Dziennik Bydgoski, 1929, R.23, nr 276

(1)

Cena egz. ^{2 0} groszy. Nakład ⁴ ⁰ ⁰ ⁰ ⁰ egzemplarzy. ^Dziś ^{1 2} ^stron.

DZIENNIK

_Wychodzi codziennie z wyjątkiem ^niedziel ⁱ świąt.

BYDGOSKI

Do ,,Dziennika'* dołącza się ^co tydzień ^,,TYGODNIK SPORTOWY".

Redakcja ^otwarta ^od godziny ^8-12 przed południem ⁱ od 5—6 po południu.

Redaktor naczelny przyjmuje ^od godziny ^11-12 przed południem.

Rękopisów ^niezamjwionych ^nie ^zwraca się.

Redakcja 1Administracja ^w Bydgoszczy, ^ulica ^Poznańska ^29/30.

Filje: ^w Bydgoszczy, ^ul. ^Dworcowa ² ^- ^w ^Toruniu, ul. Mostowa 17

w Grudziądzu ^ul. Groblowa 5.

Przedpłata wynosi ^w ekspedycji ⁱ agenturach ^{3.15 zł.} miesięcznie, 9.45 zł. kwartalnie; _przez pocztę ^wdom 3.51 zł. miesięcznie, 10.53 zł. kwartalnie.

Pod opaską: ^w Polsce 7.15 zł., ^za granicę ^9.65 ^zt miesięcznia Wrazie wypadków, spowodowanych siłą wyższą, przeszkód ^w ^zakładzie,

strajków itp., wydawnictwo ^nie odpowiada ^za dostarczanie pisma,

a abonenci niemają prawa do odszkodowania.

Telefony: Redakcja 326, Naczelny ^redaktor 316, Administracja 315, Buchalteria 1374. ^- Filje: Bydgoszcz 1299, ^699. ^ToruA 800, Grudziądz ^294.

Numer 276. BYDGOSZCZ, piątek ^dnia ²⁹ listopada ¹⁹²⁹ ^r. ^{kok XXIII.}

Idea państwowa

w Poznańskiem.

W Polsce dnia jutrzejszego odegra Wiel

kopolska decydującą rolę.

I.

Były wojewoda poznański ^Piotr ^Du- nin-Borkowski umieścił w ostatnim ze

szycie miesięcznika ,,Droga" nadzwyczaj ciekawy artykuł pod tytułem ,,Idea pań

stwowa w Poznańskiem", ^z którego po

dajemy następujące szczegóły;

Poznańskie jest po dziś dzień krajem mało znanym pod względem psychicz

nym przez resztę Polski.

Różnice,między Kongresów'ką ⁱ Mało

polską ^z jednej strony ^a Poznańskiem

z drugiej strony są ^o wiele znaczniejsze.

Stosunki agrarne ^w Poznańskiem uległy radykalnej przemianie ^z gospodarstw względnie samowystarczalnych ^w przed

siębiorstwa ^zarobkowe. Stąd ^zmiana psychiki włościanina i silniejszy odpływ do miast elementu silniejszego ekono

micznie, ^a ^nie jak ^w Małopolpce tylko inteligentów ^lub nędzarzy. ^W ^handlu

i rzemiośle pracują ^obecnie ^— po wyj

ściu Niemców ^— niemal wyłącznie Po

lacy, ^stan kupiecki czy rzemieślniczy jest ^wskutek tego jednolitym ^stanem, tak pod względem organizacyjnym, jak

nawet i duchowym. ^Proces przemiany chłopów małorolnych, utrzymujących się głównie ^z pracy ^na obszarach dwor

skich, ^w ^robotników rolnych, którzy zer

wali z tradycją drobnych właścicieli gruntów, ^dokonał się ^w pełni. ^W Po

znańskiem była przed wojną tylko bar

dzo nieliczna inteligencja wolnych za

wodów narodowości polskiej, mniej licz

na, aniżeli duchowieństwo, skupiona sil

nie między sobą. ^Właściwie tylko du

chowieństwo i ziemiaństwo pceiadało wiele analogji, ^a ziemiaństwo i wiele związków ^z temi stanami w reszcie Pol

ski. W drugiej połowie dziewiętnastego wieku niemal już zupełnie ^Poznańskie nie bierze udziału w ogólnem życiu ^li- terackiem polskiem. ^Wytwarza się ^tam rodzimy ideał, właściwy ^warunkom tej dzielnicy: obrony ^w ^dziedzinie materjal- nej ⁱ językowej przed naparem niemiec

