Wysiłki międzynarodowe w stabilizacji państwa upadłego na przykładzie Afganistanu w latach 2002–2010
Interwencja wojskowa Stanów Zjednoczonych w Afganistanie – wspierana w ko- lejnych miesiącach przez koalicjantów w ramach działań militarnych pod krypto- nimem „Trwała Wolność” (Enduring Freedom) – zapoczątkowana w październi- ku 2001 roku miała stanowić zbrojną reakcję na atak terrorystyczny z 11 września 2001 roku na Centrum Handlu Światowego w Nowym Jorku. Celem politycznym tych działań były: demonstracja siły i zgodności społeczności euroatlantyckiej w walce z terroryzmem, likwidacja baz szkoleniowych Al-Kaidy funkcjonujących na terytorium tego państwa oraz zastąpienie rządów fanatyków islamskich – tali- bów – przez władze demokratyczne podporządkowane Waszyngtonowi.
Afganistan w drugiej połowie XX wieku, szczególnie od rozpoczęcia wojny radziecko-afgańskiej, był jednym z nieprzewidywalnych graczy w środowisku mię- dzynarodowym Azji Środkowej. Targany kolejnymi konfl iktami zbrojnymi, pozba- wiony stabilnych i sprawnych władz, nękany korupcją, będący światowym poten- tatem w produkcji opium – słusznie zaliczany był i jest do grupy państw upadłych.
Należy podkreślić, że tak zwane państwa upadłe (bądź upadające) mają określo- ne wspólne cechy, a mianowicie: są lub były niedawno wstrząsane wewnętrznymi konfl iktami zbrojnymi; rząd centralny nie sprawuje pełnej kontroli nad całym te- rytorium państwa; brakuje ładu publicznego; rząd nie ma monopolu na stosowanie siły w celu przywrócenia porządku publicznego; struktury przestępcze uczestniczą w podejmowaniu decyzji w państwie, mają duży wpływ na życie polityczne, ekono- miczne i społeczne; na terytorium państwa znajdują się obozy szkoleniowe ruchów ekstremistycznych lub organizacji terrorystycznych. Z kolei eksperci Unii Europej- skiej wyróżnili następujące cechy państw upadłych: złe zarządzanie państwem, ko- rupcja, nadużywanie władzy, słabość instytucji państwowych, brak odpowiedzial- ności państwa oraz występowanie konfl iktów wewnętrznych.
Międzynarodowe działania stabilizacyjne, prowadzone początkowo w ra- mach operacji koalicyjnej „Trwała Wolność”1, a następnie także podczas operacji
1 Kontyngent Sił Zbrojnych RP uczestniczył w operacji „Endurig Freedom” od marca 2002 roku.
Sojuszu Północnoatlantyckiego ISAF2, miały zwiększyć poziom bezpieczeństwa ludności lokalnej, poprawić jej status materialny, zmienić sytuację ekonomiczną Afganistanu oraz poprawić wizerunek państwa na arenie międzynarodowej.
Należy jednocześnie podkreślić, iż od rozpoczęcia tych operacji międzynaro- dowych na terytorium Afganistanu personel poszczególnych kontyngentów był zmuszony do realizacji zadań w warunkach niezwykle trudnych pod względem politycznym, militarnym, społeczno-kulturowym3, etnicznym4, terenowym i kli- matycznym.
Do najpoważniejszych zagrożeń ze strony sił antykoalicyjnych należy zali- czyć5: ataki na obiekty i przedstawicieli rządu w celu osłabienia pozycji legalnych władz; ataki na bazy, patrole, punkty kontroli granicznej i inne grupy personelu sił koalicyjnych w celu zapewnienia swobody przerzutu z Pakistanu bojowników, broni i narkotyków; bezpośrednie uderzenia na siły koalicyjne w celu zatrzymania wojsk w bazach oraz uzyskania swobody przemieszczania po strategicznej drodze dowozu i ewakuacji wykorzystywanej przez rebeliantów do transportu różnego rodzaju towarów6; wspieranie i ochrona upraw maku oraz produkcji i handlu nar- kotykami jako podstawowego źródła dochodów lokalnej ludności7; dążenie do uzyskania swobody przekraczania granicy z Iranem w celu zachowania możli- wości przerzutu narkotyków na rynki Azji i Europy; zastraszanie ludności lokal- nej w celu utrzymania i rozszerzenia wpływów w poszczególnych prowincjach8; prowadzenie walk pozwalających na pozyskiwanie przychylności i wsparcia logi- stycznego ze strony ludności lokalnej.
