WYKORZYSTANIE FUNDUSZY UNIJNYCH W POWIATACH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 318 · 2017

Andrzej Wójcik

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Zarządzania

Katedra Ekonometrii

andrzej.wojcik@ue.katowice.pl

WYKORZYSTANIE FUNDUSZY UNIJNYCH W POWIATACH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

Streszczenie: W artykule przedstawiono wykorzystanie funduszy unijnych w powiatach województwa śląskiego w latach 2004-2006 oraz w latach 2007-2013. Ponieważ powiaty w województwie śląskim są bardzo zróżnicowane pod względem zurbanizowania oraz ukształtowania terenu, to ich potrzeby są różne, a więc cele inwestycji też są różne. Po- stawiono hipotezę, że w powiatach o podobnym położeniu geograficznym i podobnej specyfice struktura projektów współfinansowanych z funduszy unijnych powinna być podobna. Do weryfikacji postawionej hipotezy wykorzystano diagram Czekanowskiego, metodę najbliższego sąsiada oraz metodę k-średnich. Otrzymane wyniki częściowo po- twierdziły postawioną hipotezę.

Słowa kluczowe: fundusze unijne, powiaty, diagram Czekanowskiego, metoda najbliż- szego sąsiada, metoda k-średnich.

JEL Classification: C38, N74, H79.

Wprowadzenie

Fundusze unijne stały się stałym elementem przyczyniającym się do rozwoju Polski. Są one głównym narzędziem Unii Europejskiej służącym do zmniej- szania różnic w rozwoju krajów i regionów, co zwiększa konkurencyjność kra- jów członkowskich i samej Unii na globalnym rynku [www 1].

W latach 2004-2006 oraz 2007-2013 wartość projektów zrealizowanych przy współudziale funduszy unijnych w województwie śląskim była prawie naj- większa w Polsce (większa wartość projektów zrealizowanych przy współudziale funduszy unijnych była jedynie w województwie mazowieckim). Celem niniej- szej analizy jest poznanie struktury projektów współfinansowanych przez Unię Europejską w poszczególnych powiatach województwa śląskiego.

(2)

Wykorzystanie funduszy unijnych w powiatach województwa śląskiego 109

Województwo śląskie jest dosyć zróżnicowane zarówno pod względem zurbanizowania, a co za tym idzie gęstości zaludnienia, jak i ukształtowania terenu.

Na początku badania postawiono hipotezę, która głosi, że struktura projektów realizowanych dzięki funduszom unijnym jest różna w różnych powiatach i wynika ona ze specyfiki danego powiatu oraz jego położenia. W powiatach o podobnym poło- żeniu geograficznym i podobnej specyfice struktura ta powinna być podobna.

Wszystkie dane pochodzą ze strony internetowej Ministerstwa Rozwoju [www 2] oraz GUS [www 3], a analizy zostały przeprowadzone w programach Excel, Statistica oraz MaCzek.

1. Powiaty województwa śląskiego

W województwie śląskim jest 36 powiatów, z czego 19 powiatów grodzkich i 17 powiatów ziemskich. Ich położenie w województwie przedstawia mapa na rys. 1.

Rys. 1. Powiaty województwa śląskiego

Źródło: [www 4].

(3)

Andrzej Wójcik 110

Poszczególne powiaty cechują się różną powierzchnią oraz liczbą mieszkań- ców. Powiaty ziemskie mają z reguły większą powierzchnię, a mniejszą gęstość zaludnienia od powiatów grodzkich.

Rys. 2. Powierzchnia powiatów województwa śląskiego w km²w 2014 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Największą powierzchnię mają powiaty z północnej oraz z południowej części województwa, natomiast największymi miastami na prawach powiatu są:

Częstochowa, Katowice oraz Dąbrowa Górnicza.

Rys. 3. Gęstość zaludnienia powiatów województwa śląskiego w os./km²w 2014 r.

