Dr Dobromir Dziewulak – specjalista ds. międzynarodowych w Biurze Analiz Sejmowych; e‑mail: dobromir.dziewulak@sejm.gov.pl.
Danuta Łukasz – specjalista ds. międzynarodowych w Biurze Analiz Sejmowych; e‑mail: danuta.lukasz@sejm.gov.pl.
Centralne organy wyborcze w wybranych państwach
Unii Europejskiej
Podstawowe informacje
Dobromir Dziewulak, Danuta Łukasz, Marcin Mróz, Albert Pol, Łukasz Żołądek
Central Electoral Bodies in Selected European Union Member States:
An overview
The article deals with the functioning of the bodies and institutions responsible for organization of and supervision over elec‑
tions in the Czech Republic, Finland, France, Germany, Latvia, Portugal, Slovakia, Spain and the United Kingdom. It provides con‑
cise information about the status of such bodies, the procedures for their appointment, their operation and responsibilities.
Wstęp
W artykule zaprezentowano informację na temat organów i instytucji organizujących oraz nadzorujących wybory w Cze‑
chach, Finlandii, Francji, Hiszpanii, na Łotwie, w Niemczech, Portugalii, na Słowacji i w Wielkiej Brytanii. Przedstawiono też syntetyczne dane o sposobach powoływania i funkcjonowa‑
nia oraz o zakresie kompetencji tych podmiotów.
W Czechach organem do spraw wyborów jest Państwowa Komisja Wyborcza (Státní volební komise). Czeska PKW jest organem stałym. Jej przewodniczącym jest minister spraw wewnętrznych. Pozostałych członków powołuje i odwołuje rząd na wniosek ministra spraw wewnętrznych. W Finlandii nie funkcjonuje centralny organ wyborczy powołany specjal‑
nie w celu realizacji zadań związanych z przeprowadzaniem wyborów. Zadania te należą do kompetencji ministra spra‑
wiedliwości. Wykonuje on swoje zadania przy wsparciu Biura Wyborczego usytuowanego w fińskim Ministerstwie Sprawied‑
liwości. We Francji za organizację wyborów odpowiada Mini‑
sterstwo Spraw Wewnętrznych oraz przedstawiciele państwa w jednostkach terytorialnych – merowie i prefekci. Tylko dla potrzeb wyborów do Parlamentu Europejskiego premier rzą‑
du powołuje komisję na szczeblu centralnym zliczającą osta‑
teczne wyniki głosowania. Jest to Krajowa Komisja Wyborcza ds. Wyborów Przedstawicieli do PE (Commission nationale de recensement général des votes pour l’élection des représentants au Parlement européen). Komisja składa się z pięciu członków.
Przewodniczący wybierany jest spośród sędziów (conseilliers) Rady Stanu. Po jednym członku wybierają spośród swego gro‑
na Trybunał Kasacyjny oraz Trybunał Rozrachunkowy. Skład Komisji uzupełniają dwaj sędziowie sądów administracyjnych albo karnych wybrani przez trzech pierwszych członków Ko‑
misji. W Hiszpanii organem do spraw wyborów jest Centralna Komisja Wyborcza (Junta Electoral Central). W jej skład wchodzi ośmiu członków‑radców będących sędziami Sądu Najwyższe‑
go oraz pięciu członków‑radców będących czynnymi profeso‑
rami prawa, nauk politycznych lub socjologii, desygnowanych
na wspólny wniosek partii, federacji, koalicji lub ugrupowań
wyborców posiadających reprezentację w Kongresie Deputo‑
wanych. Desygnowani członkowie są powoływani królewskim dekretem. Ich mandat trwa do powołania nowej Centralnej Komisji Wyborczej na początku kolejnej kadencji Kortezów Generalnych. W Niemczech organem wyborczym na obsza‑
rze Federacji jest Federalny Kierownik Wyborczy (Bundeswahl- leiter) i Federalna Komisja Wyborcza (Bundeswahlausschuss).