Znaczący wpływ na sytuację bezpieczeństwa sił międzynarodowych w po- szczególnych częściach Afganistanu ma stosunek lokalnej ludności do ruchu ta- libańskiego i działań rebeliantów. W północnej części kraju żyjące tam plemiona
2 ISAF – International Security Assistance Force – Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeń- stwa (od 2002 roku) – operacja NATO.
3 Liczbę ludności Afganistanu szacuje się na około 28 mln, wysoki przyrost naturalny – 5%;
średnia długość życia – 43–46 lat; analfabetyzm – 75%. Religią państwową jest islam (około 80% sta- nowią sunnici, około 19% szyici, a 1% wyznawcy innych religii), za: D.S. Kozerawski (red.), Opera- cje pokojowe i antyterrorystyczne w procesie utrzymania bezpieczeństwa międzynarodowego w latach 1948–2004, Toruń 2006, s. 165–166.
4 Afganistan zamieszkiwany jest przez ponad 20 narodów, głównie przez ludy irańskie: Pasztu- nowie (Afgani) – około 42%, Tadżycy – około 27%, Hazarowie – 19%, Beludżowie, Naristańczycy oraz ludy tureckie: Uzbecy – około 6%, Turkmeni, Kirgizi. Większość ludności funkcjonuje w struk- turach plemiennych (rody, klany), za: Kompendium postępowania medycznego – Afganistan, Warsza- wa 2007, s. 11; Zabezpieczenie sanitarno-higieniczne – podstawy, Warszawa 2007, s. 11.
5 M. Gocuł, Użycie Wielonarodowych Sił Połączonych w rozwiązywaniu problemu afgańskiego, [w:] Afganistan – militarny i pozamilitarny wymiar stabilizacji, Materiały z konferencji, Warszawa 2007, s. 59; Afghanistan: Opposing Militant Forces (OMF) Tactics, Techniques and Procedures, De- cember 2004, s. 2–3 i n.
6 W tym broni oraz środków chemicznych wykorzystywanych do produkcji narkotyków.
7 Szacuje się, że około 93% światowej produkcji opium pochodzi z Afganistanu.
8 W 26 z 36 prowincji w Afganistanie Wysoki Komisariat ONZ do spraw Uchodźców w pierw- szym kwartale 2009 roku określał sytuację jako „niepewną”, szerzej zob. U. Fichtner, Wietnam Oba- my, „Der Spiegel” z 16.03.2009.
dość często udzielały wsparcia siłom koalicyjnym i walczącym wraz z nimi woj- skom Ligii Północnej. Z kolei południowe i wschodnie rejony zamieszkałe przez Pasztunów, w większości przychylnych siłom antykoalicyjnym, stanowią obszary wysokiego zagrożenia9.
W grudniu 2001 roku na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ10 zostały utworzone siły NATO – Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa – ISAF.
Głównym zadaniem tych sił miało być wsparcie rządu tymczasowego w Afgani- stanie oraz pomoc państw Sojuszu Północnoatlantyckiego w zapewnieniu bezpie- czeństwa w Kabulu i okolicach. Do ważniejszych przedsięwzięć scedowanych na ISAF należało również:
– tworzenie i szkolenie afgańskich struktur rządowych;
– organizacja i szkolenie nowych afgańskich sił bezpieczeństwa;
– pomoc w odbudowie infrastruktury cywilnej.
