Roman Loth
Pracownia Historii Literatury Okresu
Młodej Polski
Biuletyn Polonistyczny 23/4 (78), 93-98
- 95
-Z D -Z IA Ł A L N O Ś C I PR A C O W N I N A U K O W Y C H
Pracownia H istorii Literatury Okresu Młodej Polski
Pracow nia H i s t o r i i L i t e r a t u r y Okresu Młodej P o l s k i IBL PAN
w d z i s i e j s z y m swym k s z t a ł c i e p o w s ta ła w d n iu 1 g r u d n ia 1975 £·
na g r u n c i e prowadzonego p o p rz e d n io p r z e z d o c . d r a h a b . R. Ziman- da - w arszaw skiego z e s p o łu poświęconego badaniom l i t e r a t u r y mło d o p o l s k i e j . K ierownictwo nowo pow ołanej Pracowni z o s t a ł o powie rz o n e n i ż e j podpisanem u; w j e j s k ła d w e s z l i d o ty c h c z a s o w i c z ło n kowie z e s p o łu : d r d r H. F ilip k o w s k a , J . J . L i p s k i , В. Wojnowska i d o c . d r h ab . R. Zimand, a ponadto osoby p r z e n i e s i o n e t u z i n nych p raco w n i (w n a s t ę p s t w i e zmian w s t r u k t u r z e osobowej I n s t y t u t u ) : d r h ab. J . Prokop, d r d r J . K ą d z i e l a , A. Łempicka, A. W erner, mgr M. P u c h a ls k a . ( W wyniku wspomnianej r e o r g a n i z a c j i p r z e s t a ł a i s t n i e ć krakowska Pracow nia M łodopolska IBL PAN.) Na m ie js c e d r H. F i l i p k o w s k i e j , k t ó r a z dniem 1 p a ź d z i e r n i k a 1979 r. p r z e s z ł a do p r a c y w KUL, p r z y j ę t y z o s t a ł mgr J . Z i e l i ń s k i , dok t o r a n t IBL PAN, od dawna z Pracow nią w s p ó ł p r a c u j ą c y .
Ten d z ie s ię c io o s o b o w y z e s p ó ł s k ła d a s i ę zatem w w i ę k s z o ś c i z osób p r z y j ę t y c h do Pracow ni z ju ż zaawansowanymi p ra c a m i w ła s nymi, z pracowników o różnym t y p i e d o św iadczeń naukowych i r ó ż nych s ta n o w is k a c h m e to d o lo g ic z n y c h . T o te ż o p r o f i l u Pracow ni d e
c y d u je r a c z e j z a k r e s tem aty czn y i problemowy podejmowanych ba dań n i ż w s p ó ln o ta o s o b i s t y c h z a i n t e r e s o w a ń .
P o n iż sz y p r z e g l ą d d z i a ł a l n o ś c i Pracow ni o g r a n ic z a s i ę do i n f o r m a c j i o p r e o a c h n a j i s t o t n i e j s z y c h (wykonanych w o s ta tn im p i ę c i o l e c i u , prowadzonych i plan o w an y ch ), p o m ija ją c d r o b n i e j s z e ; u w zględnia p rz e d e w szystkim tem aty z n a j d u j ą c e s i ę w p l a n i e w ła s
nym P raco w n i, t y l k o o g ó ln ie wzmiankując o u d z i a l e j e j członków w pozap raco w n ian y ch i n i c j a t y w a c h I n s t y t u t u »
Główny n u r t d z i a ł a ń Pracow ni w y z n a c z a ją b a d a n ia h i s t o -
