Związek energii sejsmicznej z mikroanomaliami siły ciężkości jako nowa możliwość prognozowania niebezpicznych stanów naprężeń w górotworze

(1)

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIE3 Series GÓRNICTWO z. 149

1986 Nr kol. 900

Zbigniew FA3KLEWICZ Krzysztof o a k i e l

O anusz RADOMIŃSKI

Akademia Górniczo-Hutnicze

ZWIĄZEK ENERGII SEOSMICZNEO Z MIKROANOMALIAMI SIŁY CIĘŻKOŚCI OAKO NOWA MOŻLIWOŚĆ PROGNOZOWANIA NIEBEZPIECZNYCH STANÓW NAPRĘŻEŃ W GÓROTWORZE

Streszczenie. Oak wykazały badania,dylatacyjnemu przyrostowi ob

jętości skały towarzyszy zmniejszenie się w czasie mikroanomalii siły ciężkości. Osięgaję one ekstremum ujemne w momencie wstrząsu lub przed jego wystąpieniem.

Zauważono zależność wielkości amplitudy składowej prostoliniowej czasowo zmiennego trendu mikroanomalii siły ciężkości od wielkości emisji energii sejsmicznej z obszaru dylatacji. Metoda prognozowa

nia niebezpiecznych stanów naprężeń w górotworze daje szczególnie dobre rezultaty gdy dotyczy zagrożeń przy eksploatacji resztkowych partii pokładów węgla.

1. WSTĘP

Proces podziemnej eksploatacji złóż może prowadzić do powstania w pew

nych partiach górotworu szczególnie dużych kumulacji energii deformacji.

W obszarach takich rozwija się proces fizyczny, który w końcowej swej fa

zie powoduje gwałtowne zniszczenie skał £l] . Zjawisko to manifestuje się deformacjami pierwotnego ułożenia warstw, W6trzęsami górniczymi i tąpa

niami.

Znając rangę problemu, zaproponowano włączenie do zespołu metod pro

gnozowania wstrząsów górniczych 1 tąpań metody mikrograwlmetrycznej.

2. PODSTAWY FIZYCZNE METODY

'U podstaw metody leży zjawisko dylatacji skał. W przypadku przyłożenia do próby skalnej liniowo wzrastającego naprężenia trójosiowego od pewnej Jeao wartości następuje wolniejsze zmniejszanie się objętości skały, niż to wynika z prawe Hooke'e [i], [12] . Po przekroczeniu naprężenia krytycz

nego działającego w długim czasie objętość skały gwałtownie wzrasta - w końcu tego etapu następuje zniszczenie struktury skały. Przebieg tego zjawiska wskazuje. Ze przyrostowi objętości skały długo przed wstrząsem towarzyszy zmniejszanie się jej gęstości, a więc zmniejszanie się wartoś-

(2)

198 Z. Fejklewicz, K. O a k i e l . 3 . Radoraińskl

cl mikroanomalii »iły ciężkości [8] . Osiągają one ekstremum ujemne w mo

mencie wstrząsu lub w pewnym czasie przed jego wystąpieniem. Te współza

leżność uwarunkowane jest przebiegiem analizowanego zjawiska 1 jego ewen

tualnej zgodności z istniejącymi modelami [i?] , £13] , £14] . w celu wykry

cia omawianej wyżej współzależności w rejonach zagrożonych w kopalniach wykonuje się pomiary czasowych zmian mikroanomalii siły ciężkości £ó] , [7] , Analizie poddaje się różnicowe mikroenomalle siły ciężkości oznaczone symbolem RBGA - Rock-burst gravity anomalies.

Badane sę różnice: ^ 9 i+1 - A g j oraz A ;g1+1 - A g ^ » gdzie i ■ l,...,nj a A gA jest i-tę serię pomiarowę.

