E. Morawiec
"La doctrine de l’analogie de l’etre
d’après Saint Thomas d’Aquin", B.
Montaignes, Paris 1963 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 1/2, 233-234
zastrzeżeń tw ierdzeń jeg o m etafizyki. Stąd teza m etafizyczna o istn ien iu abso lu tu w kw estii przyjęcia b u dzi pow ażne zastrzeżenia. P o d o b n ie ja k in n e tezy jego m etafizyki, teza o istn ie n iu B o g a ze w zględu na fa k t istnienia szeregu założeń, w inna b y ć zakw alifikow ana jedyn ie, ja k o zdanie o charakterze hipotetyczn ym .
M im o szeroko uw zględnionego aspektu epistem ologicznego w pro blem ie dowodzenia istn ien ia a b so lu tu , analiza argum en tacji n ie w ykracza poza zakres analizy treściow ej. S tro na fo rm a ln a zagadnienia została p om inięta. T o zdaje się b y ć p ew nym b rakiem w pracy.
E . M orawiec
M ontaignes B ., La doctrine de l ’analogie de l ’etre d'après Saint Thom as
d ’A quin, Paris 1963 r.
N a tem at analo gii, a w szczególn ości analogii bytow ej u Tom asza z A k w in u , w iele pisano. R ozpracow yw ano to zagadnien ie z w ielu p u n któw w idzenia. N ie je st w ięc łatwo coś now ego w ty m w zględzie napisać. K ażd a nowa praca m usi się liczy ć z obszerną na ten tem at literaturą. A u to r p racy „L a d octrin ède F analogiede l ’ê tre ...." jak o p rzedm iot rozpraco w ania o b rał so b ie n ie ty le zagadnienie analogii bytow ej u Tom asza z A k w in u , ile raczej przed staw ien ie n iejedn olitości tej d o k try n y w aspekcie historyczn ym . N ade w szystko zw raca uw agę na p roblem stosu n ku to m istycznej do ktryn y analogii bytow ej w ypraco w anej p o d w p ływ em K ajetana do k o n cep cji analogii zawartej w dziełach św. Tom asza. Ś c iś le iz e c z b iorąc ch odzi tu o to, czy klasyczn a, tom istyczn a doktryna analogii bytow ej z g o d n a je s t z d o ktryn ą Tom asza, czy też od niej odbiega (12). O branie takiego asp ektu , n ie n astąpiło u autora p o d w pływ em p rzekonania, ja k o b y ten p u n k t widzenia n ie b y ł d o tych cza s jeszcze n ierozpracow any. A u to r zdaje so b ie spraw ę, że postaw ienie takiego p r o b le m u n ie je st nowy m. Jeśli go stawia od now a, to ty lk o dlatego że uważa dotychcza so w e rozpracow ania za niedopracow ane w sto su n k u do ważności zagadnienia.
P ro b lem ten autor pod ejm u je dwupłaszczyznow o : h istoryczn ie i d oktryn aln ie. Sądzi, że szczegółow a analiza tekstów dzieł Tom asza z A k w in u , p o ch od zących z różn ych okresów czasu , p ozw oli w skazać na ew olucję jeg o m yśli, oraz w yjaśni spraw ę, czy doktryn a analogii C ajetan a odpow iada poszczególn ym m om en tom tej ew olucji. W odtwarzaniu teorii analogii u św. T o m asza, autor w w ielu p rzyp ad kach odw oływ ał się do teorii b y tu . Jest bow iem prze k o n an y , że teoria analogii nie jest obojętna w sto su n k u do pojęcia b y tu , p ro blem u p arty - c y p a c ji czy naw et p rzyczynow ości.
