Ew a Krychniak
Kultura książki w regionie sokolskim
1. Dzieje regionu i miasta Sokółki
Tr ^ e r e n obecnego regionu sokolskiego w odległych czasach zam ie
szkiwali przez kilka wieków Jadźwingowie. Pierwsze wieki ich hi
storii są pokryte mrokiem. Dopiero kronikarze: Jan Długosz i Maciej Stryjkowski' opisują ich dzieje, począw szy od końca X wieku.
Okres zaboru rosyjskiego pozostawia po sobie najgorsząpam ięć. Kierując się w zględam i narodow ościow ym i i religijnym i rząd rosyjski nie dba o rozwój gospodarczy i kulturalny regionu sokolskiego. Prowadzono usilną rusyfikację regionu.
Na terenie regionu sokolskiego nie brakowało odgłosów powstań i w o
jen. Udział m ieszkańców w wojnie polsko-bolszewickiej (1920 r.) i znacz
na liczba poległych z regionu tak usilnie rusyfikow anego przez zabor
cę, daje najlepsze świadectwo patriotyzmu tej ludności i poświęcenie jej dla Polski. Okres okupacji niemieckiej (1939-1945) wycisnął też swoje piętno na ludno ści. O fiary h itlery z m u p rzeb y w ały w łag rach n iem ie c k ich , zaś w latach okupacji sowieckiej były zsyłki na Syberię.
W ro k u 1589 Z y g m u n t II W aza n a d a ł S o k ó łce p ra w a targ o w e, a do godności m iasta podniesiona została przyw ilejem królewskim 28 m ar
ca 1609 r.2 M iasto otrzymało herb - w górnym polu tarczy tur, u dołu po
piersie rycerza z obnażonym mieczem.
Za panowania Jana III Sobieskiego w okolicy Sokółki rozwinęło się osadnictwo tatarskie. W roku 1679 król osiedlił Tatarów na pustych w łó
kach niektórych wsi ekonomii grodzieńskiej. Byli to zbuntowani żołnie
rze tatarscy, którym zaległy żołd wypłacono w postaci nadań ziemskich.
W niektórych wsiach m uzułmanie m ieszkają do dziś m.in. w Bohonikach i Kruszynianach.
N a m ocy przywileju królewskiego z 1698 r. w Sokółce zezwolono osiedlać się Żydom.
W połowie XIX wieku funkcjonowała w Sokółce szkoła leśna, której kierownikiem był chorąży Walery Wróblewski, absolwent Instytutu Leśnic-
Z Badań Nad Polskimi Księgozbiorom Historycznymi t. 21, Warszawa 2003.
-266 -
twa i M iernictwa w Petersburgu, Brał udział w w ydaw aniu odezw i ulo
tek skierowanych przeciw caratowi. W ysyłał do wsi agitatorów zwanych leśnikami, którzy nawoływali do powstania.
W 1921 r. została założona przez Sejmik Powiatowy Gazeta Sokolska.
Celem czasopisma, w ychodzącego co m iesiąc było inform ow anie ludno
ści o pracy i zam ierzeniach samorządu. Czasopismo zawierało też dodatek poświęcony rolnictwu, hodowli i budownictw u cementowemu. W skutek w ad organizacyjnych Gazeta Sokolska przestała wychodzić od 1925 r. Sej
m ik zadbał też o kulturę czytelniczą m ieszkańców sokólszczyzny poprzez założenie w 1933 r. centrali ruchom ych bibliotek.
W 1939 r. mieszkało w Sokółce 7 000 osób, w tym 3 000 narodowości żydow skiej.
W okresie okupacji miasto poniosło ogromne straty m aterialne i m oral
ne. Hitlerowcy wym ordowali sokolskich Żydów, zginęło wielu Polaków zaangażowanych w ruch oporu.
24 lipca 1944 r. Sokółka została w yzw olona przez oddziały 49 Armii Frontu Białoruskiego. M iasto było zniszczone w 25%.
Lata powojenne to okres odbudowy ze zniszczeń w ojennych oraz czas rządów kom unistycznych. Bardzo dynam iczny rozw ój m iasta nastąpił w latach siedemdziesiątych.
2. Szkolnictwo w przeszłości
Stan n a u czan ia szkolnego w reg ion ie so kolskim b y ł b ard zo n iski, a do tego istniejące szkółki były prowadzone pod kątem zaspokajania po
trzeb religijnych. Adm inistrator dóbr królewskich na tych terenach zobowią
zał tutejszych proboszczów do utrzym yw ania bakałarza do uczenia dzieci.
Po powstaniu styczniowym zaborcy zamknęli szkoły parafialne, a następnie zaczęli zakładać szkoły gm inne („wałostnyje ucziliszcza”) z językiem w y
kładow ym rosyjskim , w k tó ry ch uczono naw et pacierza, katechizm u i historii świętej. Język polski ze szkół został wyrugowany.
Ludność chcąc zachować swój ojczysty język wśród dzieci, posługiwała się nauczaniem tajnym, domowym. Wieś zwykle wynajmowała niedoszłego sem inarzystę, organistę lub oficjalistę, który pod n azw ą „d y rek tora”, za utrzym anie i niedużą opłatę, nauczał po domach.
N ieliczne przed I w ojną św iatow ą szkolnictwo początkowe (przym usu nauczania nie było) podczas okupacji niemieckiej było zdezorganizowa
ne, zarówno z pow odu braku sił nauczycielskich i funduszów na ten cel.
-267 -
Z chw ilą odzyskania niepodległości w 1919 r. sytuacja się poprawiła. Z a
łożono sieć szkół pow szechnych, które nie były dostatecznie zasobne w pom oce naukowe. Region sokolski był pom ijany przez Kuratorium Brze
skie, którem u podlegał, przy planow aniu budowy szkół i rozdziale fundu
szów na ten cel.
W roku 1933 została wybudowana przez społeczność sokolską i oddana do użytku 7-klasowa szkoła powszechna w Sokółce. Jest to gmach piętrowy, m urow any i skanalizow any. W ow ym czasie region sokolski posiadał 7 szkółprywatnych: szkoła Salezjańska w Różanymstoku, ószkół żydowskich:
w Dąbrowie Białostockiej, Suchowoli, Janowie, Kuźnicy i 2 w Sokółce;
oraz 137 publicznych.
3. Rozwój bibliotek w Sokółce i regionie
W ojew ództw o białostockie w okresie m iędzyw ojennym cechow ał niedorozwój w szystkich dziedzin życia. Niepom yślnie też rozwijało się w tym czasie szkolnictwo i oświata. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy sta
nowił fakt braku samodzielnego kuratorium okręgu szkolnego.3 Brak opieki ze strony władz oświatow ych sprawiał, że poziom oświaty był katastrofal
ny, gdyż 23% m ieszkańców powyżej 10 lat nie umiało czytać i pisać.4 W latach 30-tych tak jak w całym kraju również w regionie sokolskim rozw ijał się ruch kulturalno-ośw iatow y prow adzony przez różnorodne organizacje i stowarzyszenia, takie jak: Koła Związku M łodzieży Wiejskiej, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, Oddziału Związku Strzeleckiego, Straży Pożarnej, je d n ą z form tej działalności było tworzenie bibliotek, było ich na terenie powiatu około 60. Posiadały przeciętnie po 200-300 książek.