3. ZASAOY INTERPRETACJI

W zbiorach danych RBGA ujawnieję się jeko funkcje czasu rozkłady lo

kalne i regionalna £5] ,

Jio]

, £ll] . Z wieloletniego doświadczenia wynika,

¡że pierwsze z nich maję niewątpliwy związek z lokalnymi strefami występo

wania zagrożeó możliwością dynamicznego zniszczenie skały. Obserwacje tych zależności stanowią podstswę sporządzania prognoz w rozwoju procesów destabilizacyjnych w górotworze w sensie lokslnym, tj. obejmującym obszar 0 promieniu do około 100 m.

Zjawiska czasowych zmian wartości RBGA w sensie regionalnym są wyni

kiem rozwoju procesów fizycznych dążących do dynamicznego zniszczenia skał w obszarze dylatacyjnym. Ich przebieg w pewnym tylko stopniu zależny jest od bieżącej aktywności eksploatacyjnej. Zauważono prostą proporcjo

nalność pomiędzy wielkością emplitudy AMP składowej prostoliniowej cze- sowo-zmiennego trendu mikroanomalii siły ciężkości a wielkością emitowa

nej energii sejsmicznej z ośrodka skalnego obszaru dylatecji [lo ] . Ta za

leżność Jest podstawą prognozowania wartości znaku i przyrostu E przy wykorzystaniu wcześniej wyznaczonych wartości AMP. Dla przykładu na rys.

1 przedstawiono zależność pomiędzy wielkością energii sejsmicznej emito

wanej przez górotwór E a zmianą wartości AMP £5] , [10] . Zależność tę wyznaczono w KWK "Pstrowski", gdzie metodę mikrograwimetryczną stosowano do oceny stanu zagrożenia podczas eksploatacji ścian 018 i 034 w partii resztkowej pokładu 510. Rysunek 1 sumuje nasze doświadczenie zdobyte w ciągu 26 miesięcy prognozowania mlkrograwimetrycznego. Każdorazowa zmiana AMP poprzedzała zmianę wielkości emitowanej energii sejsmicznej, ujemne wartości AMP odpowiadały stanowi zniszczenia pierwotnej struktury skały, a dążenie tych wartości do wartości zerowej procesowi rekonsolidacji ośrodka skalnego w obszarze dylatacyjnym. Na rysunku 2 pokazano identycz

ną zależność pomiędzy AMP i E uzyskaną przy kontroli bezpieczeństwa eks

ploatacji ściany 014, a w pokładzie 510 w tej samej kopalni. Dak widać z rysunku, okres obserwacji trwał od 22 września 1985 r. do 23 marca 1986 r.

Zaobserwowano identyczną zależność pomiędzy zmianami AMP i E, z tym że

(3)

Zwigzek energii sejsmicznej z mikroanomaliami...

Oo

0 ) O N O

L O O

LU

i •

O i . o

»- CL

v i* : rt

(fi CD CO

5 x 2 5 . 1 1 . 8 4

i9.oa

12:0: 22.01. fiSfll.84.

X

>

- X 1 1 . 1 2 .

1 3 . 1 1 .

0 9 . 1 0 .

0 4 . 0 9 .

1 7 . 0 7 .

0 5 . 0 6 .

0 1 0 5 . 1 7 . 0 4 .

1 3 . 0 3 .

1 3 . 0 2 8 3

1 9 . 1 2

2 8 1 1 .

0 7 . 1 1 . 2 7 . 1 0 . 8 2

2 6 1 2 8 3 Z

oco ^oCM

— I—

O

( J )

È u

CL

£

<

O

— ,—

CM

c r ^oö

CMc r

5 ©

* ~ o

¥ a o

5 oX *-*

0) 5 -H

✓“»s'“ * Or-1 m

i n ca

■o o a> *o

•

o u

— ^04 a T? co to en

O 'Ti

- (0

o c

Ł.

C © Œ -H

•H N O - o

•05a

■»-»ca

•H 0) E O O N

O L.