Federalnego Kierownika Wyborczego i jego zastępcę mianuje Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Zwyczajowo na stanowisko Kierownika Wyborczego mianuje się przewod‑
niczącego Federalnego Urzędu Statystycznego. Federalny Kie‑
rownik Wyborczy mianowany jest na czas niekreślony. Powo‑
ływana przez niego Federalna Komisja Wyborcza po wyborach utrzymywana jest nie dłużej niż do końca kadencji parlamen‑
tarnej. Na Łotwie organem wyborczym jest Centralna Komisja Wyborcza (Centrālā vēlēšanu komisija). Komisja działa w trybie stałym i jest powoływana przez parlament. Komisja liczy dzie‑
więciu członków. Parlament powołuje przewodniczącego Ko‑
misji oraz siedmiu członków Komisji, a Sąd Najwyższy wybiera jednego członka spośród grona sędziów. W Portugalii orga‑
nem wyborczym jest Państwowa Komisja Wyborcza (Comissão Nacional de Eleições). Ustawowo jest niezależnym organem funkcjonującym przy Zgromadzeniu Republiki. Członkowie Komisji wybierani są na czteroletnią kadencję. Przewodniczą‑
cego wybiera Krajowa Rada Sądownictwa spośród sędziów Sądu Najwyższego. Członków w liczbie odpowiadającej licz‑
bie klubów parlamentarnych wybiera na ich wniosek Zgroma‑
dzenie Republiki spośród obywateli o uznanych zasługach. Po jednym urzędniku delegują do Komisji Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Mini‑
sterstwo Komunikacji Społecznej. Na Słowacji organem wy‑
borczym jest Centralna Komisja Wyborcza (Ústredná volebná komisia). Nie później niż 90 dni przed dniem wyborów w skład Centralnej Komisji Wyborczej każda partia polityczna i koali‑
cja, która zgłasza listę kandydatów, deleguje jednego członka i jednego zastępcę. Pierwsze posiedzenie Centralnej Komisji Wyborczej zwołuje premier (predseda vlády Slovenskej repub- liky) nie później niż 85 dni przed dniem wyborów. Pracą Ko‑
misji kieruje sekretarz (zapisovateľ), który prowadzi sprawy organizacyjne i administracyjne związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem posiedzeń Komisji Wyborczej. W głoso‑
waniu Komisji Wyborczej sekretarz ma głos doradczy. Sekre‑
tarza Centralnej Komisji Wyborczej powołuje i odwołuje rząd słowacki. W Wielkiej Brytanii organem nadzorującym prze‑
bieg wyborów i referendów jest Komisja Wyborcza (Electoral Commission). Członkowie Komisji otrzymują nazwę komisa‑
rzy wyborczych (Electoral Commissioners). Liczba komisarzy wyborczych powinna wynosić nie mniej niż 5 i nie więcej niż 9. Czterech spośród nich desygnują partie polityczne repre‑
zentowane w parlamencie przez co najmniej dwóch posłów, z czego trzech reprezentuje partie polityczne reprezentowane najliczniej. Komisarz desygnowany przez partie polityczne nie może być przewodniczącym Komisji. Komisarzy i przewodni‑
czącego mianuje królowa.
Czechy
W Republice Czeskiej organem do spraw wyborów jest Państwowa Komisja Wyborcza (Státní volební komise). Czeska PKW jest stałym organem do spraw wyborów ustanowionym
na podstawie § 7 ustawy nr 130/2000 o wyborach do organów przedstawicielskich województw
1.
Przewodniczącym Państwowej Komisji Wyborczej jest mini‑
ster spraw wewnętrznych. Pozostałych członków Państwowej Komisji Wyborczej powołuje i odwołuje rząd na wniosek mini‑
stra spraw wewnętrznych. Oprócz przewodniczącego w skład Komisji wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Spraw We‑
wnętrznych, Czeskiego Urzędu Statystycznego, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Obrony, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Pracy i Spraw Socjalnych oraz Kancelarii Prezy‑
denta Republiki. Wniosek o powołanie i odwołanie członków i zastępców członków Państwowej Komisji Wyborczej przed‑
kładają minister finansów, minister spraw zagranicznych, minister sprawiedliwości, minister obrony, minister zdrowia, minister pracy i spraw socjalnych, prezes Czeskiego Urzędu Statystycznego oraz szef Kancelarii Prezydenta Republiki
2.
Na potrzeby organizacyjno‑techniczne funkcjonowania Państwowej Komisji Wyborczej minister spraw wewnętrz‑
nych tworzy sekretariat, złożony z pracowników Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Ustawy wyborcze Republiki Czeskiej wymieniają Państwo‑
wą Komisję Wyborczą na pierwszym miejscu wśród organów wyborczych.
Zadania Państwowej Komisji Wyborczej są określone w od‑
powiednich ustawach wyborczych. Przykładowo, zgodnie z ustawą o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej Pań‑
stwowa Komisja Wyborcza:
• koordynuje przygotowanie, organizację i przeprowa‑
dzenie wyborów do Parlamentu Republiki Czeskiej,
• nadzoruje działalność prac organizacyjno‑technicznych niezbędnych dla realizacji wyborów do Parlamentu Re‑
publiki Czeskiej,
• określa w drodze losowania numery, którymi będą oznaczone listy wyborcze partii politycznych, ruchów i koalicji w wyborach do Izby Poselskiej,
• przygotowuje dokumentację wyników wyborów do Izby Poselskiej,
• ogłasza i publikuje ogólne wyniki wyborów do Izby Po‑
selskiej i Senatu,
• wydaje zaświadczenie o wyborze kandydata na członka czeskiego parlamentu,
• przekazuje ostateczne wyniki wyborów odpowiednim izbom Parlamentu Republiki Czeskiej,
• wydaje zezwolenia na obecność osób trzecich podczas liczenia głosów obwodowych komisji wyborczych,
• ustala w drodze losowania, któremu okręgowi wyborcze‑
mu podlegają specjalne obwody wyborcze za granicą.