Stan ich świadczył o potrzebie książki odczuwanej przez wieś. M łodzież w iejska nieraz sam a zakładała biblioteczki tworzone przeważnie z darów, a więc z przygodnej zbieraniny książek i broszur, często o niskiej wartości kulturalnej.
W Sokółce najw iększa biblioteka licząca ponad 5 000 wolum inów m ieściła się przy Kom endzie Policji Państwowej co nie stanowiło zachęty do korzystania z jej zbiorów.5
Do z a so b n ie js z y c h b ib lio te k n a le ż a ła te ż b ib lio te k a Z w ią z k u N auczycielstwa Polskiego. Miała ona jednak charakter zamknięty. Dlatego też najczęstszy kontakt z książką starszego społeczeństwa następował po przez uczniów korzystających z bibliotek szkolnych.
-268 -
W 1833 roku, Sejmik Pow iatow y w Sokółce założył centralę rucho
m ych bibliotek, tzw. „kom pletów” , przeznaczonych dla zaspokojenia po
trzeb czytelniczych w powiecie. Rozwój działalności na tym odcinku przed
stawia następujące zestawienie.
Tabela l 6
Lata 1933/34 1934/35 1935/36 1936/37
Liczba kom pletów ruchom ych 12 16 21 25
Liczba kom pletów ruchom ych
depozytow ych - - - 9
Liczba tom ów depozytow ych - - - 583
Liczba tom ów w łasnych/centrli 593 901 1854 1571
Liczba czytelników 327 259 718 445
Liczba w ypożyczeń 1524 2304 3972 1867
Pochodzenie funduszów na cele biblioteczne (zł):
Tabela 2 7
Lata 1933/34 1934/35 1935/36 1936/37
Min. W.R. i O.P. 1000 - - -
W ydział Powiatowy 500 800 500 2060
Gm iny - - - 1060
M in.W .R.i O.P. w latach trzydziestych przeznaczyło na cele bibliotecz
ne w regionie sokolskim jedn o razo w ą kwotę 1000 zł. Jedynie W ydział Pow iatowy przez cały czas trw ania centrali ruchom ych bibliotek (1933-
1937), przeznaczał na ten cel określone kw oty pieniężne.
W 1937/38 r. oddano do użytku 6 bibliotek gminnych. Były one zaczątkiem central gm innych bibliotek ruchom ych w gminach: Szudziałowo, Odelsk, Kuźnica, Dąbrowa, Suchowola, Now y Dwór. Gm iny te począw szy od 1937 roku m iały św iadczyć na cele biblioteczne rocznie kw oty w wysokości od 100 do 200 zł.8 Pozostałe biblioteki m iały powstać w 1939 r.9
Po w ybuchu II w ojny światowej Sokółka była okupowana przez trzy lata. W ładze okupacyjne konsekw entnie realizow ały zalecenie H itlera z dnia 15 kw ietnia 1940 r. pt. „Kilka uwag o traktow aniu obcoplem ieńców na w schodzie” a dotyczące m.in. stanu oświaty dla tej ludności.10 Likw ida
cji uległy więc wszystkie szkoły i biblioteki.
-269 -
Książki w miejscowych bibliotekach zostały przewiezione na plac targowy w Sokółce, gdzie wypróbowanym ju ż przedtem sposobem (praktykowanym w faszystow skich Niem czech) spłonęły na stosie. Część ich jednak zosta
ła przez m iejscow ą ludność uratow ana i przechowana. K rążyły później przez lata okupacji z rąk do rak tw orząc sw oisty system w ypożyczeń m iędzysąsiedzkich. Stanowiły też pom oc w prow adzonym powszechnie w m ieście i na wsi tajnym nauczaniu. Pierwsze lata po zakończeniu II w oj
ny światowej to okres trudnych zmagań o odbudowanie zniszczeń w ojen
nych, lecz m łoda władza ludowa troskę o chleb łączyła z troskąo powszech
ną oświatę i kulturę.
a) Biblioteka Publiczna M iasta i Gminy w Sokółce - Powstanie i rozwój sieci bibliotecznych w powiecie sokolskim
We w rz e śn iu 1946 r. p o w sta ła P o w iato w a B ib lio tek a P u b liczn a w Sokółce, stan jej księgozbioru na dzień 1 sierpnia 1947 r, przedstawiał się następująco:
Tabela 3 11
Liczba tomów ogółem 1492
z tego zinw entaryzow anych 1309
zabezpi eczonych 27
z liczby ogółem zakupionych 87
otrzym ano z przydziału w ładz państwowych 950
ze zbiórki 67
z darów 190
z innych wpływów 207
W ogólnej liczbie książek w bibliotece powiatowej w drugiej połowie 1947 r. znaczny udział m iały książki pochodzące z zakupu i przydziałów władz państwowych. W iązało się to ze wzrostem produkcji wydawniczej w kraju.
W dalszym ciągu jesz c ze 31% zbiorów biblioteki stanow iły dary społeczeństwa. Były wśród nich pozycje cenne i wartościowe. Większość jednak reprezentowała trzeciorzędną literaturę sensacyjną. Zdarzały się też książki zawierające treści wrogie Polsce Ludowej o wym owie antyradziec
kiej i antysemickiej.
N a koniec 1948 r. stan zbiorów Powiatowej Biblioteki w Sokółce w y
rażał §ię liczbą 3.341 książek. Z biblioteki korzystało w tym czasie 291 czytelników.
- 2 7 0 -
Z godnie z Pism em O kólnym nr 54 w spraw ie organizacji bibliotek gm innych12, PBP w Sokółce przystąpiła w e wrześniu 1948 r. do ich orga
nizacji w powiecie. Biblioteki pow stały w 9 gm inach na 12 istniejących.
W pozostałych 3 gm inach zorganizowano biblioteki w 1949 r. Jednocze
śnie obok istniejącej biblioteki powiatowej w Sokółce, działała biblioteka m iejska dla bezpośredniej obsługi czytelników w mieście. N a m ocy zarzą
dzenia M inistra Kultury i Sztuki z 16 lipca 1954 roku nastąpiło połącze
nie bibliotek m iejskich z powiatow ym i w m iastach będących siedzibą p o
w iatu i powołanie na m iejsce dotychczasow ych gm in nowych jednostek adm inistracyjnych - grom adzkich rad narodow ych.13
Sieć bibliotek publicznych w powiecie sokolskim w końcu 1956 r. po przekazaniu byłych dwóch bibliotek gminnych i 39 punktów bibliotecznych nowo powstałem u powiatowi dąbrowskiem u oraz rozw iązaniu biblioteki gminnej w Sokółce przedstaw iała się następująco: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Sokółce, 17 bibliotek grom adzkich i 140 punk
tów bibliotecznych. Z ogólnej liczby bibliotek 8 pow stało w ciągu 1956 r.14 Były to biblioteki w: Białousach, Krasnem , Kam ionce Starej, Rozedran- ce Starej, N ow ow oli, W ierzchlesiu i Goranach. Liczba czytelników za
rejestrowanych przez te biblioteki w ynosiła przeciętnie 300 czytelników na jed n ą bibliotekę.