r y c z n o l i t e r a c k i e , cńoć w j e j p la n a c h w y s tę p u ją
t e ż p r a c e e d y t o r s k i e i dokum entacyjne» W g r u p ie badań h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i c h z n a c z n ą c z ę ś ć p l a n u w y p e ł n i a j ą p r a c e poświęcone u ję c io m problemowym» Na w s t ę p ie p r z y j d z i e t u wymienić i n i c j a t y w y zespołow e: p rz e d e w szystkim i s t n i e j ą c e od 1975 r . seminarium po św ięcone studiom porównawczym nad modernizmem» z o s t a ł o ono za in ic jo w a n e ( i j e s t prow adzone) p r z e z d o c . R. Zimanda ja k o s t a ł a im preza p ra c o w n ia n a , gromadząca p r z e d s t a w i c i e l i ró ż n y c h d y sc y p l i n ( h i s t o r i a i t e o r i a l i t e r a t u r y , f i l o z o f i a , h i s t o r i a s z t u k i , f i l o l o g i e o b c e ) . R e f e r a t y d o t y c z ą problemów h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i c h , a l e t e ż f i l o z o f i c z n y c h , p o g r a n ic z a h i s t o r i i l i t e r a t u r y i f i l o z o f i i , z a g a d n ie ń świadomości e s t e t y c z n e j i k u l t u r o w e j e p o k i . U c z e s t n i c y seminarium r e p r e z e n t u j ą ró ż n e o ś r o d k i naukowe, a k a d e m ickie i u c z e l n i a n e , w tym rów nież pozaw arszaw skie (Kraków, Lu b l i n , T o r u ń ) . Z e b ra n ia odbywają s i ę p r z e c i ę t n i e r a z na m ie sią c i s k u p i a j ą od k i l k u n a s t u do d w u d z ie s tu k i l k u u c z e s tn ik ó w . Z a in t e re so w a n ie z e s p o łu z a g a d n ie n ia m i świadom ości k u l t u r o w e j e p o k i wy
r a ż a s i ę rów nież w p lan o w an ej na r o k 19 8 I k o n f e r e n c j i naukowej
( o rg a n iz o w a n e j w espół z Towarzystwem Naukowym Płockim o r a z Mu zeum Mazowieckim w P ło ck u ) na te m a t: ’’Świadomość l i t e r a c k o —e s t e t y c z n a i k u l t u r a l n a Młodej P o l s k i 1’. P rz e w id u je s i ę wydanie k s i ą ż k i zb io ro w ej z m a te r ia ła m i s e s j i .
W z a k r e s i e p r a c in d y w id u a ln y c h , pośw ięconych poszczególnym problemom e p o k i, prowadzone s ą n a s t ę p u j ą c e : d r H. F ilip k o w s k a : "Typy i f u n k c j e m i t o l o g i i w l i t e r a t u r z e Młodej P o l s k i " ; d r J . J . L i p s k i : "Modernizm p o l s k i ja k o p r ą d w ie lo n u r to w y " ; mgr K. Puchal s k a : "M łodopolskie d z ie d z i c t w o ^ P a ł u b y « K. Irz y k o w s k ie g o " ; mgr J . Z i e l i ń s k i : "Problemy p o w ie ś c i a u t o b i o g r a f i c z n e j p rzełom u XIX i XX w . " .