Oprócz Państwowej Komisji Wyborczej ustawy wyborcze wymieniają inne organy wyborcze, m.in. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Czeski Urząd Statystyczny, urzędy wojewódzkie, urzędy gminne, urzę‑
dy miasta, a także okręgowe i obwodowe komisje wyborcze.
Pełnią one istotną rolę w przygotowaniu i przeprowadzeniu
1
Zákon o volbách do zastupitelstev krajů a o změně některých zákonů, http://www.zakonyprolidi.cz/cs/2000‑130#cast1.
2
Obecny skład Państwowej Komisji Wyborczej określa uchwała
rządowa z 4 maja 2014 r. Członkami Komisji są wiceministrowie oraz
zastępcy kierowników ww. organów.
wyborów. Warto zauważyć, że zgodnie z ustawą centralnym organem administracji państwowej w sprawach wyborczych jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
3, które:
• kieruje przygotowaniem organizacyjno‑technicznym i przeprowadzeniem wyborów,
• rozstrzyga w sprawie skarg na zabezpieczenie organiza‑
cyjno‑techniczne wyborów na szczeblu województwa,
• zapewnia druk materiałów wyborczych i organizuje drukowanie kart do głosowania.
Finlandia
Nie funkcjonuje centralny organ wyborczy powołany spe‑
cjalnie w celu realizacji zadań związanych z przeprowadza‑
niem wyborów. Te zadania należą do kompetencji ministra sprawiedliwości, który w ustawie o wyborach
4(art. 10, rozdz. 2) określony jest mianem najwyższego organu wyborczego. Mi‑
nister sprawiedliwości wykonuje swoje zadania przy wsparciu Biura Wyborczego
5usytuowanego w fińskim Ministerstwie Sprawiedliwości w Departamencie Procedur Demokratycz‑
nych, Spraw Językowych i Praw Podstawowych.
Choć minister sprawiedliwości jest najwyższym organem wyborczym, to w fińskim modelu jego rola polega raczej na sprawowaniu ogólnego kierownictwa. Zarządzanie szeroko rozumianym procesem wyborczym należy do piętnastu okrę‑
gowych komisji wyborczych, a pewne zadania powierzono także Ośrodkowi Ewidencji Ludności, Väestörekisterikeskus
6(prowadzenie i aktualizowanie rejestru wyborców, sporzą‑
dzanie spisu wyborców) oraz ministrowi spraw zagranicznych (przeprowadzanie wyborów za granicą).
Za przeprowadzanie wyborów – tak jak i inne sprawy le‑
żące w jego zakresie kompetencji – minister sprawiedliwości ponosi odpowiedzialność polityczną. Zgodnie z konstytu‑
cją (art. 60) minister ponosi odpowiedzialność przed par‑
lamentem za swoje czynności urzędowe. Ministra mianuje prezydent na wniosek premiera (art. 61). Dymisja ministra następuje na jego prośbę lub jeśli minister utraci zaufanie parlamentu, w obu przypadkach dymisji udziela prezydent (art. 64).
Francja
We francuskim systemie wyborczym nie występuje organ podobny do polskiej Państwowej Komisji Wyborczej. Za orga‑
nizację wyborów odpowiada francuskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz przedstawiciele państwa w jednostkach terytorialnych (merowie i prefekci).
Obwodową komisję wyborczą tworzą: mer jako przewodni‑
czący oraz zastępcy mera i radni w kolejności rangi urzędowej jako członkowie. Przy każdych wyborach tworzone są także komisje kontrolne, które dbają o poprawne przeprowadzenie wyborów na poziomie obwodów wyborczych
7. Komisje takie
3
Ministerstvo vnitra je ústředním orgánem státní správy na úseku voleb.
4
http://www.finlex.fi/fi/laki/kaannokset/1998/en19980714.pdf.
5
http://www.vaalit.fi/fi/.
6
http://www.vaestorekisterikeskus.fi/default.aspx.
7
Kodeks wyborczy, art. L85‑1, www.legifrance.gouv.fr.
w zależności od konkretnych sytuacji obsługują jedną albo więcej komisji obwodowych.
Po zakończeniu głosowania obwodowa komisja wyborcza li‑
czy głosy w obecności wyborców i przedstawicieli kandydatów oraz z udziałem wyborców wyznaczonych na skrutatorów
8.
Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej ogłasza ustnie wyniki wyborów wobec osób znajdujących się w loka‑
lu oraz wywiesza wyniki w widocznym miejscu. Komisja spo‑
rządza protokół z wyborów w dwóch egzemplarzach. Jeden egzemplarz przeznaczony jest do archiwum merostwa, drugi egzemplarz przesyłany jest kurierem do prefektury w depar‑
tamencie. Jednocześnie przewodniczący obwodowej komisji wyborczej przekazuje telefonicznie dane dotyczące wybo‑
rów do prefektury, gdzie dane wprowadzane są do systemu elektronicznego i przesyłane w czasie realnym do Minister‑
stwa Spraw Wewnętrznych. Ministerstwo publikuje dane na swojej stronie internetowej w miarę spływania informacji, jednocześnie weryfikując je i korygując dane podawane na stronie internetowej
9. Ostateczne wyniki wyborów ogłasza Trybunał Konstytucyjny po rozpatrzeniu zgłoszonych prote‑
stów wyborczych.
W wyborach do Zgromadzenia Narodowego (okręgi jed‑
nomandatowe, dwie tury) i w wyborach prezydenckich (557 okręgów) głosy są liczone przez komisję powoływaną przy prefekturze departamentu (ogółem 101 departamentów, w tym 5 zamorskich). Komisja ta składa się z:
• trzech sędziów właściwego sądu apelacyjnego desyg‑
nowanych przez pierwszego prezesa – w tym jeden jako przewodniczący komisji,
• jednego radnego departamentalnego i jednego funk‑
cjonariusza prefektury desygnowanych przez prefekta.
W wyborach do Parlamentu Europejskiego działa krajowa komisja skrutacyjna (Commission nationale de recensement général des votes pour l’élection des représentants au Parlement européen) powoływana każdorazowo przez premiera. Komi‑
sja ta składa się z pięciu członków. Przewodniczący wybiera‑
ny jest spośród sędziów (conseilliers) Rady Stanu. Po jednym członku wybierają spośród swojego grona Trybunał Kasacyjny oraz Trybunał Rozrachunkowy. Skład Komisji uzupełniają dwaj sędziowie sądów administracyjnych albo karnych wybrani przez trzech pierwszych członków Komisji
10.
Hiszpania
W Hiszpanii organem do spraw wyborów jest Centralna Komisja Wyborcza (Junta Electoral Central). Jej status określa ustawa organiczna 5/1985, z 19 czerwca, prawo wyborcze (Ley orgánica 5/1985, de 19 de junio, del régimen electoral general).
Centralna Komisja Wyborcza jest stałym organem administra‑
8
Tamże, art. L54‑do L70.
9
Miseligne des résultats sur Internet. Procédure (source Ministère de l’Intérieur). Procédure de centralisation des résultats des élections et diffusion des résultats sur le site internet. La centralisation des résul‑
tats des élections est une des missions régaliennes du ministère de l’in‑
térieur, http://culturecivique.free.fr/election/elections/resultats.html.
10
Ustawa nr 729 z 7 lipca 1977 r. o wyborach przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego (Loi n° 77‑729 du 7 juillet 1977 relative à l’élection des représentants au Parlement européen. Version conso‑
lidée au 23 mars 2014), art. 22, www.legifrance.gouv.fr.
cji wyborczej. W jej skład wchodzi ośmiu członków‑radców (vocales) będących sędziami Sądu Najwyższego, desygnowa‑
nych w drodze losowania (insaculación) przez Radę Generalną Władzy Sądowniczej oraz pięciu członków‑radców będących czynnymi profesorami prawa, nauk politycznych lub socjolo‑
gii, desygnowanych na wspólny wniosek partii, federacji, ko‑
alicji lub ugrupowań wyborców posiadających reprezentację w Kongresie Deputowanych.
Desygnowani członkowie są powoływani królewskim de‑
kretem. Ich mandat trwa do powołania nowej Centralnej Ko‑
misji Wyborczej na początku kolejnej kadencji Kortezów Ge‑
neralnych.
Członkowie Centralnej Komisji Wyborczej wybierają spośród członków desygnowanych przez Radę Generalną Władzy Są‑
downiczej przewodniczącego i wiceprzewodniczącego na po‑
siedzeniu konstytutywnym zwoływanym przez sekretarza. Se‑
kretarzem Centralnej Komisji Wyborczej jest z urzędu Sekretarz Generalny Kongresu Deputowanych. W posiedzeniach Central‑
nej Komisji Wyborczej, z prawem zabierania głosu, ale bez pra‑
wa głosowania, uczestniczy dyrektor Biura Spisu Wyborców.