W latach 1955-1956 nastąpił w powiecie żywiołow y rozwój punktów bibliotecznych. M asow a ich organizacja m iała na celu m ożliw ie szyb
kie dotarcie z książką do czytelnika. N iesłuszne natom iast były tendencje do uzyskania efektów ilościowych. Część z w ykazanych w statystykach punktów istniało tylko na papierze. Tak na przykład liczba punktów biblio
tecznych w powiecie w 1958 r. zmniejszyła się do 96 ze 143 wykazanych w 1957 r.16 Koła Związku M łodzieży W iejskiej typow ały ze swego grona osoby, którym powierzano prowadzenie punktów bibliotecznych.17
W zw iązku z utw orzeniem w 1976 r. U rzędu M iasta i G m iny Sokół
ka, M iejska Biblioteka Publiczna została przem ianow ana na Bibliotekę Publiczną M iasta i Gm iny Sokółka - pełniąc tym sam ym funkcję bibliote
ki rejonowej.
W rejonie Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Sokółka rozpoczęły swoją działalność w 1980 r. 4 w iększe biblioteki zakładowe: Czarna Białostocka - Zakłady Przem ysłu Drzewnego i Agrometu; Krynki - przy garbam i, Sokółka - Zakłady Stolarki Budowlanej.
Znaczącym osiągnięciem roku 1987 było otwarcie w czasie Dni O św ia
ty, Kultury, Książki i Prasy Filii Bibliotecznej nr 1 na Osiedlu Zielonym w Sokółce.
- n \ -
Jak w yglądał stan sieci bibliotecznej w regionie sokolskim ilustruje poniższa tabela.
Rozwój sieci bibliotek i punktów bibliotecznych w powiecie sokolskim w latach 1956-1994
Tabela nr 4 18
Rok Liczba
bibliotek
Liczba filii bibliotecznych
Liczba czytelni
Liczba punktów bibliotecznych
1956 17 - - 140
1959 15 2 - 125
1961 15 2 3 132
1962 14 2 3 130
1965 16 2 3 142
1966 17 2 5 145
1967 18 2 7 168
1968 19 2 7 148
1972 15 7 8 154
1973 8 14 8 148
1974 8 15 9 149
1978 7 23 8 166
1979 6 15 8 117
1981 8 10 8 105
1987 8 6 7 30
1990 5 16 6 23
1991 5 16 6 20
1994 4 10 6 18
Do roku 1978 zm niejszono liczbę bibliotek gromadzkich, a zwiększo
no liczbę filii bibliotecznych. N a skutek kryzysu gospodarczo-polityczne- go kraju nastąpił spadek liczby bibliotek, filii bibliotecznych i ich punktów.
Ilustruje to tabela nr 4.
Dobór i struktura zbiorów
W la ta c h 19 4 8-1949 N a c z e ln a D y re k c ja B ib lio te k p rz y d z ie la ła poszczególnym bibliotekom gm innym kom plety książek w ilości 500 woluminów, z których 218 stanowiły książki dla dorosłych, 128 książek dla dzieci i 154 popularno-naukow ych.19
-2 7 2 -
W ten sposób ukształtow ała się struktura zbiorów bibliotek gm innych zawierająca około 50% literatury pięknej, 25% literatury dziecięcej i około 30% literatury popularnonaukowej.
Kom plety książek przeznaczonych dla bibliotek pow iatow ych zawierały więcej książek prezentujących zagadnienia m arksizm u i leninizmu.
Oprócz przydziałów pow iatow a biblioteka publiczna w Sokółce zaku
piła też książki ze środków sam orządow ych, w 1946 r. 87 woluminów, a w 1948 r. 112 wolum inów.20
C entralny zakup nie uw zględniał zróżnicow ania regionalnego kraju i nie był w stanie uw zględnić potrzeb czytelniczych poszczególnych środo
wisk. W efekcie powiatow a biblioteka w Sokółce otrzym ała po kilkanaście egzem plarzy takich książek jak: A leksandr Frołow Szybkość wytopu stali, Tadeusz Laskowski Potokowa produkcja maszyn, Jerzy Zieliński Ja k wy
konałem 721% normy, Jan Dzierżyński Rola odpadków użytkowych, Życie i walka Józefa Stalina i wiele podobnych.21
W 1956 r. nastąpiła całkow ita decentralizacja zakupu książek, który stanow ił je d n ą z najbardziej odpow iedzialnych i niełatw ych czynności bibliotekarza. W związku z czym polecono PiM BP w Sokółce powołanie komisji doboru książek, w skład której m iały wejść osoby reprezentujące różnego rodzaju dziedziny wiedzy. Komisja ta ze względu na swój społecz
ny charakter nie dała spodziewanych efektów.
N a profil u zu p ełn ien ia zbiorów w latach 1952-1956 m iała w pływ sytuacja społeczno-polityczna, która zaciążyła nad koncepcją kom pleto
wania zbiorów. Do walki o fałszywie pojętą kolektyw izację wsi w ciągnię
te zostały także biblioteki, do których zaczęło trafiać więcej literatury pro
pagującej kolektywizację.
W praktyce planowane akcje nie były realizowane, a przesyłane książki pełniły funkcję jednostek statystycznych.
W 1957 r. przeprowadzono pierw szą selekcję w bibliotekach powiatu so
kolskiego, w wyniku której wycofano z księgozbiorów 7 472 woluminów, w tym w bibliotekach grom adzkich 6 526 wolum inów i w PiM BP 846 w o luminów.22 Kolejne selekcje przeprowadzone w następnych latach (ogółem do 1994 roku wycofano około 50000 książek) spowodow ały zmianę struk
tury zbiorów bibliotecznych na korzyść literatury pięknej. Selekcje bowiem dotyczyły przede wszystkim literaPary popularnonaukowej i społeczno - po
litycznej. N a przykład w PiM BP stanowiła ona 92% w szystkich książek.23 W początku lat osiem dziesiątych struktura zbiorów w gm inie była poprawna i zbliżona do zalecanego w kraju wzorca. W 1988 r. zanotowano
-273 -
najniższy od w ielu lat w skaźnik zakupu nowości - 14 wolum inów na 100 m ieszkańców.24 Z pow odu braku pieniędzy drastycznie ograniczono ilość prenum erowanej prasy w filiach bibliotecznych, które otrzym ywały tylko po 3 tytuły, a od lipca 1990 r. zaprzestano prenumeraty.25
W śród wycofanej literatury na podstaw ie wykazu nr 14 M inisterstwa Kultury i Sztuki z 1990 r. znalazło się rn.in. ponad 700 wolum inów litera
tury m arksistowsko-leninowski ej.26
Najcięższym rokiem dla biblioteki pow iatu sokolskiego był rok 1991.