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600

Świętochłowice Siemianowice Śląskie Chorzów Piekary Śląskie Żory Mysłowice Bytom Ruda Śląska Zabrze Tychy Jastrzębie Zdrój Sosnowiec Bielsko Biała Gliwice Rybnik Jaworzno Powiat bieruńsko-lędziński Częstochowa Katowice Dąbrowa Górnicza Powiat rybnicki Powiat mikołowski Powiat wodzisławski Powiat będziński Powiat bielski Powiat pszczyński Powiat myszkowski Powiat raciborski Powiat tarnogórski Powiat gliwicki Powiat cieszyński Powiat lubliniecki Powiat kłobucki Powiat zawierciański Powiat żywiecki Powiat częstochowski

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

Powiat częstochowski Powiat lubliniecki Powiat kłobucki Powiat zawierciański Powiat żywiecki Powiat myszkowski Powiat gliwicki Powiat raciborski Powiat tarnogórski Powiat pszczyński Powiat cieszyński Powiat rybnicki Powiat bielski Powiat bieruńsko-lędziński Powiat mikołowski Powiat będziński Powiat wodzisławski Jaworzno Dąbrowa Górnicza Rybnik Żory Jastrzębie Zdrój Mysłowice Gliwice Bielsko Biała Piekary Śląskie Częstochowa Tychy Ruda Śląska Katowice Zabrze Sosnowiec Bytom Siemianowice Śląskie Chorzów Świętochłowice

(4)

Największa gęstość zaludnienia występuje w powiatach najmniejszych, czyli w Świętochłowicach, Chorzowie i Siemianowicach Śląskich, a najmniejsza w powiatach ziemskich znajdujących się w północnej części województwa: czę- stochowskim, lublinieckim oraz kłobuckim.

Z wielkości powierzchni oraz z gęstości zaludnienia wynika liczba miesz- kańców poszczególnych powiatów (rys. 4).

Rys. 4. Liczba mieszkańców powiatów województwa śląskiego w 2014 r.

Najwięcej ludności mieszka w Katowicach, Częstochowie oraz w Sosnow- cu. Z powiatów ziemskich najwięcej mieszkańców mają pow. cieszyński oraz wodzisławski.

2. Liczba oraz wartość projektów współfinansowanych przez UE, realizowanych w powiatach województwa śląskiego

Fundusze unijne pomagają w zniwelowaniu różnic w rozwoju gospodar- czym pomiędzy poszczególnymi regionami, ale aby możliwe było zniwelowanie tych różnic, przedstawiciele administracji państwowej oraz kierownictwo przed- siębiorstw państwowych, jak i prywatnych muszą wykazać się inicjatywą i zgło-

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000

Świętochłowice Powiat bieruńsko-lędziński Piekary Śląskie Żory Powiat myszkowski Siemianowice Śląskie Powiat rybnicki Mysłowice Powiat lubliniecki Powiat kłobucki Powiat mikołowski Jastrzębie Zdrój Jaworzno Powiat pszczyński Powiat raciborski Chorzów Powiat gliwicki Powiat zawierciański Dąbrowa Górnicza Tychy Powiat częstochowski Powiat tarnogórski Rybnik Ruda Śląska Powiat żywiecki Powiat bielski Powiat będziński Powiat wodzisławski Powiat cieszyński Bielsko Biała Bytom Zabrze Gliwice Sosnowiec Częstochowa Katowice

(5)

112

sić wniose ty zgłasza śloną kwo składania projektów tów w pr kańców p

Rys. 5. Lic na

Źródło: Opra

Najw przy wspó 2006 były 2007-2013 zawierciań Należ 2004-2006 2007-201 szy wzro związane ale równie rzej. W l

0 10 20 30 40 50

Jastrzębie Zdrój Sosnowiec RdŚlk

ek o współfin ające taką ini otę. Chęci or takich inic w przy współ zeliczeniu n rzyjęto z gru

czba projektó a 10 tys. miesz

cowanie własne n

więcej projekt ółudziale fund y to powiaty 3 najwięcej p ńskim oraz bi

ży w tym mi 6 zrealizowa 3 niecałe 31 st procentow

z bardzo du eż w liczbac latach 2007

Ruda Śląska Bytom Dąbrowa Górnicza Zabrze Tychy Rybnik Młi

A

nansowanie j icjatywę rów raz możliwo cjatyw możn

łudziale środ a 10 tys. mi udnia 2006 r.

