Kwarlalnik Grologiczny, I. 33, nr 1. 1989 r., sIr. 91-98
Jozef Edward MOJSKI, Szymon lfSCINOWTCZ, Joanna ZACHOWICZ
Mapa geologiczna dna Baltyku w skali 1 :200 000
Omowiono tresc Map)" geologicznej dna Balryku w skali 1:200000 oraz zakres i melOdy prac rejsowych i laboratoryjnych. Przedstawiono tei: nowsze osi<}gni~cia w zakresie rozpoznania osadow czwartorz~do·
wych oral. ich podloia.
wsnp
Jednym z podstawowyeh zadan Oddzialu Geologii Morza Panstwowego Insty- tutu Geologieznego jest sporzqdzenie Mapy geologiezne} dna Baltyku w skali 1:200 000. lnstruke}a w sprawie opraeowania i wydania Mapy geologiezne} dna Baltyku w skali 1:200 000 IV uheiu kompleksowym (1983) zaklada rozpoznanie morfologii i budowy geologieznej do gl~b. 2-3 m w strefie plytkowodnej i 3-10 m w strefie
gl~bokowodnej, a zwlaszeza poznanie rozmieszezenia poszezegolnyeh typow osa- dow na powierzehni dna, podanie ieh eharakterystyki stratygrafieznej, genetyeznej i litologieznej oraz okreslenie perspektywieznyeh nagromadzen suroweow mineral- nyeh. Mapa wydawana b~dzie od 1988 r. w mi~dzynarodowym ukladzie arkuszo- wym zgodnie z ei~eiem na Iqdzie. Polska ez~se Morza 8altyekiego podzielona jest na 17 arkuszy, jednak drukowanyeh bl'dzie 12 arkuszy (fig. I), bowiem te arkusze, ktoryeh powierzehnia naleiqea do Polski jest mniejsza od 300 km', drukowane b~dq
lqeznie z arkuszami sqsiednimi. Obeenie oddanyeh do druku jest 6 arkuszy: Szeze- ein-Dziwnow (I, 2), Ko!obrzeg (3), Koszalin (4), Lawiea Slupska-Lawiea Slupska N (la, 14), Leba-Slupsk (II, 5) i Puck (12), pozos tale zas sq w trakeie opraeowy- wania. Zakonezenie prae nad maN planuje si~ na 1990 r.
Mapa geologiczna dl/a Baltyku jest naturalnym dalszym eiqgiem Mapy geologi- eZl/e} Polski w skali 1:200 000, ktorej opraeowanie w!asnie dobiega konea. Trese obu map roini si~ zasadniczo, co jest zrozumiale, zwaiywszy na krancowo raine metody ieh sporzqdzania i rOinq budow~ geologieznq utworow przypowierzehnio- wych. Dobrze si~ jednak sklada, ie obie mapy zakonezone b~dq w tym samym ezasie, bowiem kraj uzyska map~ geologieznq w takiej samej skali dla ealego swego obszaru, w takim samym ei~ciu arkuszowym i takiej samej projekcji.
92 J.E. Mojski, S.Uscinowicz, 1.Zachowicz
Fig. I. Skorowidz arkuszy Mapy geologicznej dna Bal/yku w skali 1:200 000
Index of sheets of the Geological Map of the Baltic Sea Bottom in a scale of 1 :200,000
I - arkusze zakorkzone; 2 - arkusu realizowane; 3' - granica polskiej slrefy.ekonomicznej; 1 - 17 - numery arkuszy mapy
1 - finished sheets; 2 - realized sheets; J - border of the Polish economic zone; /-17 - numbers of map sheets
TREse MAPY
Kaidy arkusz Mapy geologicznej dna Ballyku zawiera map~ osad6w dennych w skali 1:200 000, zgeneralizowane przekroje geologiczne, profile geologiczne oraz mapy w skali 1:500 000: geomorfologiczn~, litodynamiczn~, osad6w na gl~bokoSci
I m poniiej powierzchni dna i prognoz surowcowych. Wszystkie te elementy s~
drukowane w wersji barwnej na jednej planszy. Integraln~ cZ~Sci~ kaidego arkusza mapy jest tekst objasniaj~cy, zawieraj~cy dane 0 batymetrii i geomorfologii, charak-
terystyk~ geologiczn~ z uwzgl~dnieniem stratygrafii, genezy i litologii osad6w oraz
charakterystyk~ geologiczno-surowcow~ obszaru, kt6ry obejmuje.