Dnia 13 października 2003 roku mandat operacji ISAF został rozszerzony na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ11 i sprowadzał się do zwiększania zakresu działań stabilizacyjnych na kolejne prowincje, aż do przejęcia odpowie- dzialności za terytorium całego kraju. W ciągu pierwszych trzech zmian operacją dowodziły tak zwane państwa wiodące (Wielka Brytania, Turcja i Niemcy). Podczas kolejnych zmian ISAF dowodziły nią wydzielone siły dowództw regionalnych12, a następnie dowództwa korpusów wysokiej gotowości13. Od lutego 2007 roku wpro- wadzono w dowództwie ISAF kompozytowy model dowodzenia14.
Sam proces rozbudowy ilościowej oraz rozszerzania terytorialnego zasięgu operacji ISAF przebiegał stopniowo i związany był z podziałem obszaru Afgani- stanu na pięć regionów15. Od listopada 2006 roku obszar odpowiedzialności ISAF obejmuje całe państwo afgańskie, a realizację wymienionych operacji zaplanowa- no w pięciu fazach:
I faza –rozmieszczenie sił międzynarodowych;
II faza – rozszerzenie;
III faza – stabilizacja;
IV faza – przekazanie odpowiedzialności władzom afgańskim;
V faza – wycofanie sił międzynarodowych.
9 Do takich rejonów zaliczyć należy prowincję Ghazni – miejsce aktualnego stacjonowania Pol- skich Sił Zadaniowych (PSZ).
10 Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1386 z 20 grudnia 2001 roku.
11 Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1510 z 13 października 2003 roku.
12 W zmianach IV i V były to: JFC Brunssum, LCC Heidelberg, JCC Karup.
13 Od VI zmiany (sierpień 2004 roku): EUROCOR, korpus turecki, włoski, brytyjski (do lutego 2007 roku).
14 Do kompozytowego dowództwa ISAF Dowództwo Wielonarodowego Korpusu Północ–
–Wschód wydzieliło ponad 150 żołnierzy, w tym 70 ofi cerów z Polski.
15 Terminy przejmowania poszczególnych regionów były ściśle związane z procesem rozbudo- wy sił koalicyjnych. Kolejność ich przejmowania wyglądała następująco: Region Północ – przeję- ty 1 lipca 2004 roku; Region Zachód – przejęty 1 czerwca 2005 roku; Region Południe – przejęty 1 sierpnia 2006 roku; Region Wschód – przejęty 5 listopada 2006 roku.
Należy podkreślić, że przejęcie odpowiedzialności przez ISAF za całe teryto- rium Afganistanu związane jest z zakończeniem II fazy – rozszerzenia, i jedno- czesnym zapoczątkowaniem realizacji zadań III fazy – stabilizacji (od 2007 roku).
W okresie tym miało miejsce zwiększenie zaangażowania Wojska Polskiego i zmiana charakteru wykonywanych zadań – skutkiem postanowienia prezydenta RP z 22 listopada 2006 roku, na mocy którego do Afganistanu skierowano 1200 żołnierzy i pracowników wojska16.
Istotne znaczenie mają tak zwane działania niekinetyczne (pozabojowe), reali- zowane między innymi przez Grupę Współpracy Cywilno-Wojskowej (CIMIC)17. Do najistotniejszych z nich należy zaliczyć: spotkania z władzami lokalnymi i ple- miennymi; realizację przez PRT18 i CIMIC projektów pomocowych dla ludno- ści lokalnej (z funduszy pozyskiwanych z różnych źródeł fi nansowania – za naj- ważniejsze należy uznać fundusz CERP19 i USAID20 – oraz w ramach programu polskiej pomocy zagranicznej udzielanej za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP); organizowanie pomocy humanitarnej; zbieranie i aktualizo- wanie danych w strefi e odpowiedzialności PSZ21.