kim. Ta walka była ^tak specyficzną, tak różną ^od sienkiewiczowskich po

niekąd ^walk ^z ^{1831 i 63} r., że właściwie prosiła się ^o osobną literaturę. ^Bliska pozornie ^swem nastawieniem literatura pozytywizmu warszawskiego ^z jego ideą pracy organicznej, była jednak ^czemś całkiem innem. Hasłem pozytywizmu było: bogaćmy się, by zawładnąć rzeczy

wistością polską. ^Hasłem Poznańskiego:

wytrwajmy. ^W Kongresówce ^kto inten

sywnie pracował ^- ^w myśl ^ideału pozy

tywizmu ^— ^ten ^miał ^możność rozwoju materjałnego ^właściwie ^bez konkuren

cji. ^W Poznańskiem istniała bardzo ciężka konkurencja ^niemiecka ^na każ

dym ^kroku. ^Od jednego ^z posłów włoś

ciańskich z Poznańskiego słyszałem ^zda- ntie, ^że pewna nadwyżka ^w rezultatach gwpodarczych Polaków-włościan, obja

wiająca się tem, ^że włościanin-Polak miał większą finansową ^możność naby

wania ziemn pochodziła przedewszyst

kiem z mniejszej stopy życiowej ^u pol

skiego włościanina w stosunku do nie

mieckiego. ^W ^tem ^zdaniu wyraża się cała trudność konkurencji ^Polaków ^z Niemcami i także ta specjalnie ^miła ce

cha Poznańskiego, chęć ^zawsze realne

go, bez blagi ⁱ poezji, ^zdawania ^sobie

sprawy ^z istotnego ^stano rzeczy.

Walka ekonomiczna z Niemcami, ^to walka narzucona przez ^same fakty, ^to nie prąd wynikły ^z literatury czy kie

runku ideowego ^Co się ^zatem ^stało ^z romantyzmem ^w Poznańskiem, ^z ro

mantyzmem ^wielkich wieszczów, ^tak

bliskim Poznańskiemu z czasów Ciesz

kowskiego? Działalność całego życia hr. Raczyńskiego, ^dr. Marcinkowskiego, czy ks. Wawrzyniaka jest symbolem ten

dencji Poznańskiego ^do wytrwania. ^Ale pomnik Mieszka i Bolesława w katedrze poznańskiej, ^o którego ufundowanie kłó

cił się Raczyński ^ze społeczeństwem, mówi już ^coś więcej. Postawienie tego pomnika, ^to nietylko ^szukanie pociechy

w historji, ^to nietylko ^umiłowanie tra

dycji, ^ale ^to równocześnie dzieło wiary romantycznej ^w ^cud. ^W ^stosunku ^do tych pomników jest ^coś podobnego ^do uczuć Czechów wobec św. Wacława.

Symbolem ^są ^te postacie, łączące wiel

kość przeszłą ^z tą przyszłością, którąby

s:ę chciało wyczarować. ^Królowie ci, których Poznańczycy ^chcieli uczcić, ^o których ^możność ^uczczenia ^tak się Ra

czyński ubiegał, ^są równocześnie upraw

nieniem przynależności Poznańskiego ^do

Poseł polski ^w ^Berlinie protestuje

przeciwko wybrykom prasy niemieckie!.

Berlin, ^27. ^11. (Pat.) ^Dziś p. poseł Rzplitej Polskiej ^w ^Berlinie złożył p.

mini'strowi spraw zagr. Rzeszy notę, która bmmi jak następuje:

Do J. E. dr Juljusza Kurtiusa, Mini

stra Spraw Zagranicznych Rzeszy.

Panie Ministrze!

W dzienniku ,VorwartsKz ^dnia wczo

rajszego ^za ^nr. ^5o3 ^ukazał się artykuł pod tytułem: ^,,Terror ⁱⁿ Polen". Zwa

żywszy, ^że artykuł ^ten, obrażający jest zarówno w treści jak ⁱ ^w ^formie ^w sto

sunku dc władz państwa polskiego, ^a zwłaszcza, zważywszy, ^że ^dane pismo jest centralnym organem stronnictwa, do którego należy szereg panów-człon- ków rządu Rzeszy ^z p. kanclerzem na

czele, ^zakładam niniejszem przeciw ^u- kazarau się rzeczonego artykułu kate

goryczny protest.

Zechce Pan przyjąć, ^Panie Ministrze, wyrazy mego bardzo wysokiego sza

cunku.

(—) Roman Knoll.

Mniejszości ^narodowe ^w ^Polsce przeciwne ^sa ^zmianie konstytucji,

(Telefonem ^odwłasnego korespondenta).