W sklad tekstu wchodz~ zal~czniki graficzne takie jak:
1. Mapy w skali 1:500 000:
sredniej srednicy ziarn;
wysortowania;
zawartosci frakcji granulometrycznej 0,25 - 0,125 mm;
zawartosci mineral6w ci~ikich we frakcji 0,25 - 0,125 mm;
wskaznika skladu mineralnego GI A (stosunek granatow do amfiboli);
wskaznika skladu mineralnego AIB+Ch (stosunek amfiboli do sumy biotytu chlorytow);
- zawartoSci ziarn kwarcu kanciastych i cz~scio",o kanciastych we frakcji 0,5 0,25 mm;
- zawartosci substancji organicznej;
- wskaznika uziarnienia C - M.
2. Profile batymetryczne oraz dodatkowe przekroje i profile geologiczne.
Podstawowym irodlem materialow, na ktorych podstawie wykonuje si~ kaidy arkusz mapy, s~ wyniki prac rejsowych i laboratoryjnych.
Mapa geologiczna dna Baltyku 1:200 000 93
PRACE REJSOWE
Prace rejsowe prowadzone s~ przez Oddzial Geologii Morza PIG od 1972 r. Od lego tei roku wykonywano systematyczne, standardowe badania dna morskiego:
echosondai w minimalnej g~stosci I Mm profilu echosondaiowego na I Mm' oraz pobor probek czerpakowych i rdzeniowych. Poboru probek czerpakowych (I prob- ka na 1,5 Mm') dokonuje si~ za pomoc~ zmodyfikowanych czerpakow Van-Veena, zbieraj'lcych osad z powierzchni dna wynosz~cej okolo 0,15 m', przy czym grubosc pobrancj warstwy (w zaleinosci od rodzaju osadow) waha si~ od kilku do 25 cm.
Rdzenie osadow pobierane s~ sond:\ wibracyjn~ i sond~ grawitacyjn~ typu Kul- lenberga (minimum I rdzen na IS Mm ). Dzi~ki udoskonaleniu sond w czasie ba- dan i obecnie moiliwe jest pobranie rdzeni 0 dlugosci do 6 m sond~ grawitacyjn~
Kullenberga i do 7 m sond~ wibracyjn~. Do chwili obecnej wykonano echosondai dna dla calej polskiej strefy ekonomicznej.
Rozwoj metod badawczych pozwolil na rozszerzenie zakresu badaIi oraz na po-
lepszenie jakosci uzyskiwanych materialow. Do badaIi rejsowych wprowadzono na-
st~puj'lce metody dodatkowe:
1. Profilowanie sejsmoakustyczne stosowane systematycznie od 1982 r. Wyko- nuje si~ je aparatur~ firmy EG &G systemu Boomer we wspolpracy z Polskim Gor- nictwem Naftowym i Gazownictwem "Geofizyka" Torun. Dlugosc profili sejsmoa- kustycznych wah a si~ od 50 km na arkuszu Koszalin do 1036 km na arkuszu Basen Gotlandzki.
2. Wiercenia geologiczne do 30 m prowadzone przez WOPN Petrobaltic. 00- tychczas wykonano na zlecenie PIG OGM 7 otworow (fig. 2).
Bardzo istotna w pracach rejsowych jest lokacja. Pierwsze prace prowadzono systemem RG-10, ktory zapewnial dui~ dokladnosc pomiarow, lecz jego zasil'g byl bardzo ograniczony. Dalsze prace wykonywano system em radionawigacyjnym DECCA, 0 dokladnoSci lokacji 100-200 m. Od 1982 r., tj od czasu wspolpracy z "Geofizyk~" Torun i korzystania z okr~tu hydrograficznego Kopernik, nawigacj~
prowadzi sil' systemem Hi-Fix i Syledis z dokladnosci~ do 5 m.