TÍ 0}

i n x j e E © o >

o o

© Z

M' m t o o j o

» wo

o ©

<0 a>

5 - o O ) o

c V

o u

*-< O

E N O CM

«V E O

f « © E Z O <

U J T3 C

> * © O ) u L. V

© o

o © -Ti -O E 3

© C

O C E

©

© ©

c 2 : N <

•H 3O E -O

© C

T-> ©

© U

•H >

■H *0 O ) 3

u v a © -O TO

C f i

© ©

E X >

C © X © O -H

N O ' V

O -ri ©

5 -©

rsi o

0

>

t t

199

(4)

200 Z. Fajklśwlcz, K. Oakiel, 3, Redomiński

AMP

0.4H

0,2

JLL

^{■ c z a s}

1 II lit IV V VI VII VIII IX X - * — n u m e r s e r i i

N>

N ) CO 8 o

c n o

CD CO o

N 8 c o — d a t a

s o ^—^a Fo Fo O o , o

N ) 8 o

CO

CO00 c n

COCP c n

Ry3. 2. Zwljjzek energii sejsmicznej E emitowanej ze ściany 014a pokład 510 w KWK "W. Pstrowski" z wielkości? amplitudy trendu AMP w okresie od

22 września 1985 r. do 23 marca 1986 r.

Fig. 2. Relationship between seismic energy E emitted from seam 014 longwall 510 in "Pstrowski" colliery and the magnitude of trend amplitude AMP,

from 22 September 1985 to 23 March 1986

(5)

