Wpływ strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na płynność finansową przedsiębiorstwa

(1)

Andrzej Kuciński

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Wpływ strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na płynność finansową przedsiębiorstwa

Słowa kluczowe: kapitał obrotowy netto, płynność finansowa, strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto.

Streszczenie

Poziom kapitału obrotowego netto w przedsiębiorstwie determinuje płynność finansową, czyli zdolność do terminowego regulowania zobowiązań krótko- terminowych. Przedsiębiorstwo, konstruując strategię zarządzania kapitałem obrotowym netto, kształtuje poziom płynności finansowej w firmie. Możliwości realizowania w praktyce trzech odmiennych strategii towarzyszy odmienny poziom ryzyka utraty płynności finansowej. Na podstawie spółek kapitałowych sektora przemysłu drzewnego notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie dokonano analizy i oceny wpływu strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na płynność finansową przedsiębiorstwa.

Wstęp

Powstanie, istnienie przedsiębiorstwa wymaga dysponowania określonym majątkiem. Zaangażowane w przedsiębiorstwie aktywa mogą mieć dwojaki charakter: trwały, gdy dobra majątkowe w sposób trwały uczestniczą w procesie gospodarowania oraz obrotowy, kiedy wykorzystywane są one w działalności bieżącej, operacyjnej. Zasoby rzeczowe używane w działalności gospodarczej mogą być finansowane kapitałem własnym albo kapitałem obcym. Kapitały własne stanowią równowartość wniesionych wkładów przez właściciela bądź właścicieli jednostki, zaś kapitały obce, stanowią zwrotne sumy kapitałów, udostępniane firmie często odpłatnie, na z góry określony czas i cel.

Współczesne przedsiębiorstwo, działając w warunkach dużej zmienności i nieprzewidywalności otoczenia, powinno w sposób nieustanny monitorować i aktualizować przyjęte do realizacji cele. W długim okresie celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja wartości dla ich właścicieli, jednakże w krótkim terminie zarządzający powinni koncentrować swe wysiłki na utrzyma- niu zdolności płatniczej, która warunkuje dalsze funkcjonowanie jednostki.

(2)

Zachowanie płynności finansowej przedsiębiorstwa, czyli zdolności do regulowania zobowiązań bieżących w terminie, uzależnione jest od stopnia płynności aktywów obrotowych oraz wymagalności zobowiązań bieżących.

Posiadanie płynności finansowej determinuje sprawność operacyjną przed- siębiorstwa i często zapewnia kontynuację jego działalności. W zarządzaniu płynnością przedsiębiorstwa istotną rolę odgrywa kapitał obrotowy netto firmy.

Z powyższego wynika, iż płynność finansowa stanowi jeden z ważniej- szych obszarów zarządczych, w ramach zarządzania finansami przedsiębiorstwa.

Zasadniczy cel opracowania stanowiła próba oceny wpływu strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto na płynność finansową przedsiębiorstwa.

Przedmiotem badania były spółki kapitałowe sektora przemysłu drzewnego notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach 2010-2014. Treść artykułu została oparta na analizie literatury przedmiotu oraz danych empirycznych pochodzących ze sprawozdań finansowych badanych spółek kapitałowych.

1. Pojęcie kapitału obrotowego

W teorii finansów przedsiębiorstw kapitał obrotowy stanowi jedną z kluczowych kategorii finansowych. W literaturze przedmiotu kapitał obrotowy (ang. working capital) jest różnie definiowany, najczęściej rozpatrywany w dwóch odmiennych aspektach – jako kapitał obrotowy brutto oraz kapitał obrotowy netto¹.

Kapitał obrotowy brutto najczęściej utożsamiany jest z aktywami obrotowymi wykorzystywanymi w działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Kategoria ta obejmuje swym zakresem zapasy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe oraz krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe, które finansowane są zobowiązaniami bieżącymi, a także w części zobowiązaniami długoterminowymi lub kapitałami własnymi. Tak definiowany kapitał obrotowy brutto jest równy wielkości aktywów bieżących.

Kapitał obrotowy netto utożsamiany jest z poziomem aktywów obrotowych finansowanych kapitałem stałym². W praktyce poziom kapitału obrotowego netto w przedsiębiorstwie może być wyznaczany w oparciu o dwa podejścia:

majątkowe i kapitałowe³. Ujęcie majątkowe wyznacza wielkość kapitału obrotowego netto jako różnicę między aktywami obrotowymi a zobowiązaniami krótkoterminowymi, podejście to określa tą część aktywów bieżących, która nie została sfinansowana zobowiązaniami krótkoterminowymi (tzw. podejście

1 D. Wędzki, Kapitał obrotowy netto i brutto – wybrane problemy teoretyczne, „Zeszyty Teoretyczne Rady Stowarzyszenia Księgowych w Polsce” 1997, nr 42, s. 153.