w współfinan zkańców

na podstawie dan

tów w przeli duszy unijny y: kłobucki,

projektów by ieruńsko-lęd

ejscu zwróci ano prawie 27

projektów.

wy liczby zr użą liczbą pr h bezwzględ -2013 zreali

Mysłowice Żory Jaworzno Chorzów Częstochowa Siemianowice Śląskie PikŚlki

2

Andrzej Wójc

jakiegoś prz wnież muszą ości społeczn

na ocenić, o dków z fundu

ieszkańców .

nsowanych z fu

nych z Ministerstw

iczeniu na 1 ych było w po

lubliniecki i yło realizowa dzińskim.

ić uwagę na d 7 projektów n W powiecie realizowany rojektów zre dnych różnic izowano jed

Piekary Śląskie Powiat raciborski Powiat będziński Powiat rybnicki Świętochłowice Powiat wodzisławski Pióki

2004-06 200 cik

zedsięwzięcia ą zainwestow ności poszcze

obserwując l uszy unijnyc przedstawia

funduszy unijn

wa Gospodarki or

0 tys. miesz owiatach ziem

zawierciańs anych w pow

dane z pow. k na 10 tys. mi e tym był zd ch projektów ealizowanych ca ta wygląda dynie o 35

Powiat tarnogórski Katowice Gliwice Powiat gliwicki Bielsko Biała Powiat kłobucki Pińki

07-13

a. Dodatkow wać w te proj ególnych pow liczbę zreali ch. Liczbę ty rys. 5. Licz

nych w przelic

raz GUS

zkańców real mskich. W la ki, natomias wiatach: mysz

kłobuckiego ieszkańców, decydowanie

w, co oczyw h w latach 2 a zdecydowa projektów w

Powiat pszczyński Powiat żywiecki Powiat bielski Powiat lubliniecki Powiat częstochowski Powiat mikołowski Pitińki

wo podmio- jekty okre- wiatów do izowanych ych projek-

zbę miesz-

czeniu

lizowanych atach 2004- st w latach szkowskim,

– w latach a w latach e najmniej-

wiście jest 2004-2006,

anie najgo- więcej niż

Powiat cieszyński Powiat bieruńsko-lędziński Powiat zawierciański Powiat myszkowski

(6)

w latach 2004-2006, podczas gdy kolejna najmniejsza różnica pomiędzy liczbą zrealizowanych projektów w badanych okresach wyniosła 97.

Liczba zrealizowanych projektów świadczy o przedsiębiorczości lokalnych społeczności, jednak najważniejsza jest wartość zrealizowanych projektów, a co za tym idzie wielkość dotacji z UE.

Rys. 6. Wartość projektów współfinansowanych z funduszy unijnych w latach 2004-2006 (w mln zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ministerstwa Gospodarki.

Rys. 7. Wartość projektów współfinansowanych z funduszy unijnych w latach 2007-2013 (w mln zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ministerstwa Gospodarki oraz GUS.

0 100 200 300 400 500 600

Piekary Śląskie Jastrzębie Zdrój Powiat rybnicki Siemianowice Śląskie Powiat mikołowski Świętochłowice Tychy Powiat raciborski Powiat myszkowski Chorzów Powiat kłobucki Zabrze Powiat lubliniecki Powiat zawierciański Powiat wodzisławski Powiat gliwicki Powiat pszczyński Powiat tarnogórski Powiat bieruńsko-lędziński Powiat żywiecki Powiat częstochowski Bytom Jaworzno Powiat bielski Bielsko Biała Dąbrowa Górnicza Gliwice Mysłowice Żory Powiat cieszyński Powiat będziński Sosnowiec Ruda Śląska Częstochowa Katowice Rybnik

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000

(7)

Andrzej Wójcik 114

W latach 2004-2006 zdecydowanie największa wartość inwestycji współfi- nansowanych ze środków unijnych była realizowana w Rybniku i Katowicach, a najmniejsza w Piekarach Śląskich, Jastrzębiu-Zdroju oraz w powiecie rybnickim. Z jednej strony w Rybniku w latach 2004-2006 miały miejsce olbrzymie inwestycje, a z drugiej strony w otaczającym Rybnik powiecie rybnickim war- tość inwestycji była na jednym z najniższych poziomów.