BADANIA LABORATORYJNE
Rodzaje badan i ich ilosc zostaly ok reS lone Instrukcjq w sprawie opracowania i wydania Mapy geologicznej dna Baltyku w skali 1:200 000 w uj~ciu kompleksowym (1983). Do podstawowych badan nalei~:
1. Analiza uziarnienia. W zaleinosci od rodzaju osadu wykonuje sil' j~ roinymi metodami. Osady piaszczysto-iwirowe i piaszczyste poddawane s~ analizie sitowej na zestawie sit w rozst<;pie co jedn~ jednostkl' w skali <I> od -6 do 4 (64,0-0,062 mm), zas uziarnienie osadow mulistych i ilastych okreslane jest za pomoc~ wagi sedymentacyjnej Sartorius, w zakresie do 8 <1>(0,004 mm). Gliny poddawane s~ ana- lizie I~czonej sitowo-sedymentacyjnej.
2. Analiza skladu mineralno-petrograficznego frakcji grubopiaszczystych (1,0-0,5 mm).
3. Analiza iloSciowa i jakoSciowa mineralow ci~ikich frakcji drobnopiaszczystej (0,25-0,125 mm).
4. Analiza stapnia obtoczenia ziarn kwarcu.
5. Analiza zawartosci substancji organicznej.
6. Analiza jakosciowa (derywatograficzna) mineralow ilastych.
7. Analizy biostratygraficzne.
8. Analizy podstawowego skladu chemicznego.
9. Oznaczanie wieku bezwzgll'dnegu osadow organicznych metod'l radiow~gla
I4C i wieku glin oraz osadow okruchowych metod~ termoluminescencji.
94 J.E. Mojski, S.Uscinowicz, l,Zachowicz
, , ,
• 2
"'-10--' '3
, ,/
,,' ,,' ,,'
H- 7-"'=-+---+---+---+--- - - - t - - - -i'··
'" ". ". ".
Fig. 2. Lokalizacja profili sejsmoakuslycznych i otworow wiertniczych Location of seismoacoustic soundings and boreholes
".
I - profile sejsmoakustyc"lne; 2 - otwory wicrtnicze do gft;b 30 m; 3-izobalY co 20 m; 4 - granica polskiej strefy ekonomicznej
I - seismoacoustic soundings; 2 - boreholes to )0 m depth; 3 - isobaths at every 20 m; 4 - border of the Polish economic zone
Oprocz ana liz podstawowych wykonuje si, analizy uzupelniaj'lce:
I. Oznaczenie skladu kompleksu sorpcyjnego osadow oraz skladu jonowego wod interstycjalnych.
2. Badanie struktury powierzchni ziarn kwarcu przy uzyciu mikroskopu ska- ningowego.
3. Badania rentgenostrukturalne.
Wszystkie wyniki prac rejsowych i lab~ratoryjnych gromadzone S'l w kompu- trowym banku danych geologicznych, ktory lOstal utworzony przy wspolpracy z "Geofizyk'l" TorUli.
Glownym elementem omawianej edycji jest mapa osadow dennych. Sporz'ldlO- na jest ana W odwzorowaniu wiernopowierzchniowym Gaussa-Krugera na tle sy- tuacji batymetrycznej w ci,ciu co 5 m. Wydzielenia geologiczne zawarte na mapie uwzgl,dniaj'l wiek, genez, i uziarnienie osadow. Osady powstale w obszarze obec- nego Morza Ba/tyckiego w poinym glacjale i holoconie dzielone S'l na nast,puj'lce jednostki litostratygraficzne: osady ba/tyckieljO jeziora lodowego, osady morza yo 1- diowego i jeziora ancylusowego oraz osady morza litorynowego i baltica (wspol- czesnego Ba/tyku). Osady starsze lub powstale w innych srodowiskach sedymenta- cyjnych niz morskie dzielone S'l podobnie jak na Mapie geologicznej Polski w skali 1:200 000.