2 G. Michalski, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2005, s. 93.

3 Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, red. T. Cicirko, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2010, s. 112.

(3)

krótkoterminowe). Z kolei ujęcie kapitałowe stanowi różnicę pomiędzy kapitałem stałym a aktywami trwałymi, gdzie suma kapitałów własnych oraz zobowiązań długoterminowych tworzy kapitał stały. Stąd podejście kapitałowe określa tą część kapitału stałego, która po pokryciu majątku trwałego finansuje aktywa bieżące (tzw. podejście długoterminowe)⁴. Ujęcie graficzne kapitału obrotowego netto według ujęcia majątkowego i kapitałowego prezentuje rysunek nr 1.

Rysunek 1. Kapitał obrotowy netto Źródło: Opracowanie własne.

Kapitał obrotowy netto odgrywa istotną rolę w przedsiębiorstwie, przede wszystkim pozwala zachować płynność finansową⁵, czyli zdolność do regulowania zobowiązań krótkoterminowych w terminie⁶. Dlatego też uważa się, że kapitał obrotowy netto jest miernikiem stopnia płynności finansowej. Poziom kapitału pracującego wyznacza wielkość majątku będącego zabezpieczeniem spłaty wymagalnych zobowiązań, co za tym idzie im większy jego poziom, tym mniejsze ryzyko utraty płynności finansowej. Co więcej, kapitał obrotowy netto stanowi bufor bezpieczeństwa chroniący przedsiębiorstwo przed stratami i pozwalający zachować mu płynność finansową. Nadwyżka aktywów bieżących nad zobowiązaniami krótkoterminowymi ułatwia sfinansowanie aktywów obrotowych w przypadku występujących trudności ze sprzedażą czy spływem należności. Jednocześnie kapitał obrotowy netto wyznacza margines bezpieczeń- stwa przed skutkami niepewności, zabezpieczając terminowość dostaw, spłat zobowiązań wobec dostawców⁷. W zasadzie kapitał obrotowy netto w przed- siębiorstwie może wystąpić jako: dodatni, zerowy oraz ujemny⁸.

4 M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Wyd. Nauk.

PWN, Warszawa 2001, s. 74.

5 Płynność finansowa w literaturze ekonomicznej najczęściej rozpatrywana jest w trzech podstawowych aspektach: majątkowym, majątkowo-kapitałowym, przepływów pieniężnych.

6 M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wyd. PWN, Warszawa 1999, s. 79.

7 D. Wędzki, Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa – przepływy pieniężne a wartość dla właścicieli, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003, s. 40.

8 A. Kusak, Płynność finansowa. Analiza i sterowanie, Wyd. Nauk. Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006, s. 59.

Aktywa trwałe

Aktywa obrotowe

Kapitał własny Zobowiązania długoterminowe

Zobowiązania krótkoterminowe Kapitał obrotowy

netto

Kapitał stały

(4)

Dodatni kapitał obrotowy netto występuje wówczas, gdy aktywa obrotowe przewyższają zobowiązania bieżące, oznacza to, że część aktywów obrotowych znajduje swe pokrycie w kapitałach długoterminowych, które pozostają w ciągłej dyspozycji przedsiębiorstwa. Dodatni kapitał obrotowy netto determinuje poziom płynności finansowej przedsiębiorstwa, gdy poziom tego kapitału jest dodatni, wówczas wskaźnik bieżącej płynności jest powyżej jedności, oznacza to mniejsze ryzyko utraty zdolności do regulowania zobowiązań krótkoterminowych w terminie⁹.

Zerowy kapitał obrotowy netto ma miejsce wówczas, gdy aktywa bieżące są równe zobowiązaniom krótkoterminowym, wtedy kapitał stały równy jest aktywom trwałym. Sytuacja taka ma bardziej teoretyczne niż praktyczne znaczenie, chodź osiągnięcie takiej sytuacji jest możliwe, jeśli przedsiębiorstwo minimalizuje poziom należności i zapasów, jednocześnie maksymalizując poziom zobowiązań¹⁰.