W latach 2007-2013 w powiecie rybnickim wartość inwestycji była na naj- niższym poziomie, a niewiele więcej inwestowano w Mysłowicach i powiecie kłobuckim. Wśród powiatów o największej wartości inwestycji znalazły się miasta Gliwice, Katowice oraz Zabrze.

Aby analiza była bardziej miarodajna, przeliczono wartość inwestycji współfinansowanych przez UE na 1 mieszkańca (rys. 8 i 9).

Rys. 8. Wartość projektów współfinansowanych z funduszy unijnych w przeliczeniu na mieszkańca w latach 2004-2006 (w zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ministerstwa Gospodarki oraz GUS.

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

Piekary Śląskie Jastrzębie Zdrój Tychy Powiat rybnicki Powiat mikołowski Siemianowice Śląskie Zabrze Powiat raciborski Powiat wodzisławski Chorzów Powiat zawierciański Świętochłowice Powiat tarnogórski Powiat kłobucki Powiat żywiecki Powiat myszkowski Bytom Powiat gliwicki Powiat częstochowski Powiat pszczyński Gliwice Powiat lubliniecki Bielsko Biała Powiat bielski Powiat cieszyński Sosnowiec Dąbrowa Górnicza Powiat będziński Częstochowa Jaworzno Powiat bieruńsko-lędziński Katowice Ruda Śląska Mysłowice Żory Rybnik

(8)

Wy

Rys. 9. W na

Źródło: Opra

Na r przez UE Uwagę pr współfina najmniejs projektów projektów ści, jak np

Rys. 10. U

Źródło: Opra 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000

0 1

Powiat wodzisławski BielskoBiała

ykorzystanie f

Wartość projekt a mieszkańca w

cowanie własne n

rys. 8 oraz 9 w latach 20 rzykuwają P ansowanych sza w całym w w była zdecy w. Sytuacja ta p. budowa au

Udział dofinans

cowanie własne n Powiat raciborski Powiat rybnicki Mysłowice Powiat kłobucki Powiat cieszyński Siemianowice Śląskie Pitkki

Bielsko Biała Katowice Powiat mikołowski Powiat rybnicki Jaworzno Tychy Jastrzębie Zdrój

funduszy unij

tów współfina w latach 2007

na podstawie dan

9 przedstaw 004-2006 ora Piekary Śląsk z funduszy u województw ydowanie na a wynika z re utostrady A1

sowania z fund

na podstawie dan Powiat myszkowski Powiat pszczyński Jastrzębie Zdrój Ruda Śląska Powiat zawierciański Rybnik Częstochowa

Sosnowiec Chorzów Dąbrowa Górnicza Powiat bieruńsko-lędziński Ruda Śląska Rybnik

20

jnych w powia

ansowanych z 7-2013 (w zł)

nych z Ministerstw

wiono wartoś az 2007-2013

kie – w lata unijnych w p wie, natomias

ajwiększa pr ealizacji kilk za prawie 5

duszy unijnych

nych z Ministerstw Częstochowa Żory Powiat wodzisławski Świętochłowice Chorzów Powiat lubliniecki Powiat mikołowski

Powiat pszczyński Żory Powiat częstochowski Powiat cieszyński Częstochowa Powiat bielski Poiatmskoski

004-06 2007

atach wojewó

funduszy unij

wa Gospodarki or

ść projektów 3 w przelicz ach 2004-20 przeliczeniu st w latach 20 rzy średniej ku projektów ,5 mld zł.

h w wartości r

wa Gospodarki.