W rozdziale pierw szym zatytu łow an ym : „L e s elem entes de la doctrine th om iste de ’a n a lo g ie " om aw ia — najogólniej m ówiąc p ro b lem atyk ę stru k tu ry an alogii. Podkreśla m yś l, że w d o ktryn ie o analogii daje się w yróżn ić dwa elem en ty: jed n o ść p orządku bytów w sto su n k u do b y tu pierw szego i teorię p artycyp acji. D o k o n u jąc szczegółowej analizy tekstó w z „ D e p rin cip is n atu rae", „ D e ente et essen tia", „C o n tra G e n tile s", „S u m m a th eo lo g ic a " stw ierdza, że Tom asz w zagadnieniu a n alo gii ciągle naw iązyw ał do pierw szego elem en tu . Jest zdania, iż w ty m p rzyp ad ku trudno p rzyp u ścić jakąś ew olu cję d o ktryn y a n a lo g ii w dziełach św. Tom asza. G d y ch odzi natom iast o elem en t d ru g i — teorię party- cy p a cji, autor przypuszcza m odyfikację i pew ną ew olucję m yśli u Tom asza, począwszy
ju ż od „C o n tra g e n tile s". R ozdział pierw szy k o ń czy defin icją analogii. S u geru je m yśl, że „relatio ad u n um " określa analogię. Z w raca rów nież uw agę na dwa ty p y a n alo gii: pred ykam en taln ej i transcedentalnej. N a str. 6 1 — 63 m ożna znaleźć opis różn ic m iędzy wyżej w ym ien ion ym i.
Z asadn iczym celem d rugiego rozdziału zdaje s ię b y ć rozpracow anie a n alo gii transcen dentalnej i predykam en taln ej. R ozpracow ania tego dokon u je autor w op arciu o analizy te k stó w „K o m en tarza do S en ten cji", „ D e v e ritate ", „ D e p o ten tia". W skazu je na p od o b ień stw a i różnice charakterystyczn e dla k o n cep cji analogii bytow ej u św. To m asza w „ K o m entarzu do Sen ten cji" i w „D e v eritate". O dk ryw a rów nież ścisłą paralelę m iędzy d o k try n ą a n a lo g ii a teorią p artycyp acji. T o pow iązanie naprow adza go na stw ierdzenie, że ana logia b ytow a odtwarza jedn ość porządku , ja k i istnieje m iędzy b ytam i i ic h P rin cip iu m (s. 1 1 4 ). P o om ów ieniu d o k try n y analogii u Tom asza z A k w in u , autor w rozdziale trzecim zatytu ło w an ym : „ D e saint T h om as à C ajetan " d okonuje kon fron tacji Tom aszow ej d o k try n y a n alo gii z d o ktryn ą K ajetan a. W ie le ciek aw ych spostrzeżeń m ożna tu n ap otkać rów nież n a tem at a n alo gii u H en ryka z G andaw y i D u n sa Skota. W zw iązku z analizą sto su n ku te o rii analogii u Tom asza z A k w in u i K ajetan a autor k o n klu d u je, że istn ieje m iędzy n im i zasadnicza różnica. D o k tryn a analogii u K ajetana je st przesunięta z płaszczyzny m etafizyki do lo g ik i. Filozofia p o jęć zajęła m iejsce filozofii b ytu . *
E. M orawiec
W olff Chr., Philosophia prima sive O ntologia, wydał J. Ecole H ildesheim
1962 r.
P ism a C hristian a W olffa b y ły liczn e. W zasadzie b y ły to p u b lik acje o charakterze p o d ręcznikow ym . D o najw ażniejszych zalicza się lo g ik ę , antolo gię, kosm ologię, teo lo gię n a turalną, fizyk ę, e ty k ę , p o lityk ę i praw o n atu ry. W iększo ść z n ich m iała podw ójn ą re d a k c ję : łaciń ską, bardziej eru d ycyjn ą i n ie m ie ck ą, bardziej popularną. W śró d ty c h p u b lik a c ji n a szczególną uw agę zasługuje jeg o ogólna n au k a o b ycie. M im o że w dziale n au k teo retycz n y c h zajm ow ała pierw sze m iejsce, to je d n a k n ie doczekała się za w iele w ydań. O statnio ukazało się now e w ydanie „o n to lo g ii" W olffa, przygotow ane przez
J.
E co le profesora lite ra tu ry w A n gers.W ydan ie to posiada szereg cen n ych w łaściw ości. O patrzone obszern ym ła c iń sk im w stę p em daje m ięd zy in n y m i szczegółow ą h istorię w yrażenia „o n to lo g ia".