Łotwa
Organem wyborczym jest Centralna Komisja Wyborcza (Centrālā vēlēšanu komisija)
11. Zadaniom i trybowi organizacji prac organu wyborczego poświęcona jest ustawa o Centralnej Komisji Wyborczej
12(która jednak nie wyczerpuje tematyki – pewne uregulowania dotyczące zadań i prac Komisji przewi‑
dują też ordynacje wyborcze).
Komisja jest organem właściwym do przeprowadzania wy‑
borów do Sejmu (Saeima), Parlamentu Europejskiego, orga‑
nów samorządu terytorialnego oraz referendów (art. 1 ustawy o Centralnej Komisji Wyborczej). Komisja działa w trybie sta‑
łym, jest powoływana przez Sejm, a jej powołanie następuje nie później niż w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia kadencji Sej‑
mu (art. 1). Komisja liczy dziewięciu członków. Sejm powołuje przewodniczącego Komisji oraz siedmiu członków Komisji, a Sąd Najwyższy na swoim Zgromadzeniu Ogólnym wybiera jednego członka spośród grona sędziów (art. 2). Sejm odwołu‑
je powołanego przez siebie członka Komisji na wniosek dzie‑
sięciu parlamentarzystów lub w wyniku rezygnacji złożonej przez powołanego przez siebie członka Komisji. W przypadku członka Komisji powołanego przez Sąd Najwyższy organem właściwym do odwołania lub przyjęcia rezygnacji jest Sąd Najwyższy (art. 3). Właściwy organ powołuje nowego członka Komisji na miejsce członka, który został odwołany lub który złożył rezygnację (art. 3).
Komisja ma następujące zadania:
• sprawuje nadzór nad przestrzeganiem prawa wybor‑
czego (art. 4),
• wydaje wytyczne wiążące dla komisji wyborczych oraz organów administracji rządowej i samorządu teryto‑
rialnego w zakresie zadań związanych z przeprowadza‑
niem wyborów (art. 5),
• dysponuje wyodrębnionymi w budżecie państwa środ‑
kami finansowymi i dokonuje podziału środków finanso‑
wych między poszczególne komisje wyborcze (art. 6),
11
http://cvk.lv/pub/public/28018.html.
12
http://cvk.lv/pub/public/28127.html.
• sprawuje nadzór nad działalnością komisji wyborczych, w tym kontroluje, czy właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego zapewniają komi‑
sjom wyborczym odpowiednie pomieszczenia, środki komunikacji i innego rodzaju wyposażenie materialno‑
‑techniczne (art. 6),
• ustala wymagania dotyczące urn wyborczych oraz wzo‑
ry formularzy urzędowych i druków wyborczych (art. 6),
• wydaje zarządzenia i wytyczne określające zasady i tryb pracy komisji wyborczych, sposób wykonywania przez nie zadań oraz sposób sprawowania przez nie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego (art. 6),
• podaje do wiadomości wyborców informacje o sposo‑
bie głosowania (art. 6),
• rozpatruje skargi na działalność komisji wyborczych, wyniki głosowania w komisji wyborczej lub działa w tym zakresie z własnej inicjatywy (art. 6),
• ustala i ogłasza wyniki głosowania i wyniki wyborów (art. 6),
• wykonuje inne zadania określone w ustawach (art. 6),
• powołuje komisje wyborcze ustalając stosowne termi‑
ny i powołując ich członków, jeśli nie zostali wybrani w przewidzianym terminie (art. 7);
• przedstawia organom administracji rządowej i samorzą‑
du terytorialnego propozycje zmian przepisów prawa wyborczego; organy, którym przedstawiono propozy‑
cje, są zobowiązane odnieść się do nich nie później niż w ciągu 3 dni, w formie pisemnej (art. 11);
• może unieważnić wyniki głosowania w komisji wybor‑
czej w przypadku stwierdzenia w danej komisji poważ‑
nych nieprawidłowości w ustaleniu wyników głosowa‑
nia – od decyzji Komisji w tej sprawie przysługuje prawo odwołania się do sądu (art. 12).
Niemcy
Zgodnie z ustawą o wyborach do Bundestagu (Bundes- wahlgesetz, BWahlG) organem wyborczym na obszarze fede‑
racji (Wahlgebiet, zdefiniowany jako Gebiet der Bundesrepublik Deutschland, BWahlG, § 2 ust. 2) jest:
• Federalny Kierownik Wyborczy (Bundeswahlleiter) i
• Federalna Komisja Wyborcza (Bundeswahlausschuss) (BWahlG, § 8 ust. 1).
Federalnego Kierownika Wyborczego i jego zastępcę mia‑
nuje Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (BWahlG,
§ 9 ust. 1). Zwyczajowo na stanowisko Federalnego Kierow‑
nika Wyborczego mianuje się przewodniczącego Federalnego Urzędu Statystycznego (Statistisches Bundesamt)
13.