Powiat żywiecki Dąbrowa Górnicza Jaworzno Powiat bieruńsko-lędziński Bielsko Biała Powiat bielski Sosnowiec

Powiat myszkowski Świętochłowice Powiat kłobucki Siemianowice Śląskie Powiat lubliniecki Mysłowice Powiatzawierciański

7-13

ództwa śląski

jnych w przel

raz GUS.

w współfinan eniu na 1 m 06 wartość na 1 mieszk 007-2013 wa liczbie reali w o bardzo du

realizowanych

Sosnowiec Tychy Powiat częstochowski Katowice Bytom Zabrze Powiat będziński

Powiat żywiecki Powiat raciborski Zabrze Powiat tarnogórski Bytom Powiat gliwicki

iego 115

liczeniu

nsowanych mieszkańca.

projektów kańca była artość tych izowanych użej warto-

h projektów

ę Gliwice Powiat tarnogórski Powiat gliwicki Piekary Śląskie

Powiat będziński Piekary Śląskie Gliwice

(9)

Andrzej Wójcik 116

Bardzo ważną kwestią jest również udział dofinansowania z funduszy unijnych realizowanych projektów. Im większy ten udział, tym mniej pieniędzy musiały wyłożyć zainteresowane projektami podmioty.

Udział dofinansowania realizowanych ze środków UE projektów w latach 2004-2006 wahał się od 30 do 70%, przy czym najmniejszy był w powiecie będzińskim, raciborskim oraz w Mysłowicach, a największy w Bytomiu, Pieka- rach Śląskich oraz Jastrzębiu-Zdroju. W latach 2007-2013 najmniejszy udział środków pochodzących z funduszy europejskich w realizowanych projektach był w powiecie wodzisławskim, Bielsku-Białej oraz w Katowicach, a największy w Gliwicach, Piekarach Śląskich oraz w powiecie będzińskim.

3. Struktura projektów współfinansowanych przez UE w powiatach województwa śląskiego

Wszystkie projekty zostały podzielone tematycznie. Wyróżniono 15 zakre- sów tematycznych:

– nauka i edukacja, – energetyka, – transport, – turystyka, – bezpieczeństwo,

– badania, rozwój, innowacje, – kultura i sztuka,

– ochrona zdrowia, – rozwój firm,

– telekomunikacja i e-usługi, – praca i integracja społeczna, – współpraca międzynarodowa, – administracja,

– rewitalizacja, – ochrona środowiska.

Analizie poddano wartość projektów współfinansowanych przez UE w przeliczeniu na 1 mieszkańca.

W latach 2004-2006 w ani jednym powiecie nie zrealizowano projektów związanych z energetyką oraz kulturą i sportem, dlatego tych dwóch kategorii nie uwzględniono w badaniu. Ze względu na niewielką liczbę projektów zwią- zanych z kilkoma tematami zdecydowano się również połączyć niektóre kategorie tematyczne. Nowe kategorie w latach 2004-2006 to:

– nauka i edukacja + badania, rozwój, innowacje,

(10)

– rozwój firm + praca i integracja społeczna, – ochrona środowiska + rewitalizacja,

– administracja + współpraca międzynarodowa + bezpieczeństwo + telekomunikacja i e-usługi,

– ochrona zdrowia, – transport,

– turystyka.

Po zestandaryzowaniu danych wyliczono macierz odległości pomiędzy powiatami oraz zbudowano diagram Czekanowskiego [Czekanowski, 1913].

Rys. 11. Diagram Czekanowskiego – analiza struktury projektów współfinansowanych przez UE w przeliczeniu na mieszkańca w powiatach województwa śląskiego w latach 2004-2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ministerstwa Gospodarki i GUS.

Aby doprecyzować grupy powiatów, w których zostały zrealizowane projekty o podobnej strukturze tematycznej, podzielono wszystkie powiaty metodą najbliższego sąsiada oraz metodą k-średnich [Stanisz, 2007; Szkutnik, 2015].