Do wyrMnienia granulometrycznych typow i podtypow osadow powierzchnio- wych stosuje si, podzial oparty na klasyfikacji F.P. Sheparda (1954) - fig. 3. Po- nadto osady piaszczyste dziel'l si, na 4 podtypy granulometryczne. Wszystkie typy i podtypy granulometryczne wyrMnione Sq na mapie odpowiedniq barw'l oraz
Mapa geologiczna dna Bahyku 1:200 000
<O,062mm £O,004mm
64,O-2,Omm 75%
b
<O,25mm (O,25-0,062mm)
95
Fig. 3, Tr6jk<py klasyfikacyjne osad6w: a - zasady podzialu na typy granulometryczne, b - zasady podzialu piask6w na podtypy granulometryczne
Classification triangles of sediments: a - principles of subdivision of deposits into grain size types, b - principles of subdivision of sands into grain size sUbtypes
z - iwiry, ip - zwiry piaszczyste, im - iwiry muliste, pi - piaski zwirowe, pm - piaski muliste, pi - piaski ilasle, mi - muly iwirowe, mp - muly piaszczystc, mi - muly ilaste, m - muly, ip - Hy piaslczyste, im - ily muliste, i- ily, ipm - zwir-piasek-mul. pmi - piasek-mul-il, p - piasek, pr - pias!.:i r6inoziarnistc, pg - piaski gruboziarnistc, ps - piaski srednioziarniste, pd - piaski drobnoziarnistc
, .-gnlvels, ip - sandy gra\'els. im - Silly gravels, pi - gravel sands, pm - silty sands, pi _. clayey sands, mt - gravel muds, mp - sandy muds, mi - clayey muds, m - muds, ip - sandy clays, im - silty clays, i -clays, zpm- sravel-sand-siit, pmi - sands-silt-clay, p - sands, pr - vaTi-grained sands, Pi - coarse-grained sands, ps - medium srained sands. pd - fine-grained sands
syrnbolem. Jeieli warstwa powierzchniowa rna rni'lZsZOSC rnniejsz'l od 0,15 m, wow- czas przedstawia si~ za pomocq odpowiednich znakow litologicznych rowniez osady leZqce pod tq warstwq (podscielajqce). Znakami konwencjonalnymi zaznacza si, miejsce wyst,powania kamieni i glazow oraz konkrecji zelazowo-manganowych.
Przekroje geologiczne wykonuje si, lIa podstawie profilowania sejsmoakusty- cznego oraz wynikow badaIl rdzeni osadow. Skala pozioma przekrojow geologi- cznych jest zgodna ze skalq mapy, natomiast skala pionowa, z uwagi na niewielkie
mi~zszosci osad6w morskich, jest przewyzszona 200-krotnie. Ze wzgl,du na duz~
zmiennosc osadow w poziornie i w pionie oraz przyj~t'l skal~ opracowania, obraz litologiczny osadow jest zgeneralizowany.
Profile geologiczne przedstawiajq charakterystyczne nast,pstwa warstw w roz- nych cz,sciach obszaru obj,tego arkuszem mapy.
Mapa geomorfologiczna prezentuje glowne formy rzeiby dna i brzegu w ukla- dzie genetycznym. Sq to formy pochodzenia morskiego takie jak: wybrzeza klifowe i wydmowe, podwodny sklon brzegowy, rowniny akumulacyjne i abrazyjno-aku- mulacyjne, abrazyjne i inne, a tahe relikty rMnych form pochodzenia Iqdowego przerobione przez morze.
Mapa osadow na gl,b. I m ponizej powierzchni dna przedstawia wiek i genez, osadu, zgodnie z zasadami przyj~tymi dla mapy glownej, przekrojow i profili, na- lomiast wydzielenia litologiczne Sq uproszczone, podobnie jak' na przekrojach geo- logicznych.
Mapa litodynarniczna pokazuje rozrnieszczenie obszarow 0 dorninacji okreslo- nych procesow litodynamicznych (abrazji, transportu i depozycji) oraz wypadkowe kierunki transportu osad6w.