W skład Federalnej Komisji Wyborczej wchodzą:
• Federalny Kierownik Wyborczy jako jej przewodniczący,
• ośmiu powołanych przez niego obywateli uprawnio‑
nych do głosowania, jako członkowie‑ławnicy (Beisit- zer) – swoją funkcję pełnią oni społecznie (BWahlG, § 11 ust. 1),
• dwóch sędziów Federalnego Sądu Administracyjnego (BWahlG, § 9 ust. 2).
13
http://www.bundeswahlleiter.de/de/ueber_uns/.
Federalna ustawa wyborcza stanowi, że regulamin ko‑
nieczny do jej wdrożenia wydaje Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. W szczególności regulamin ten ma określać sposób wyznaczania kierowników wyborczych i ich zastępców oraz tworzenia komisji wyborczych (BWahlG, § 52 ust. 1). Zgodnie z wydanym na tej podstawie federalnym re‑
gulaminem wyborczym (Bundeswahlordnung, BWO) Fede‑
ralny Kierownik Wyborczy i jego zastępca mianowani są na czas nieokreślony (BWO, § 1). Federalny Kierownik Wyborczy powołuje, po tym, jak wyznaczony zostanie dzień wyborów, członków‑ławników Federalnej Komisji Wyborczej oraz po jednym zastępcy dla każdego z nich. Przy wyborze członków‑
‑ławników Komisji uwzględnia się zasadniczo ich polityczną reprezentatywność w stosunku do liczby głosów oddanych na poszczególne ugrupowania w ostatnich wyborach parla‑
mentarnych
14. Federalny Kierownik Wyborczy powołuje także dwóch sędziów Federalnego Sądu Administracyjnego, zgod‑
nie z propozycją przedstawioną przez jego przewodniczące‑
go. Federalna Komisja Wyborcza działa nie dłużej niż do końca upływającej kadencji Bundestagu (BWO, § 4).
Portugalia
Państwowa Komisja Wyborcza (Comissão Nacional de Elei- ções) jest niezależnym organem funkcjonującym przy Zgro‑
madzeniu Republiki na podstawie ustawy nr 71 z 27 grudnia 1978 r. (Lei nº 71/78, de 27 de dezembro). Komisja jest wybie‑
rana na czteroletnią kadencję. Członkowie Komisji otrzymują diety za dzień posiedzenia w wysokości 1/75 miesięcznego uposażenia deputowanego
15.
Przewodniczącego wybiera Krajowa Rada Sądownictwa spośród sędziów członków Sądu Najwyższego. Członków w liczbie odpowiadającej liczbie klubów parlamentarnych wybiera na ich wniosek Zgromadzenie Republiki spośród obywateli o uznanych zasługach. Po jednym urzędniku de‑
legują do Komisji Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Mini‑
sterstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Komunikacji Społecznej
16.
Do zadań ogólnych Komisji należy:
• promowanie obiektywnej wiedzy o wyborach i referen‑
dach za pośrednictwem środków masowego przekazu,
• zapewnienie równych warunków uczestnictwa w wy‑
borach i referendach wszystkim obywatelom,
• zapewnienie równych warunków działania i prowadze‑
nia kampanii wyborczych wszystkim kandydatom, par‑
tiom i ugrupowaniom.
Do zakresu działania Komisji należy:
• opracowanie i publikowanie obwieszczeń wyborczych zawierających kalendarz wyborczy z zaznaczeniem dat i czynności do wykonania w określnych terminach,
14
„Przy wyborze członków‑ławników komisji wyborczych powin‑
ny być zasadniczo uwzględnione w proporcjonalny sposób partie, w porządku liczby głosów uzyskanych w drugim głosowaniu [tzn.
w głosowaniu na listy wyborcze] w ostatnich wyborach do Bundesta‑
gu na odpowiednich obszarach wyborczych, i powołane zapropono‑
wane przez nie we właściwym czasie osoby uprawnione do głosowa‑
nia”, BWO, § 4 ust. 2.
15
Ustawa nr 71 z 27 grudnia 1978 r., art. 3 i art. 4, ust. 5, www.cne.pt.
16
Tamże, art. 2.
