WPŁYW NAWOZU TYTANIT NA POPRAWĘ PLONOWANIA SPARAKSISU TRÓJBARWNEGO UPRAWIANEGO W GRUNCIE

(1)

Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 123-127

BARBARA MARCINEK, JERZY HETMAN

WPŁYW NAWOZU TYTANIT NA POPRAWĘ PLONOWANIA SPARAKSISU TRÓJBARWNEGO UPRAWIANEGO W GRUNCIE

Z Instytutu Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu Akademii Rolniczej w Lublinie

ABSTRACT.Spraying the Sparaxis tricolor plants with Tytanium in concentration of 0.04% twice increases the number of corms in the total and marketable yield. A higher concentration of Tyta- nium (0.08%) unfavourably influences yield of offspring corms. Leaf-feeding of Sparaxis plants with Tytanium is especially profitable in the years with unfavourable weather conditions, particu- larly when there is lack of rain and high temperature after planting corms in spring.

Key words: Sparaxis tricolor, titanium, yield of corms

Wstęp

Sparaksis trójbarwny (Sparaxis tricolor Ker-Gawl.) jest atrakcyjnym gatunkiem bulwiastym do uprawy na rabatach i w ogrodach przydomowych. Kwitnie bardzo obfi- cie, od połowy czerwca do sierpnia. Kwiaty o zróżnicowanych barwach, z kontrastowo wybarwionym środkiem, zachęcają do powszechniejszego wykorzystania tej rośliny w terenach zieleni. Efekt dekoracyjny zależy jednak od wielkości bulw używanych do sadzenia i przebiegu warunków pogodowych podczas pierwszych sześciu tygodni uprawy. Ze względu na pochodzenie sparaksis ma zbliżone wymagania do frezji. Tempera- tura powyżej 16°C i brak opadów deszczu w pierwszych tygodniach wzrostu może powodować zamieranie zawiązków pędów kwiatostanowych (Horn i in. 1989). Skut- kiem tego jest słabsze kwitnienie i zaburzenia w prawidłowym wzroście i rozwoju, a ponadto mniejszy plon bulw potomnych. Dlatego oprócz właściwej agrotechniki ce- lowe jest stosowanie preparatów polepszających kondycję roślin i łagodzących czynniki stresowe. Badania prowadzone na roślinach warzywnych (Pais 1983), sadowniczych (Klamkowski i in. 1999) i ozdobnych (Górnik i in. 2000, Hetman i Adamiak 2003, Laskowska i Kocira 2003) wykazały korzystny wpływ tytanu na jakość i wielkość plonu tych roślin. W związku z tym w latach 2000-2003 w Katedrze Roślin Ozdobnych AR w Lublinie prowadzono badania, których celem było określenie wpływu preparatu Tytanit na plonowanie sparaksisu trójbarwnego.

(2)

Materiał i metody

Dwuczynnikowe doświadczenie przeprowadzono w latach 2000-2003 w Gospodar- stwie Doświadczalnym w Felinie na glebie płowej zawierającej około 1,6% materii organicznej. Materiałem badawczym były bulwy sparaksisu trójbarwnego (Sparaxis tricolor Ker-Gawl.) sprowadzone z Holandii. Bulwy sparaksisu sadzono do gruntu w pierwszej dekadzie maja po 30 sztuk na poletko. Poletka nawożono wiosną, przed sadzeniem bulw, Azofoską w ilości 25 g·m^-2. W okresie wegetacji rośliny zasilano dwa razy pogłównie saletrą amonową w ilości 10 g·m^-2 i Azofoską 25 g·m^-2 (podano dawki jednorazowe). Przez cały okres wegetacji poletka odchwaszczano ręcznie. W trakcie wegetacji rośliny opryskiwano przeciwko mszycom i szarej pleśni.

Doświadczenie założono w układzie bloków losowych w pięciu powtórzeniach. Po- wtórzeniem było poletko o powierzchni 1 m², na którym posadzono 30 bulw. Zastoso- wano Tytanit w trzech stężeniach: 0,02; 0,04 i 0,08% oraz trzy formy aplikacji: moczenie bulw przed sadzeniem (1 h); dwukrotny oprysk roślin przed kwitnieniem w odstępie 10 dni; moczenie bulw (1 h) w połączeniu z dwukrotnym opryskiem przed kwitnieniem.

Kontrolą były rośliny nie traktowane Tytanitem.