(11)

Andrzej Wójcik 118

Rys. 12. Metoda najbliższego sąsiada – analiza struktury projektów współfinansowanych przez UE w przeliczeniu na mieszkańca w powiatach województwa śląskiego w latach 2004-2006

Metoda najbliższego sąsiada pozwoliła wyodrębnić 15 grup, z czego 12 jednoelementowych, 2 grupy dwuelementowe oraz 1 grupę 20-elementową. Linia podziału na grupy to pionowa przerywana linia.

Tabela 1. Metoda k-średnich – analiza struktury projektów współfinansowanych przez UE w przeliczeniu na mieszkańca w powiatach województwa śląskiego w latach 2004-2006

Grupa Powiaty 1 2 Grupa 1 Dąbrowa Górnicza

Grupa 2 pow. bielski

Grupa 3 Świętochłowice, pow. częstochowski, pow. kłobucki, pow. myszkowski, pow. zawierciański Grupa 4 Chorzów, pow. tarnogórski

Grupa 5 Bytom, Jastrzębie-Zdrój, Piekary Śląskie, Siemianowice Śląskie, Tychy, Zabrze, pow. gliwicki, pow. mikołowski, pow. rybnicki, pow. wodzisławski

Grupa 6 Mysłowice

Grupa 7 Bielsko-Biała, Jaworzno, pow. lubliniecki, pow. pszczyński Grupa 8 Częstochowa, Gliwice, pow. raciborski

Grupa 9 pow. bieruńsko-lędziński

(12)

cd. tabeli 1

1 2 Grupa 10 Sosnowiec

Grupa 11 Rybnik

Grupa 12 Ruda Śląska, pow. będziński

Grupa 13 Katowice, pow. cieszyński, pow. żywiecki Grupa 14 Żory

W metodzie k-średnich założono powstanie 14 grup i było to podyktowane wynikami otrzymanymi z diagramu Czekanowskiego oraz metody najbliższego sąsiada.

Po skonfrontowaniu diagramu Czekanowskiego (rys. 11) z wynikami analizy skupień – metodą najbliższego sąsiada (pojedynczego wiązania) (rys. 12) oraz grupowania metodą k-średnich (tabela 1), wyróżniono 14 grup:

– 7 grup jednoelementowych: pow. bieruńsko-lędziński, Katowice, pow. bielski, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Jaworzno, Żory,

– 4 grupy dwuelementowe: Rybnik, Mysłowice – Chorzów, pow. tarnogórski – pow. żywiecki, pow. cieszyński – Ruda Śląska, pow. będziński,

– 2 grupy trzyelementowe: Bielsko-Biała, pow. pszczyński, pow. lubliniecki – Gliwice, Częstochowa, pow. raciborski,

– 1 grupa 15-elementowa: Świętochłowice, Jastrzębie-Zdrój, Tychy, Piekary Śląskie, Zabrze, Siemianowice Śląskie, Bytom oraz powiaty: myszkowski, kłobucki, częstochowski, zawierciański, mikołowski, rybnicki, wodzisławski i gliwicki.

Po analizie można stwierdzić, że bardzo duża grupa województw w latach 2004-2006 miała podobną strukturę, pod względem tematycznym, realizowanych projektów współfinansowanych przez UE i należą do tej grupy prawie wszystkie powiaty o najmniejszej wartości projektów w przeliczeniu na 1 osobę.

Podobną analizę przeprowadzono dla projektów realizowanych w latach 2007-2013. Wyniki przedstawione zostały na rys. 13 i 14 oraz w tabeli 2. Ze względu na małą ilość projektów grupy tematyczne: administracja, bezpieczeń- stwo oraz współpraca międzynarodowa zostały połączone w jedną grupę.

(13)

Andrzej Wójcik 120

Rys. 13. Diagram Czekanowskiego – analiza struktury projektów współfinansowanych przez UE w przeliczeniu na mieszkańca w powiatach województwa śląskiego w latach 2007-2013

Na diagramie Czekanowskiego można wyróżnić 14 grup, a stosując metodę najbliższego sąsiada 4 grupy. Ponieważ zależy nam na wyodrębnieniu powiatów mających podobną strukturę projektów współfinansowanych z funduszy unijnych, dlatego zdecydowano się na wyodrębnienie 14 grup metodą k-średnich.