Zwięzek energii sejsmicznej z mikroanomaliami.. 201

9fj' W YDRUK K O M P U T E R O W Y S Y S T E M U >> f iB S f l < <

ecu» rasasiWiBa v»a RBsaessaKTRtsroi

K U K P S T R O W S K I

P O I * P/&25/I1 a n t S©łlS-£B(lł « t-2 m /tO

anaiE-JKmaic

11 II! IV v' VI VII VIII R I

-ii -2S -1! I ii

s s ^ j u t u m II IV V! VIII 1 Kumt

i; . < < • • « « < »1 t i 1 1 t r i n es*

8 ł - i 8 ( t 8 I 805 8 i I 8 8 8 8 8 8 8%

I ⁸ I I • i 8 8 I 807 - - I • I ł I • ( M . . • 8 8 8 8 8 8 (W 8 8 - 1 8 8 8 1 1 SIO

• • t ł ł I I • I 811 i | . | i «12

• I I I I I I I 8 813

— - ; : 815 I £ S h... 817 816

I » t ł H S - S 820jii

• ęr-T-T-ł-^tn 822

• Xi/i\ * ♦ ♦ ł “l 82*

I - T -j* ł » 8 8 825

» 1 » ni, > ¿-X-X w I - 8 I r«/l ł 1 127

i 1 1 1 1 r t * * 828

I 8 8 8 8 8 j } 8 . (tf 8 I i 8 - 8 I I i 650 1 - 1 8 1 * 8 8 8 651

I I • I 8 ł * 8 • K 2

• • 8 8 1 1 1 8 1 ( 33

I . I • - - - j t 83*

w r i t i ¿ « t a

MtcjBECfflŁjgBMaa

K fi t * *

11 8 5 /1 0 /1 9 13 0 .0 0 6 * 0

' P 4 10

I I I IV

8 5 /1 1 /0 9 8 5 / 12/01

18 8

0 .0 6 /5 2 0.0 1 5 0 3

44

10 I I *

V VI

8 5 /1 2 /1 5 8 6 /0 1 /0 5

7

| 0 .0 1 * % 0.0 2 9 0 4

"26

i ? ¡3 •

y i t 8 6 /0 1 /1 9 4 0.02061 * u 13 *

V II ! 8 6 /0 2 /0 2 f 0.04A88 - 8 30 15 •

1! 8 6 '0 3 /0 2 u 0.0 3 1 5 2

3

34 15 •

I 6 6 /0 3 /2 3 M 0.0 5 2 6 7 35 18 «

Pwit

liu

15

li11 15

20 21

1

27 28

31 32 33 34

M • « t y a i t i r ? » r o t t e j r * * r « j H l r t f l d « >

lWSP - aapatud# IrtnCa

{

^-- blać t r e j n Va^rttpwy ^MfnibaM

t - fij #oć j1 /»3/ ) « 1 /«P/ ) O

• - c ć w w l r ln i* n ła k i.f d y ««Jul / J G ( l> - 0 G < M ) / ) ♦»-10 £ *2 « « / a O

« - %tm,9<?> *( 10 1-2 i»/bD

n - b ra k i n f a r a a c j i

»1 l»r«» i n n i H L j i

i

- «Olpęlw «JfłlrT — •

- t a n a « M i a r M t I I . 111.

p v * t a « i ę * » ia r» « y « l ra n n a 20 •

O a rte tM n it i r i t i w p f tf tM M koaw taran rtt» >» RBGfi (<

i n 2 .3 * m t Radaniraki

ear«c«M artlv i«nyc*i w ja c » a « y c ł\

a ą f J c . K r z / u t a f J a k t« l

Vr>* » 16/05/77

3. Badanie zależności amplitudy trendu mikroanomelii siły ciężkości z wielkości? emitowanej energii sejsmicznej E w KWK "W. Pstrowski"

- ściana 014a pokład 510

Fig. 3. Study of the relationship between the amplitude of gravity micro

anomaly trend AMP and the magnitude of the emitted seismic energy in

“Pstrowski" colliery longwall 014e seam 510 Rye.

AMP

(6)

202 2. F a j k l e w i c z . k . J a k i e j , . 3. R e d o m iń s k i,

Rys

p i g

O k n n w n l , n i t m k r e t r u M k w itm -m y c * 11 « * « (I i i B . J s M l kaCM intki

w n m w i l i ł w r r r t w j K l M r c * mt l i u . k r t m t t f M i ,1 W t f n t i t t m z i

iifTWik I»»łt,

ISrof*itr M b. t n , I , F i j k l w i t t

WYDRUK KOMPUTEROWY SYSTEMU mnMi m rnam * ww w on.ii ttir t i m s n

i iw nom

K W K ^ S T R D W S K I

TO IW Prt25/Í 1

• w i ł f c t H - W I . » f - 2 » . ' ! «

» > R S O f t < <

M - « t f M t i r j p r e i t ł j m m j K t m d « )

* » « m u d a ł r r t i

i - M i d i e s e « lt d71 w n k t M i P u * i i « u y » i nw na 20 *

i - urn P0ft.¿rt«« II, III. IV, ....

j— I - w artość ocpw iada.iac* -20 £ -2 m tsE2

łfo+*| - Mrtp-K eoM>»ná*j«c» *20 £-2 b*/*£2

. - 26 - w a r t o « równa B ♦ | / ? Op».P « £ - 2 j* / * £ 2

♦— » • M i n S a fu nkcji czasu

* — «■ - M ian« t ■ fu n k c ji C z a si - raian a P # u f u m e ji c z n o

£ - u n e ^ i ł s * js « !c :n a

*““*— * » i m t i funcji C2I5U

2— 2 - fr«U rtęrwji ftrunrhi)

-40 -30 -20

* > [ £ -2 m / t O 1

— - - - «---»'...»■ - «---•--- ł 10 20 30 *0 £ a 10 it 4 U l

4. Badanie rozwoju lokalnych stref niebezpiecznych naprężeń na pod

stawie wielkości anomalii rezydualnych siły ciężkości

4. Study of the development of local dangerous stress zones on the basis of the magnitude of residual gravity anomalies

(7)

Zwięzek energii sejsmicznej z mikroanomaliemi. 203

poziom zmian emitowanej energii sejsmicznej był znacznie niższy niż w po

przednim przykładzie, a więc towarzyszyły mu odpowiednio niższe przyrosty wartości AMP.

