Kronika Towarzystwa Miłośników Historyi w Warszawie.

K R O N I K A

Towarzystwa miłośników historyi w Warszawie

D n ia i o m aja r. 19 0 8 w m ałej sa li T o w a r z y stw a k r e d y to w e g o m. W a r s z a w y od b y ło s ię n a d z w y c za jn e w a ln e z g r o m a d z e n ie T o w a r z y stw a m iło śn ik ó w h isto r y i w W a r sz a w ie , n a k tórem n a w n io s e k Z arządu uchw7a lo n o z a m ia n o w a ć p. A le k sa n d r a J a b ło n o w sk ie g o , w u zn aniu z a ­ słu g J e g o 5 0 -le tn ie j p racy, C zło n k iem h o n o r o w y m T o w a r z y stw a . P o w y b o r z e p. m e c e n a s A le k sa n d e r K raush ar o d c z y ta ł p racę o „Pałacu p ry m a so w sk im w W a r s z a w ie .“ P o n ie w a ż p raca ta u kazuje się w ca ­ ło ś c i w „P rzegl. H is t.“, n ie p o d a jem y n a tem m iejscu jej str e sz c z e n ia . D n ia 12 m aja 1 9 0 8 r. w sa lo n a c h H o telu B r isto l w W a r sz a w ie o d b y ł się u r o c z y sty ob ch ó d ku u c z c z e n iu 5 0 -le tm e j p racy n au k ow ej A le k sa n d r a J a b ło n o w sk ie g o , p r e z e s a T o w a r z y s tw a m iło śn ik ó w h isto ry i w W a r sz a w ie i p r e z e s a T o w a r z y stw a n a u k o w e g o w a r sz a w sk ie g o . P r z e ­ m aw iał p ie r w s z y w im ien iu o g ó łu X . W ło d zim ie rz Ś w ia to p o łk -C z e tw e r - ty ń sk i, p o cze m p. Jan K o c h a n o w sk i o d czy ta ł a d res n astępu jący:

CZCIGODNY PANIE

Z ro d zin n ej g le b y p o lsk iej rzu ciły C ię lo s y za m łodu w św ia t szero k i, k tó r e g o obraz w zm ó g ł w u m y śle T w o im w r o d z o n ą Ci c h ę ć p o zn a w a n ia .

K rokam i p o d r ó żn ik a z m ie r z y łe ś w cza sa ch , d a lek ich je s z c z e o d tu ry sty k i zb ytk u i m ody, z ie m ie od A tla n ty k u po sk w a r n e pu­ s ty n ie A rab ii i od m órz p ó łn o c n y c h — p o m ateczn ik i R zym u i H e lla d y .

P r a g n ie n ie w ie d z y g r u n to w n e j, czerp a n ej z ż y c ia i z s z e r o ­ k ie g o j e g o p od łoża, n a u c z y ło C ię w te d y ju ż, w e w c z e sn e j d o b ie m ło d o ści, c e n ić w y żej zd roje ż y w e , n iż ich m iraże -— d o str z e g a ć ż y w o tn o ś ć isto tn ą zja w isk i za g łęb ia ć się w n ie u m ysłem m y ­ ślicie la .

ide-K R O N I ide-K A . ₃₈₅

ały, p o czu łe ś, ż e d o s k o n a ło ś ć , p o d o b n ie jak „ K r ó lestw o B o ż e “, n ie j e s t z te g o św iata...

B y łe ś ju ż m ężem . A tk w iła w T o b ie g o r ą c a m iło ść kraju i j e g o p r z e sz ło śc i, w iara ża r liw a w ż y w o t n o ś ć j e g o d orob k ów d ziejo w y ch : w rozw ój, p o stę p i z w y c ię s tw o te g o p o sła n n ic tw a , k tó r e g o g w ia z d ą n a z n a c z y ły n ie g d y ś lo s y p ro m ien n e c z o ło P o lsk i J a g ie llo ń sk ie j.

N ie tyk ając za g a d n ień : czy, jak i k ied y , p od k ątem w id zen ia p o lity k ó w , w iara ta ciałem s ię sta n ie , T y ś w niej trw a ł— jak trw a dąb, ob cym ig liw iem o s u ty — w w ie r z e , p rzek o n a n iu i s ile sw ej d ęb o w ej ja źn i i m ocy.