Czytelnikowi trudniej było -wypożyczyć coś z nowości. Do końca 1990 r. biblioteki finansowane były z Funduszu Rozwoju Kultury, a od 1991 r.
wszystkie koszty utrzym ania spadły na budżet gmin. K onsekw encją dla bi
blioteki pow iatu sokolskiego były znaczne ograniczenia finansowe na za
kup książek, prenum eratę czasopism oraz utrzym anie punktów bibliotecz
nych w powiecie.
Rozwój czytelnictwa
Początki były trudne, brak książek lokali bibliotecznych, słaba kadra (bez odpowiednie go wykształcenia), brak nawyków czytelniczych spraw i
ły, że w pierw szych latach po wojnie rozwój czytelnictwa postępow ał bar
dzo powoli. W 1947 r. zanotow ano w powiecie 425 czytelników z tego 327 stanowili czytelnicy na w si.27
W m iarę podnoszenia się stanu powszechnej oświaty oraz powiększania się księgozbiorów bibliotek publicznych nastąpił wzrost liczby czytelników i w ypożyczonych książek. W zrost ten ilustruje tabela nr 5.28
Rozwój czytelnictwa w powiecie sokolskim i mieście Sokółce w latach 1957-1974
Tabela nr 5
Rok Czytelnicy ogółem w mieście na wsi
1957 7488 833 6565
1958 7555 817 6738
1959 9739 935 8804
1960 10888 1167 9721
1961 11103 1206 9897
1962 11103 1206 9897
1963. 11179 1395 9784
- 2 7 4 -
Rok Czytelnicy ogółem w mieście na wsi
1964 11872 1564 10208
1965 12614 1650 10964
1966 13178 1788 11390
1967 13414 1975 11439
1968 14018 2106 11912
1969 14563 2317 12246
1970 14877 2284 12593
1971 15128 2457 12671
1972 15128 2457 12671
1973 14758 2413 12545
1974 15242 2673 15269
Istotną rolę na rozwój czytelnictw a w pow iecie sokolskim odgrywała kadra pracująca w bibliotekach. W pierw szych latach władzy ludowej sieć biblioteczną organizowali nauczyciele.29
Sytuacj a ulegała pogorszeniu z chwilą utworzenia przy radach gromadzkich bibliotek, do których kierowano często ludzi nie przygotowanych, nie um ieją
cych sprostać kulturalno-oświatowym funkcjom bibliotek. W 1957 r. z ogól
nej liczby pracujących bibliotekarzy wykształcenie średnie posiadało jedynie 12% zatrudnionych.30 W latach dziew ięćdziesiątych zaś stan wykształcenia pracow ników bibliotek zatrudnianych na stanowiskach bibliotekarzy przed
stawia się następująco: 14 osób posiada ukończone studia pom aturalne z za
kresu bibliotekarstwa, a 3 osoby ukończyły uniwersyteckie studia biblio- tekoznawcze.
Dla rozw oju czytelnictwa nie bez znaczenia są także warunki w jakich odbywa się proces upow szechniania książki. N ie zawsze władze tereno
we przejaw iały dostateczną troskę o zapew nienie bibliotekarzom lokali odpowiednich do rangi pełnionych przez nie społecznych funkcji. Jaskra
wym przykładem był lokal BPMiG w Sokółce, która zm ieniała go dzie- w ięcio-krotnie, p rzy czym decyzje adm inistracyjne dotyczące zm iany nie wynikały z chęci popraw ienia warunków pracy biblioteki, lecz były one determ inowane potrzebam i innych instytucji. Sytuacja lokalowa biblioteki uległa popraw ie z chw ilą utworzenia gmin.
Do rozw oju czytelnictw a na wsi przyczyniły się punkty biblioteczne.
Zorganizowano je we wsiach, których liczba m ieszkańców osiągała 1000 i więcej. W pow iecie sokolskim w 1974 r. z ogólnej liczby 175 takich wsi, punkty istniały w 152.31 Z biegiem lat liczba punktów zm niejszała się stopniowo i tak w roku 1994 punktów bibliotecznych w pow iecie sokół-
-275 -
skim istnieje 16.32 Stało się to za przyczyną zmian administracyjnych. Z li
kwidowano etaty w bibliotekach w terenie. Powstały nowe gminy, których samorządy przejęły filie biblioteczne znajdujące się na ich terenie.33
Według ostatnich danych za rok 1994 struktura czytelników przedstawia się następująco: osoby pracujące - 592, emeryci i renciści - 205, niezatrudnieni - 249, m łodzież - 781.34 Do 1993 r. wyszczególniono jeszcze grupę rolników, których zarejestrow anych było 28 oraz osób fizycznych - 150.35
Tabele 6 i 7 przedstaw iają czytelnictwo w mieście i na wsi w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Liczba czytelników w m ieście utrzym uje się stale prawie w jednakow ym w skaźniku w każdym roku, wzrasta natom iast liczba wypo
życzeń, która podyktowana jest wzrostem bezrobocia w regionie sokolskim oraz cenami książek w punktach księgarskich. Stan księgozbioru zaś ciągle pozostaw ia sporo do życzenia.
L iczb a w ypo ży czeń na w si w ykazuje tendencje zw yżkow e, ale ze zm niejszeniem się liczby czytelników. Księgozbiór w punktach bibliotecz
nych w ciągu ostatnich lat ulega zm niejszeniu z pow odu selekcji zbiorów.
Brak funduszów uniemożliwia dokonanie większych zakupów, które uatrak
cyjniałyby ofertę bibliotek i przyciągnęły now ych czytelników.
Czytelnictwo w m ieście w latach 1985-1994
Tabela nr 6
Rok Stan księgozbioru w mieście
Licba czytelników w mieście
Liczba wypożyczeń
1985 73104 4572 110984
1986 75916 4584 113448
1987 79247 4070 123304
1988 83285 5082 127676
1989 85452 5084 127033
1990 57743 3396 89015
1991 57328 3337 88416
1992 57736 3443 98538
1993 57962 3419 102707
1994 58419 3521 108259
-276 - Czytelnictwo na w si w latach 1985-1994
Tabela nr 7
Rok Stan księgozbioru na wsi
Licba czytelników na wsi
Liczba wypożyczeń
1985 122233 7605 145291
1986 125286 7736 143871
1987 127426 7751 145721
1988 132 7704 143539
1989 - - -
1990 34696 1821 32789
1991 35158 1696 31493
1992 34400 1690 33092
1993 34381 1641 34972
1994 33859 1618 35657
Działalność oświatow a biblioteki
W latach pięćdziesiątych postaw iono przed bibliotekarzam i konkretne, choć niełatw e zadanie, aktyw nego działania poprzez książkę. Zwrócono w iększą uw agę na czytelników. Pojawiły się w bibliotece hasła o książce, cytaty, g azetk i ścien n e, p la k a ty in fo rm a c y jn e , p lan sz e c z y te ln ic z e, wystawy książek. Rozpoczęto też m asow ą pracę z czytelnikam i poprzez organizowanie wieczorów literackich, pogadanek, odczytów. Te formy pracy z czytelnikiem m iały na celu zwrócenie uw agi na w ażne m om enty w życiu państw a polskiego.
