Biblioteka Pedagogiczna w Piotrkowie Trybunalskim prezentuje SPIS TREŚCI

(1)

SPIS TREŚCI

Co możemy zrobić, aby chronić środowisko? ...3

Co zrobić z tą górą śmieci? ...6

Katastrofy ekologiczne ...10

Podwodna odyseja ...16

Światowa Deklaracja Praw Zwierząt ...20

Źródła informacji ekologicznej ...25

(2)

(3)

Co możemy zrobić, aby chronić środowisko?

Scenariusz lekcji dla klas gimnazjalnych Temat: Co możemy zrobić, aby chronić środowisko?

Cel ogólny:

Określenie możliwości własnych działań w celu ochrony środowiska przyrodniczego.

Cele operacyjne:

po lekcji uczeń potrafi:

– wskazać działania, jakie trzeba podjąć, aby chronić środowisko, – dokonać samooceny własnych działań.

Środki, materiały, narzędzia dydaktyczne:

– kolorowe plansze z napisanymi hasłami do pracy w grupach,

– wskazówki ochrony przyrody umieszczone w kopertach z nazwami:

gleba, Ziemia, powietrze, rzeki, zasoby,

– kartki papieru do napisania przez uczniów własnych propozycji na temat ochrony środowiska,

– filmy DVD: „Kwaśne deszcze”, „Efekt cieplarniany”, „Wysypisko 1”,

„Wysypisko 2”, „Wysypisko 3”, – komputer,

– projektor,

– ankieta pt. „Czy twój dom jest ekologiczny?”

Metody:

– metaplan – sesja plakatowa, – dyskusja.

Formy:

– grupowa (podział uczniów na 5 grup)

Przebieg zajęć 1. Co to znaczy chronić środowisko?

(podejmować działania mające na celu ochronę wody, powietrza, gleby, ziemi, zasobów)

– Czy rzeczywiście człowiek chroni środowisko?

Zastanowimy się nad tym na dzisiejszych zajęciach. Co my możemy zrobić, aby przyczynić się do ochrony środowiska przyrodniczego w myśl zasady: myśleć globalnie działać lokalnie.

2. Wyświetlenie krótkich filmów DVD na tematy dotyczące kwaśnych deszczów, efektu cieplarnianego, wysypisk.

(4)

3. Dyskusja:

– Co to są kwaśne deszcze? Skąd się biorą?

– Co to jest efekt cieplarniany?

– Co możemy zrobić, aby chronić środowisko przed tymi zjawiskami?

– Czy w każdym miejscu może znajdować się wysypisko śmieci?

– Jakie zagrożenia niesie za sobą nieprawidłowe zorganizowanie wysypiska?

a) nieprzyjemny zapach, b) skażenie wód podziemnych, c) zarazki przenoszone przez owady,

d) choroby zakaźne przenoszone przez gryzonie.

4. Podział uczniów na 5 grup.

Faza realizacyjna:

Na stołach uczniowskich znajdują się:

– plansze z kolorowym hasłem,

– koperty z propozycjami dla ucznia, jak chronić środowisko, – czyste kartki do wpisania własnych propozycji.

Instrukcja dla ucznia:

Pod planszą z kolorowym hasłem uczniowie przyklejają kartki z propozycjami działań zmierzających do ochrony środowiska.

Następnie wybrana osoba z grupy odczytuje propozycje, uzasadniając wybór.

Grupa 1:

Hasło: Nasza gleba jest zatruta. Co ty możesz zrobić?

Kartki z propozycjami do przyklejenia:

– zanieś zużyte baterie, resztki farb, akumulatory, chemikalia fotograficzne, zużyte oleje do pojemników na odpady chemiczne;

– nie rozlewaj benzyny przy tankowaniu;

– lekarstwa, których nie używasz, zanieś do apteki;

– jeżeli często korzystasz z jakiegoś urządzenia na baterie, stosuj dające się wielokrotnie ładować akumulatorki;

– nie używaj w swoim domu lub ogrodzie chemicznych środków ochrony roślin;

– nie wylewaj oleju samochodowego do gleby;

– masz zamiar kupić samochód, wybierz taki, który posiada katalizator;

– nie pozwalaj swojemu psu załatwiać potrzeb fizjologicznych na chodniku lub placu zabaw;

– nie używaj w swoim ogrodzie nawozów sztucznych;

nie odprowadzaj gnojowicy bezpośrednio do gleby.

(5)

Grupa 2:

Hasło: Nasze powietrze jest zanieczyszczone. Co ty możesz zrobić?

– nie spalaj odpadów malowanego lub impregnowanego drewna w piecu lub ognisku;

– przeprowadzaj kontrolę spalin samochodu pod kątem zanieczyszczania powietrza;

– jeżeli masz do pokonania niewielką odległość, idź piechotą;

– czekając na przejazd pociągu – gaś silnik;

– nie stosuj aerozoli z freonem.

Grupa 3:

Hasło: Nasze rzeki są ściekami. Co ty możesz zrobić?