Konstrukcja mapy litodynamicznej oparta jest na szczegolowej analizie komple- ksu cech litologicznych wspo/czesnych osadow Morza Baltyckiego (morza litory- nowego i baltica) w powiqzaniu z warunkami hydrologicznymi.
Mapa prognoz surowcowych przedstawia obszary wyst,powania zlM udoku- rnentowanych oraz obszary perspektywiczne wyst~powania nagrornadzen surowcow na powierzchni dna na tIe wydzieleIl litologiczno-surowcowych.
Uzyskane w trakcie badaIl materialy umoZliwily miejscami gl,bsze, w stosunku do wymagaIl Instrukcji ... (1983), rozpoznanie budowy geologicznej. Nowe s~ infor- macje 0 podlozu i mi~zszosci osadow czwartorz,dowych.
96 J.E. Mojski, S.Ukinowicz, 1.Zachowicz
Nieocenion& zdobycz& metodyczn& jest m.in. szerokie i systematyczne wykorzy- stywanie profilowania sejsmoakustyeznego do rozpoznawania budowy geologieznej przydennej ez~sei pokrywy czwartorz~dowej. Interpretacja profili geofizyeznyeh pozwala na poznanie przestrzenne wyroinianych jednostek litostratygraficznyeh, ieh zmian w po!oieniu, mi&iszosei i zmiennosei faejalnej. W wielu przypadkaeh profile sejsmoakustyezne pozwalaj& na poznanie powierzchni skat przedezwartorz~' . dowyeh, w tym rowniei paleozoieznyeh, jeieli ska!y tego wieku nie lei& zbyt g!~bo
ko. Potwierdzone zostalo wysl~powanie bezposrednio pod czwartor~dem osad6w kre- dowych w obszarze Basenu Bornholmskiego i Basenu Gdariskiego. Na polnoe od I.eby stwierdzono w podloiu czwartorzt;du ~sady eoceriskie. S~ one rozprzestrzenione bardziej ku polnocy nii dotychczas przyjmowano (W. Gudelis, J. Jemielianow, 1982) i doehodz&
do rejonu Poludniowej I.awicy Srodkowej (S. Useinowiez, J. Zachowicz, w druku).
Pelna interpretacja wszystkieh danyeh pozwala na szerokie przedstawienie i szezegolow& analiz~ .eceh wyroinianyeh na mapie osadow p6inoglaejalnych i ho- loeeriskieh. Rozpoznanie takie stwarza podstawy do rekonstrukeji ewolucji obszaru poludniowobaltyckiego w tym ezasic i w ealym ezwartorz~dzie; odpowiednie praee zmierzaj,!ee do tego S,! w Oddziale Geologii Morza rozpocz~te.
Przy opraeowywaniu mapy wykonano po raz pierwszy na szersz'! skal" datowa- nie metod,! termolumineseeneji glin zwalowyeh wystl'Puj&eyeh w dnie Baltyku Po-
!udniowego bezposrednio pod holoeenem. Wedlug tyeh datowari mog& one naleiee do zlodowaeenia srodkowopolskiego i lokalnie tylko polnoenopolskiego (R. Kra- marska, A. Tomczak, 1986; R. Kramarska, w druku; S. Uscinowicz, 1. Zachowicz, w druku). Uzyskano rowniei dane dotyez'!ee wieku osadow organieznych z Zatoki Pomorskiej i wsehodniej cz~sei I.awiey Siupskiej. Daty otrzymane metod,! "C, w powi,!zaniu z wynikami analizy palinologieznej i mikrofaunistyeznej, dokumen- tuj,! rozwoj obszaru Zatoki Pomorskiej. od poinego glaejalu do dolnego atlanty- ku wl,!eznie (Z. lurowska, R. Kramarska, w druku), a I.awicy Slupskiej po okres borealny wl,!eznie w warunkaeh I,!dowyeh (S. Uscinowiez, 1. Zaehowiez, w druku).