Starano się rów nież rozpow szechnić czytelnictwo książek fachow ych na wsi, głównie literatury rolniczej. W latach 1967-1969 przeprowadzony był konkurs dla kobiet w iejskich pod hasłem: „Zdrowie i kultura podsta
w ą współczesnej rodziny”. Konkurs cieszył się w powiecie dużą popular
nością, w zięło w nim udział praw ie 15000 kobiet.36
M iał on na celu popularyzow anie czytelnictwa książek z zakresu ośw ia
ty sanitarnej, gospodarstw a dom owego i w ychow ania dzieci.
N astępny konkurs pod nazw ą „K siążka rolnicza najlepszym doradcą w gospodarstw ie” odbył się w Sokółce w 1970 r., do którego w pow ie
cie zgłosiło się 1800 rolników , a do elim inacji przystąpiło 1300 osób.
W ram ach konkursu wypożyczono 3828 książek rolniczych. W zrosła rów nież prenum erata czasopism rolniczych na wsi o 670 egzemplarzy.37
-277 -
Biblioteki przeprow adziły też w latach 1970-1975 szereg konkursów o zabarw ieniu politycznym , były to turnieje pod hasłem: „W łodzim ierz Lenin”, „Komuniści Białostocczyzny”, „Ruch robotniczy w walce o nowe ju tro ”, „Idee PPR wiecznie żyw e”, „W iem wszystko o Kraju Rad”.3S
Biblioteki w powiecie sokolskim uczestniczyły też w konkursie „Zło
ty K łos” organizowanym przez „Dziennik Ludow y” od 1964 r. Jego ce
lem była popularyzacja wartościowej literatury współczesnej. W konkursie mógł wziąć udział każdy indywidualny czytelnik, koła przyjaciół książki, biblioteki, księgarnie, kluby kultury i koła gospodyń wiejskich.
W „ D z ien n ik u L u d o w y m ” u k a z y w a ły się ró żn o ro d n e m ateriały o książkach i ich autorach. Co roku typowano 10 książek. Redakcja zbie
rała opinie czytelników, a najciekaw sze listy były drukowane i nagradza
ne.39 W styczniu 1980 r. dokonano w Warszawie podsum ow ania konkursu
„Złoty K łos” prowadzonego przez biblioteki w 1979 r. W finałowej impre
zie uczestniczył dyrektor Biblioteki Publicznej M iasta i Gm iny w Sokółce m gr Leonard Daszuta, który otrzym ał pisem ne zawiadom ienie o przyzna
niu nagrody za upowszechnianie czytelnictwa i za popularyzację książek zgłoszonych do plebiscytu „Złoty Kłos 1979”.
Do n ajb ardziej p o p u larn y ch i a trak cy jn y ch im prez czy telniczy ch organizowanych przez biblioteki należą spotkania z pisarzami. O dznaczają się one dużymi w artościam i oświatowymi i wychowawczym i, rozbudzają bowiem zainteresowania czytelnicze.
Od 1995 r. Stowarzyszenie Civitas Christiana, Towarzystwo „Ziemia S okolska” oraz B iblioteka Publiczna w Sokółce zaczęły organizow ać spotkania z poezją.
b) O d d z ia ł dla D z ie c i w B ib lio te c e P u b lic zn ej M iasta i G m iny w Sokółce
Oddział dla Dzieci w Bibliotece Publicznej w Sokółce utworzono w dniu 1 września 1966 r. M ieścił się on w jednym z pomieszczeń i nie posiadał czytelni, a jedynie w ypożyczalnię o powierzchni 13 m 2. Praca indywidualna z czytelnikiem była znikoma. Księgozbiór oddziału wynosił 1444 woluminów, a czytelników zarejestrowano 7111.
W wyniku starań w grudniu 1971 r. uzyskano nowy lokal w sąsiadują
cym z biblioteką publiczną budynku składającym się z trzech pomieszczeń:
wypożyczalni i zaplecza (magazynu) co łącznie dawało 64 m 2. Księgozbiór zawierał 5623 woluminów, a czytelników zarejestrowano 1020.40
- m -
W 1974r. ogłoszonokonkurs„Czytelnikprzyprowadzanowego czytelnika”, kórego zasadniczym celem było zw iększenie zainteresow ania k siążk ą i czasopismem jako narzędziem szeroko pojętego kształcenia i zaspokojenia potrzeb kulturalnych. W konkursie uczestniczyło 19 osób, dzięki którym uzyskano 41 now ych czytelników.41
Szczególnie szczęśliwym wydarzeniem dla Oddziału Dziecięcego było przekazanie 30 listopada 1985 r. nowego lokalu o powierzchni 134 m2. Wraz z otwarciem nowego lokalu zostały stworzone lepsze warunki do prowadzenia prac oświatowych. W w ypożyczalni wyw ieszono piękno hasło: „Książka to najlepsza pom oc w nauce i niezaw odny przyjaciel w życiu”.
Biblioteka została urządzona estetycznie. Wolny dostęp do półek i m o
żność przeglądania książek uczy samodzielności decyzji, a zarazem stwarza sytuację um ożliw iającą pobudzenie now ych zainteresow ań czytelniczych.
W izualn a p ro p ag a n d a b ib lio te c z n a, m a za z a d an ie nie ty lk o słu żyć in fo rm a c ją o zaso b ach , ale p o b u d z ić ciek aw o ść. Z a ciek aw ien iu i zainteresow aniu k siążką służą głośne czytania fragm entów książek, opo
wiadania bajek, konkursy rysunkow e, wyśw ietlanie przeźroczy. W celu bu
dzenia zainteresow ań różnymi rodzajam i literatury i różnym i dziedzinami wiedzy organizowane są w ystawy tem atyczne, katalożki zagadnieniowe, pogadanki, konkursy, spotkania autorskie i różnego typu zajęcia zespoło
we z czytelnikami: gry literackie, quizy i zgaduj-zgadule.
O rg anizując konku rs pod h asłem „N asto latk i nie lu b ią w ie rsz y ? ” zachęcono czytelników do zapoznania się z p o e z ją w ybitnych poetów i podjęcia próby tworzenia w łasnych wierszy. W 1992 r. ogłoszony został przez W ojew ódzkąBibliotekę Publicznąw Białymstoku konkurs „Literackie spotkania m łodych”. Udział wzięło 6 osób, spośród których w ybrano je d nego uczestnika na elim inacje wojewódzkie. Zadaniem było przedstaw ie
nie własnej twórczości w formie książkowej z uwzględnieniem szaty gra
ficznej książki. Uczestnicy byli podzieleni na dwie kategorie:
a) według wieku;
b) w edług form pracy.