• opracowanie i publikowanie obwieszczeń wyborczych z podaniem liczby deputowanych do Zgromadzenia Republiki i do zgromadzeń regionów autonomicznych w podziale na okręgi wyborcze,
• określenie i podanie do wiadomości publicznej infor‑
macji o kolorze kart do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego, jeżeli wybory te zbiegają się z innymi wyborami,
• rejestrowanie deklaracji partii politycznych dotyczą‑
cych wyjaśnienia kwestii poddanych pod referendum ogólnokrajowe albo lokalne,
• weryfikowanie poprawności rejestru wyborców i list wyborców w referendach ogólnokrajowych i lokalnych,
• rejestrowanie deklaracji organów prasowych doty‑
czących stanowiska zajmowanego podczas kampanii i gotowości do zamieszczania materiałów związanych z kampanią wyborczą i referendalną,
• przydzielanie czasu antenowego w radiu i telewizji po‑
szczególnym kandydatom (z wyjątkiem wyborów do Zgromadzenia Republiki, w których kompetencja ta na‑
leży do właściwego sądu okręgowego w okręgu wybor‑
czym albo regionie autonomicznym) albo uczestnikom w referendum ogólnokrajowym,
• rozstrzyganie skarg dotyczących udostępniania lokali publicznych do celów kampanii,
• rozstrzyganie skarg na decyzje podejmowane przez ko‑
misje selekcyjne (istniejące przy każdej placówce kon‑
sularnej) w wyborach do Rady Wspólnot Portugalskich,
• wydanie pozwoleń na przeprowadzanie sondaży wy‑
borczych lub referendalnych, akredytowanie osób prze‑
prowadzających badania i nadzorowanie przestrzega‑
nia ustalonych zasad oraz w określonych wypadkach anulowanie wcześniej wydanych pozwoleń w drodze uzasadnionej decyzji,
• ustalanie i ogłaszanie wyników wyborów i referendów oraz przekazywanie do publikacji w Dzienniku Republiki,
• nakładanie kary grzywny na stacje radiowe i telewizyjne za nieprzestrzeganie zasad dostępu do czasu anteno‑
wego i prowadzenia sondaży,
• nakładanie kary grzywny za naruszenia zasad prowa‑
dzenia kampanii przez partie polityczne, koalicje i grupy obywateli, środki masowego przekazu, właścicieli lokali, firmy sondażowe w wyborach do Zgromadzenia Repub‑
liki i w referendach (ogólnokrajowych i lokalnych),
• przewodniczenie (przez desygnowanie jednego ze swo‑
ich członków) komisjom obliczającym głosy wyborców z zagranicy w wyborach do Zgromadzenia Republiki,
• dokonywanie oceny poprawności i legalności wpływów i wydatków związanych z kampanią oraz poprawności sprawozdań finansowych z kampanii wyborczych i refe‑
rendalnych.
W celu lepszego wykonywania zadań Komisja może powo‑
ływać delegatów terenowych tam, gdzie uzna za konieczne.
W zakresie spraw administracyjnych Państwową Komisję Wyborczą obsługuje biuro (Serviços de Apoio) liczące 11 pra‑
cowników. Budżet Komisji stanowi część budżetu Zgromadze‑
nia Republiki
17.
17
Os Serviços de Apoio, www.cne.pt.
Słowacja
Wśród organów organizujących wybory słowackie ustawy wyborcze wymieniają Centralną Komisję Wyborczą (Ústredná volebná komisia), okręgowe komisje wyborcze i obwodowe komisje wyborcze.
Zgodnie z ustawą o wyborach do Rady Narodowej Repub‑
liki Słowackiej
18komisje wyborcze składają się z równej liczby przedstawicieli (zástupcov) partii politycznych i ruchów poli‑
tycznych oraz koalicji partii politycznych, które zgłaszają listy kandydatów (§ 13). Pracą komisji kieruje sekretarz (zapisova- teľ), który prowadzi sprawy organizacyjne i administracyjne związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem posiedzeń komisji wyborczej. W głosowaniu komisji wyborczej sekretarz ma głos doradczy (§ 14 ust. 1). Sekretarza Centralnej Komi‑
sji Wyborczej powołuje i odwołuje rząd słowacki (§ 14 ust. 2 lit. a).
Nie później niż 90 dni przed dniem wyborów w skład Cen‑
tralnej Komisji Wyborczej każda partia polityczna i koalicja, która zgłasza listę kandydatów, deleguje jednego członka i jednego zastępcę. Pierwsze posiedzenie Centralnej Komisji Wyborczej zwołuje premier (predseda vlády Slovenskej republi- ky) nie później niż 85 dni przed dniem wyborów.
Zgodnie z § 15 ust. 3 ustawy Centralna Komisja Wyborcza:
• sprawdza i rejestruje listy kandydatów,
• nadzoruje przestrzeganie przepisów ustawy wyborczej przez komisje wyborcze niższego szczebla,
• rozpatruje informacje Ministerstwa Spraw Wewnętrz‑
nych nt. przygotowania organizacyjno‑technicznego wyborów,
• rozpatruje informacje Urzędu Statystycznego Republiki Słowackiej nt. przygotowania projektu automatyczne‑
go przetwarzania wyników wyborów,
• rozpatruje informacje nt. zapewnienia równego podzia‑
łu czasu antenowego na radiowe i telewizyjne audycje komitetów wyborczych podczas kampanii wyborczej,
• ustala i publikuje wyniki wyborów,
• przygotowuje protokół o wynikach wyborów i przed‑
stawia go przewodniczącemu Rady Narodowej Republi‑
ki Słowackiej,
• wydaje wybranym kandydatom zaświadczenia o wybo‑
rze,
• przekazuje Ministerstwu Spraw Wewnętrznych doku‑
mentację wyborczą w celu jej przechowania.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych tworzy jednostkę orga‑
nizacyjną, której zadaniem jest pomoc administracyjna w rea‑
lizacji zadań Centralnej Komisji Wyborczej.