Wraz ze zwiększeniem ilościowym zaangażowania SZ RP w działania stabi- lizacyjne w Afganistanie zmianie uległ również charakter wykonywanych przez komponenty PKW zadań. Zmiany w charakterze działań kontyngentów WP w operacjach stabilizacyjnych w Afganistanie w latach 2002–2009 przebiegały w następujących etapach:
I – wykonywanie zadań logistycznych – od 2002 roku „Trwała Wolność” w ba- zie Bagram;
II – rozpoczęcie realizacji zadań operacyjnych – od 2007 roku w ramach sił ISAF (prowincje: Ghazni, Wardak, Logar, Paktika);
III – kontynuacja zadań operacyjnych – od 2008 roku w ramach sił ISAF w prowincji Ghazni.
Obecnie w procesie stabilizacji sytuacji w Afganistanie bierze udział około 120 tys. żołnierzy z ponad 40 państw (w tym około 80 tys. ze Stanów Zjednoczo- nych). Do zasadniczych podmiotów (graczy) tego wielonarodowego środowiska wpływających na rozwój wydarzeń należy przede wszystkim zaliczyć:
16 Po rozmieszczeniu sił głównych Polskiego Kontyngentu Wojskowego w 2007 roku jego zasadni- cze elementy rozlokowane zostały w następujących bazach na terytorium Afganistanu: Kabul, Bagram, Sharana, Waza Khwa, Ghazni, Gardez, Kandahar, Mazar-e-Sharif. Główny komponent PKW stanowił polski batalion manewrowy (posiadający w podporządkowaniu dwie polskie kompanie manewrowe i jedną amerykańską), wykonujący zadania z trzech baz – Sharana, Waza Khwa, Ghazni.
17 CIMIC – Civil-Military Cooperation – współpraca cywilno-wojskowa.
18 PRT – Provincial Reconstruction Team – Zespół (Grupa) Odbudowy Prowincji.
19 CERP – Commander’s Emergency Response Program – Doraźny Program Pomocowy Dowódcy.
20 USAID – United States Agency For International Development – Agencja Stanów Zjednoczo- nych dla Rozwoju Międzynarodowego.
21 D.S. Kozerawski, Polish Military Contingents in International Peacekeeping and Stabilization Operations between 1973 and 2009, [w:] H.E. Raugh (red.), End of Empires. Challenges to Security and Statehood in Flux, Bucharest 2009, s. 271–276.
– siły ISAF (NATO) oraz siły „Trwała Wolność” (koalicja państw);
– organizacje międzynarodowe (rządowe i pozarządowe);
– władze afgańskie (na szczeblu centralnym i lokalnym);
– afgańskie siły bezpieczeństwa;
– przywódców religijnych, przywódców lokalnych22;
– rebeliantów, talibów, Al-Kaidę i inne grupy zbrojne wrogo nastawione do międzynarodowych sił koalicyjnych;
– państwa sąsiadujące.
Zastanawiać powinna dość wyjątkowa sytuacja Afganistanu jako państwa upadłego, na której specyfi kę składają się następujące czynniki zewnętrzne: inwa- zja koalicji państw w ramach „Enduring Freedom”; próby wprowadzania demo- kracji, wolnego rynku pod naciskiem sił międzynarodowych – bez zrozumienia i poparcia większości ludności lokalnej; złe stosunki z Pakistanem; skuteczność wsparcia z zagranicy dla produkcji opium; słabnące poparcie międzynarodowe dla operacji ISAF i „Trwała Wolność”; perspektywa kolejnych wyborów w USA;
brak możliwości szerszego zaangażowania organizacji pozarządowych.
Szczególnie istotny wpływ na stan państwowości afgańskiej mają czynniki we- wnętrzne: słabość rządów Hamida Karzaja – brak szerokiego poparcia społecz- nego; pełne uzależnienie rządu afgańskiego od polityki Stanów Zjednoczonych – brak samodzielności; brak realnego poparcia znaczącej części lokalnych przy- wódców; zarzut współpracy z najeźdźcami; ogromne rozwarstwienie, zróżnico- wanie społeczeństwa; korupcja w strukturach władzy na jej różnych szczeblach;
współpraca władz afgańskich z tak zwanymi lokalnymi komendantami wojenny- mi (nagminnie łamiącymi prawa człowieka).
