Alkoholizm i Narkomania in 3/17/94
Hanna Wehr
Zakład Genetyki Instytutu Psychiatrii i Neurologii Editors Hunt W.A., Nixon S.J.
NIH Publication 1993
ALCOHOLINDUCED BRAIN DAMAGE
RESEARCH MONOGRAPH - 22
Książka jest monografią omawiającą wszechstronnie poalkoholowe usz- kodzenie mózgu. W kolejnych 23 rozdziałach 32 autorów przedstawia dane epidemiologiczne, neuropato logiczne, neurofizjologiczne, zastosowanie modeli zwierzęcych do badania wpływu podawania alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy, teorie zmierzające do wyjaśnienia możliwych mechani- zmów doprowadzających do uszkodzenia mózgu, wreszcie próby terapeuty- czne podejmowane w celu zmniejszenia powstających szkód i ich poprawy.
Otępienie spowodowane alkoholem stanowi 10% wszystkich przypad- ków otępienia ludzi dorosłych. W populacji uzależnionych od alkoholu u 50-75% uzależnionych daje się wykryć w okresie trzeźwości pewien sto-
pień upośledzenia funkcji poznawczych.
Kolejne rozdziały przynoszą dane o uszkodzeniu poszczególnych części móz- gu stwierdzanym w badaniu pośmiertnym, stanowią również bardzo obszerne
źródło informacji o zastosowaniu technik badania in vivo: tomografii komputero- wej i NMR, a następnie o wynikach badań elektrofizjologicznych (współautorem
tego ostatniego rozdziału jest H. Begleiter). Pewne charakterystyczne cechy
potencjałów wywolanych, jak obniżenie amplitudy komponenty P3, dotyczy nie tylko populacji uzależnionych od alkoholu. Stwierdza się je również u ich potom- stwa - znacznie częściej występuje ten objaw u synów ojców uzależnionych od alkoholu niż u synów ojców niepijących. Jest to bardzo ważny argument przema-
wiający za udziałem czynnika genetycznego w rozwoju pewnych typów alkoho- lizmu, co oczywiście nie umniejsza znaczenia czynników środowiskoOwych.
Opisano deficyty pamięci oraz funkcji poznawczych w zespole Korsakowa.
Bardzo ciekawy rozdział dotyczy porównania skutków dzialania alkoholu na
mężczyzn i kobiety. Z badań populacyjnych wiadomo, że spożycie alkoholu przez
RECENZJE
kobiety jest mme]sze, wykazno jednak, że podobnie jak ma to nue]sce w przypadku wątroby, kobiety przejawiają większą wrażliwość niż mężczy
źni na uszkadzające działanie alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy. Nie jest pewne czy ta większa wrażliwość zależy tylko od mniejszego utleniania alkoholu w przewodzie pokannowym kobiet czy też w grę wchodzą jeszcze inne czynniki. Objawy abstynencyjne natomiast obserwuje się częściej
u mężczyzn.
Ze względu na fakt, że w uszkodzeniu funkcji ośrodkowego układu nerwowe- go dużą rolę odgrywają zaburzenia pamięci, w wielu badaniach z użyciem zwie-
rząt laboratoryjnych lub hodowli komórkowych zajmowano się okolicą hipokam- pa, która odgrywa rolę w funkcjonowaniu procesów pamięciowych. Badania
potwierdziły zanik części neuronów tej części mózgu pod wpływem etanolu. Inną strukturą szczególnie wrażliwą na działanie etanolu jest móżdżek i tam również
stwierdzano wyraźne zmiany patologiczne po podawaniu etanolu. Wyniki nie
mogą być jednak przeniesione bez zastrzeżeń na człowieka między innymi ze
względu na znacznie dłuższy okres życia i możliwość kompensacji.
Wyjątkowo jasno przedstawili autorzy B.C. Shanley i P.A. Wilse z Za-
kładu Biochemii Uniwersytetu Queensland w Brisbane w Australii mecha- nizm powstawania objawów abstynencyjnych -wpływ ostrej dawki alkoho- lu na poszczególne układy neuroreceptorowe, wytwarzanie się mechaniz- mów adaptacyjnych w toku długotrwałego jego działania oraz wynikające
z tego skutki po odstawieniu alkoholu.
W części dotyczącej możliwych mechanizmów molekularnych uszkadzającego wpływu alkoholu na mózg omówiono zjawisko powstawania wolnych rodników po spożywaniu alkoholu i ich wpływ na tkankę nerwową, m.in. na neuroreceptory.
Szczególnie uszkadzające jest adaptacyjne pobudzenie neuroprzekaźników kwasu glutaminowego i asparaginowego (NMDA), wynikające z przewlekłego wpływu
etanolu. Wywołuje ono sekwencję zjawisk doprowadzających w końcowym efe- kcie do wzrostu stężenia wapnia w komórkach i do śmierci komórek.
Omówiono również zagadnienie wspólzaleźności poalkoholowego uszkodzenia
wątroby i mózgu. Przedstawiono wyniki eksperymentów klinicznych w leczeniu poalkoholowych uszkodzeń 'ośrodkowego układu nerwowego. Dotyczą one stoso- wania wazopresyny, kłonidyny, piracetamu, fluwoksaminy i innych.
Reasumując - omawiana monografia "A1cohol Induced Brain Damage"
stanowi bardzo obszerne źródło informacji na temat uszkodzeń mózgu
wywołanych alkoholem, nie jest natomiast podręcznikiem postępowania
klinicznego w leczeniu choroby alkoholowej.
404
