Antropologiczne aspekty w pielgrzymim nauczaniu Jana Pawła II

nowym praw ie nauki o Kościele jako wspólnocie. Uwzględniając krytykę nowego Kodeksu na zakończenie mówca stw ierdził, że z tym Ko­ deksem da się żyć”.

Drugi z kolei refe ra t n a tem at Nowe prawo m ałżeńskie Kościoła Ka­

tolickiego (wstępne refleksje) przedstaw ił ks. prof. dr hab. M arian Ż u-

r o w s k i z ATK. Ks. Profesor omówił miejsce praw a małżeńskiego w nowym Kodeksie, definicję małżeństw a według tego praw a, przeszkody małżeńskie, zgodę małżeńską, kanoniczną formę zawarcia małżeństwa,, zagadnienie m ałżeństw mieszanych oraz problem separacji małżonków.

Po tych referatach rozpoczęła się dyskusja, w której uczestników interesow ały zasadnicze n u rty zmian w nowym praw ie kościelnym, a szczególnie m odyfikacje w praw ie małżeńskim. Często w racano do za­ gadnień m ających związek z ekum enizm em i niewiarą, dając w yraz a- probaty rozwiązaniom pozytywnym. Po dyskusji ks. bp Ordynariusz, zaprosił w szystkich uczestników na obiad do swojego domu.

Trzeci w ykład zatytułow any Zarządzanie diecezją w now ym Kodeksie

Prawa Kanonicznego wygłosił Ks. prof. dr hab. M arian F ą k a z Pozna­

nia. Mówca zapoznał audytorium z praw am i i obowiązkami biskupa die­ cezjalnego oraz z urzędam i i instytucjam i w ram ach K urii i diecezji we­ dług nowego praw a kanonicznego. Po referacie dalej kontynuow ano po­ ruszoną probem atykę w dyskusji, często nawiązując też do referatów wcześniejszych.

Na zakończenie ks. bp J. Paetz złożył serdeczne podziękowanie za udział w sympozjum w szystkim księżom profesorom i uczestnikom oraz mocno podkreślił potrzebę podobnych spotkań.

KS. JÓ Z E F M. DOŁĘGA

A N TR O PO LOG ICZN E A SPEK TY W PIE L G R Z Y M IM N AUCZANIU JA N A PA W ŁA II

W dniach 18 XII 1983 r. i 15 I 1984 r. odbyło się sympozjum, zorga­ nizowane przez ks. dra Józefa M. Dołęgę i alumnów drugiego roku, na tem at aspektów antropologicznych w pielgrzymim nauczaniu Jan a P aw ­ ła II. Uczestników sym pozjum pow itał ks. prefek t Jerzy Abramowicz,, który podkreślił znaczenie tego sympozjum, z racji na pogłębianie naszej świadomości na tem at działalności papieża Jana Paw ła II w Kościele powszechnym.

Inicjator sympozjum J. M. Dołęga, w zagajeniu spotkania, podkreślił podstawowe aspekty antropologiczne w pielgrzym im nauczaniu Jana Paw ła II. Do tych aspektów zaliczył zagadnienie człowieka jako osoby* problem rodziny i narodu oraz zagadnienie k u ltu ry ze szczególnym u- względnieniem takich wartości, jak: praw da, godność człowieka, praca' i spokój.

W prowadzenia formalnego do sympozjum dokonał A ndrzej Równy, podkreślając znaczenie idei zaw artych w pielgrzymim nauczaniu Jana Paw ła II, które pow inny stać się podstaw ą naszej refleksji nad czło­ wiekiem i jego m isją w świecie.

Przebieg pielgrzym ki do M eksyku zreferow ał Krzysztof Ogrodnik, któ ry zaznaczył w szczególny sposób znaczenie tej pielgrzym ki w całym

posługiwaniu Jana Paw ła II. Treść przem ówień koncentrow ała się wokół takich wartości, jak: pokój, godność człowieka, jedność Kościoła, w ar­ tość każdej osoby ludzkiej, w artość cierpienia. Podróż ta była konfron­ tacją nauki i stanow iska Papieża ze współczesnymi problem am i Kościoła w Meksyku.