Braku pozytywnych efektów w procesie poprawy sytuacji państwa afgańskie- go należy także doszukiwać się w sferze uwarunkowań społeczno-kulturowych:
odmienności kulturowo-społecznej; tradycji walki z najeźdźcami, noszenia broni, walki w obronie wiary (dżihad); niskim poziomie rozwoju cywilizacyjnego (in- frastruktura, administracja, edukacja, opieka zdrowotna, transport); wysokim po- ziomie analfabetyzmu; wysokim poziomie bezrobocia; korupcji i niewydolności instytucji państwowych oraz grup dyspozycyjnych (wojsko, policja, służba wię- zienna).
Istotnym czynnikiem utrwalającym przez ostatnie lata stan upadłości Afga- nistanu są także w pewnym sensie następujące działania sił międzynarodowych:
– stosowanie nieskutecznej strategii (od 2001 roku) „zwalczania rebeliantów”
– zamienionej na „strategię ochrony ludności cywilnej” (od 2010 roku);
– ograniczone sukcesy natury militarnej – brak możliwości pełnego kontro- lowania całości obszaru państwa (2009 – najgorszy rok – straty własne)23;
22 W tym także akceptowanych przez siły koalicyjne tzw. komendantów wojennych.
23 W 2009 roku zginęła największa od rozpoczęcia w 2001 roku operacji liczba żołnierzy ame- rykańskich – 311 (2131 zostało rannych); przykładowo w 2008 roku życie straciło 155 żołnierzy USA (793 zostało rannych), za: S.G. Chesser, Afghanistan Casualties: Military Forces and Civilans,
„Congressional Research Service”, June 23, 2010, s. 1.
– ograniczone powodzenie działalności CIMIC i PRT (niechęć do obcych, zastraszanie ze strony rebeliantów, dyskusyjna celowość pomocy, spadek poziomu bezpieczeństwa);
– zwiększenie skali i skuteczności działań antykoalicyjnych;
– tak zwane błędy militarne sił koalicyjnych.
W wyniku niewłaściwego informowania elementów operacyjnych poszczegól- nych kontyngentów sił koalicyjnych i błędnej oceny sytuacji prowadzonej przez ich wywiad i rozpoznanie wojskowe, śmierć poniosły tysiące cywilów afgańskich.
Przykładowo w 2008 roku zginęło aż 2118 osób cywilnych (najwięcej od upadku rządu talibów w 2001 roku). Według opinii NATO za około 80% ofi ar cywilnych odpowiedzialni byli talibowie, za śmierć 97 osób – ISAF (4,6%), a za około 130 – siły „Enduring Freedom” (6,1%)24. Z kolei zgodnie z opinią przedstawicieli Misji Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie (UNAMA) około 55% ofi ar cy- wilnych (1160 osób) to zabici przez rebeliantów, a aż 39% (828) to zabici przez siły międzynarodowe lub armię afgańską (Afghanistan National Army – ANA)25. We- dług danych sił koalicyjnych w 2009 roku liczba ofi ar śmiertelnych wśród ludności lokalnej wyniosła 2412 osób26. Znaczące rozbieżności w obciążaniu odpowiedzial- nością za śmierć ludności cywilnej prezentowane przez siły koalicyjne, NATO czy ONZ wyraźnie świadczą o skali tego problemu i fakcie, iż zjawisko to pozostaje poza kontrolą sił stabilizujących sytuację w Afganistanie. Oczywiste wydaje się, iż tak zwane błędy militarne wojsk koalicyjnych wyjątkowo negatywnie wpływają na nastawienie do nich ludności cywilnej i pogłębiają stan upadłości państwa.