Z e św ia ta te r a ź n ie jsz o ś c i p r z e n io s łe ś się w p r z e sz ło ść — n ie p o to, by od r z e c z y w is t o ś c i u ciek ać, le c z — by, id ąc za sw y m p o­ ry w em , ś le d z ić w tem co b y ło , co się sta w a ło , p o c z y n a n ie się, w z r o st i rozw ój tej m o c y d ziw n ej, k tórej sa m b y łe ś c z ę ś c ią i o d ­ b lask iem .

C Z C IG O D N Y P A N IE , Mija w ła śn ie p ó ł w iek u od ch w ili, g d y ś p ier w szą p ra cę S w o ją „O P R O W IN C Y O N A L IZ M A C H W D A ­ W N E J P O L S C E “ o g ło s ił drukiem . D o ro b ek T w e j p ra cy p ię ć ­ d z ie się c io le tn ie j z n a c z y się dzisiaj sz e r e g ie m to m ó w „Ź R Ó D E Ł D Z IE J O W Y C H “, d o ty c z ą c y c h p r z e sz ło śc i R u si C ze rw o n e j, P o d la ­ sia, W o ły n ia , P o d o la i U k rain y, n a p rze ło m ie X V I i X V II w.; z n a c z y się „DZIEJAM I A K A D E M II K IJO W S K O -M O H IL A Ń S K IE J“, lic zn y m sz e r e g ie m prac i a rty k u łó w p o m n ie jsz y c h z z a k re su stu ­ d y ó w u m iło w a n y ch , a n a k o n ie c p o m n ik o w y m „ A T L A S E M ZIEM R U S K IC H R Z E C Z Y P O S P O L IT E J “, b ęd ącym k o r o n ą tw y c h dzie- jo p isa rsk ich trudów . K r ó tk ie to ty tu ły , a le olb rzym ia w n ich praca, olb rzym ia m iło ść , tro sk a i p o ś w ię c e n ie .

W a r to ść n a u k o w ą ty ch d z ie ł o c e n iła in sty tu c y a , w p ier w ­ szy m rzęd zie do t e g o w kraju n a szy m p o w o ła n a , a m ianow icie: A k a d e m ia U m ie ję tn o śc i, k tóra zaliczyła C ię w p o c z e t sw y c h c z ło n ­ k ó w c z y n n y c h .

My ch c e m y p o d n ie ść tutaj T w ą z a słu g ę in n ą — n ib y p o b o ­ cz n ą a p ier w szo r zęd n ą , n ib y d o d a tk o w ą a za sa d n icz ą , n ib y p rzy­ p ad k ow ą a w sk u tk ach s w o ic h ja k ż e c e lo w ą , ja k ż e h istoryczn ą.

C Z C IG O D N Y P A N IE , T y p racą S w ą p ó łw ie k o w ą , p r o w a ­ d zo n ą w w aru n k ach c ię ż k ic h — n a razie w lic zn ie jsz y m g r o n ie , p o ­ tem w szczu p lejszem , a w r e s z c ie bodaj sam je d e n z n a sze j str o n y , z a s y p y w a łe ś n ie str u d z o n ą d ło n ią m a te ry a łe m z d u ch a n auk i p o l­ sk iej p ły n ą c y m — tę s z c z e lin ę , jak a p od w p ły w e m w a ru n k ó w p o li­ ty c z n y c h , o tw a rła s ię m ięd zy nam i, a ziem iam i k r e s o w e m i R z e ­ cz y p o sp o lite j.

I p o ty k a łe ś s ię p o ty k a n iem dobrem z ro sn ą c y m w c ią ż z a s tę ­ p em sz er m ie rz y o b c e g o d u ch a i św ia ta . P o z n a w s z y w ie le , ro z u ­ m ia łe ś i sw o ic h i tam tych .

S z a n o w a li C ię w s z y s c y , b o ś z a w s z e b ył r y c er ze m bez zm a z y .

I sta łe ś s ię tam w zo r em k ry szta ło w ej c z y s t o ś c i sw e j w ia ry , ch arak teru i p o św ię c e n ia ; sta łe ś się łączn ik iem p o m ię d z y nimi a nam i, tutaj zaś, d la n as, w zaparciu się sie b ie i w p r a cy S w o

jej, s ta le s s ię p o d n i e t ą — je d n ą z n a jsiln ie jsz y c h — d o p racy dla id ea łu .

