Jan Decyk
"La liturgie des heures en Orient et
en Occident : origine et sens de
l’Office Divin", Robert Taft, [b.m.]
1991 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 39/1, 248-250
248 KS. JAN DECYK [20]
R o b e rt T a f t SJ, La liturgie des heures en Orient et en Occident. Origine et sens de
l ’Office Divin, (tîum . z ang. G eorges Passelecq O SB), B R E P O L S , 1991, ss. 390.
Książka R o b e rta T a f t a The Liturgy o fth e Hours in East and West. The Origins
o fth e Divine Office and its meaning fo r today, St Jo h n s A bbey, Collegeville, 1986,
ukazaia się w tłum aczeniu francuskim w cyklu kolekcji liturgicznych p o d redakcją H en ri D e l h o u g n e OSB, M ysteria C ollection Liturgique.
A u to r książki jest jezuitą am erykańskim. Studiował w Rzymie i w Lowanium. Jest profesorem liturgiki i języków starożytnych, greki i łaciny w Papieskim Instytucie W schodnim w Rzymie. Prowadzi także wykłady w Instytucie N otre D am e w USA.
K siążka p o p rzed zo n a je st przedm ow ą, podziękow aniam i i wykazem skrótów oraz konkordacyjnym zestaw ieniem num eracji Psalmów. N a jej treść składają się dw adzieścia dwa rozdziały, po d zielo n e na cztery części, z których każda zaw iera o bszerne podsum ow anie.
Część pierw sza analizuje p o chodzenie Liturgii G odzin z Tradycji K ościoła. C zęść ta liczy jed en a ście rozdziałów i je st najobszerniejsza (202 str.) ze względu na jej zakres tem atyczny. R ozdział pierwszy om aw ia m odlitw ę chrześcijańską w N o wym Testam encie i jej źródła żydowskie. W skazuje na jej zw iązek ze świątynią, z synagogą i odm aw ianie m odlitw w pierwszych dom ach chrześcijańskich. R oz dział drugi charakteryzuje m odlitw ę K ościoła przed edyktem K onstantyna. A u to r wykorzystał teksty L iturgii G odzin z I w., zaw arte w D i d a c h e oraz Pierwszym L i
ście Klemensa Rzymskiego do Koryntian. Z późniejszych źródeł w ym ienia K l e
m e n s a A l e k s a n d r y j s k i e g o , O r y g e n e s a , T e r t u l i a n a , C y p r i a n a i a u - to ra Tradycji Apostolskiej jak o tych, którzy wywarli największy wpływ n a kształt p u blicznej m odlitwy K ościoła.
R ozdział trzeci pośw ięcony je st oficjum typu k atedralnego na W schodzie. N aj pierw w ym ieniony je st E u z e b i u s z , pierwszy św iadek tego typu oficjum . N astęp n ie m ow a jest o m odlitw ie w E gipcie, w K appadocji n a Cyprze. Świadczą o niej: J a n C h r y z o s t o m , Konstytucje Apostolskie i T e o d o r e t z C y r u w Syrii. Wy stępow ała też w K onstantynopolu i w Jerozolim ie. R ozdział czwarty zajm uje się oficjum m onastycznym E g ip tu w IV w. M odlitw a ta była charakterystyczna dla d u cha m onastycznego. R ozdział piąty opisuje oficjum m onastyczne na W schodzie: w Palestynie, w A ntiochii i w K appadocji. R ozdział szósty ukazuje oficjum m o n a styczne n a Z achodzie: w Północnej A fryce, w G alii, Irlandii i w H iszpanii. R o z dział siódm y w skazuje na m odlitw ę m onastyczną w Italii, gdzie znalazło syntezę końcow ą w regule św. B e n e d y k t a . W rozdziale ósmym A u to r zajm uje się m o dlitw ą k a ted raln ą n a Z achodzie: w M ediolanie, R zym ie, A fryce Północnej, w ko ściele gallikańskim i hiszpańskim ( I z y d o r z S e w i l l i i synody hiszpańskie). W rozdziale dziew iątym zestaw ia wigilie typu k ated raln eg o p rzed K onstatntynem
[21] RECENZJE 249
o raz w K ościele im perium rzym skiego: w A leksandrii, K appadocji, Palestynie, A n tiochii, K onstantynopolu, M ediolanie, R zym ie i A fryce Północnej. M ów iąc o wigi lii kated raln ej n a Z achodzie po d koniec starożytności, naw iązuje do C e z a r e g o z A r l e s i G r z e g o r z a z T o u r s . R ozdział dziesiąty w skazuje na pow stanie modlitwy nokturnów , po ran n ej Jutrzni (L audes), a także Primy. Podsum ow anie treści znalazło m iejsce w rozdziale jedenastym . W yodrębnia o no stru k tu rę m o n a styczną modlitwy i typ katedralny, dokonując ich porów nania.
C zęść druga (66 str.) składa się z w prow adzenia i sześciu rozdziałów (12 - 17). C zęść ta dotyczy O fficium D ivinum na chrześcijańskim W schodzie. Poszczególne rozdziały pośw ięcone zostały O ficium orm iańskiem u, A syro-C haldejskiem u, Tra dycji Syrenieńskiej i M aronickiej, O ficjum K optyjskiem u i rytowi E tiopskiem u oraz O ficjum Bizantyjskiem u. W arto podkreślić, że przy poszczególnych Trady cjach A u to r uw zględnia określo n e G odziny O ficjum (np. N octurn, Ju trzn ia, N ie szpory) o raz typy m odlitw, m onastycznej i kated raln ej.