(14)

Rys. 14. Metoda najbliższego sąsiada – analiza struktury projektów współfinansowa- nych przez UE w przeliczeniu na mieszkańca w powiatach województwa ślą- skiego w latach 2007-2013

Tabela 2. Metoda k-średnich – analiza struktury projektów współfinansowanych przez UE w przeliczeniu na mieszkańca w powiatach województwa śląskiego w latach 2007-2013

Grupa Powiaty Grupa 1 Siemianowice Śląskie, Świętochłowice, pow. bieruńsko-lędziński

Grupa 2 Zabrze

Grupa 3 Częstochowa, Jastrzębie-Zdrój, Mysłowice, Ruda Śląska, Rybnik, Sosnowiec, Tychy, pow. kłobucki, pow. pszczyński, pow. raciborski, pow. rybnicki

Grupa 4 Bytom, pow. będziński, pow. gliwicki, pow. tarnogórski Grupa 5 Piekary Śląskie

Grupa 6 pow. wodzisławski

Grupa 7 pow. mikołowski, pow. żywiecki Grupa 8 Bielsko-Biała

Grupa 9 Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, pow. bielski Grupa 10 Katowice

Grupa 11 Jaworzno Grupa 12 pow. cieszyński

Grupa 13 pow. częstochowski, pow. myszkowski, pow. zawierciański Grupa 14 Żory, pow. lubliniecki

(15)

Andrzej Wójcik 122

Grupy wyznaczone metodą k-średnich są zbliżone do grup, które można wyznaczyć metodą Czekanowskiego. Główna różnica polega na tym, że naj- większa grupa powiatów w metodzie k-średnich została podzielona na dwie grupy (3 i 4) oraz Gliwice zostały przydzielone do grupy złożonej z pow. biel- skiego, Chorzowa i Dąbrowy Górniczej. Podział wyznaczony metodą k-średnich wydaje się lepszy. Średnie wartości projektów w podziale na grupy tematyczne dla głównych grup zamieszczone zostały w tabeli 3.

Tabela 3. Średnie wartości projektów w podziale na grupy tematyczne dla głównych grup wyznaczonych metodą k-średnich w przeliczeniu na 1 mieszkańca

Grupa 1 Grupa 3 Grupa 4 Grupa 9 Grupa 13

Nauka i edukacja 208 250 201 238 506

Energetyka 158 371 424 317 277

Transport 3029 5146 44 801 17 919 8677

Turystyka 129 235 317 403 699

Badania, rozwój,

innowacje 1482 1141 791 2049 717

Kultura i sztuka 25 77 114 49 38

Ochrona zdrowia 14 58 33 103 188

Rozwój firm 1533 782 923 1074 1196

Telekomunikacja

i e-usługi 3564 1170 1589 1532 777

Praca i integracja

społeczna 1159 556 636 519 1253

Rewitalizacja 203 265 205 173 163

Ochrona środowiska 2808 827 1360 1834 1137

Administracja, bezpie- czeństwo, współpraca międzynarodowa

16 29 45 169 18

Z obserwacji wyników zamieszczonych w tabeli 3 można wywnioskować, że grupy różnią się między sobą. W grupie 4 zdecydowanie największe wartości przypadały na projekty związane z transportem, średnia ich wartość w tych powiatach wyniosła prawie 45 tys. zł na osobę. Grupa 4 wyróżnia się również wyższymi niż w pozostałych grupach wydatkami na kulturę i sztukę oraz na energetykę.

W powiatach grupy 1 wartości projektów współfinansowanych przez UE są prawie we wszystkich kategoriach najniższe, jedynie w kategoriach telekomunikacja i e-usługi oraz ochrona środowiska wartości te są najwyższe.

Grupa 3 skupia powiaty, w których wartości projektów związanych z rewi- talizacją są najwyższe, a z ochroną środowiska najniższe.