Ponadto zgodnie z § 55 ustawy Ministerstwo:
• zapewnia drukowanie kart wyborczych oraz materiałów metodycznych i informacyjnych, poradników itp.,
• zapewnia wyposażenie lokali wyborczych,
• kieruje gminami i organami rządowej administracji tere‑
nowej podczas pierwszego ustalania obwodów wybor‑
czych, tworzenia spisów wyborców i przechowywania kart do głosowania i innych dokumentów wyborczych.
18
333/2004 Z.z. Zákon z 13. mája 2004 o voľbách do Národnej rady Slovenskej republiky, http://www.infovolby.sk/data/_media/Zakon%
20o%20volbach%20do%20NR%20SR.pdf.
Zgodnie z ustawą z 29 maja 2014 r. o zasadach wykonywa‑
nia prawa wyborczego z dniem 1 lipca 2015 r. zmianie ulegną przepisy dotyczące centralnego organu wyborczego.
Zostanie powołana do życia Państwowa Komisja ds. Wybo‑
rów i Kontroli Finansowania Partii Politycznych (Štátna komi- sia pre voľby a kontrolu financovania politických strán). Komisja będzie liczyć 14 członków. Dziesięcioro spośród nich zostanie delegowanych spośród partii politycznych, których przed‑
stawiciele zostali wybrani w ostatnich wyborach do Rady Narodowej Republiki Słowackiej, proporcjonalnie do liczby uzyskanych mandatów. Po jednym członku wyznaczą prezes Sądu Konstytucyjnego, prezes Sądu Najwyższego, Prokurator Generalny i prezes Najwyższego Urzędu Kontroli.
Komisja będzie miała m.in. szerokie kompetencje w zakre‑
sie przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz ustalania i publikowania ich wyników. Oprócz Państwowej Komisji Wy‑
borczej organami wyborczymi będą okręgowe i obwodowe komisje wyborcze, a także Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Urząd Statystyczny Republiki Słowackiej, urząd powiatowy, województwo i gmina.
Wielka Brytania
Przepisy dotyczące organu nadzorującego przebieg wybo‑
rów zawarte są w ustawie z 2000 r. o partiach politycznych, wyborach i referendach
19. Ustawa w art. 1 ustanawia Komisję Wyborczą (Electoral Commission) oraz organy wyborcze.
Komisja Wyborcza może podejmować wszelkie działania (z wyjątkiem zaciągania kredytu) w celu realizacji powierzo‑
nych jej zadań. Zadania te obejmują w szczególności przy‑
gotowywanie i publikowanie sprawozdań dotyczących za‑
rządzania wyborami i referendami oraz prowadzenie stałego przeglądu i przekazywanie ministrowi okresowych analiz do‑
tyczących problematyki wyborczej.
Członkowie Komisji noszą miano komisarzy wyborczych (Electoral Commissioners). Liczba komisarzy wyborczych po‑
winna wynosić nie mniej niż 5 i nie więcej niż 9. Czterech spo‑
śród nich desygnują partie polityczne reprezentowane w Izbie przez co najmniej dwóch posłów, z czego trzech reprezentuje partie polityczne reprezentowane najliczniej.
Komisarzy wyborczych mianuje królowa (Her Majesty) sto‑
sownie do przepisów art. 3. i art. 3A ustawy. Królowa mianuje jednego spośród komisarzy wyborczych przewodniczącym.
Komisarz desygnowany przez partie polityczne nie może być przewodniczącym Komisji.
Powołanie komisarzy następuje na wniosek (Address) Izby Gmin. Warunkiem przyjęcia takiego wniosku jest zgo‑
da Przewodniczącego Izby (Speakera), przeprowadzenie konsultacji z przywódcami partii politycznych reprezento‑
wanych w Izbie oraz dokonanie wyboru komisarzy zgodnie z warunkami określonymi przez Komitet Speakera do Spraw Komisji Wyborczej i pod jego nadzorem. We wniosku określa się okres (nie dłuższy niż 10 lat) sprawowania urzędu przez komisarza wyborczego. Komisarz wyborczy może zostać wybrany ponownie na urząd. Urząd komisarza wyborczego pełni się przez czas określony we wniosku lub w warunkach powołania.
19