Niezaleinie od potrzeb mapy, w wyniku prac rejsowyeh polska ez~se Morza Baltyekiego uzyskuje po raz pierwszy jednolieie zlokalizowany i pobrany ujednoli- eonymi metodami material badawezy w postaei wynikow prae geofizycznyeh oraz probek czerpakowyeh, sond i wiereeri. Stwarza to - jak jui wspomniano - wlas- ciwe podstawy do dalszych prae nad budow& geologiczn& utworow dna Baltyku Poludniowego, a gl6wnie do opracowari syntetycznyeh 0 rOinej problematyce, w tym przede wszystkim do pelnej charakterystyki litologicznej i odtwarzania hi- storii obszaru poludniowobaJtyckiego w czwartorz~dzie.
Zebrany material stawia nasz kraj w ezolowee paristw, prowadz'!cyeh badania budowy geologicznej i rozwoju Morza Baltyekiego. Zakres badari rejsowyeh po- rownywalny jest tei z odpowiednimi pracami wykonywanymi obeenie przez sluiby geologiezne RFN, Holandii i Wielkiej Brytanii w otwartej ez~sei Morza Polnoene- go. Dwa ostatnie paristwa publikuj& map" w ska1i 1 :250 000. W niemieekim sekto- rze tego morza wykonano dotyehezas 390 otworow rdzeniowyeh do gll'b. od 3 do 6 m, wyj'!tkowo do 20 m (H. Streif, 1985). Siee profilowania sejsmoakustycznego odpowiada sieci naszej (np. dla sektora Wielkiej Brytanii: M.S. Stoker i in., 1985).
Nieco inny jest natomiast zakres badan laboratoryjnyeh. Rdzenie wiertnieze z dna Morza Polnoenego s,! zorientowane i dlatego przeprowadzany jest na nieh pelny zakres badan paleomagnetyeznyeh, oezywiseie w konieeznyeh przypadkaeh. Nieeo inny jest takie zakres badan litologieznyeh i ehemicznyeh, co uwarunkowane jest motliwosciami aparaturowymi.
•
Opublikowanie Mapy ge%gicznej dna Ballyku stworzy warunki, aby l&eznie z wynikami badari Petrobaltieu polska cz"se Morza Baltyekiego obejmowana byla
Streszczenie
97
w przyszloSci kaid~ map~ geologiczn~ dla calego obszaru Polski. Dzi<;ki temu bu- dowa geologiczna kraju b<;dzie lepiej rozumiana i przybliiy si<; rozwi~zanie wielu problem6w dotycz&cych np. ewolucji geologicznej Polski p6lnocnej, pocz~wszy od schylku trzeciorz<;du, i odwrotnie wiele geologicznych zagadnien poludniowobal- tyckich uzyska szersze podstawy do wlasciwej interpretacji.
Oddzial Geologii Morza
Panslwowego fnslytutu Geologiczncgo SOPOI, uf. Kombatanl6w 62 Nadeslano dnia 1 I tipca [988 r.
PISMIENNICTWO
GUDELlS W., lEMIELIANOW J. (1982) - Geologia Morza Bahyckiego. Wyd. Geo!. Warszawa.
INSTRUKCJA W SPRAWIE OPRACOWANIA 1 WYDANIA MAPY GEOLOGICZNEJ DNA BAL- TYKU W SKALi 1:200 000 W UJ~CIU KOMPLEKSOWYM (1983) - Arch. Panstw. Inst.
Geo!. Sopot.
JUROWSKA Z.t KRAMARSKA R. (w druku) - Mapa geologiczna dna Baityku w skali 1:200000.
Arkusz Szczecin - Dziwn6w. Panstw. Inst. Geol. Warszawa.
KRAMARSKA R. (w druku) - Mapa geologiczna dna Bahyku w skali 1 :200 000. Arkusz lawica Siupska. Panstw. Inslo Geo!. Warszawa.
KRAMARSKA R. t TOMCZAK A. (1986) - Pierwsze datowania glin zwalowych z dna Baltyku metod<i termoluminesccncji._Prz. Geo!., 34, p. 91-93, nr 2.
SHEPARD F.P. (1954) - Nomenclature based on sand-silt-clay ratio. Jour. Sed. Petrol., 24.