Ostatnim przykładem pragniemy również przedstawić sposób rejestracji w wartościach RBGA narastania zagrożeń w sensie lokalnym. Na rysunku 3 wykreślone sę krzywe RBGA odpowiadajęce różnicom A g g - Ag^^ do A g 10 -

A g^ . Różnice te na rysunkach 3 i 4 oznaczone sę symbolem DG(i) - DG(l).

W krzywych zauważa się narastanie dodatnich wartości RBGA pomiędzy punk

tami pomiarowymi 801 do 803 i 822 do 828 oraz ujemnych od 814 do 821. Ola lepszego zobrazowania tego procesu komputer realizujęcy obliczenia w sys

temie RBGA wykreślał moduł graficzny przedstawiony na rysunku 4.

Ponieważ profil pomiarowy był zlokalizowany pod obszarem eksploatacji, anomaliom ujemnym odpowiada strefa narastajęcych naprężeń, natomiast ano

maliom dodatnim odpowiadaję strefy odprężone. Strefa pomiędzy punktami 801 do 803 występowała pod starymi zrobami i Jej wielkość nie ulegała zmianie w czasie eksploatacji ściany 014a. Dwie pozostałe strefy utrzymy

wały się cały czas w pobliżu czołs ściany, przy czym strefa narastajęcych naprężeń występowała za ścianę i miała tendencje do powiększanie się.

Sporzędzane prognozy w tym zakresie pozwoliły w odpowiednim czasie na za

stosowanie metod profilaktyki górniczej.

Pomiary grawimetryczne wykonywane na 2 lub więcej poziomach w kopalni zwiększaję dokładność przygotowywanych prognoz. W ostatnich latach podano

szereg skutecznych prognoz rozwoju procesów destabilizacyjnych w górotwo

rze, a majęcych zwięzek ze wstrzęsami górniczymi i tępaniami [5] , [8] ,

&<3 • M ^-

Na podstawie doświadczeń zdobytych w polskich i RFN-owskich kopalniach węgla kamiennego [2] . [3] , fś] zastosowanie opisywanej metody daje szcze

gólnie dobre rezultaty, gdy dotyczy prognozowania zagrożeń występujęcych przy eksploatacji partii resztkowych pokładów węgla oraz przy zbliżaniu 3ię frontem eksploatacyjnym do starych zrobów.

4. KOMPUTEROWE SYSTEMY PROGNOZOWANIA

Możliwość wyeliminowania subiektywnego wpływu interpretatora na wynik prognozy uzyskano opracowujęc komputerowy system prognozowania oparty na snalizie mikroanomalii siły ciężkości RBGA. System pozwala na:

1) wykreślenie krzywych RBGA (rys. 3),

2) aproksymację składowej prostoliniowej czasowo zmiennego trendu róż

nicowych mikroanomalii siły ciężkości i na tej podstawie wyznaczenia war

tości AMP,

3) wykreślenie przez komputer krzywych AMP i pomocniczych w interpre

tacji krzywych estymatorów prostej regresji (trendu) A i B,

(8)

204 Z. Fajklewicz, K. Oakial, 3. Radomiński

4) na tym samym wykresie odcinkami linii pro6tej komputer podaje wiel

kość emitowanej energii sejsmicznej w okresie poprzedzającym przygotowsnę prognozę,

5) dane dotyczęce badań mikrograwimetrycznych komputer zestawia w ta

beli "dBne dotycżęce pomiarów" (rys. 4).