Szczególnie istotne znaczenie dla skuteczności wykonywanych przez perso- nel wojskowo-cywilny sił międzynarodowych (w tym skład osobowy Polskich Sił Zadaniowych – PSZ) zadań miało i ma nastawienie ludności lokalnej do przed- stawicieli sił ISAF27. W wyniku badań przeprowadzonych wśród żołnierzy stacjo- nujących w prowincji Ghazni jedynie 38% respondentów stwierdziło, iż jest ono pozytywne28. Taki stan rzeczy należy tłumaczyć między innymi znaczącymi róż- nicami kulturowymi, tradycyjnie wrogim nastawieniem ludności lokalnej do „ob- cych wojsk”, działaniami propagandowymi sił antykoalicyjnych. Uwzględniając te uwarunkowania, pożądane wydaje się zwiększenie ze strony ludności lokalnej tak zwanej życzliwej neutralności, co w warunkach afgańskich nie będzie procesem ani prostym, ani krótkotrwałym.
Relacje z przedstawicielami ludności lokalnej może w znaczącym stopniu uła- twić poziom wiedzy z zakresu charakterystyki Afganistanu i jego społeczności
24 Co do około 6% śmiertelnych ofi ar cywilnych (około 130 osób) nie można jednoznacznie ustalić odpowiedzialności.
25 „Der Spiegel”, z 16.03.2009.
26 S.G. Chesser, Afghanistan Casualties: Military Forces and Civilians, „Congressional Research Service”, June 23, 2010, s. 2.
27 Respondenci udzielali odpowiedzi na pytanie: Jak ocenia Pani/Pan nastawienie ludności lo- kalnej do żołnierzy sił ISAF?
28 Na podstawie badań własnych autora publikacji przeprowadzonych w prowincji Ghazni (Afganistan) w marcu i kwietniu 2009 roku.
(historii, religii, zwyczajów)29. W opinii 48% respondentów podczas przygotowań do IV zmiany PKW w operacji ISAF problematyce tej poświęcono wystarczająco dużo czasu30. Na podstawie wyników badań należałoby zastanowić się nad zwięk- szeniem ilości zajęć prowadzonych podczas szkolenia przygotowawczego poświę- conych wspomnianym zagadnieniom. Należy jednocześnie uwzględnić fakt, iż stosunkowo nieliczna grupa żołnierzy i personelu w trakcie misji ma możliwość częstego i bezpośredniego kontaktowania się z ludnością lokalną. Z tego też wzglę- du tematyczny zakres zajęć dla niej powinien ściśle wiązać się z rodzajem wykony- wanych w trakcie misji zadań. Wynik badań należy uznać za dość niski w porów- naniu do opinii uczestników ostatniej zmiany operacji stabilizacyjnej w Republice Iraku. Na podobnie postawione pytanie31 (dotyczące operacji w Iraku) pozytywnie wypowiedziało się około 63%32. Warto jednak pamiętać, iż była to już X zmiana operacji „Iraqi Freedom” z udziałem Polaków, a znacząca część respondentów bra- ła w niej udział po raz kolejny.
* * *
Podsumowując, należy stwierdzić, iż Afganistan był przed inwazją i nadal jest państwem upadłym, traktowanym przedmiotowo w polityce Stanów Zjedno- czonych i innych państw koalicji. Brak samodzielności w podejmowaniu decyzji przez prezydenta Karzaja, korupcja urzędników na wszystkich szczeblach wła- dzy, niskie poparcie społeczne ze strony przywódców poszczególnych grup et- nicznych, rodów i plemion, nieskuteczność administracji państwowej powodują, iż nie należy oczekiwać szybkiej poprawy poziomu bezpieczeństwa i stabilizacji w państwie afgańskim.
Warto też podkreślić, że ewentualne strategiczne wycofanie sił międzynarodo- wych z terytorium Afganistanu nie uczyni go nagle stabilnym i przewidywalnym graczem w Azji Środkowej. Za jedną z zasadniczych przyczyn destabilizacji i tak trudnej sytuacji w tym państwie, jaka miała miejsce za rządów talibów, należy uznać przyjęcie niewłaściwej strategii przez siły międzynarodowe. W procesie stabilizowania sytuacji skoncentrowano się przede wszystkim na zwalczaniu re- beliantów, a nie uwzględniono w pełni specyfi ki uwarunkowań społeczno-kultu- rowych Afganistanu.