Częste odwiedzanie przez czytelników biblioteki rodzi więzi emocjonalne i form uje grupki stałych bywalców: Koło Przyjaciół Biblioteki posiadające trzy zespoły - zespół kukiełkarski, recytatorsko-im prezow y i redagujący gazetki ścienne.
O ddział dla D zieci realizuje rów nież lekcje biblioteczne dla dzieci i młodzieży, a od 1988 r. tradycją się stały m ajowe wycieczki do biblio
teki przedszkolaków sokolskich.42 Celem ich jest wskazanie drogi do bi-
-279 -
blioteki tym dzieciom, które nie m iały okazji z n ią się zetknąć, zapoznanie ze zwyczajami panującymi, w tej placówce, z księgozbiorem i techniką sa
m odzielnego w ybierania książek.
Podstaw ą dobrej pracy biblioteki dziecięcej jest odpowiednio dobrany księgozbiór. N iestety na skutek trudności finansowych od 1991 r. zakupuje się coraz mniej książek niż w minionych latach, w wyniku czego zanotow a
no spadek liczby w ypożyczeń o 1846 książek i czytelników o 89.43
Czytelnictwo dzieci i m łodzieży w latach 1983-1994
Tabela S44
Rok Stan księgozbioru Liczba czytelników Liczba wypoyczeń
1983 12985 1050 24519
1984 13048 1161 25973
1985 13185 1209 26102
1986 13279 1215 27497
1987 13690 1359 30672
1988 14308 1362 30053
1989 14603 1363 22117
1990 14466 1290 24767
1991 13842 1201 22921
1992 13823 1230 25390
1993 13711 1250 27329
1994 13981 1267 28612
c) P ed a g o g ic zn a B ib lio te k a W o jew ó d zk a im . W l. S p a so w sk ieg o w Białym stoku - Filia w Sokółce
Powstanie i działalność biblioteki
B ib lio tek a P e d a g o g ic z n a w S okółce ro zp o częła s w ą d ziałalność w 1948 r. Początkowo istniała ona przy Inspektoracie Oświaty i W ychowa
nia, zaś książki przekazane były przez szkoły i prywatnych właścicieli, któ
re przetrw ały lata w ojny i okupacji. Księgozbiór początkowo był nielicz
ny, brakowało literatury metodycznej do poszczególnych przedmiotów na
uczania. W następnych latach księgozbiór biblioteki zaczął wzrastać. Wy
pożyczano całe kom plety książek nauczycielom , którzy pracowali w szko
łach-położonych poza Sokółką.
-2 8 0 -
P raco w n icy b ib lio te k i p ro w a d z ą sz e ro k ą d z iałaln o ść p ro p a g u ją c ą czytelnictw o książek w śród nauczycieli poprzez indyw idualne doradz
tw o, ud ział w kon feren cjach p edagogicznych. W działalno ści b ib lio teki naczeln ą dew izą je s t postęp pedagogiczny. W zw iązku z tym zo
stała szeroko rozbudow ana kartoteka zagadnieniow a, która ułatw ia na
u cz y cie lo m w y szu k iw an ie ró żn y c h m ateriałó w na d an y tem at. I tak w latach osiem dziesiątych założony został kartkow y katalog nowości, ka
talog podręczników szkolnych i lektur szkolnych, a także katalog recenzji i biografii załącznikowej.
D u ż ą rolę w p o stę p ie p ed ag o g ic z n y m o d g ry w a ją też czasopism a pedagogiczne. 14 m aja 1981 r. została zorganizow ana sesja popularnonau
kow a oraz w ystaw a czasopiśm iennictw a pedagogicznego na temat: „Spo
łeczne funkcje czasopism pedagogicznych”.45
F ilia P edagogicznej B ibliotek i W ojew ódzkiej w Sokółce o b słu g u je n auczy cieli z n astę p u jąc y c h gm in: S okółka, K uźn ica B iało stock a,
Szudziałowo, Krynki, Korycin, Janów, Czarna Białostocka. Z czytelni bi
blioteki korzystają studenci uczelni białostockich, którzy są m ieszkańcami regionu sokolskiego.
W latach o siem d ziesiąty ch n ajw ięk szy m p roblem em d ziałaln o ści biblioteki był brak funduszy na zakup now ości pedagogicznych, m eto
dycznych i naukowych. Od 1992 roku bibliotekarze prow adzą działalność m arketingow ą w celu pozyskania środków na zakup książek do biblioteki.
Biblioteka Pedagogiczna w Sokółce stwarza m ożliw ości wypożyczeń literatury fachowej dla rodziców, którzy m ają trudności w ychow aw cze ze swym i dziećmi.46 W zbiorach znajdują się ponadto program y w spie
rające pracę nauczyciela now atora, pracę z uczniem zdolnym , słabym i niedostosow anym społecznie.
B ib lio te k a rz e u d z ie la ją w s z e c h s tro n n e j p o m o c y n a u c z y c ie lo m p o c z ą tk u ją c y m , s tu d iu ją c y m , d o s k o n a lą c y m i s p e c ja liz u ją c y m się zawodowo.
Organizowane s ą również spotkania z pisarzam i, redaktoram i i ludźm i ze sceny politycznej. O ptym alne wykorzystanie księgozbioru bibliotecznego uzyskuje się poprzez:
- inform ow anie nauczycieli o wartościow ych pozycjach i now ościach pe
dagogicznych;
- sporządzanie wykazu literatury dla dyrektorów szkół z zakresu organizacji i zarządzania ośw iatą oraz hospitacji.47
-281 - Czytelnictwo nauczycieli
W edług najn ow szych danych z 1994 r.48 dotyczących czytelnictw a czasopism i książek przez nauczycieli z regionu sokolskiego okazało się, że:
a) najpoczytniejszym i czasopismami są:
- „K w artalnik pedagogiczny”;
- „Now a Szkoła” ; - „Ruch Pedagogiczny”;
- „Życie Szkoły”;
- „Problem y Opiekuńczo-W ychowawcze”;
- „Biuletyny K ieleckie” .49
b) najpoczytniejszym i książkami są:
- W incenty Okoń - „W prowadzenie do dydaktyki”;
- K rzysztof Kruszewski - „Sztuka N auczania”;
- Stanisław K ott - „Historia wychow ania”50 - Łukasz K urdybacha - „Historia wychow ania”;
- Tadeusz Tomaszewski - „Psychologia”;
- S te fa n W o ło szy n - „ D z ie je w y c h o w a n ia i m y śli p e d a g o g ic z n e j w zarysie”.
L ic zb a czy teln ik ó w - n au czy cieli w aru n k ow ana je s t m .in. ilo ścią osób studiujących lub doskonalących się zawodowo. Od 1993 r. zauwa
ża się gwałtow ny w zrost liczby nauczycieli korzystających z Biblioteki Pedagogicznej. M iędzy 1992 r. a 1995 r. do biblioteki zapisało się 127 osób, w tym 56 nauczycieli i 71 czytelników nie zw iązanych z tym zawodem.