Ujemny kapitał obrotowy netto pojawia się w sytuacji, gdy zobowiązania bieżące przewyższają aktywa obrotowe, oznacza to, że część majątku o chara- kterze trwałym, który wiążą środki pieniężne na długi okres, jest finansowana zobowiązaniami krótkoterminowymi. Z punktu widzenia płynności finansowej jest to sytuacja niepokojąca, gdyż przedsiębiorstwo postawione w sytuacji nieplanowanych wydatków może mieć problemy z regulowaniem zobowiązań w terminie lub też prowadzić do zatorów płatniczych, ze względu na nie- dysponowanie dostateczną ilością płynnych aktywów. Jednocześnie w pewnych formach prowadzonej działalności, zjawisko ujemnego kapitału pracującego nie traktuje się jako zjawiska niepożądanego. Występujący ujemny kapitał obrotowy netto w firmach handlowych, ze względu na ich specyfikę, uznaje się za zjawisko typowe¹¹.

Zmiany w poziomie kapitału obrotowego netto wywierają swój bez- pośredni wpływ na poziom utrzymywanej zdolności płatniczej w przedsiębior- stwie. Niski poziom kapitału obrotowego netto przekłada się w przedsiębiorstwie na problemy z regulowaniem na bieżąco zobowiązań finansowych, z drugiej zaś strony jego niski poziom stwarza szansę uzyskania wyższej stopy zwrotu kapi- tału własnego. I odwrotnie, wysoki poziom kapitału obrotowego netto zwiększa bezpieczeństwo finansowe, płynność finansową przedsiębiorstwa, jednakże często kosztem niższej uzyskiwanej dochodowości przez jego właścicieli.

9 M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową..., op. cit., s. 76-77.

10 Podstawy zarządzania płynnością…, op. cit., s. 114.

11 M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową..., op. cit., s. 77-78.

(5)

2. Strategie zarządzania kapitałem obrotowym

Utrzymanie płynności finansowej w przedsiębiorstwie, ze względu na wagę pro- blemu, należy do jednych z ważniejszych decyzji finansowych podejmowanych w jednostce, nie jest działaniem jednorazowym, lecz procesem ciągłym, którym należy zarządzać. Bezpośredni wpływ na poziom utrzymywanej płynności finansowej w przedsiębiorstwie ma kapitał obrotowy netto, a dokładnie wdro- żona strategia zarządzania kapitałem obrotowym netto. Strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto odzwierciedlają całokształt podejmowanych decyzji w zakresie kształtowania struktury aktywów krótkoterminowych oraz źródeł finansowania w przedsiębiorstwie. W praktyce wyróżnić można trzy rodzaje strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto: strategię konserwatywną, strategię agresywną oraz strategię umiarkowaną¹².

Strategia konserwatywna przejawia się wysokim poziomem aktywów obrotowych i niskim poziomem zobowiązań krótkoterminowych utrzymywanych w przedsiębiorstwie. Tym samym poziom kapitału obrotowego netto w takiej jednostce organizacyjnej ma charakter dodatni i jest wysoki, co oznacza, że firma wykorzystuje w dużej mierze przy finansowaniu aktywów obrotowych kapitały stałe. Strategia ta koncentruje się na zachowaniu wysokiej płynności finansowej, stąd ryzyko jest utraty w praktyce jest niewielkie¹³. Przedkładanie bez- pieczeństwa finansowego nad ryzykiem utraty płynności prowadzi do tego, że uzyskiwana rentowność jest relatywnie niewielka. Przedsiębiorstwo, ograniczając udział zobowiązań krótkoterminowych w finansowaniu aktywów obrotowych, nie wykorzystuje swych potencjalnych możliwości w zakresie wypracowywania wyższych zysków. Utrzymywany stosunkowo wysoki poziom płynnych aktywów obrotowych przez przedsiębiorstwo ma zapewnić spłatę zobowiązań w sytuacji, gdyby wpływy operacyjne były niewystarczające. Z kolei wysoki stan zapasów – materiałów ma na celu wyeliminować nieterminowość dostaw, zapewnić ciągłość zaopatrzenia, w przypadku wyrobów zaspokoić nie- spodziewany rosnący popyt. Jednocześnie utrzymywany niski poziom należności wynika z restrykcyjnego podejścia firmy do udzielania kredytu kupieckiego, który przyznawany jest tylko tym klientom, którzy charakteryzują się wysokim standingiem finansowym. Sytuacja taka przekłada się na niższą potencjalną uzyskiwaną sprzedaż, jednocześnie realizacja tej strategii prowadzi do tego, iż udział należności przeterminowanych bądź nieściągalnych w należnościach ogółem jest niewielki¹⁴.