Za p ra ce T w o je , za z a s łu g i o b y w a telsk ie: za to , ż e ś nam ś w ie c ił w śró d m rok ów D u sz ą r z e te ln e g o K ap łan a N auki, przyjm ij C Z C IG O D N Y P A N IE W D N IU Z Ł O T Y C H Z NIĄ G O D Ó W , w y ­ razy g łę b o k iej czci, w d z ię c z n o ś c i i h ołdu o d T w y c h ro d a k ó w . Z k o le i p rzem aw iali w im ien iu ro zm a ity ch in sty tu cy i: p. W ła d y ­ sła w S m o le ń s k i im ien iem T o w a r z y stw a n a u k o w e g o w a r sz a w sk ie g o , prof. Ig n a cy B a r a n o w sk i im ie n ie m k o le g ó w , p. Z y g m u n t G lo g e r im ien iem T o w a r z y stw a k r a jo z n a w c z e g o , p. S ta n isła w K ę tr z y ń sk i im ien iem T o w a ­ rz y stw a h is to r y c z n e g o w e L w o w ie i T o w a r z y stw a m iło śn ik ó w h isto ry i w W arszaw ie, k tó r e to to w a r z y stw a m ia n o w a ły Ju bilata cz ło n k ie m h o ­ n o ro w y m , p. O rd yn at A dam hr. K rasiń sk i im ie n ie m T o w a r z y stw a o p iek i nad zab ytkam i p r z e sz ło śc i, p. m e c e n a s S ta n isła w L e sz c z y ń sk i im ien iem T o w a r z y stw a b ib lio tek i p ub liczn ej, p. dr. W a c ła w M ą c zk o w sk i im ie ­ n iem T o w a r z y stw a k u ltu ry p o lsk iej, p. H en ry k M ościcki im ien iem T o ­ w a r z y stw a p rzyjaciół nauk w ile ń s k ie g o , p. dr. J ó ze f W o lff im ie­ n iem re d a k cy i T y g o d n ik a illu str o w a n e g o . N a p rze m ó w ien ia te o d p o ­ w ied zia ł Jubilat słow am i p o d z ięk i za ż y c z e n ia , zazn aczając, ż e je ż e li is to tn ie p o sia d a za słu g i, m u siałb y j e p o d z ie lić z tym i, k tórzy p o d trz y ­ m y w a li g o n a d rod ze ż y c ia i w ciężk ich w aru n k ach u paść mu n ie p o ­ z w o lili. Z a k o ń c z y ł o św ia d c z e n ie m , ż e p ó k i sił m u sta r c z y n ie z a p r z e ­ sta n ie p ra cy n a tak g o r ą c o u m iłow an ej n iw ie. N a u r o c z y sto ść j u b ile ­ u sz o w ą n a d e sła ły ż y c z e n ia i a d resy lic z n e k ra jo w e i za g r a n ic z n e in sty - t u c y e n a u k o w e , m ięd zy in n y m i A k a d em ie u m ie ję tn o śc i w K ra k o w ie i P rad ze, u n iw e r sy te t krak ow sk i i lw o w sk i, Z ak ład nar. im . O s s o liń ­ sk ich w e L w o w ie , c z e s k ie T o w a r z y stw o h isto r y c z n e w P r a d z e , rusiń- s k ie T o w a r z y r tw o S ta u ro p ig ii w e L w o w ie , k ijo w sk ie T o w a r z y s tw o la- to p isca N e sto r a , T o w a r z y stw o im. S z e w c z e n k i, p r e z y d e n c i m. K r a k o w a i L w o w a i w . in.

D n ia i i gru d n ia 1 9 0 8 r. w m ałej sa li T o w a r z y s tw a k r e d y to w e g o

m. W a rsza w y od b yło s ię z w y c z a jn e m ie się c z n e z e b r a n ie T o w a r z y stw a m iło śn ik ó w h isto ry i, n a k tórem p. dr. W ła d y s ła w K o n o p c z y ń sk i o d c z y ­ tał p ra cę p. t. „O p rzesilen iu p ie n ię ż n e m i sp ra w ie reform y m o n e ta r ­ nej za A u g u sta III.“ S tr e sz c z e n ia t e g o o d czytu n ie p odajem y; zn a jd zie j e c z y te ln ik w „K w artalniku h isto ry cz n y m , R o c z . X X II, str. 551 i 5 5 2 . W d y sk u sy i, która s ię w y w iązała, brali udział pp.: m e c e n a s A d . S u lig o - w sk i i prof. T . K orzon .

