej uczynić, jak prze stępstw o heneajlii ibądź apasibaizjli obw arow ać kiairą etókommmiilkd.
4. Przez fakt, że zaznaczona aoisrbamie ikairattnioiść herezji, to po w staje ipytamie, czy semsiowme jest aaiznaiczainiiie toairaUmoiści apostaizjd, skciro jiuż jeslt Ikainaima oma jialkio herezjia.
5. Z puralkitu widlzemda irJilelbezpiieczeńsltwia społecznego1, jalkdtm dla Kościoita: j'es,t herezja iii lapoiStazijia, aagrOiżemfia są jedmialkowe, gdyż praestępsifcwa. Ite miarulsiaalją rjeldlnolść iwiiiary i wspókuolty IKostoiioJa fea- tollidkiegio. Imalczej imówiąc, % socjologicznego p u n k tu wlildzeimia jiad-- naikowe miieibezpieczeństwo dla w sp óln oty Ikościslmerj tikwi w herezja i w aipodtazja.
Racje przem aw iające :za utirzymamilieim dotychczasow ej d yscyp li n y KioiścioHia:
1. W roizuimiiemiiu teologicznym ii prawinym herezjia raiie m aże być- uwaiżamia aa apostiazję w znaczeniu całkow itego porzucenlia wiairy chrzęści ijiańskiiej.
2. W itmsdiyajii li hłisitarili Kiosdiiałai aposbazija zawsze imliiatoi sw oją typifiilkaicję różną ad pojędila d anacaenna herezji.
3. Przestępstw o apostaizjd jiest przesitępatweim cięższym od .prze stępstw a harezjii, chaciiaiż miie m usi ibyć surowiiiej tearaine.
4. Uwaględlniiiając riaaje elkumeniiiczine, Koiśdiolłowd miiie jest olbo- jęttme, czy diamia osolba jeislt (sitaije isliię) heretykiieim czy apoisifcaltą, w ziąw szy p od uwiagę elem enty w sp óln e pom iędzy K ościołem ka>- fotliickdim. a braamii icidJąozoinymd ii ra:eichir.zeŚ0i!jamaimi.
5. Projekty mowegoi praiwla inoie izmlieniiiaiją w daiłcIksiztaSldie praw a kaśoielmego dotychiczalsloiwego' ipoijędia harezjii z wyjąitlkiieim Schem ata prawa. karnego (kam. 48 § 1). Pomiadlto now e pojęcie herezji, w którego aalkires wcboldlzi rbalkiże (apcisitiaajia, mile jiest iwprowiadzlalme do innych przepisów pnaiwla Ikiaimego! o pairallelmym przedimiioicie ochro
ny w iary praed: apoisibazją d. henezrją 20.
6. Propomowiama mOinma kialn. 48 § 1 w Scheimiadie p raw a kiairme- go w wymilku fcryft-yozniąj oicerny izoisitaOia amliemiioma, przez Papieską
20 Par. Kam. 84 Sehamaitu hamanów o Inisityituitaich żyiciia fconiselkiroiwa- n:ego pirzez profesją ®ad ewangelicznych.
184 Ks. J. S y ry jczy k [8]
K om isję Rewiizjii Praw a Koinoniiioznieigioi ma tradycyjne ujęcie, ikrtóane przedstaw ia kanon 2314 § 1 w iKdcMasäie P raw a Kainoraiicanego21. B iorąc poid u w agę poiwyżsizie argum enty w yd aje się, że racje u - trzym ania dotychczasow ej d yscyp lin y w dziedteiMle zagaidlnfień lapo- sitazjd i herezijii isą siln iejsze ii ibairidaiej przemiawiiaijąoe n iż oirygiihail- na propotzyeja ujęcia pod pojęciem h erezji rów nież aipostaizjl
W nioski
Z tego, co. Ibyło w yżej powiödiziiaine, m ożna wydiągmąć następują ce w nioski:
1. W śfwiiiertiŁe K odeksu P raw a Kalnomiczniegio: à P rojektów ntuwe- go prawa n ależy sitwierldziić, że n ic mile etdi ma ptraeisizkodlziiie, aiby zam iast pojęć laipostazjli, herezji i s c h ta m y stasow ać w paszraegó]>- mych kanoniach ujednolicone pojęcie „aposrtazji od wiairy katolic k ie j”. Za itakiim wniolsfailem przelmawiia w 'szczególny sposób Sche m at praw a karanego., ikltóry w kam. 1 § 2 proponuje u stanow ienie następującej noirmy „Ntói le x veQ pnaieceptuim a liter expresse ca - vearot, aaaitholidi baptizaffi a poenialilbuis eatnctionibus in Ecclesia exiimumtuir” 22. W m yśl aaisady, że <atoaitoliicy, któnzy przyjęli! chrzest, są w yjęci ąpoid nioirm faairnegio pnawa kcśaielniego, inlile m a pdtrzeby ■wy?zczególn!ilainiiia prizeisttępsitwa apoisitaizljii o d iwtiiairy chrześcijańskiej tylko w ty m celu, ialby wskazać, iż norm ą itą olbjęci są w szyscy chrześcijanie, a w ięc ikiarhoilicy i (brada odłączeni.