12 A. Wawryszuk-Misztal, Strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto w przedsiębiorstwach – studium empiryczno-teoretyczne, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2007, s. 77-79.

13 Aktywne zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwa, red. K. Kreczmańska-Gigol, Wyd. Difin, Warszawa 2010, s. 91.

(6)

Przeciwieństwem strategii konserwatywnej jest strategia agresywna.

Strategia ta zakłada utrzymywanie aktywów obrotowych na względnie niskim poziomie oraz maksymalizowanie udziału zobowiązań krótkoterminowych w strukturze źródeł finansowania. Poziom kapitału obrotowego netto w strategii agresywnej jest ujemny, a to pociąga za sobą duże ryzyko utraty płynności finansowej, w zamian za szansę uzyskania wyższej stopy rentowności kapitałów własnych. W strategii agresywnej utrzymywany jest niski poziom płynnych aktywów oraz zapasów, stosowana jest liberalna polityka sprzedaży, poprzez wydłużane terminy płatności, rozkładane są płatności na raty, w wyniku czego obserwuje się rosnący udział należności. Łagodna polityka kredytowa wobec odbiorców zwiększa udział należności nieściągalnych i przeterminowanych w należnościach ogółem, to sprawia, że rośnie ryzyko powstania zatorów płatniczych, utraty zdolności płatniczej, upadłości firmy¹⁵. Strategia agresywna może być stosowana przez przedsiębiorstwa mające ustabilizowaną pozycję rynkową, wysoki poziom osiąganych dochodów, a także wysoką zdolność pozyskiwania nowych alternatywnych źródeł finansowania¹⁶.

Skrajne rozwiązania w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym netto, reprezentowane przez strategię konserwatywną oraz strategię agresywną, realizują odmienne założenia w zakresie płynności finansowej oraz możliwej do uzyskania stopy zwrotu kapitału własnego¹⁷. Pośrednim rozwiązaniem jest strategia umiarkowana. Strategia ta charakteryzuje się przeciętną wielkością zaangażowanych aktywów obrotowych w przedsiębiorstwie oraz udziałem kapitałów krótkoterminowych w finansowaniu majątku obrotowego mniejszym niż w przypadku strategii agresywnej. To sprawia, iż ryzyko utraty płynności finansowej jest mniejsze w porównaniu ze strategią agresywną, zaś efektywność zaangażowanych kapitałów jest większa w porównaniu ze strategią konser- watywną. Zatem strategia umiarkowana zarządzania kapitałem obrotowym netto odznacza się umiarkowanym zyskiem i ryzykiem utraty płynności finansowej¹⁸. W tabeli numer 1 zestawiono najważniejsze cechy charakteryzujące poszczególne strategie kapitału pracującego netto.

15 A. Kusak, Płynność finansowa..., op. cit., s. 83-84; Aktywne zarządzanie płynnością…, op. cit., s. 92-93.

17 D. Wędzki, Strategie płynności finansowej…, op. cit., s. 126.

18 A. Kusak, Płynność finansowa..., op. cit., s. 84.

(7)

Tabela 1. Strategia konserwatywna, agresywna oraz umiarkowana zarządzania kapitałem obrotowym netto

Lp. Kryteria Rodzaj strategii

Agresywna Konserwatywna Umiarkowana 1. Kapitał obrotowy netto Ujemny Dodatni Bliski zeru 2. Poziom aktywów bieżących Niski Wysoki Przeciętny 3. Poziom pasywów bieżących Wysoki Niski Przeciętny 4. Udział kapitałów własnych

w kapitałach ogółem Niski Wysoki Przeciętny

5. Udział kapitałów obcych

w kapitałach ogółem Wysoki Niski Przeciętny

6. Płynność finansowa Niska Wysoka Przeciętna

7. Ryzyko finansowe Wysokie Niskie Umiarkowane

8. Stopa rentowności

kapitałów własnych Wyższa Niższa Umiarkowana

9. Koszty finansowania Wysokie Niskie Umiarkowane

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Aktywne zarządzanie płynnością…, op. cit., s. 91-93.

3. Pomiar kapitału obrotowego netto

Poziom i struktura kapitału obrotowego netto determinuje płynność finansową jednostki organizacyjnej. Z uwagi na istotne znaczenie kapitału pracującego w zarządzaniu finansami przedsiębiorstwa powinien on być przedmiotem ciągłej oceny. Podstawą oceny kapitału obrotowego netto jest jego wielkość bez- względna wyznaczana według podejścia majątkowego lub też kapitałowego.