W p o czą tk u g ru d n ia 19 0 8 r. Z arząd T o w a r z y stw a m iło śn ik ó w h i­ s to r y i ro zesła ł sw y m człon k om n a stę p u ją c e pism o:

Zarząd T o w a r z y stw a M iłośn ik ów H isto r y i w W a r sz a w ie za w ia d a ­ m ia n in iejszem sw y c h P . T . C z ło n k ó w , że z dn. 21 g ru d n ia 19 0 8 r. z a c z n ie się cyk l p ięciu p u b liczn y ch p r e le k c y i h isto ry cz n y c h , k tó ry ch p rogram j e s t n astęp u jący:

I. D n . 21 gru d n ia 19 0 8 r., prof. T a d e u sz K orzon : „G run­ w a ld “.

K R O N I K A . 387

„N a u k o w o ść p o lsk a w d ru giem tr z y d z ie sto le c iu u b ie­ g łe g o w iek u (1831 — 1 8 6 1 )“. C zę ść I-sza.

III. D n . i i stjrcznia 1 9 0 9 roku, M ec. A le k sa n d e r K raushar:

„ N a u k o w o ść p o lsk a w d ru giem tr z y d z ie sto le c iu u b ie­ g łe g o w iek u (1 8 3 1 — 1 8 6 1 )“. C zęść Il-ga.

IV. D n . 18 sty c z n ia 1 9 0 9 r., Dr. W ła d y sła w K o n o p c z j’ii-ski: „Z d z ie jó w p a rty jn o ści p o lsk iej w X V III w .“ V . D n . 25 sty c z n ia 1 9 0 9 r. Prof. A le k sa n d e r Jab łon ow sk i: „ T u rczyn i B o ś n i i H e r c o g o w in y w o b e c S ło w ia n bał­ k a ń sk ich .“

P r e le k c y e te o d b y w a ć się b ęd ą w poniedziałk i, p u n k tu a ln ie o g o ­ d zin ie 7-ej w ie c z ., w w ielk ie j S a li b alow ej R e s u r s y K u p ieck iej (ul. S e ­ n a to rsk a 4 0 ). C zło n k o w ie n a s z e g o T o w a r zy stw a , k tó r zy s ię z g ło s z ą do A d m in istra cy i (R e d a k cy a „ B ib lio te k i W a r s z a w s k ie j “, K r a k o w sk ie-P rz ed - m ie śc ie 5, od g o d z. 10-ej do 3-ej) otrzym ają za o k a za n iem n in ie js z e g o za w iad om ien ia, s to s o w n ie do § 10, f. U sta w y T o w a r z y stw a , im ie n n e b i­ le ty w o ln e g o w stę p u na w sz y s tk ie p r e le k c y e .

D la n ie c z ło n k ó w b ilety w e jśc ia na każdą p o s z c z e g ó ln ą p r e le k c y ę z o s ta ły o z n a c z o n e na 1 rb. d la p ier w szy c h rzęd ó w , i n a 5 0 kop. dla d a lszy c h rz ęd ó w k r z e se ł. B ile ty są do n a b y c ia w A d m in is tr a c y i n a ­ s z e g o T o w a r z y stw a (R e d a k cy a „ B ib lio te k i W a r s z a w sk ie j“ K r a k o w sk ie- P r z e d m ie śc ie 5, o d g o d z. 10-j d o 3-ej), w K się g a r n i E. W e n d e g o i S-ki (K rak.-Przedm . 9), tu d zież przed każdym o d c z y te m n a m iejsc u , w p rzed ­ sion k u R e su r s y K u p ieck iej.

Z arząd T o w a r z y stw a m iło śn ik ó w h isto ry i w W a r s z a w ie p ra g n ą łb y w p o w o d z e n iu te g o p ie r w s z e g o cyk lu o d c z y tó w n ie ty lk o z n a le ś ć p o d ­ sta w ę d la d a lszy c h u siło w a ń w tym kierunku, ale i u zy sk a ć tą d ro g ą n o w e źró d ło d o c h o d ó w , jak d o ty c h c za s n ie d o sta te c z n y c h , d la s z e r s z e g o ro zw o ju T o w a r z y stw a .

Z te g o w zg lęd u Z arząd p o w y ż e j o g ło s z o n e p r e le k c y e p o le c a u w a­ d ze i o p ie c e P. T . C zło n k ó w , k tó r zy są p r o sz e n i o z je d n a n ie im o ile m o ż n o śc i jak n ajw ięk szej łiczb y u cze stn ik ó w .