Bulwy wykopano po zakończeniu wegetacji, w pierwszej dekadzie września. Po wykopaniu, wysuszeniu i oczyszczeniu określono: liczbę i masę bulw plonu ogólnego i handlowego, do którego zaliczono wszystkie bulwy o obwodzie powyżej 4 cm. Uzy- skane wyniki opracowano statystycznie za pomocą analizy wariancji dla podwójnej klasyfikacji krzyżowej, stosując wielokrotne przedziały ufności Tukeya (poziom istot- ności α = 0,05)

Wyniki i dyskusja

Rośliny sparaksisu trójbarwnego traktowane Tytanitem w stężeniu 0,04% wytwo- rzyły istotnie większą liczbę bulw potomnych w każdym roku uprawy. Zwyżka plonu ogólnego bulw potomnych wynosiła średnio 15%, natomiast liczba bulw plonu handlowego była o 3,3% większa niż u roślin nie traktowanych preparatem (tab. 1). Efektyw- ność stosowania Tytanitu była ograniczona ze względu na małą powierzchnię liści i krótki okres wegetacji sparaksisu.

W ciągu trzech lat badań zauważono, że średnia dobowa temperatura maja i czerwca w 2000 (14,6°C i 17°C) i 2003 roku (16,3°C i 17,4°C) przekraczała znacznie średnią wieloletnią dla tych miesięcy (13°C i 16,5°C), natomiast w 2002 roku układ temperatur w tych miesiącach (13,9°C i 15,3°C) był korzystny dla wzrostu roślin. W pierwszym roku badań w trzeciej dekadzie kwietnia i pierwszej dekadzie maja nie odnotowano opadów deszczu. W czerwcu suma opadów była o 45% niższa od średniej wieloletniej.

Z badań prowadzonych przez Hetmana i Marcinek (2003) wynika, że stosowanie Tytanitu w stężeniu 0,04% w formie oprysku w warunkach stresowych, takich jak susza czy zbyt wysokie temperatury, może zwiększyć plon handlowy bulw potomnych sparaksisu nawet o 36% w porównaniu z roślinami nie traktowanymi tym preparatem.

W latach o korzystnym układzie warunków meteorologicznych plon handlowy nie róż- nił się istotnie od plonu uzyskanego z roślin kontrolnych.

(3)

Tabela 1 Plon ogólny i handlowy bulw potomnych sparaksisu trójbarwnego w zależności od zastoso-

wanych stężeń i form aplikacji Tytanitu (średnie z lat 2000-2003)

General and commercial crop of descendant corms according to Titanium concentration and form of application (means in the year 2000-2003)

Plon ogólny General crop

Plon handlowy Commercial crop Stężenie

Concentration (%)

Forma aplikacji Form of application

szt.·m^-2 g·m^-2 szt.·m^-2 g·m^-2

Kontrola – Control 93,3 153,6 51,9 133,3

moczenie bulw

corm soaking 100,5 146,6 51,9 125,8

oprysk plant spraying

100,7 155,8 51,5 134,2 0,02

moczenie+ oprysk

soaking + spraying 101,3 139,9 48,3 118,8

moczenie bulw

corm soaking 104,4 149,2 51,9 128,3

110,4 158,6 51,6 137,0 0,04

moczenie + oprysk

moczenie bulw

corm soaking 97,1 139,8 47,1 119,4

102,7 141,5 48,6 118,9 0,08

moczenie + oprysk

kontrola – control 93,3 b 153,6 a 51,8 ab 133,2 a 0,02% 100,8 ab 147,4 ab 50,5 ab 126,3 ab

0,04% 107,4 a 155,0 a 53,5 a 133,6 a

Średnie dla stężeń Mean for concentration

0,08% 100,7 ab 138,7 b 48,4 b 117,6 b

moczenie

corm soaking 98,8 147,3 50,7 126,7

101,8 152,4 51,9 130,9 Średnie dla form

aplikacji Mean for form of application

moczenie + oprysk

2000 63,4 c 63,9 c 26,4 c 45,6 c

2001 135,9 a 252,7 a 77,0 a 230,7 a

Średnie dla lat Mean for the year

2003 102,4 b 129,5 b 49,9 b 106,7 b

Średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie.

Means followed by the same letter do not differ significantly.

(4)

Forma aplikacji Tytanitu na rośliny sparaksisu nie miała istotnego wpływu na wiel- kość plonu bulw potomnych.

Uzyskane wyniki znajdują potwierdzenie w badaniach prowadzonych przez La- skowską i Kocirę (2003) na acidanterze dwubarwnej, należącej do tej samej rodziny co sparaksis. Moczenie bulw przed sadzeniem i opryskiwanie roślin acidantery 0,04-pro- centowym roztworem Tytanitu zwiększyło plon całkowity łuskobulw potomnych o 14%. Plon cebul tulipanów odmiany ‘Yokohama’ opryskiwanych Tytanitem w stęże- niu 0,04% zwiększył się o 3,5-4% (Hetman i in. 2003).