Kapitał obrotowy netto wyrażony w wartości pieniężnej jako kwota nie może być stosowany w porównaniach pomiędzy różnymi przedsiębiorstwami.

Aby takie porównanie międzyzakładowe można było zastosować, najczęściej poziom kapitału obrotowego netto odnosi się do określonych wielkości ekono- micznych. Powstają w ten sposób wskaźniki względne, będące postawą oceny poziomu kapitału pracującego. Jedną z takich miar jest wskaźnik kapitału obrotowego netto, który wyznacza się jako stosunek kapitału obrotowego netto do aktywów ogółem.

Wskaźnik kapitału obrotowego netto = kapitał obrotowy netto / aktywa ogółem Wskaźnik kapitału obrotowego netto obrazuje, ile jednostek kapitału pracującego przypada na jednostkę aktywów ogółem, wskazuje w jakim stopniu kapitał pracujący finansuje majątek przedsiębiorstwa. Im jest wyższy poziom

(8)

tego wskaźnika, tym większe zaangażowanie kapitału obrotowego w aktywach przedsiębiorstwa i większa jego płynność¹⁹.

Wielkość kapitału pracującego może być oceniana również na tle akty- wów obrotowych lub też przychodów ze sprzedaży. Formuły wskaźników przedstawiono poniżej jako stosunek kapitału obrotowego netto do aktywów obrotowych lub też przychodów ze sprzedaży.

Wskaźnik kapitału obrotowego netto = kapitał obrotowy netto / aktywa obrotowe Wskaźnik kapitału obrotowego netto = kapitał obrotowy netto / przychody ze sprzedaży

Pierwszy ze wskazanych wskaźników ukazuje, jaka część aktywów obrotowych przedsiębiorstwa jest finansowana przez kapitał obrotowy netto.

Im wyższy poziom wskaźnika, tym lepsza ocena płynności finansowej firmy.

Wzrost wskaźnika w czasie oznacza, że kapitał obrotowy netto rośnie szybciej niż aktywa bieżące, w mniejszym stopniu jednostka wykorzystuje zobowiązania krótkoterminowe, a to zwiększa bezpieczeństwo finansowe. Drugi wskaźnik informuje o roli kapitału pracującego w wypracowywaniu przychodów ze sprze- daży przedsiębiorstwa. Jeżeli kapitał obrotowy netto zmienia się w sposób nie- proporcjonalny względem osiąganych przychodów ze sprzedaży, jego zmiana wynika ze wzrostu/spadku aktywów bieżących przy jednoczesnym spadku / wzroście zaangażowania zobowiązań krótkoterminowych²⁰.

Przy pomiarze i ocenie kapitału obrotowego netto wykorzystuje się również często wskaźnik pokrycia kapitałem obrotowym netto zapasów i należności, którego formuła jest następująca:

Wskaźnik pokrycia KON zapasów i należności = kapitał obrotowy netto / zapasy + należności

Wskaźnik pokrycia kapitałem obrotowym netto zapasów i należności wyraża swą wielkością stopień sfinansowania zapasów i należności kapitałem obrotowym netto. Im poziom rozpatrywanego wskaźnika wyższy tym lepsza sytuacja płatnicza przedsiębiorstwa, i odwrotnie, im mniejszy jego poziom, tym większe problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań, tym większe zapotrzebowanie na dodatkowe źródła finansujące bieżącą działalność przedsiębiorstwa²¹.

Utrzymywany poziomu kapitału obrotowego netto w przedsiębiorstwie jest konsekwencją wdrożonej polityki w zakresie kształtowania wielkości i struktury aktywów obrotowych i sposobów ich finansowania. Jednocześnie realizowane w sposób ciągły procesy gospodarcze w przedsiębiorstwie, powiązane

20 Aktywne zarządzanie płynnością…, op. cit., s. 86-87.

21 A. Kusak, Płynność finansowa..., op. cit., s. 68.

(9)

ściśle z przepływem strumieni pieniężnych, rzutują bezpośrednio na poziom osiąganego kapitału obrotowego netto. Tym samym ocena kapitału pracującego w firmie powinna być powiązana z analizą cyklu konwersji gotówki będącego wielkością wynikową cyklu konwersji należności, cyklu konwersji zapasów, cyklu konwersji zobowiązań²². Przez cykl konwersji gotówki rozumie się przeciętny okres zamrożenia jednej złotówki w aktywach obrotowych lub też przeciętny okres finansowania aktywów obrotowych przez kapitały stałe²³. Cykl konwersji gotówki został zobrazowany na rysunku nr 1.