R ozpoczęte s ą lu b planowane na l a t a n a j b l i ż s z e tomy s t u diów : mgr M. P u c h a ls k a : " S t u d i a nad Młodą P o lsk ą " (w c z t e r e c h g ru p a c h tem a ty c z n y c h , d o ty c z ą c y c h : m ło d o p o lsk ieg o synkretyzm u, św iadomości m o d e r n is t y c z n e j , k r y te r i ó w p e r i o d y z a c j i , w r e s z c ie r e c e p c j i Młodej P o l s k i ) ; d r h ab. J . Prokop: " S t e r e o t y p y wyobra
ź n i sp o łe c z n o -n a ro d o w e j i i c h f u n k c je w l i t e r a t u r z e przełom u XIX i XX w iek u "; mgr J . Z i e l i ń s k i : "Anarchizm w l i t e r a t u r z e Młodej P o l s k i " ; d o c . R. Zimand: " S t u d i a nad p o w ie ś c ią przełom u XIX i XX w ie k u " . P ra c e w iążące s i ę z epoką m ło d o p o lsk ą, choć podstawową p ro b le m a ty k ą usytuowane ju ż w o k re s ie · p ó ź n ie js z y m , podejm uje d r A. W erner. J e s t t o m .in . planowany tom szkiców po św ięconych p ro b le m a ty c e k a t a s t r o f i z m u w p o l s k i e j m y śli humanis t y c z n e j i l i t e r a t u r z e p o l s k i e j XX w ie k u . Dr Werner p r a c u j e rów n i e ż nad ro zpraw ą "F unkcje d e m i t o l o g i z a c y j n e l i t e r a t u r y i f il m u
po ro k u 19 56 "«
W k rę g u z a in te r e s o w a ń Pracow ni z n a j d u j ą s i ę t e ż indywidual n o ś c i p i s a r s k i e e p o k i . W p i ę ć d z i e s i ą t ą r o c z n i c ę ś m i e r c i J a n a K asprow icza, w d n i u 1 s i e r p n i a 1976, odbyło s i ę w Zakopanem
sympozjum naukowe zorganizow ane s ta r a n i e m Pracowni we w s p ó łp r a
-, , I
cy ze S tow arzyszeniem P r z y j a c i ó ł T w ó rczo ści J . K asp ro w icza . W p ó łw ie c z e zgonu S t a n i s ł a w a P rzy byszew skiego ( ^ 9 7 7 ) zorganizow a no w Warszawie pośw ięconą mu k o n f e r e n c j ę , p rz y u d z i a l e pracow ników naukowych z I n s t y t u t u Słowianoznawstwa i B a ł k a n i s t y k i AN ZSRR. Wygłoszono na n i e j 12 r e f e r a t ó w , k t ó r e z o s t a ł y - pod r e d . d r H. F i l i p k o w s k i e j - p rz e k a z a n e do d ru k u w fo rm ie k s i ę g i z b io row ej p t . " S t a n i s ł a w P rz y b y sz e w sk i. M a t e r i a ł y k o n f e r e n c j i nau kowej w 5 0 - l e c i e zgonu p i s a r z a (2 5 -2 6 l i s t o p a d a 1 9 7 7 ) ” · Na ro k 1984 - 1 2 0 - l e c i e u r o d z in S t e f a n a Żeromskiego - Pracow nia p la n u j e s e s j ę pod roboczo sformułowanym ty t u ł e m " » D z ie n n ik i1« , l i s t y i in n e formy n i e f a b u l a r n e j p ro z y Żerom skiego".
Wśród p r a c in d y w id u a ln y c h , pośw ięconych p isa rz o m e p o k i ,
-prowadzone s ą w p la n a o h z e s p o łu n a s t ę p u j ą c e : d r J . K ą d z i e l a : "P o g lą d y i d z i a ł a l n o ś ć S t e f a n a Żeromskiego w l a t a c h 1914-1919";
d r J . J . L i p s k i : "Twórczość J a n a K asprow icza w l a t a c h 1 9 O6-
-1 926" ( t r z e c i tom m o n o g r a f i i , k t ó r e j dwa p ie rw sz e tomy z o s t a ł y j u ż o p u b lik o w a n e ); d r B. Wojnowska: " S ta n is ła w W itk ie w ic z - s z tu k a wyzwolona i j e j p o w in n o śc i" ( c z . 1 : "K rytyka i e s t e t y ka" - na u k o ń c z e n iu , cz« 2 : "Mit g ó r a l s k i " - p la n o w a n a ); doc« B. Zimand: "Powieść ja k o t e c h n i k a p e r s w a z j i . ( O >> Ziemi o b ie c a n e j « W.S. Reym onta)"; t e n ż e : "Ruskin i Młoda P o l s k a " .