W celu oceny rozwoju lokalnych procesów destabilizacyjnych w górotwo

rze komputer wykonuje następujęce czynności:

1) podaje wartości anomalii rezydualnych, będęcych różnicę w każdym punkcie pomiędzy wsrtośclę RBGA a wartościę trendu. Proces ten powtarza się przy uwzględnieniu pomiarów ze wszystkich serii i komputer drukuje go w postaci tabeli (rys. 4),

2) na podstawie obliczenia średnich błędów kwadratowych M każdej se

rii, błędu standardowego przyrzędu, średniego błędu kwadratowego różnic poszczególnych serii pomiarowych komputer ocenia poziom szumu i odrzuca wartości rezydualne RBGA mniejsze lub równe od wartości szumu,

3) bezwzględne wartości rezydualne RBGA wyższe od poziomu szumów w module graficznym (rys. 4) komputer podaje zgodnie z ich znakiem. Obszary dodatnich i ujemnych wartości stanowię podstawę prognozowania tworzenia się lokalnych stref destabilizacji.

5. WNIOSKI

Jak wynika z przeprowadzonych badań, zwlęzek pomiędzy rejestrowano wielkościę amplitudy AMR składowej prostoliniowej czasowo zmiennego tren

du mikroanomalii siły ciężkości RBGA a wielkościę energii sejsmicznej emitowanej z górotworu w obszarze dylatacji stanowi zasadniczy element prognozowania. Zależność ta i jej zwięzek z występowaniem efektów dyna

micznego niszczenia skał były przedmiotem cięgłej obserwacji w okresie 115 miesięcy, tj. około 10 lat. Szczególnie w ostatnich 4 latach metoda prognozowania wykorzystujęcs opisanę zależność dała szczególnie dobre re

zultaty, gdy dotyczyła prognozowania zagrożeń występujęcych przy eksploa

tacji partii resztkowych pokładów węgla.

LITERATURA

[1] Bieniawski Z.T. : Mechanism of brittle fracture of rock. “Internatio

nal Journal of Rock Mechanics and Mining Sciences" 1967; nr 4, s. 395-430.

[2] Casten U. : Gravimetrische Untersuchungen zur Erfassung bergbaubeding

ter Oichteänderungen im Gebirge. "Glückauf" 1982; 118, nr 13, s. 653- 657.

[3] C8sten U. : Subsurface gravity measurements to demonstrate mining - induced changes in rock density. “Geophysiksi KćSzlemśnyek" 1984;

vol. 30, nr 3, s. 227-236.

(9)

Związek energii sejsmiczne] z mikroanomaliami.. 205

|4] Casten U . , Fajklewicz Z . : Überwachung gebirgsschleggefährdeter Be

teiche auf Steinkohlenbergwerken mit der Methode der Mlkrograflme- trie. “Glückauf" w druku.

[5] Oilling R., Fajklewicz Z., Oakiel K., Ostrowski C., Ptak St., Szymu

ra G. , Waksmański M . : Prognozowanie metod? mikrograwimetrycznę pro

cesów destabilizacyjnych w górotworze w wyniku podziemnej eksploata

cji w KWK "W. Pstrowski“. "Bezpieczeństwo Pracy w Górnictwie" - w druku.

[6] Fajklewicz Z. j Patent. Polska, nr 72039. Sposób wykrywania pustek, nieciągłości i etref odprężeń występujących zwłaszcza w górotworze.

25 sierpnie 1975 r.

[7] Fajklewicz Z. s Mlkrograwlmetria górnicza. Wyd. I, "Śląsk", Katowice 1980.

[b] Fajklewicz Z. : Rock Burst Forecasting and Genetic Research in Coal Mines by Microgravity Method. “Geophysical Prospecting" 1983; vol.

31, s. 748-765.

{9] Fajklewicz Z., Drzewiecki 0., Oakiel K., Mutke G.: Przyczynek do problemu predykcji tępań stropowych występujących w kopalniach węgla kamiennego w świetle kompleksowych badań geofizycznych. Materiały I Krajowej Konferencji Nauk.-Techn. - "Zastosowanie metod geofizycz

nych w górnictwie kopalin stałych". Tom II, wyd. I; AGH, Kraków 1985, s. 311-322.