Pierw szą pielgrzymkę do Polski Jan a P aw ła II przedstaw ił Grzegorz Zwierzyński, który zaakcentow ał cel podróży oraz treść przemówień, w których znalazły się wszystkie aspekty antropologiczne, wspom niane we w stępie tego sprawozdania, a więc: problem osoby ludzkiej i w iary; zagadnienie rodziny i narodu; spraw y związane z k u ltu rą i tradycją; zagadnienia dotyczące życia narodu i Kościoła.

A ndrzej K w aterski zaprezentow ał przebieg podróży Jan a Paw ła II do Irlandii, ukazując bogatą tradycję chrześcijańską tego narodu i jego ogromny w kład w dzieło m isji katolickich w Kościele oraz podkreślił współczesną tragedię narodu, ukazując wypowiedzi - Papieża, w których akcentow ał świadectwo pokoju, miłości i w iary, przedstaw iając chrześ- cjaństwo, w którym można prowadzić szlachetną w alkę o sprawiedliwość.

Drugim etapem tej podróży Papieża były S tany Zjednoczone A m eryki Północnej. Zdzisław Dylnicki w swojej wypowiedzi zaznaczył p lu rali­ styczny charakter społeczeństwa am erykańskiego oraz zróżnicowanie re- ligii i w yznań chrześcijańskich. Dlatego wiele spotkań z Papieżem miało wydźwięk ekumeniczny. W ypowiedź Pielgrzym a z Rzymu w ONZ n a­ cechowana była troską o człowieka w świecie współczesnym i o realiza­ cję Powszechnej D eklaracji P raw Człowieka. N atom iast spotkanie z E- piskopatem na konferencji w Chicago miało na celu umocnienie Kościo­ ła Katolickiego w wierze, miłości i nadziei.

W szczególny sposób aspekt ekum eniczny w ystąpił w podróży do Turcji. Kazim ierz Wędołowski zaakcentow ał w odczycie troskę Jana P aw ła II o rozwój i rozwiązywanie zagadnień ekum enicznych, o dialog między chrześcijanam i i m uzułm anam i oraz podkreślił znaczenie spot­ kania Ojca Świętego z P atriarch ą D ym itrosem I.

A fryka, to następny kontynent odwiedzin Jana Paw ła II. Podróż do pięciu krajów A fryki zreferow ał Jerzy Kruszewski, uw ypuklając głów­

ne problem y tego rejonu świata, a mianowicie: głód, nędzę, rasizm, w y­ zysk oraz potrzeby Kościoła afrykańskiego.

Roland K ulik opracował podróż Papieża do Francji, ale z racji cho­ roby nie mógł zaprezentować.

Podróż do Republiki Federalnej Niemiec podjęta była z okazji 700 rocznicy śm ierci A lberta Wielkiego, a jednocześnie do ojczyzny M arcina Lutra. Jerzy F idu ra ukazał te m om enty z pielgrzym ki Jana Paw ła II do RFN, które dotyczyły zagadnień Kościoła Katolickiego i zagadnień eku­ menicznych, związanych w tym przypadku z w yznaniam i chrześcijań­ skimi.

Brazylia była następnym krajem odwiedzin Jana Paw ła II. Bogatą kulturę, w arunki społeczno-gospodarcze i religijne przedstaw ił Jarosław Myszkowski, jako tło w ystąpień papieskich. W tym kontekście można lepiej zrozumieć poruszane w przem ówieniu przez Papieża zagadnienia, a mianowicie: problem wielkiego zróżnicowania społecznego, problem działalności Kościoła i zdynam izowania tej działalności we wszystkich grupach społecznych. Papież spotkał się z robotnikam i, rolnikam i, In ­ dianami, chorymi na trąd, z więźniami.

towana przez Jana Zdancewicza i H enryka Dąbrowskiego. Na Filipinach Ojciec Święty w wypowiedziach swoich poruszył problem y rodziny, w y­ chowania młodzieży, ludzi pracy, pokoju międzynarodowego, ekum eniz­ mu. Dokonał beatyfikacji 16 męczenników. W Japonii Ojciec Święty zaapelował o pokój międzynarodowy i dał w yraz szacunku męczennikom za w iarę w okresie prześladowania chrześcijan.