2. W Projektach kawonów miowegio pnaiwa, podobnie jialk w Ko deksie P raw a KanöniiczmiegiO', uw idacznia się iroizlbieżność term i nologii i poijęć pom iędzy poszczególnym i dziedzinam i pnawa n a o>- znaczenie apoisitaizjii i hareaji. Tb z Ikioleli śWiadczy io ibralkiu W łaści w ej koordynacji pnaic m ięd zy posizjczegółnymii; Zespołam i Plapieslkiiiej Kjomisijii ReWizji Pnawa Kain)oiniilczjne;gioi.
3. W śWŁetle kanonicznego p raw a karnego, Ikitóre w zasadzie kiairze aa dużą Wilnę, a w ię c przyjm uje aaisialdę sulbiiektywtizimiu, uza1- sadnione jesrt, alby poflęciem hereaji objęta b yła /także apicistaizjja oid w iary idhirz^cijiańislbiej. T eologia ziaś, bardziej akcentuljąc w teij m aterii stnonę obiektyw ną, utrzym uje swailstą itypiifikiaioję poijęć h e rezji i apostazrjd w zaleiżnośdi od olbielkitywoegio aafcresu odstąpienia •od wiairy. W w ypadku całk ow itego odstąpienia o d Wiatry chrześ cijańskiej — m a mliejisce apoatazjia. .Natomiast w eytuiaiqji, k ied y ■odstępcy o d Wiiairy fcaitoflidkieij prizysiłuiguije jeisacze mńainlo ohnześ- cijaininia •—■ w y stęp u je herezja. Stąd telż uziaisaidlnlione ibytioby uijedr- mioilicenie stanow iska (teologiii i fealnomiczmagio praw a kiaimiego od nośn ie dio pow yższego aagaidiniiianliia.
21 CammuiniiicatioinelS' 9 (M77) 304—307.
22 S ch e m a d o cu m e n ti quo disciplina sa n c tio n u m seu p o en a ru m in Ecclesia L a tin a d enuo ordinatur.
4. Kośdiół zaw sze anlał idfwia pojęcila. 'herezji w tyim zmiaiczemiki, że pnzez herezję roizumie się aaäko!wli!te odstąpienie od w ia ry chrześ cijańskiej — m ające sw oją typifakację w postaci aposltaizja, (onaiz częściow e od stąp ien ie od w iary, k ie d y spraw ca uw ażany jesit je- sacae aa icłmześcijiainliinia.
5. Z teg o w zględu, że lapoEltaizijai jest przesitępstweim dięższyim od herezji, p ow in n a te ż b yć sororwietj karana. Surowsiza karalność apostazija iutrzymalna ibyła w K ościele aiż dio czasów B onifacego VIII, ikitóry sw oim postanow ieniem , iż aposteizija winmia b yć kara nia te k jak hereszljia;, zm ien ił dyscyplinę K o śc io ła 23. D yscyplina ta u trzym uje się do c h w ili ołbscmej, czem u w yraz daje Kodeks Pra w a Kanonicznego*24 oraz Schem at projektu priawa k a r n e g o 25.
Biorąc pod uw agę stronę subiektyw ną tyoh przestępstw , a w ięc ich zaw inienie, uzasadniona je st jędlnakowa ikarafliność ta k aposita.- zjd jaik i herezji.
6. Odniośnlie do 'Zagadnienia „de le g e ferenda” tnaileży utrzym ać rozłączność poijęć lapoisitaizjdi i 'barezjd przez wtączemiie icih tam , gdHie jest m ożliw e, pod pojęcie „apoBtazji od w iary k atolick iej” z jed nakow ym zagrożeniem k a m ym . W sytu acji całkow icie rozłącznego tralktowamila tych-pojęć, jak t o w aasadziie czyimi K odeks Praw a Ka- noniczmeigo i .niektóre kaniony Projektów n ow ego praw a, należałoby zastosow ać suirowBae zagrożenie w stosunku id» apostaizji iniż do herezji.. W te n sposób praw o karnie bardziej n iż dotychczas u w z g l ę d n i ł b y teologiczną zasadę .obiektywizm u w kwesitii w zajem nych .relacji pomiędizy apostazją ia herezją.
Problem des A bfalls vom Glauben in den Projekten des neuen Kirchenrechts
D er A u fsatz s te llt die A b fa llsfra g e im L ic h te d e s je tz t geltendein R echts u n d i n den P ro je k te n des meuien K ircham reohts d ar. Main v e r su ch te ein e A n tw o rt geben a u f die F ra g e, a u f w elch e W eise eine V ield eu tig k eit d e r Termiinioiloigie u n d A b fa lls- u n d H äresie — B egriffs, die in C odex Iu ris C anonici umd in d e n S ch em en d e s n e u e n R echts vonkom m t, g leichm ässig gem ach t w e rd e n soll. M an h a t d e n B e g riff d er Häireisiie u n d des A b fa lls, d ie h ä u fig vartouschbair v e rs ta n d e n w e r den ü b e r p r ü ft u n d k a m m a n zu dem Schluss,, dass diese zw ei B eg ri ffe tr e n n b a r v e r s ta n d e n w e rd e n isollan.
23 C. 1,3, V, 2, .in VT°.
24 Kan. 2314 § 1.