W p l a n a c h Pracow ni m ieszc zą s i ę rów nież p r a c e e d y t o r
s k i e , zaplanowane b ądź ja k o wydania k ry ty c z n e * bądź popu
larnonaukow e. Stopniowo opracowywane s ą k o l e j n e tomy e d y c j i
k r y t y c z n e j "Pism zeb ran y ch " J . K asprow icza ( d r J . J . L i p s k i ,
d o c . R. L o th ) : po dwóch opublikow anych j u ż tomach oddany z o s t a ł do d ru k u tom IV, w p rzy g o to w an iu z n a j d u j ą s i ę tomy I I I i V I. Nadto w t r a k c i e opracow ania bądź w b l i s k i c h p la n a c h s ą n a
s t ę p u j ą c e wydania k r y t y c z n e : d r A, Łempicka: " P ra p r e m ie r a »Wy
z w o le n ia « w fo to ty p ic z n y m wydaniu dwu egzem plarzy re ż y se rsk ic h " ; mgr M. P u c h a ls k a : "P o e z je zeb ra n e M a r ii G ro s s e k -K o r y c k ie j" i mgr J . Z i e l i ń s k i : " P o e z je zeb ran e Bogusława Adamowicza" - obie p o z y c je p rz e z n a c z o n e do s e r i i " B i b l i o t e k a P o e z j i Młodej P o ls k i" . Dla s e r i i " B i b l i o t e k a Narodowa" przygotowywane s ą wydania popu larnonaukow e: wyboru z "Dzienników" S . Żeromskiego ( d r J . Ką d z i e l a ) i wyboru now el, o p o w ie śc i i r e p o r t a ż y W.S. Reymonta (m gr M. P u c h a l s k a ) .
W g r u p ie p r a c d o k u m e n t a c y j n y c h m ie ś c i s i ę
"K ro n ik a ż y c ia i t w ó r c z o ś c i J a n a K a sp ro w ic z a ", opracowywana
p r z e z d o c . R. L o th a . P ie rw sz a j e j c z ę ś ć ( l a t a I86O -I901) j e s t
ukończona, d ru g a (1 9 0 1 -1 9 2 6 ) - w p rz y g o to w a n iu .
u c z e s t n i c z ą w i n s t y t u t o w y c h i n i c j a t y w a c h m iędzypracow nianych. S ą t o p r z e d s i ę w z i ę c i a n a s t ę p u j ą c e : 1) a u t o r s k i u d z i a ł w z b i o r o wych o p racow aniach h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i c h : "Obraz l i t e r a t u r y p o l s k i e j XIX i XX w ieku" ( d r J . J . L i p s k i ) ; "Słow nik l i t e r a t u r y XIX wieku" ( d o c . H. L o th ) ; "Słow nik l i t e r a t u r y XX wieku" (mgr №. P u c h a ls k a , d r A. W e r n e r) ; p o d r ę c z n ik " L i t e r a t u r a p o ls k a 1 9 1 8 -Ί9 7 5 ” ( ń r A. W e rn e r). - 2 ) Opracowania e d y t o r s k i e p o s z c z e g ó ln y c h tomów " D z ie ł z e b ran y ch " S t e f a n a Żeromskiego o r a z u d z i a ł w p r a c a c h K om itetu Hedakcyjnego " D z i e ł " ( d r J . K ą d z i e l a , mgr №.
P u c h a l s k a ) . - 3 ) U c z e s tn ic tw o w p r a c a c h b i b l i o g r a f i c z n o - d o k u - m en tacy jn y ch : p r z y "Słowniku Pseudonimów P i s a r z y P o l s k i c h " ( d r J . J . L i p s k i , mgr M. P u c h a l s k a ) , p r z y "Słow niku w sp ó łc z e sn y c h pi s a r z y p o l s k i c h " ( d o c . R. L o t h ) , p r z y b i o b i b l i o g r a f i c z n y m słowni ku " P i s a r z e p o l s c y " ( tzw . "№ałym K o rb u cie" - d r H. F ilip k o w s k a , d o c . R. L o th ) ; opracow anie a u t o r s k i e w yodrębnionych m onografi
c z n ie tomów "Nowego K o rb u ta " , pośw ięconych: J . Kasprowiczowi ( d o c . R. L o t h ) i S . Żeromskiemu ( d r J . K ą d z i e l a ) .