W zrost czytelnictwa uwarunkowany jest zarówno zw iększoną liczbą stu
dentów na uczelniach, jak i term inem do 2000 roku danym dla nauczycie
li nie m ających wyższego wykształcenia na zdobycie odpowiednich kw a
lifikacji do wykonyw ania zawodu nauczycielskiego - co ilustrują poniższe dane statystyczne.
- 282 -
Czytelnictwo nauczycieli regionu sokolskiego w latach 1985-1994
T abela n r 9 51
Rok
Liczba czytel
ników
w tym Liczba
wypożyczeń ogółem
w tym nauczyciele nauczyciele
studiujący inni czytelnicy
nauczyciele nauczyciele studiujący
inni czytelnicy
1985 399 316 212 83 5326 4586 3803 740
1986 516 478 213 38 6681 6296 3874 385
1987 601 566 308 35 10426 10079 6134 347
1988 622 580 289 42 9853 9435 5982 418
1989 640 592 315 48 11878 11183 6135 695
1990 560 536 336 24 9281 9113 5443 168
1991 528 492 346 36 6907 6763 4872 144
1992 512 468 312 44 6573 6355 6137 218
1993 559 491 324 68 6855 6430 5125 425
1994 639 524 362 115 8907 6951 4368 1956
Z b io ry B ib io te k i P e dagogicznej w S o kó łce od 993 r. z a c z ę ły s to p n io - w o w zrastać. Poza ty m m a b o g a ty k s ię g o z b ió r in fo rm a c y jn o -b ib lio g ra fic z ny. W zra s ta też lic z b a z b io ró w a u d io w iz u a ln y c h . Z e s ta w ie n ie lic z b o w e z b io ró w p rz e d s ta w ia ta be la 10.
Zbiory Biblioteki Pedagogicznej w Sokółce w latach 1985-1994
Tabela n r 1052
Rok
1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994
Wydawnictwa zwarte 13416 14381 15039 16279 16984 17256 17558 17974 18265 18806
Wydawnictwa peri
odyczne
550 598 640 696 753 813 813 813 813 813
Zbiory
audiowizualne 227 252 302 323 356 379 381 387 393 397
Wyd. zwarte w jęz.
obcych 38 49 58 64 69 72 72 74 74 78
Częstotliwość zakupu 3 8 7 8 8 7 4 8 13 33
Wielkość zbiorów zgro
madzonych w ciągu roku:
- liczba tytułów - liczba egzemplarzy
510 597
724 935
870 978
832 940
796 834
440 516
268 304
230 279
208 291
420 545
Księgozbiór podręczny 776 795 810 828 840 850 853 861 873 883
Księgozbiór informa
cyjno-bibliograficzny 70 79 90 96 100 103 105 106 108 110
Księgozbiór biblioteczny
(z nauki o książce) 143 148 154 159 165 167 173 174 175 177
- 283 -
D z ię k i w z b o g a c a n iu się k s ię g o z b io ru B ib lio te k i P e d a g o g ic z n e j w Sokółce, nauczyciele z regonu sokolskiego m ają szansę na dokształcanie się i doskonalenie swojego w arsztatu zawodowego.
Przekształcenie Filii PBW w Sokółce w Rejonowy Zespół Doskonale
nia Nauczycieli
1 stycznia 1993 r. K urator O św iaty w B iałym stoku pow ołał Zespół Placów ek D oskonalenia N auczycieli53, w skład którego w eszły Pedago
giczna Biblioteka W ojewódzka im. Wł. Spasowskiego i Wojewódzki Ośro
dek Metodyczny. N a bazie byłych filii Biblioteki Pedagogicznej w Białym stoku pow ołane zostały Rejonowe Zespoły Doskonalenia Nauczycieli. Po
zw ala to na lepsze w ykorzystanie bazy lokalowej, wzbogacenie informacji z zakresu pedagogiki i psychologii. Umożliwia wymianę doświadczeń w pra
cy doradców m etodycznych i nauczycieli bibliotekarzy oraz przybliża różne formy działalności pedagogicznej w szkołach na terenie województwa.
R ejonow y Z espół D oskonalenia N auczycieli w Sokółce je s t m iej
scem, gdzie stworzona została baza um ożliwiająca nauczycielom regio
nu sokolskiego korzystanie z kompleksowej pom ocy doradczo-instrukta- żowej w postaci doradztwa m etodycznego, now oczesnych środków dydak
tycznych i zbiorów audiowizualnych oraz fachowego księgozbioru. Dzięki tem u nauczyciele tw órczy rozw iną i upow szechnią działalność innowacyj
n ą i przeprow adzone eksperymenty.
Pracow nicy Biblioteki Pedagogicznej w Sokółce w ykonują na bieżą
co zestaw ienia bibliograficzne związane z tematami konferencji m etodycz
nych czy konsultacji zbiorowych nauczycieli.
d) Biblioteki szkolne
Najstarsza biblioteka szkolna przy Szkole Podstawowej nr 1 w Sokół
ce
W okresie okupacji hitlerowskiej działalność szkół została zawieszona.
Po opuszczeniu m iasta przez wojska niemieckie w lipcu 1944 r. budynki szkolne zostały zajęte przez rannych i chorych. Budynki Szkoły Podstawowej nr 1 i 2 były poważnie uszkodzone. Inwentarze szkolne nie istniały. Z a
pał nauczycieli, rodziców i uczniów zdołał jednak zaradzić wszystkiemu.
Od razu też zabrano się do porządkowania ocalałych resztek biblioteki szkol-
-284 -
nej. Ściągano książki oddane w czasie w ojny na przechow anie osobom prywatnym , przeprow adzono zbiórkę w śród m iejscow ego społeczeństwa.
W 1946 r. do biblioteki dotarły pierwsze przydziały od centralnych władz oświatowych. W ten sposób księgozbiory były zasilane aż do 1961 r. co po
zwoliło racjonalnie wyposażyć szkoły w najpotrzebniejsze książki. Cen
tralny zakup objął podstaw ow e poradniki m etodyczne oraz inne książki po
m ocnicze dla nauczycieli. Biblioteka zasilana była rów nież publikacjam i o tematyce gospodarczej i społecznej. W rezultacie brakowało atrakcyjniejszej literatury dla uczniów.
Centralny zakup pom ógł w uzupełnieniu zbiorów w dzieła ogólnoinform acyjne: encyklopedie oraz słow niki językow e i rzeczowe. Dzięki tem u ką
cik czytelniany m ógł rozw inąć sw ą pracę pedagogiczną.
W roku szkolnym 1963/64 zapoczątkowało sw oją działalność uczniowskie
„Koło Przyjaciół Książki”. Istniały dwie sekcje: imprezowa i bibliotekarska.