Rysunek 1. Cykl konwersji gotówki

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: V. D. Richards, E. J. Laughlin, A. Cash Conversion Cycle Approach to Liquidity Analysis, „Financial Management”, Spring 1980, Vol. 9, No. 1, s. 32-38.

Długość cyklu konwersji gotówki determinuje:

 długość okresu rotacji zapasów, jaki upływa od dnia wydania surowców, materiałów z magazynu do produkcji, aby przekształcić je w wyroby gotowe do momentu ich sprzedaży,

 długość okresu rotacji należności, który obejmuje liczbę dni od momentu powstania należności do chwili ich zapłaty przez kontrahentów,

 długość okresu rotacji zobowiązań, który obejmuje czas od momentu zakupu surowców, materiałów do momentu dokonania zapłaty za dostarczone dostawy²⁴.

22 E. F. Brigham, L. C. Gapenski, Zarządzanie finansami, t. 2., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s. 119.

23 A. Wawryszuk-Misztal, Strategie zarządzania kapitałem..., op. cit., s. 46.

24 J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw – podstawy teorii, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2002, s. 128.

Płatność za dostawę

Czas Zakup materiałów

i surowców Sprzedaż wyrobów gotowych

Okres rotacji zapasów Okres rotacji należności

Okres rotacji zobowiązań Cykl konwersji gotówki

Cykl operacyjny przedsiębiorstwa

Wpływ gotówki

(10)

Cykl konwersji gotówki może być użytecznym narzędziem oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa i stanowić element oceny efektywności gospodarowania kapitałem obrotowym netto w jednostce. Im niższy jest cykl konwersji gotówki w dniach, tym środki finansowe mogą być szybciej zaangażo- wane w dalszą działalność przedsiębiorstwa. Zatem cykl konwersji gotówki wpływa na poziom utrzymywanej w przedsiębiorstwie płynności finansowej.

4. Analiza poziomu kapitału obrotowego netto

Przedsiębiorstwa w praktyce mogą realizować trzy odmienne strategie zarządza- nia kapitałem obrotowym netto. Analizy i oceny wpływu realizowanej strategii na poziom utrzymywanej płynności finansowej w przedsiębiorstwie dokonano na grupie przedsiębiorstw z sektora przemysłu drzewnego notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach 2010-2014. Badaniem objęto wszystkie 7 spółek reprezentujących ten sektor na rynku kapitałowym wraz ze spółką Drewex, znajdującej się w stanie upadłości układowej.

Z analizy wskaźnika udziału kapitału obrotowego netto w aktywach ogó- łem wynika, iż trzy przedsiębiorstwa z sektora przemysłu drzewnego realizują strategię agresywną, tj. spółka Drewex, Kompap oraz Sco-Pak. Kapitał pracujący w tych firmach jest ujemny, w efekcie czego towarzyszy im znaczne ryzyko finansowe. Szczególnie widoczne to jest w przypadku firmy Drewex. Trudna sytuacja finansowa tego przedsiębiorstwa, a także rosnący ujemny kapitał pracujący wzmaga ryzyko niewypłacalności firmy Drewex. Firma Forte jako jedyna realizowała strategię konserwatywną. Udział kapitału obrotowego netto w aktywach ogółem w badanym okresie wynosił średnio 32%. Rosnący udział kapitału pracującego w aktywach przedsiębiorstwa ogranicza w istotny sposób ryzyko utraty płynności finansowej firmy Forte. Pozostałe spółki z sektora prze- mysłu drzewnego – firma Grajewo, KPPD oraz Paged realizują strategię umiar- kowaną. Kapitał pracujący w niewielkim stopniu uczestniczy w finansowaniu aktywów w tej grupie przedsiębiorstw.

Tabela 2. Udział kapitału obrotowego netto w aktywach ogółem (%)

Nazwa spółki 2010 2011 2012 2013 2014 Rodzaj strategii

DREWEX -0,04 -0,89 -1,58 -1,79 -1,52 Agresywna

FORTE 0,20 0,35 0,30 0,37 0,38 Konserwatywna

GRAJEWO 0,02 -0,01 0,05 -0,00 0,03 Umiarkowana

KOMPAP -0,07 -0,02 -0,06 -0,01 -0,07 Agresywna

KPPD 0,09 0,15 0,17 0,15 0,15 Umiarkowana

PAGED 0,02 0,01 0,13 0,16 0,16 Umiarkowana

SCO-PAK -0,15 0,18 -0,27 0,02 -0,52 Agresywna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych emitentów.