STOKER M.S., LONG D., FYFE l.A. (J985) - A revised Quaternary stratigraphy for the central North Sea. Rep. Br. Geo!. Surv., 17, p. 1-35, nr 2.
STREfF H. (1985) - Sudlichc Nordsee im Eislcitalter. Forschung. Mitteilungen der DGF, 1, p. 9-11.
USCINOWICZ S., ZACHOWICZ J. (w druku) - Mapa geologiczna dna Baltyku w skali 1:200 000.
Arkusz Leba. Panstw. Inst. Geo!. Warszawa.
103ecp 3ABOPA MqlilcKIII, WMMOH YCUIIIHOBIII4, lIIo0HHO 3AXOBIII4
rEOnOrl'14ECKAli KAPTA AHA 6AnTI'1HCKOrO MOPII, 1,200000
8 CTOTbe onMCOMO cOAep)I(OHMe reOnOrM'4eCI(OH KOPTbl AHO 6cnTHHcKoro MOPJI, MocwTo50 1: 200 000, MeTOAbl 11 06l>eMbl MOPCI(MX M no6opoTOPHbiX p060T, CBJtlOHHb'X C cOCT08neHMeM KOPTbl.
KOpTO COCTOMT 1013 17 nMeToa (cpHr. 1). KpoMe OCHOBHOH ICOPTbl AOHHblX OCOAI(OB B MocwTo6e 1: 200 000, aeCb TPYA oxeOTblBoeT CBOAHble reOnOrM"IeC)(Me pO]Pe3bl, IConOHKM, KOPTbl MOCWT060
1 :500 000 (reoMopcponOrM'"leCI(Oll, l1MTOAMHOMH'"IeCICOJl. OCOAKOB HO rny6MHe 1 M OT nOBepxHocTM AHO, "pOrH03MpOaOHMJI nonelHblX MCKonaeMblx) M 06"bJlCHHTellbHYKJ 30nl-1CKY.
KOPTO COCTOBlleHO HO OCHOBOHMM.AOHHbIX MOPCKMX peHcoBblX p060T M llo6opOTOPHbiX OH0I1M308.
CTOHAopTHble MccneAOBOHHJI MOpCI(Oro AHO OXBOTblaOIOT ;lxonOTHpOaOHHe (He MeHee 1 MM "PO- CPMI1J1 HO 1 MM2 noeepxHocTM AHO), oT6op npo6 AH04epnOTelleM (He MeHee 1 npo6bl HO 1,5 MM2), oroop
98 J.E. Mojski, S.Uscinowicz. 1.Zachowicz
7 M KepHO (He MeHee QAHQ KepHO&OA npo50 HQ 15 MH2). KpoHe Toro, "POH3BOAMTCR ceHcHooKYCTH.
~eCKoe npoq,HMlpOBQHHe H 5ypeHHe AD rny6HHbi 30 M (q,Hr. 2).
na6opoTopHbie HccneAOBOHlo1JI npa5 BKmO~QIOT cneAylOUJ,Me QHQnHlbl: rpoHynoHeTpH"teclOtH QHQIH41, onpeAeI1eHHe MHHeponbHo-neTporpaCpW-IeCKOrO COCTagO q,POKLlHH 1.0 -D,S MM, I(OIHt4ecTeeH- Hbil'i H KO'-4eCTSeHHbIH OHOn+13 TJI)t(enbiX HHHeponOB 80 q,POK4HH 0,25- 0,125 MM, OHanH] CTeneHH OICQTOHHOCTH KBopLle8blx "tOCTI-n.!, OHOnH] cOAep>KOHHA OprOHH'4eCKOrO BeU,4eCTBO. Ka .. eCTl~eHHblf (AepHSOTorp0tV",,·teCKHH) CHam-I) rnMHHCTblX MHHepanOB, 5HOCTpOTl1rpocpw·teCKHH CHaml), OH,omu o6111ero XHHM"teCKoro COCToea, onpeAeneHHe 06COlllOTHoro 801POCTO OprOHIII"IeCKOrO Bel1.l";:~-TBO HeTOAOM '<Ie H rnlllH H KnOCTM"IeCK"'X OTnO)l(eHHH TepMonloOMHHeC4eHTHbiM MeTOAOM. BblnOm .. eHHe nepe ... HCfleHHblX MOPCKHX H no60pOTOpHbiX HCCfleAOBOHHH o6ecne ... IIIBoeT ,AeTanbHYIoO III BceCTopOH·
HIoOIoO XapQKTepHCTHKY OTnO)l(eHHM, npeACTOBneHHbtX HO KopTe.