W czasie drugiej podróży do A fryki Zachodniej, Ojciec Święty od­ wiedził cztery kraje. Paw eł Sobotka podkreślił w wypowiedziach P a ­ pieża troskę Jego o jedność, pokój, miłość i sprawiedliwość oraz zaz­ naczył, że podróż ta była nie tylko podróżą apostolską, ale m isyjną.

Podróż dziękczynna — to pielgrzym ka do Fatim y w Portugalii. P rzed­ staw ił ją A rtu r Gawrychowski, któ ry zaakcentował w szczególny sposób aspekt dziękczynny tej podróży za uratow ane życie oraz spotkania Ojca Świętego z siostrą Łucją.

Na tej relacji zakończono pierw szą część sympozjum i zaproszono słuchaczy na 15 1 1984 r. na dalszy ciąg sprawozdawczy i dyskusję.

Remigiusz K rajew ski i Andrzej Godlewski przedstaw ili podróż Jana Paw ła II do Wielkiej B rytanii i A rgentyny. W szczególny sposób p re­ legenci podkreślili to, że podróż ta była modlitwą o pokój m iędzy skłó­ conymi narodam i oraz m iała w yraźny akcent ekumeniczny, k tó ry prze­ jaw ił się w spotkaniu ekum enicznym w K atedrze w Cantenbury.

Podróż Papieża do Szw ajcarii na zaproszenie Międzynarodowej O- rganizacji P racy zaprezentow ał Jarosław Sokołowski, k tó ry podkreślił, że jest to następne w ystąpienie Ojca Świętego na forum Organizacji Na­ rodów Zjednoczonych (wystąpienia Papieża w ONZ — New York, FAO -— Rzym, UNESCO -— Paryż). Jan Paw eł II podkreślił w swojej w y­ powiedzi, w szczególny sposób, znaczenie i sens pracy ludzkiej w świe­ cie współczesnym oraz zaapelował o jedność i braterstw o ludzi pracy.

Z okazji ćOO-tnej rocznicy śmierci św. Teresy Jan Paw eł II odwie­ dził Hiszpanię. Podróż tę przedstaw ił Tadeusz Bielski, podkreślając zna­ czenie dorobku św. Teresy w rozwój duchowy Kościoła, oraz wskazał na kryzys religijny w Europie, k tó ry może być przezwyciężony przez w iarę i rozwój wartości duchowych.

Kazimierz M ikołajczyk przedstaw ił podróż Ojca Świętego do Ame­ ry ki Środkowej, uw ypuklając jej specjalną atm osferę i czas. Była to po­ dróż — modlitwa, o pokój w tym rejonie świata i o umocnienie w ier­ nych w wierze.

Druga podróż Papieża do Polski została przedstawiona przez A ndrzeja Karwowskiego, który zaakcentow ał jej znaczenie dla obchodów Roku Jubileuszowego Częstochowy, dla umocnienia nadziei Polaków i u tw ier­ dzenia w iary w narodzie, mieszkającym na p rastarych ziemiach pol­ skich, oraz pobudzenia narodu do odnowy życia religijnego i społeczne­

go-Jan Tyszka przedstaw ił pielgrzym kę go-Jan a P aw ła II do Lourdes we Francji, ukazując w swoim sprawozdaniu wartość m odlitw y za cierpią­ cych i prześladowanych.

Podróż do A ustrii zaprezentow ał Zbigniew Kuczewski, któ ry pod­ kreślił w wypowiedziach Ojca Świętego nadzieję na odnowę ducha E- uropy, k tó rą u p atru je w K rzyżu Świętym i w wartościach, jakie tkw ią w kulturze chrzęścijańsko-europejskiej. W yrazem tego były nieszpory europejskie i spotkanie ekumeniczne. W ostatnim dniu podróży Jan Paw eł II wziął udział w uroczystościach związanych z 300-tną rocznicą zwycięstwa pod W iedniem Jana III Sobieskiego.

Dobrą ilustracją do podróży apostolskich Jan a Paw ła II były wyko­ nane przez Tadeusza Andruszewskiego, Krzysztofa Gośka, Sławomira Gordeckiego mapy i wystaw a publikacji związanych z podróżami p a­ pieskimi. Sprawozdawcą sympozjum był Paw eł Sobotka.