(11)

Z analizy wskaźników udziału kapitału obrotowego netto w aktywach obrotowych oraz przychodach ze sprzedaży wynika, iż w trzech przedsiębior- stwach: firmie Drewex, Kompap oraz Sco-Pak, odnotowano ujemne wskaźniki, które świadczą o realizowaniu strategii agresywnej gospodarowania kapitałem obrotowym netto. Strategia taka pozwala z jednej strony na wzrost rentowności kapitału własnego, z drugiej zaś strony determinuje ryzyko utraty płynności finansowej. Najwyższy poziom wskaźników udziału kapitału obrotowego netto w aktywach obrotowych oraz przychodach ze sprzedaży odnotowano dla firmy Forte. Przedsiębiorstwo to stosuje strategię konserwatywną, średnio 62% akty- wów obrotowych znajduje swe pokrycie w kapitale pracującym. Z uwagi na znaczne zaangażowanie kapitałów stałych w finansowaniu aktywów obrotowych przedsiębiorstwa ryzyko utraty płynności jest niewielkie. Pozostałe firmy z sektora przemysłu drzewnego realizują strategię umiarkowaną. Szczegółowe informacje na temat udziału kapitału obrotowego netto w aktywach obrotowych oraz przychodach ze sprzedaży zobrazowano kolejno w tabeli nr 3 i 4.

Tabela 3. Udział kapitału obrotowego netto w aktywach obrotowych (%) Nazwa

spółki 2010 2011 2012 2013 2014 Rodzaj strategii

DREWEX -0,08 -3,24 -7,83 -9,68 -4,23 Agresywna

Tabela 4. Udział kapitału obrotowego netto w przychodach ze sprzedaży (%) Nazwa

spółki 2010 2011 2012 2013 2014 Rodzaj strategii DREWEX -0,04 -1,10 -2,85 -4,65 -10,75 Agresywna

(12)

Realizowane strategie zarządzania kapitałem obrotowym w przedsiębior- stwach przemysłu drzewnego znajdują swe bezpośrednie przełożenie w poziomie wskaźników płynności finansowej. Z przedstawionych danych w tabeli nr 5 wynika, iż dla przedsiębiorstw, które realizują strategię agresywną wskaźniki płynności finansowej znajdują się poniżej zalecanych norm. Niskie poziomy wskaźników bieżącej płynności, szybkiej, a także gotówkowej, wskazują na problemy związane z terminowym regulowaniem zobowiązań krótkoterminowych.

Z kolei w grupie przedsiębiorstw realizujących strategie umiarkowane wskaźniki płynności finansowej kształtują się na poziomach zbliżonych do tych wzorco- wych, które zapewniają bezproblemowe regulowanie zobowiązań bieżących.

Spółka Forte, realizująca strategię konserwatywną, wykazuje wysoki poziom płynności finansowej. Wskaźniki płynności kształtują się znacznie powyżej zalecanych norm, co oznacza małe ryzyko utraty płynności. Znaczne zaangażowa- nie kapitałów stałych w działalność przedsiębiorstwa, w powiązaniu z niskim poziomem zobowiązań bieżących, wskazuje na zjawisko nadpłynności, która nie pozwala skorzystać z pozytywnych efektów dźwigni finansowej.

Tabela 5. Wskaźnik bieżącej płynności, wskaźnik szybkiej płynności, wskaźnik płynności gotówkowej dla spółek sektora przemysłu drzewnego

Nazwa spółki Wskaźnik 2010 2011 2012 2013 2014

DREWEX

bieżącej płynności 0,92 0,24 0,12 0,09 0,19 szybkiej płynności 0,20 0,11 0,06 0,06 0,05 gotówkowej płynności 0,02 0,04 0,01 0,01 0,01 FORTE

bieżącej płynności 1,85 3,23 2,65 3,21 3,17 szybkiej płynności 0,91 1,72 1,52 2,00 1,85 gotówkowej płynności 0,08 0,38 0,39 084 0,52 GRAJEWO

bieżącej płynności 1,13 0,98 1,08 0,99 1,14 szybkiej płynności 0,57 0,41 0,90 0,45 0,51 gotówkowej płynności 0,06 0,05 0,83 0,05 0,08 KOMPAP