Warszawa, ²⁸ ^11. Wczoraj przez ca

ły ^dzień ^obradował ^w sejmie zjazd przedstawicieli politycznych ugrupo

wań ukraińskich, białoruskich i litew

skich. Reprezentowane były ⁴ stron

nictwa ukraińskie, ³ białoruskie oraz

litewski komitet narodowy ^w ^Wilnie.

Celem zjazdu było ^uchwalenie jednoli

tej taktyki ^zarówno ^w sejmie ^oraz ^na terenie pozaparlamentarnym ^wobec obecnej sytuacji politycznej ⁱ zmiany konstytucji.

To, ^że ^w ^obradach zjazdu ^nie ^brali ^u-

działu przedstawiciele mniejszości nie

mieckiej ⁱ żydowskiej, organizatorzy zjazdu wyjaśniali ^z chęcią zaprowa

dzenia porozumienia między ^trzema na

rodowościami. zbliżonemi do siebie te

rytorialnie ⁱ tradycją historyczną.

Zaznaczali jednak, ^że rozszerzenie porozumienia ^nie jest wykluczone.

W wyniku ^obrad ogłoszono rezolucję,

w której stwierdzono, ^że wszystkie gru

py mniejszościowe, ^które stoją ^na sta

nowisku narodowem, powołają ^do ży

cia stały ^komitet porozumiewawczy.

Celem komitetu jest przeciwstawienie się ^zmianie Konstytucji ^w ^Polsce.

Upominek wyszkolenia kawalerji

w Grudziądzu ^dia pułkownika rumuńskiego.

Warszawa, ^27. ^11. (Pat.) ^Dziś ^o godz.

11.30 pierwszy wiceminister spraw woj

skowych ⁱ ^szef administracji armji ge

nerał Konarzewski w otoczeniu ofice

rów gabinetu ^ministra spraw wojsk, ⁱ komendanta centralnego wyszkolenia kawalerji ^w Grudziądzu pułk. ^Podhor- skiego wręczył uroczyście ^w ^sali hono

rowej ministerstwa spraw wojskowych attache wojskowemu Rumunji ^w ^Polsce

pułk. ^Nicolescu statuetkę bronzową, wyobrażającą jeźdźca, biorącego prze

szkodę. ^Jest ^to upominek ^centr. wyszlc.

kawalerji ^w Grudziądzu ^dla szkoły ^ka- walerj/i rumuńskiej. ^W przemówieniu

swem gen. Konarzewski wyraził prze

świadczenie, ^że ^tak ^skromna ^statuetka będzie jeszcze jednym ^z ^dowodów wiel

kiej sympatji, jaką Wojsko ^Polskie ży

wi dla armji rumuńskiej.

Samolot ^w ^morzu płomieni.

Dwie wielkie katastrofy ^lotnicze ^w Nowym ^Jorku.

(Własna ^służba telegraf. ,,Dzien, Bydg.*') Londyn, ^28. ^{11. Z} Nowego ^Jorku do

noszą ^o dwóch strasznych katastrofach samolotowych, ^które wydarzyły się ^w dniu wczorajszym ^w przeciągu ² godzin jedna po drugiej. Samoloty spadły

w środku miasta Nowego Jorku i na

tychmiast się spaliły.

Jeden samolot spadł ^w okolicy Long Island. Jeden członek załogi zginął. Nie

długo potem uległ podobnej katastrofie największy aeroplan, zbudowany dotąd

w Stanach Zjednoczonych ^a ^mianowicie czteromotorowy płatowiec Fokker, no

szący nazwę S. 32. Samolot ten pozwala

na transport ^{30 osób.} ^z czego 16 osób

może spać leżąc. ^Fokker ^ten spadł ^na dach jednego ^z ^domów ⁱ doszczętnie zo

stał zniszczony. Pilot, ^oraz inspektor departamentu handlu, znajdujący się ^w aeroplanie ^uratowali się, ^natomiast dru

gi pilot, spalił się. Dotychczas ^nie wia

domo, czy ^w aparacie ^nie znajdowały się jeszcze ^inne osoby, któreby ^w ^takim wypadku ^również zginęły. ^Ponieważ ^od płonącego ^samolotu zajęły się ^dwa do

my, straż ogniowa ^nie była już ^w sta

nie dojść ^do wnętrza aeroplanu, gdyż samolot otoczony był prawdziwem mo

rzem płomieni. ^Tl.