XapOKTepHCTHKO OTnO)l(eHIIIH HO KopTe OXBOTblBoeT B03POCT, reHe3"'C H rpoHynoMeTpH'leCKHH COCTOB. OTnO)l(eHH,., pocnpOCTpOHeHHble e npe,Ae110X coepeMeHHoro SOl1THHCKoro MOP", 06pOlO- BOBWHeC,. B n01AHeM l1eAHHKOBOM nepMOAe III B ronOlleHe, nOApO..,AenPiIoOTC" HO TpM l1HTOCTpOTHrpo- cpH'leCKHX KOTeropHH; OCOAKH l1e,lJ,HHK080ro Olepo, OCOAKH HonbAHe80ro MOPJ'I H OHlIHnYCOBoro 03epo, OCOAKH J1HTOpHHOBoro iii nocneJ1HTOpHH080ro (coepeMeHHoro) MOPPI.
nOAP03Ael1eHHe AOHHbtX OCO,AK08 no rpOHy110MeTpH ... eCKOMY COCTOBY OCHoebl80eTCPI HO K110CCH·
q,HKOllHH ¢l.n. WenopAo (1954) - q,Hr. 30. KpoMe Toro, necK .... nO,ApOlAenPiIoOTCJ'I HO 4 rpoHynoMeTpH'leC- KMX nOATHno (q,Hr. ::').
J6zef Edward MOJSKI, Szymon VSCfNOWICZ, Joanna ZACHOWICZ
GEOLOGICAL MAP OF THE BALTIC SEA BOTTOM IN A SCALE OF 1:200,000
Summary
Contents of the Geological Map of the Baltic Sea Bottom in a scale of I :200,000 is described together with HlOge and methods of cruise and laboratory works.
The Geological Map of the Baltic Sea Bottom is composed of 17 sheets (Fig. I). It contains the map of bottom sediments in a scale of I :200,000, general geological sections, geological profiles and also maps in a scale of 1:500,000 i.e. geomorphological, lithodynamic ones, of sedimenls at depth of I m beneath the boltom surface and of resource forecast, as well as explanatory text.
The map is based on resuhs of cruise and laboratory works. Standard studies of a sea boltom comprise: echo sounding (at least I Mm long per 1 Mm! of bottom surface), collecting of scoop samples (at least 1 sample per 1.5 Mm2), collection of cores (at least I core per 15 Mm2). Standard studies comprise also seismoacoustic sounding and boreholes to 30 m depth (Fig. 2).
Samples of sediments are subjected to laboratory analyses. Principal analyses include: grain size analysis, mineral·petrographical analysis of the fraction 1.0-0.5 mm, quantitative and qualitative analy- ses of heavy minerals in fraction 0.25-0.125 mm, analysis of roundness degree of quartz grains, analysis of contents of organic matter, quantitative (derivatographic) analysis of clay minerals, biostratigraphic analysis, analysis of principal chemical composition and absolute datings by I·C method of organic sediments and by thermoluminescence method of tills and clastic deposits. Range of cruise and laborato·
ry studies enables a ... ast and detailed description of sediments distinguished on the map.
Geological symbols present age, origin and grain size composition of sediments. Deposits in the present Baltic Sea area were formed during the Late Glacial and the Holocene, and are subdivided into 3 lithostratigraphical units: sediments of the Baltic ice·dam lake, sediments of the Yoldia sea and Ancylus lake, sediments of the Litorina and the present Baltic sr.as.
Grain size types of superficial sediments were distinguished on the basis of classification of F.P.
Shepard (1954). Besides the sands are subdivided into four grain size subtypes (Fig. 3).