[10] Fajklewicz Z. , Oakiel K. : Prognozowanie metodę mikrograwimetrycznę zagroZeń wstrząsami górniczymi w KWK "W. Pstrowski". "Publications of the Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences" w druku.

[11] Fejklewicz Z. , Oakiel K. : Zastrzeżenie patentowe. P-254268. Sposób określenia wielkości przemieszczania się stref odkształceń w górnic

twie. 1 lipca 1985 r.

[12] MJachkin V . l . , Brace W. F. , Sobolev G.A. , Dieterich O.H. ; Two models for earthquake forerunners. "Pure and Applied Geophysics" 1975; vol.

113, s. 169-181.

Ql3] Marcak H . : Przegląd możliwości wykorzystania metod geofizycznych dla określania własności fizycznych skał. Mat. I Krajowej Konferencji Nauk.-Techn. - Zastosowanie metod geofizycznych w górnictwie kopalin stałych". Tom II, wyd. I.; AGH, Kraków 1985, s. 143-157.

PU) Zuberek W.; Modele procesu tąpnięcia. Sympozjum - “Geofizyka dla po

trzeb regionu górnośląskiego". Międzybrodzie Żywieckie 9-11 paździer

nika 1980; referat 7, 8. 1-20.

Recenzent: Doc. dr inż. Zofia Wierzchowska

CB33b CEiłCMHtffiCKOf! SHEPIHH C MHKPOAHOMAJIHHMH CMH THEECTH B KAXECIBE B03M0KH0CTH HP0rH03H ?0BAHHH OHACHKI COCTOHHHft h a u p o t e h h h b t o p h o m m a c c h b e

P e s » m e

K ax no K asaJiii k c c j i s a o b s h h ä - aazaiaHCHO M y p o c i y o frs ś u a CBajtu c o n y ic T a y e r jTieaM ieHHe b o BpeKeHH inucpoaH ouajm Ś c u n T a z e c iH , P o c i s t o t a u e e i o T p n u a - TezTHiifl SK CTpeuyu b uoM eaz coip aceB H H a i a - i e n e p e « stuu m o u ch to m , S a u e te H a saBHCBMocTB BeztTtKSH a u m m T y a a npsuojiH H eäH oa oocTaB ZÄ B ueä, HSMeRfuoqeroca b o B p e u e s z T p eH sa m n c p o a n o u b jiu h c b jih i z z e c z a 01 BezHłHHH sm hcchh ceftciiB -

KecKofi BH eprH z c u ecT H o c iH ^ M a s a a c a . ' . :

(10)

206 Z. Fajklewicz, K. Oakiel, 0, Radomiriski

MeTOA nporH03Hpo3aHKfl onacEux coctohhhS KanpazeHHB b ropsow MaccKue no- Ka3HBaei ocoSeaHc xopomne peayatiaTH,. ec.ia x a c a e ic a yrpo3H npa aKcnayara- icaH ociaBfflerocs pecypca y raa b n aac ie .

THE RELATION OF SEISMIC ENERGY AND GRAVITY MIKROANOMALIES AS A NEW POSSIBILITY OF PREDICTING DANGEROUS STATES OF STRESSES IN THE ROCK - MASS

S u m m a r y

As shown from studies, dilatancy increase of the rock volume is acco

mpanied by a decrease with time, of gravity microanomalies. These reach their negative extreme 8t the moment of tremor or before its occurrence.

A relationship between the magnitude of the linear component amplitude of the time - varied trend of gravity microanomalies and the amount of seismic energy emission from the dilatancy area has been observed.

The method of predicting dangerous states of stresses in the rock mess is especially effective when it refers to the hazards of remnant mining in the hard coal seam.