29 Respondenci udzielali odpowiedzi na pytanie: Czy Pani/Pana zdaniem charakterystyce Afganistanu i jego społeczności (historii, religii, zwyczajom, innym uwarunkowaniom kulturowym) podczas przygotowań do misji poświęcono wystarczająco dużo czasu?
30 Na podstawie badań własnych autora publikacji przeprowadzonych w prowincji Ghazni (Afganistan) w marcu i kwietniu 2009 roku.
31 Respondenci udzielali odpowiedzi na pytanie: Czy Pani/Pana zdaniem charakterystyce Iraku i jego ludności (historii, religii, zwyczajom, innym uwarunkowaniom kulturowym) podczas przygo- towań do misji poświęcono wystarczająco dużo czasu?
32 Na podstawie badań własnych autora publikacji przeprowadzonych w prowincjach Ad Diwa- nijah oraz Al Kut (Republika Iraku) w sierpniu i wrześniu 2008 roku.
Innym istotnym czynnikiem inklinującym nieskuteczność działań stabiliza- cyjnych i negatywne nastawienie ludności lokalnej do żołnierzy koalicji był brak zdecydowanego powodzenia w działaniach humanitarnych. Do najistotniejszych przyczyn takiego stanu rzeczy należy zaliczyć: brak bezpieczeństwa personelu międzynarodowych organizacji humanitarnych; zderzenie ograniczonej ilości środków na pomoc i projekty z nieograniczoną skalą potrzeb; niewłaściwe zdiag- nozowanie potrzeb ludności lokalnej; nieuwzględnienie różnic i ograniczeń natu- ry społeczno-kulturowej.
Uwzględniając przedstawione problemy do rozważenia i wnioski oraz poszu- kując możliwie skutecznych rozwiązań zmierzających do poprawy sytuacji w Af- ganistanie, warto wziąć pod uwagę słowa generała majora Michaela S. Tuckera, odpowiedzialnego w dowództwie ISAF (w 2009 roku) za operacje bieżące, które w dość realistyczny sposób wyjaśniają dotychczasowe problemy z utrzymaniem kontroli nad zajmowanymi terytoriami oraz w pewnym sensie ukazują skalę tego zjawiska w wymiarze strategicznym:
Jesteśmy w takiej sytuacji, że wszędzie możemy bez problemu przepędzić wrogów, (...) czy kogokolwiek, ale nie jesteśmy w stanie utrzymać zdobytych terenów. I na tym polega problem...33
Należy stwierdzić, iż sytuacja ta ma znaczący wpływ na stan upadłości pań- stwowej Afganistanu, a deklaracje wycofania swoich kontyngentów wojskowych składane przez poszczególne państwa (Kanada, Holandia, Polska) oraz coraz częstsze sygnały płynące z Brukseli i Waszyngtonu o konieczności przekazania odpowiedzialności władzom afgańskim wyraźnie sugerują, iż stopniowo rozpo- czyna się proces wycofania strategicznego państw koalicji antyterrorystycznej z Azji Środkowej. W kontekście obecnej sytuacji w Afganistanie oraz perspek- tyw jej dalszego rozwoju nie wydaje się, aby mogła ona ulec w najbliższych latach szybkiej i znaczącej poprawie.
Afghanistan – the failed state and the international eff orts in the years 2002–2010
The article presents the problem of the falling process of Afghanistan in the context of the engagement of inter- national coalition (including Polish military contingents participation) in international stabilization – activities on the territory of this state. Furthermore external and internal reasons of the destabilization of Afghanistan were shown with the attempt to analyze the infl uence of the coalition and allied forces military activities within the framework of international operations “Enduring Freedom” and ISAF. The author’s arguments and opinions presented in the report were based on unique fi ndings and researches conducted by the author in Afghanistan.
33 „Der Spiegel” z 16.03.2009.