Powiaty wchodzące w skład grupy 9 wyróżniają się wyższymi niż w innych grupach wydatkami na badania, rozwój i innowacje oraz na administrację, bez-

(16)

pieczeństwo i współpracę międzynarodową. Wydatki na projekty związane z tą ostatnią kategorią są zdecydowanie wyższe niż w pozostałych grupach.

W powiatach częstochowskim, myszkowskim oraz zawierciańskim stosunkowo duże są wydatki na projekty związane z nauką i edukacją, turystyką, ochroną zdrowia oraz z pracą i integracją społeczną. Stosunkowo małe wydatki dotyczą natomiast badań, rozwoju i innowacji oraz telekomunikacji i e-usług.

Podsumowanie

W latach 2004-2013 w powiatach województwa śląskiego zrealizowano wiele projektów współfinansowanych z funduszy unijnych. Projekty te wpłynęły na rozwój powiatów, ich wartość była różna w poszczególnych powiatach.

Również struktura tematyczna realizowanych projektów była różna.

W latach 2004-2006 wyróżnić można jedną dużą grupę, do której weszło 15 powiatów, oraz dwie grupy złożone z trzech powiatów. Pozostałe powiaty tworzyły grupy jedno- lub dwuelementowe. W grupach tych struktura tematyczna realizowanych projektów jest podobna, jednak najliczniejszą grupę tworzą powiaty realizujące projekty o najmniejszych wartościach.

W latach 2007-2013 wartość współfinansowanych projektów z pieniędzy UE była znacznie wyższa niż we wcześniejszych latach. Największa grupa liczy- ła 11 powiatów, a wyróżniono jeszcze cztery grupy złożone z trzech powiatów.

Na uwagę zasługują powiaty wchodzące w skład grupy 13: powiaty częstochow- ski, myszkowski oraz zawierciański. Wszystkie są powiatami ziemskimi z pół- nocnej części województwa. Jak się wydaje są to jedyne powiaty, w których można wskazać występowanie korelacji przestrzennych, ale aby to stwierdzić, należy policzyć odpowiednie współczynniki korelacji przestrzennych.

Podsumowując można stwierdzić, że jedynie powiaty z grupy 13 potwier- dzają hipotezę badawczą, która mówiła o tym, że powiaty o podobnym położe- niu geograficznym i podobnej specyfice powinny mieć podobną strukturę tema- tyczną projektów współfinansowanych przez UE. Hipotezę tę w dalszych badaniach należy jeszcze zweryfikować, biorąc pod uwagę udziały wartości projektów skierowanych na poszczególne cele w wartości wszystkich projektów realizowanych w poszczególnych powiatach, a nie ich wartości bezwzględne.

(17)

Andrzej Wójcik 124

Literatura

Czekanowski J. (1913), Zarys metod statystycznych w zastosowaniach do antropologii,

„Prace Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, nr 5, Warszawa.

Stanisz A. (2007), Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przy- kładach z medycyny, t. 3, Analizy wielowymiarowe, StatSoft, Kraków.

Szkutnik W., Sączewska-Piotrowska A., Hadaś-Dyduch M. (2015), Metody taksono- miczne z programem STATISTICA, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.

[www 1] https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl (dostęp: 4.01.2016).

[www 2] http://www.mapadotacji.gov.pl (dostęp: 4.01.2016).

[www 3] http://stat.gov.pl (dostęp: 4.01.2016).

[www 4] https://pl.wikipedia.org (dostęp: 4.01.2016).

THE USE OF EU FUNDS IN THE DISTRICTS OF THE SILESIAN PROVINCE

Summary: This paper presents the use of EU funds in the districts of the Silesian pro- vince in the years 2004-2006 and 2007-2013. Since the counties in the Silesian province are very diverse in terms of urbanization and terrain that their needs are different, and the- refore investment purposes are also different. It was hypothesized that in counties with a similar geographical location and similar specificity structure projects co-financed from EU funds should be similar. To verify the hypothesis used Czekanowski diagram, nearest neighbor method and k-means method. The results confirmed the hypothesis part.

Keywords: EU funds, counties, Czekanowski’s diagram, nearest neighbor method, k-means method.