Indyw idualne d o k o n a n ia popularnonaukowe i naukowe członków Pracow ni spoza p la n u I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h PAN n i e mogą być przedmiotem o p is u w r e l a c j i o p r a c a c h i p l a n a c h młodopol s k i e j pracow ni IBL PAN. Jedno z n i c h winno być tu je d n a k wspom n ia n e - ze względu na wagę i z a s i ę g i n i c j a t y w y : p rzy g o to w an ie ko n cep cy jn e i współzorganizowanie p r z e z mgr №. P u c h a ls k ą g ł o ś n e j wystawy w Muzeum L i t e r a t u r y "W k rę g u Chimery" o ra z j e j u d z i a ł w im p re z a c h to w a rz y sz ą c y c h ( w s p ó łre d a k c ja k a t a l o g u wystawy, r e f e r a t na k o n f e r e n c j i naukowej zw iązan ej z e k s p o z y c j ą ) .
*
W ogólnym s p o j r z e n i u na d o robek i p la n y Pracowni H i s t o r i i L i t e r a t u r y Okresu Młodej P o l s k i d a j e s i ę zauważyć: 1) zdecydo wana przewaga z a i n t e r e s o w a n i a p r o z ą , 2) dom inacja te g o typu
-opracow ań, k t ó r a u jm u ją l i t e r a t u r ę w sz e ro k im k o n t e k ś c i e k u l t u rowym e p o k i , s y t u u j ą c j ą wobec prądów f i l o z o f i c z n y c h , nurtów
św iatopoglądow ych, systemów i sposobów m y śle n ia i odczuwania w łaściw y ch o kresow i Młodej P o l s k i . Ta o r i e n t a c j a te o r e ty c z n o m e -
t o d o l o g i c z n a , k t ó r a n b . p a tr o n o w a ła po w o łan iu wspomnianego na w s t ę p ie sem inarium , wydaje s i ę wyznaczać efe k ty w n ą poznawczo d r o g ę ró w n ież i d alszym d z i a ła n io m z e s p o ł u .
Doc. d r h a b . Roman Loth
Problem atyka badawcza
Pracowni H istorii Czasopiśm iennictwa Polskiego X IX i X X w . w latach 1981— 1985
W iększość zadań badawczych, dokum entacyjnych i p u b l i k a c y j nych Pracowni zaplanow anych do r e a l i z a c j i w m in io n e j " p i ę c i o
l a t c e " z o s t a ł a z r e a l i z o w a n a . B adania t e /-czyły - n a j o g ó l n i e j
r z e c z t r a k t u j ą c - wpływu p r a s y ró ż n y c h c^uk na świadomość spo ł e c z e ń s t w a . P o ja w iła s i ę w ięc s y n te z a p r a s y p o l s k i e j do 1945 r . , u k a z a ły s i ę drukiem - lu b w n a j b l i ż s z y m c z a s i e ukażą s i ę - g ł ó wne m onografie czaso p ism lu b problemów, s y s te m a ty c z n ie ukazywał
s i ę " K w a rta ln ik H i s t o r i i P r a s y P o ls k ie j" ^ .
W k o l e j n y o k re s b a d a ń , u j ę t y nowym planem, wchodzi z e s p ó ł
Pracow ni w mniej w i ę c e j podobnym, j a k d o t ą d , s k ł a d z i e , bog szy
je d y n i e o d o ś w ia d c z e n ia k i l k u l a t p r a c y w nowych warunkr u . L i czy on ob ecn ie p i ę c i u doktorów h a b i l i t o w a n y c h , t r z e c h doktorów i jednego t y l k o m a g i s t r a w g r u p ie pracowników naukowobadawczych o r a z d o k u m e n t a l i s t k ę i dwóch, pracowników n a u k o w o -te c h n ic z n y c h . Zespół t e n , p r z y u d z i a l e sp orego g ro n a współpracowników spoza