Sekcja im prezow a zajm ow ała się przygotow aniem w ieczorków - bajek dla dzieci z kl. I-III. Do obow iązków sekcji bibliotekarskiej należało obkładanie książek i konserw acja księgozbioru, pom oc nauczycielow i- bibliotekarzow i przy organizowaniu w ystaw ek książek. „Koło Przyjaciół K siążki” zakończyło sw ą działalność w 1965 r.54
W 1973 r. nastąpiło połączenie dw óch szkół podstaw ow ych nr 1 i 2 w jedną. Tak powstała Szkoła Podstawowa n r 1 im. Adam a M ickiewicza w Sokółce. W zw iązku z tym połączone zostały księgozbiory bibliotek obu tych szkół. N a dzień 31 grudnia 1994 r. księgozbiór liczył 22 195 książek w tym 5296 ubytków.55
O g ó ln ie z b io ry b ib lio te c z n e s ą w p e w n y m s to p n iu p rz e s ta rz a łe . K sięgozbiór podręczny je s t zaopatrzony w stopniu zadaw alającym , za
w iera pozycje tj.: encyklopedie, słowniki językow e i rzeczowe, poradni
ki encyklopedyczne, roczniki statystyczne, albumy, atlasy. N ajw iększy za
kup książek pod w zględem ilościowym przeprowadzono w 1993 r. na sumę około 10000000 złotych (starych).56
Istotnym problemem biblioteki jest brak czytelni, gdyż szkoła m a poważne problem y lokalowe.
Od roku szkolnego 1993/94 biblioteka szkolna przygotow uje uroczy
ste „Pasowanie na czytelnika” dla klas I, podczas którego rozdaw ane są pam iątkow e dyplom y i zakładki do książek. Część artystyczna polega na przedstaw ieniu przez uczniów starszych klas krótkiej inscenizacji zw ią
zanej z książką.57
-285 -
L iczba czy telnik ów w aha się w g ran icach 100% uczniów szkoły.
Od roku szkolnego 1988/89 zauważa się wzrost liczby wypożyczeń. Wy
niki te osiąga się dzięki sumiennej pracy nauczycieli bibliotekarzy, którzy starają się zachęcić do czytania książek poprzez rozm owy z czytelnikami o ich zainteresowaniach, proponowanie ciekawych pozycji. N a terenie w y
pożyczalni wyeksponowano wolne półki w regale z estetycznym napisem:
„To warto przeczytać”, na których ustawia się książki o różnej tematyce.
Stan czytelnictwa oraz przyrost księgozbioru ilustruje poniższa tabe
la nr 11. Czytelnictwo obejmuje klasy z wyłączeniem klas I, które w pierwszym roku nauki nie korzystają samodzielnie z biblioteki. Dopiero w II półroczu nauki wychow aw czynie klas biorą kom plety książek i same nimi rozporządzają.
Czytelnictwo uczniów w latach 1985-1994
Tabela nr 1158
Rok szkolny Liczba uczniów
Liczba czytelników
Liczba wypożyczeń
Stan księgozbioru
1984/85 949 941 25611 17795
1985/86 1031 1031 13521 18841
1986/87 1126 1125 24724 19151
1987/88 646 644 8068 19893
1988/89 653 650 16021 10394
1990/91 810 809 18102 20920
1991/92 780 780 18347 21240
1992/93 807 804 19622 21590
1993/94 906 905 20417 22191
Liceum O gólnokształcące im. M. Kopernika w Sokółce
Inicjatorem i założycielem pierwszego gimnazjum w Sokółce był Piotr Ęjsmont, starosta powiatowy, z zawodu pedagog. 8 września 1921 r. zosta
ło utworzone gim nazjum Koedukacyjne Humanistyczne. Poziom naucza
nia był niski, pierw szą m aturę w 1928 r. zdało zaledwie trzech absolwen
tów, dlatego w 1929 r. gimnazjum zostało zamknięte.
O d ro k u szk oln ego 1937/38 ro zp o częło s w ą d ziałalno ść P ry w at
ne G im nazjum K o ed u kacyjn e W acław a K o ło d ziejsk ieg o w Sokółce, któró m ieściło się w budynku starej plebanii Kościoła Rzym sko-Katolic
kiego.
-286 -
Po wyzwoleniu, pierw szy rok szkolny rozpoczął się w październiku 1944 r. Szkoła nosiła w ów czas nazwę: Prywatne Gim nazjum Koeduka
cyjne Ogólnokształcące Spółdzielni Oświatowej w Białym stoku Filia nr 1 w Sokółce.
Od 1946 r. szkoła posiadała ju ż w łasną bibliotekę. Z braku funduszy wprowadzono sym boliczną opłatę za korzystanie z biblioteki:
- uczeń -1 zł m iesięcznie;
- nauczyciel - 30 zł miesięcznie.
Z pow odu trudności lokalowych w szkole nie było czytelni. Bibliote
ka posiadała 615 w olum inów i 43 czytelników. M łodzież w ram ach ro
bót ręcznych, sam a opraw iała książki. Z w łasnych funduszy biblioteka prenum erow ała dwa czasopisma: „Płom ień” i „M łodą R zeczpospolitą” . W 1948 r. księgozbiór zw iększył się do 639 woluminów, a liczba czytelni
ków w zrosła do 57.59
W styczn iu 1960 r. n a stą p iła p rzeprow ad zka do now ego gm achu szkolnego przy ul. M ickiew icza. Dopiero w 1974 r. w ygospodarow ano w szkole pom ieszczenie na lokalizację biblioteki i czytelni.
Dzięki centralnem u zakupow i biblioteka Liceum Ogólnokształcącego została zaopatrzona w encyklopedie, słowniki językow e i rzeczowe oraz w znaczn ą ilość podręczników i poradników z zakresu bibliotekarstw a, wiedzy o książce i bibliografii.
Aktualnie (1994 r.) biblioteka przy Liceum Ogólnokształcącym posiada bogaty księgozbiór w czytelni, który um ożliw ia uczniom rozwijać swoje za
interesowania i uzdolnienia indywidualne przez co następuje ukierunkowanie przedm iotowe. Przy liczbie uczniów 681 przez czytelnię przew ija się dzien
nie ponad 100 osób.60
Z pow odu braku wystarczających funduszy księgozbiór wypożyczalni nie jest zadawalający. Ciągle brakuje bieżących nowości ukazujących się na rynku księgarskim . N ajw iększą popularnością cieszą się opracowania lektur, bibliografie pisarzy oraz om ówienia poszczególnych epok literac
kich.
K sięg o zb ió r b ib lio tek i na dzień 31 grudnia 1994 r. liczy 26 804 woluminów, w tym 988 podręczników oraz 7 706 ubytków. Ostatni zakup książek był w 1993 r. na sumę 26 308 000 starych złotych.61
W edług opinii bibliotekarzy w Liceum Ogólnokształcącym czytelnic
two m łodzieży nie jest zadawalające. Statystyka notuje liczbę w ypożyczeń literatury popularnonaukowej. M łodzież narzeka na brak książek o tem aty
ce dotyczącej problem ów dzisiejszych nastolatków. Bardziej ich interesuje to co się dzieje teraz niż wydarzyło się wczoraj.