Polski. Dla Poznańczyka ^bowiem pra

wo stoi ponad wszystkiem. Postawienie pomnika Mieszka i Bolesława nastąpiło jeszcze ^w epoce romantyzmu; roman

tyzm następnie zapadł ^w Poznańskiem

w serca i pozostał ^w ^nich ^do ^chwili zmartwychwstania ^Polski.

Niektórych ^Polaków ^razi ^stosunek Poznańskiego ^do Ententy, przedewszyst

kiem do Francji. Wydaje się ^on niektó

rym pełnym poczucia narodowej swej siły Kongresowiakom, zbyt uległym, ^za- mało godnym ^narodowo. ^Ententa jest

w oczach Poznańskiego sprawczynią cu

du, sprawczynią przynależności Poznań

skiego ^{do Polski.}

W walce z Niemcami byli Poznańczy

cy poniekąd osamotnieni. Ich własne siły starczyły ^zaledwie ^do wytrwania

w najcięższych ^warunkach. Sojuszni

kiem w tej ^walce był ^im tylko ^Kościół

katolicki. Stąd jeden ^z ważnych powo

dów przywiązania Poznańczyków ^do ka

tolicyzmû. Każdą robotę rozluźniającą ich związek ^z katolicyzmem, skłonniby byli Poznańczycy ûważać ^za robotę ^dla Niemców, ^za ôsłabienie ^w ôbliczu Niem

ców jedności ^elementu polskiego. ^Ale ostatecznie cudu przyłączenia Poznań

skiego ^do ^Polski ^dokonała ^Ententa.

Stąd ^ich specyficzny ^stosunek ^do niej.

Poznańczycy wykazali ^zaraz po od

zy(skaniu niepodległości, ^że ^ich nasta

wienie zwrócone głównie przeciw Niem

com nie przszkadza ^im być ^obrońcami ojczyzny ^na wszystkich frontach, wo

bec wszelkich nieprzyjaciół. Ideologja Poznańskiego jest zupełnie naturalnym wynikiem ^ich sytuacji przed wojną ⁱ ^w chwili odzyskania niepodległości. ^Z na

tury tego położenia jest ^ten punkt wi

dzenia nieco odmienny ^niż innych dziel

nic, ^ale ^w obrębie niepodległej ^Polski nie mniej państwowy. ^{Nie stoi} ^ten spo

sób widzenia w sprzeczności ^z ideą uni

fikacji ideowej ^Poloki. Unifikacja ^nie

może nigdy być rozumianą jako ^mecha- niczrte wymieszanie ^wszelkich ^cech lo

kalnych, ^wszelkich tradycyj i wszelkich typów życia gospodarczego. ^Utrata pew

nych swoistych ^cech lokalnych przez Poznańskie mogłaby być ^czemś ujem-

nem nawet; miłość ojczyzny jest najsil

niejsza wtedy zwykle, gdy opiera się ^na miłości do lokalnych właściwości _swego kraju, tej części ojczyzny, ^z której się pochodzi ⁱ którą się zamieszkuje. Prąd szablonowo unifikacyjny płynie zwykle

z braku kultury, ^lub ^braku włacmych przywiązań. ^Poza walką ^z ^{kimś lub} po

za asymilowaniem się ^z ^kimś istnieje jeszcze jedna ^forma współżycia: współ- twórczość i współdziałanie ^na ^tle posza

nowania dla lokalnych ^cech specyficz

nych.

Autonomja Wielkopolski ^w pierwszej

chwili istnienia niepodległości była po

stulatem raczej ekonomicznym iej dziel

nicy, ^aniżeli polityczno-ideowym. Oba

wa przed unifikacją typu życia gospo

darczego ^w ^kierunku mniej wyrobionym i rozwiniętym ^w pozostałych częściach Polski, skłoniły Wielkopoł.skę ^do utrzy

mania pewnej samodzielności. Auto

nomja Poznańskiego pierwszych ^{lat nie} spełniła jednak nadziei, jakie ^z nią łą

czono, dzięki niemożności utrzymania ^w dobrobycie kraju agrarnego ^w oderwa

niu od wszelkich rynków zbytu. Linja cłowa na zboże, ^a ^właściwie uniemożli

wianie wywozu zboża, gdy go ^w Poznaii- skiem było zadużo, ^sztuczne utrzymy

wanie siły kupna waluty polskiej, spa

dającej ^w ^wartości ^wskutek drukowa

nia banknotów bez pokrycia, musiały się ^odbić ^fatalnie ^na położeniu gospo- darczem kraju. ^Nie spotkałem ^w Po

znańskiem nikogo, ktoby ^czasów ^auto- nomji Poznańskiego ^żałował.