C zęść trzecia (29 str.), obejm ująca w prow adzenie i trzy rozdziały (18 - 20), przedstaw ia L iturgię G odzin w tradycji zachodniej. Pojaw ia się tu spraw a pryw aty zow ania modlitwy, przyw łaszczania jej przez kler (kanonicy) i pryw atnej recytacji, a także o zakonach bez ch óralnego odm aw iania oficjum - n ależą do nich np. je z u ici. K olejne rozw ażania dotyczą O ficjum R zym skiego, O ficjum kurialnego i Braci M niejszych. O sobne m iejsce zajm uje Brewiarz Piusa V i zm iany doko n an e za P i u - s a X o raz refo rm a S oboru W atykańskiego II. O statn i rozdział porusza tem at Li turgii G odzin w K ościele z czasów R eform acji, m.in. te m a t L uterańskiej Księgi G odzin oraz Księgi modlitwy wspólnej.
O statnia część (41 str.), pośw ięcona znaczeniu teologicznem u i duchow em u ofi cjum Modlitwy G odzin, zaw iera dwa rozdziały (21-22). W pierwszym mowa jest 0 teologicznych podstawach oficjum duchowości Liturgii G odzin: uw ielbienie Boga rano, oficjum wieczornym i o modlitwie eschatologicznej. Oficjum jest celebracją ży cia w Chrystusie. W rozdziale drugim A u to r udow adnia, że Liturgia G odzin jest szkołą modlitwy w Kościele. Przedstaw ia bow iem jej źródłow ą historię, ukazuje jej tradycyjność i biblijność. Modlitwy Liturgii G odzin są nieustannym , perm anentnym 1 obiektywnym chwaleniem Boga w życiu człowieka - chrześcijanina. Tak więc A u to r dokonuje nie tylko teologicznego przeglądu treści, ale i nie zapom ina o duchowym odziaływaniu, czyli o zasadniczym nurcie dzisiejszych potrzeb ewangelizacji.
C ałość książki została w zbogacona bardzo bogatą, w yselekcjonow aną biblio grafią, usystem atyzow aną w edług tem atycznego klucza. O sobne m iejsce zajm uje indeks nazw ważniejszych miejsc i osób.
Książka om aw iana przedstaw ia w ielką w artość, zwłaszcza dla historyków liturgii, szczególnie zaś dla zajmujących się zagadnieniem Liturgii G odzin. Przy opracow y w aniu historycznym jakiegokolw iek zagadnienia z dziedziny brewiarzowej nie m oż
250 KS. JAN DECYK [22]
na nie sięgnąć po tę pozycję. R zeteln e opracow ana podaje źródłow e wiadomości o genezie i kształtow aniu się modlitwy Kościoła, tak na W schodzie ja k i na Z ach o dzie. R ozróżnia dwa typy w rozwoju modlitw: monastyczny i katedralny. Zw raca uwagę na m odlitwę całego Kościoła oraz na późniejsze sprywatyzowanie tej m odli twy. U względnia proces ewolucyjności w kształtow aniu się Oficjum brewiarzowego.
Z uw ag krytycznych nasuw a się pytanie o celowość zam ieszczenia bibliografii na końcu. B ardziej w skazane byłoby dla niej miejsce n a początku, po wykazie skrótów , jest o n a bow iem źródłow ym w arsztatem dla przeprow adzonych badań. M ożna odczuw ać niedosyt z racji pom inięcia O ficjum za zm arłych, k tó re w L itu r gii G odzin m a swoje szczególne m iejsce. W arto było o nim w spom nieć zarów no w części historycznej, ukazując jego pow stanie, ja k i w części teologicznej przy roz w ażaniu eschatologicznego w ątku O ficjum .W ram ach zastrzeżeń m etodologicz nych m ożna by zgłosić nierów ny p o d ział m ateriału w poszczególnych częściach. O b ro n a je d n a k przyjętej przez A u to ra kom pozycji je st n ie tru d n a w skutek przyję tych przez niego założeń zm ierzających do logicznego u kładu treści. N p. część o statn ia zaw ierająca refleksje teologicznye je s t ważnym uw ieńczeniem całości b a dań o c h arak terze historycznym .
K siążka zasługuje n a ogrom ne uznanie. N ależałoby oczekiwać tłum aczenia, oczywiście z oryginału, na język polski. D ało b y o no szansę szerokiej dostępności książki, aby m ogła o n a służyć naukow com , duszpasterzom , a także wiernym , k tó rych zainteresow anie M odlitw ą Liturgii G odzin stale wzrasta.
ks. Jan Decyk
Liturgia D om us Carissima. Studium liturgiczne dedykowane Ks. Bogusławowi Nadolskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, A . D u r a k (red ), W ydawnic
two A kadem ii Teologii K atolickiej, W arszawa 1998, ss. 455.
K siążka, k tó rą zam ierzam recenzow ać w iąże się z osobą K siędza p ro feso ra dra hab. B ogusław a N a d o l s k i e g o , z jeg o Jubileuszem . D o cen ien ie d o robku K się dza P ro feso ra podyktow ało n apisanie artykułów będących dow odem uh o n o ro w a nia naukow ej tw órczości i osobow ości Jubilata. D edykow ane artykuły w arte są uwagi, gdyż dostarczają bogatej refleksji teologicznej, podsuw ają myśli do których czytelnik m oże często się odwoływać.
M ożna zrezygnow ać z dokładniejszego przedstaw ienia O soby Jubilata, a to je dynie z tej racji, że Ks. prof. N a d o l s k i je st postacią bardzo znaną. W ykształcił wielu liturgistów, przyczynił się do prom ow ania w ielu ludzi nauki, poszerzając