bieżącej płynności 0,61 0,92 0,80 0,95 0,75 szybkiej płynności 0,43 0,83 0,73 0,86 0,67 gotówkowej płynności 0,04 0,32 0,21 0,18 0,04 KPPD

bieżącej płynności 1,25 1,40 1,49 1,45 1,50 szybkiej płynności 0,57 0,62 0,66 0,61 0,63 gotówkowej płynności 0,03 0,08 0,11 0,12 0,03 PAGED

bieżącej płynności 1,06 1,01 1,51 1,78 1,70 szybkiej płynności 0,62 0,55 1,07 1,34 1,31 gotówkowej płynności 0,25 0,19 0,69 0,93 0,81 SCO-PAK

bieżącej płynności 0,56 1,69 0,47 1,09 0,27

szybkiej płynności 0,32 1,15 0,26 0,80 0,17

gotówkowej płynności 0,01 0,50 0,05 0,18 0,01 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych emitentów.

(13)

Podsumowanie

Wybór strategii zarządzania kapitałem obrotowym netto w przedsiębiorstwie determinuje poziom ryzyka utraty płynności finansowej. Biorąc pod uwagę to, iż płynność finansowa stanowi kluczową kategorię w ocenie sytuacji finansowej jej utrzymanie ma bardzo ważne znaczenie dla terminowego regulowania zobowiązań krótkoterminowych przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo, konstruując strategię zarządzania kapitałem obrotowym netto, kształtuje poziom płynności finansowej w firmie.

Przedsiębiorstwa przemysłu drzewnego realizują różne strategie zarządza- nia kapitałem obrotowym netto. Z pośród siedmiu zbadanych spółek, trzy firmy realizowały strategię umiarkowaną zarządzania kapitałem obrotowym netto, kolejne trzy w badanej grupie przedsiębiorstw realizowały strategię agresywną, zaś tylko jedna strategię konserwatywną. Z przeprowadzonych badań wynika, iż przedsiębiorstwa realizujące strategię agresywną zarządzania kapitałem obrotowym netto wskaźniki płynności finansowej znajdują się poniżej zalecanych poziomów, wskazując na znaczne ryzyko utraty płynności finansowej.

Przedsiębiorstwa realizujące strategie umiarkowane wykazują wskaźniki płyn- ności finansowej, które pozwalają na bezproblemowe regulowanie zobowiązań krótkoterminowych. Z kolei realizacja strategii konserwatywnej oznacza, że znaczna część aktywów obrotowych finansowania jest kapitałem stałym, tym samym ryzyko utraty płynności finansowej jest niewielkie, to znajduje swe odzwierciedlenie w poziomie wskaźników płynności, których poziom jest wyraźnie większy od zalecanych wartości.

Abstract

Impact of working capital management strategy in the company financial liquidity The level of the net working capital in the company determines the financial liquidity, or the ability to settle current liabilities. A company constructing the strategy management of net working capital shapes the level of the financial liquidity in the company. The ability to implement in practice three different strategies primarily characterized by different levels of financial liquidity risk. On the basis of the capital companies wood industry listed on the Stock Exchange in Warsaw were made the analysis and the evaluation of the impact of the management strategies of the net working capital on the financial liquidity.

Keywords: working capital, strategies working capital management, financial liquidity.

(14)

Bibliografia:

1. Aktywne zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwa, red. K. Kreczmańska- -Gigol, Wyd. Difin, Warszawa 2010.

2. Brigham E. F., Gapenski L. C., Zarządzanie finansami, t. 2, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000.

3. Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw – podstawy teorii, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2002.

4. Kusak A., Płynność finansowa. Analiza i sterowanie, Wyd. Nauk. Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.

5. Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2005.

6. Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, red. T. Cicirko, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2010.

7. Richards V. D., Laughlin E. J., A Cash Conversion Cycle Approach to Liquidity Analysis, „Financial Management” 1980, Vol. 9, No. 1.

8. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wyd. PWN, Warszawa 1999.

9. Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2001.

10. Wawryszuk-Misztal A., Strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto w przedsiębiorstwach – studium empiryczno-teoretyczne, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2007.

11. Wędzki D., Kapitał obrotowy netto i brutto – wybrane problemy teoretyczne,

„Zeszyty Teoretyczne Rady Stowarzyszenia Księgowych w Polsce” 1997, nr 42.

12. Wędzki D., Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa – przepływy pieniężne a wartość dla właścicieli, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003.