Tytanit w stężeniu 0,02-0,04% korzystnie wpływał na plon nasion astra chińskiego (Górnik i in. 2000), cechy jakościowe podkładek róży wielokwiatowej (Hetman i Adamiak 2003), a także na plon warzyw (Kołosowski i in. 2001).

Badania własne wykazały negatywny wpływ dużych stężeń Tytanitu (0,08%) na masę plonu ogólnego i handlowego bulw potomnych. Negatywny wpływ większych stężeń preparatu na plonowanie większości roślin warzywnych, sadowniczych (Klam- kowski i in. 1999), rolniczych i ozdobnych stwierdzili też Pais (1983), Górnik i in.

(2000) oraz Hetman i Adamiak (2003).

Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że opryskiwanie sparaksisu Tytanitem w stężeniach od 0,02 do 0,04% łagodzi skutki suszy i wysokich temperatur wiosną, znacznie poprawiając plonowanie roślin, jednak użycie Tytanitu nie może zastąpić innych ważnych zabiegów uprawowych, takich jak nawadnianie i ściółkowanie plantacji.

Wnioski

1. Tytanit stosowany w stężeniu 0,04%, w formie dwukrotnego opryskiwania roślin sparaksisu trójbarwnego, zwiększa liczbę bulw plonu ogólnego, ale nie zwiększa liczby i masy bulw handlowych. Większe stężenie preparatu (0,08%) wpływa niekorzystnie na plon bulw potomnych.

2. Dokarmianie dolistne roślin sparaksisu Tytanitem można zalecać tylko w latach o niekorzystnym przebiegu warunków pogodowych, zwłaszcza gdy brakuje opadów, a temperatura wiosną po sadzeniu bulw jest zbyt wysoka.

Literatura

Górnik K., Grzesik M., Dyki B. (2000): Wpływ preparatu Tytanit na wielkość plonu i jakość nasion Callistephus chinensis ‘Stanisław’. Zesz. Nauk. Inst. Sad. Kwiac. 7: 304-309.

Hetman J., Adamiak J. (2003): Wpływ Tytanitu na jakość podkładki róży wielokwiatowej (Rosa multiflora Thunb.). Acta Agrophys. 85: 251-256.

Hetman J., Laskowska H., Durlak W. (2003): Wpływ Tytanitu na plon cebul oraz jakość pę- dzonych kwiatów tulipana ‘Yokohama’ i ‘Rococo’. Acta Agrophys. 85: 255-266.

Hetman J., Marcinek B. (2003): Wpływ różnych stężeń i form aplikacji Tytanitu na plonowanie i kwitnienie sparaksisu trójbarwnego (Sparaxis tricolor Ker-Gawl.). Acta Agrophys. 85: 276- -275.

Horn W., Wehrenfenning M., Bundies H. (1989): Breeding and culture of polyploidy Sparaxis hybrids. Acta Hortic. 252: 149-158.

(5)

Klamkowski K., Wójcik P., Treder W. (1999): Biomass production and uptake of mineral nutrients by apple trees as influence by titanium fertilization. J. Fruit Ornam. Plant Res. 7, 4:

169-179.

Kołosowski S., Janas R., Szafirowska A. (2001): Tytanit jako biostymulator procesów wzro- stowych roślin warzywnych. Biologiczne i agrotechniczne kierunki rozwoju warzywnictwa.

W: Og.-pol. Konf. Nauk. Skierniewice, 21-22 czerwca 2001.

Laskowska H., Kocira A. (2003): Wpływ nawozu Tytanit na plon bulw acidantery dwubarwnej (Acidanthera bicolor Hochst.). Acta Agrophys. 85: 245-250.

Pais I. (1983): The biological importance of titanum. J. Plant Nutr. 6: 3-131.

THE INFLUENCE OF TITANIUM UPON THE CROP OF SPARAXIS TRICOLOR KER-GAWL. GROWING IN THE FIELD

S u m m a r y

A two-factor field experiment was carried out in the years 2000-2003 to examine the influ- ence of Titanium (0.8% Ti) on the crop of Sparaxis tricolor Ker-Gawl corms. Three concentra- tions of Titanium were used: 0.02%, 0.04% and 0.08% and three forms of application: soaking the corms before planting (1 h); spraying the plants twice before flowering; soaking the tubers (1 h) and spraying the plants before flowering. Use of Titanium in concentration of 0.04% increased the number of offspring corms by 15% on average. Higher concentration of Titanium (0.08%) had an unfavourable effect on offspring corms yield.

The most efficient form of application was leaf-feeding of the plants; soaking the corms ex- clusively before planting did not give visible results as far as the crop is concerned. Better effects of using Titanium were noted when the draught in spring and high temperatures had a certainly negative influence on the growth, flowering and yielding of sparaxis.