Sympozjum miało charakter przede w szystkim inform acyjno-dydak- tyczny. Prelegenci, ukazując w skrócie kulturę, w arunki społeczno-gos­ podarcze, religijne, geograficzne — umożliwili słuchaczom lepsze zro­ zumienie pracy Kościoła w poszczególnych narodach oraz znaczenie po­ dróży apostolskich Ojca Świętego Jana Paw ła II.

KS. JA N N IEC IEC K I

A N TO N I H EKLICZK A, M ALARZ B IA ŁO STO C K I Z X V III W IEK U

R e fe ra t w ygłoszony w dniu 23 II 1984 r. n a se m in a riu m h isto rii sz tu k i no­ w ożytnej pro w ad zo n y m przez prof. d ra hab. A ntoniego M aślińskiego n a K UL.

Będę mówił o artyście, którego biogramy kończą się takim i mniej więcej słowami: żadnych prac nie zidentyfikowano. Dzięki poszukiwa­ niom archiw alnym Jan a Glinki, Elżbiety Żyłko, Stanisław a Szymań­ skiego, Zuzanny Prószyńskiej oraz pojedynczym wypisom Zygm unta Batowskiego, Stanisław a Dąbrowskiego, Euzebiusza Łopacińskiego i A nd­ rzeja Ryszkiewicza, * można było z grubsza odtworzyć suche fak ty z życiorysu malarza. Wszelkie jednak oceny jego twórczości, ustalanie prow eniencji i charakterystyki artystycznej działalności (S. Szym ań­ ski), zawieszone były w próżni. Białostockie środowisko historyków sztu­ ki łączy na ogół z A. Herliczką malowidło nad kom inkiem na starej plebanii farnej w Białymstoku. Czyni to prawdopodobnie za E. Żyłko, która w swej monografii m ecenatu artystycznego Jana K lem ensa i Iza­ beli Branickich uważa tego właśnie m alarza za twórcę obrazu nad ko­ minkiem, jednak zdaniem jej, gruntow nie później przemalowanego. Z. Prószyńska dopuszcza możliwość identyczności A. Herliczki z m ala­ rzem Irlickim, tw órcą części malowideł ściennych w łazienkowskich Myślewicach. Powyższych domniemań, znanych zresztą nielicznemu gro­ nu historyków sztuki, nie weryfikow ano ani też nie wyciągano z nich żadnych dalszych wniosków.

Bliższe zajęcie się zagadnieniem m ecenatu Jan a K lem ensa B ranickie- go przy okazji pisania pracy m agisterskiej o fundow anym przez tegoż m agnata w ystroju snycerskim św iątyni białostockiej, dobra znajomość

* A rc h iw u m ODZ W arszaw a. T eki J a n a G linki, Teżi E uzebiusza Ł o p ac iń sk ie­ go; A rch iw u m PA N W arszaw a, III-2 , Z espół Z y g m u n ta B atow skiego; E. Ż y ł k o , M ecenat a r ty s ty c z n y h etm a n a Jana K le m e n sa B ranickiego i E lżb ie ty z P o n ia to w ­ sk ich B ra n ic k ie j (ca 1709—1809), W a rsza w a 1963, m ps; S. S z y m a ń s k i , A n to n i Jia n n H erliczką, czeski m a la rz X V I I I stu lec ia w B ia ły m s to k u , R ocznik B iałostocki, 3 (1962) s. 365—395; tenże, J. W. N e u n h e r tz, jego za p o m n ia n e prace i n ie zn a n e o n im w iadom ości, BHS, 22 (1960) n r 3 s. 291—295; Z. P r ó s z y ń s k a , H erliczką W: S ło w n ik a rty stó w p o lsk ic h i obcych w Polsce d ziałających. M alarze, rzeźb ia rze, graficy, t. 3, W rocław 1979, s. 52—53; S. D ą b r o w s k i , A rty śc i d w o rscy X V II I w ., BHS, 6 (1937) n r 3/4 s. 341—343; w ypis A. R yszkiew icza n a p o d sta w ie: Z. P r ó ­ s z y ń s k a , dz. cyt.