– kupuj środki piorące i płyny do zmywania bez fosforanów i siarczanów;

– nie zanieczyszczaj wody kałem;

– nie wylewaj wody po umyciu pędzli malarskich do kanalizacji;

– kupuj baterię oszczędzającą wodę;

– myjąc zęby, zakręcaj kran z wodą;

– myj samochód przy użyciu wody z wiadra, nie używaj węża do wody;

– pierz tylko wtedy, gdy uzbiera się pełna pralka prania;

– ogranicz zużycie środków zawierających chlor.

Grupa 4:

Hasło: Nasza Ziemia jest zaśmiecona. Co ty możesz zrobić?

– kupuj produkty niepakowane;

– wybieraj produkty w opakowaniu podlegającemu zwrotowi;

– na zakupy zabieraj własną torbę, unikaj toreb plastikowych;

– puste butelki, szklane słoiki wrzucaj do oddzielnych pojemników;

– nie marnuj papieru, kopiuj obustronnie;

– zużyte przedmioty – odzież, meble – oddaj potrzebującym;

– kompostuj odpady organiczne.

Grupa 5:

Hasło: Nasze zasoby wyczerpują się. Co ty możesz zrobić?

– kupuj energooszczędne żarówki;

– pisaki oraz taśmy do maszyny wyrzucaj po całkowitym zużyciu;

– zbieraj złom;

– gaś zbędną żarówkę;

– nie ogrzewaj pomieszczeń, których nie używasz;

– używaj papieru z surowców wtórnych;

– zbieraj makulaturę;

– sadź zieleń wokół własnego domu.

(6)

Faza podsumowująca:

Każda grupa, po zaprezentowaniu swoich propozycji działań, formułuje ogólne hasło zaczynające się od słów:

Aby chronić środowisko, należy...

5. Praca domowa.

Uczniowie otrzymują ankietę do przeanalizowania w domu wraz z rodzicami pod tytułem:

Czy twój dom jest ekologiczny?

Opracowała Sylwia Kubicka



Co zrobić z tą górą śmieci?.

Scenariusz zajęć dla klas gimnazjalnych Temat: Co zrobić z tą górą śmieci?

Cele ogólne:

– zaznajomienie uczniów ze sposobami przetwarzania odpadów, – zaznajomienie uczniów z oznakowaniem odpadów,

– uzmysłowienie uczniom zagrożeń wynikających z zaśmiecenia Ziemi.

Po lekcji uczeń potrafi:

– podzielić odpady ze względu na materiał, z którego są wykonane (szkło, plastik, metal, papier),

– wymienić sposoby likwidacji odpadów różnego pochodzenia, – rozróżnić oznaczenia dotyczące sposobów likwidacji odpadów,

– wykazać pozytywy i negatywy zastosowania poszczególnych sposobów likwidacji odpadów,

– wskazać negatywne skutki zaśmiecania Ziemi dla ludzi, ryb, zwierząt.

Formy:

– grupowa (podział uczniów na 3 grupy) Metody:

– pogadanka, – dyskusja.

(7)

– worek z odpadami różnego pochodzenia (szkło, plastik, metal, papier),

– plansze ze znakami oznaczającymi tworzywa, z jakich wykonane są śmieci i znakami oznaczającymi metody pozbywania się odpadów, – plansze z wydrukowanymi zadaniami do realizacji przez uczniów – „Uwolnij się od śmieci”,

– plansza z opisem zabawy „W nosy”,

– plansza z opisem zabawy „Uwolnij się od śmieci”,

– kartki z kolorowymi kreskami symbolizującymi pożywienie, śmieci, truciznę,

– gumki – recepturki, pudełka, taca,

– filmy CD dotyczące wysypisk i segregacji odpadów, – komputer,

–projektor.

Przebieg zajęć 1. Nauczyciel zaczyna lekcję od „Zabawy w nosy”.

Zabawa polega na tym, że prowadzący podaje stwierdzenia określające dany problem, a uczniowie, którzy domyślają się o co chodzi, łapią się za nos. Zaczynamy od informacji ogólnych, stopniowo podając coraz więcej szczegółów. Jeśli po kolejnym stwierdzeniu wypowiedzianym przez prowadzącego, uczeń dojdzie do wniosku, że to chyba nie to, o czym myślał, może podrapać się w nos i dyskretnie opuścić rękę.

Po podaniu przez nauczyciela wyczerpujących informacji, na umówiony znak, wszyscy podają głośno odpowiedź.

Przykłady stwierdzeń dotyczących śmieci:

 są wszędzie;

 jest ich coraz więcej;

 przynosimy je ze sklepu;

 mogą się w nie zaplątać zwierzęta;

 można się nimi skaleczyć;

 czasami są trujące;

 mogą być papierowe, metalowe, plastikowe, szklane;

 czasami śmierdzą;

 jak są w pokoju, to jest brudno;

 wyrzucamy je do kosza.

2. Nauczyciel ustawia na środku sali worek pełen odpadów różnego pochodzenia oraz 4 pudełka symbolizujące kontenery na śmieci.

Uczniowie po zapoznaniu się z zawartością worka odpowiadają na pytania:

(8)

– Co znajduje się w tym worku?

– Skąd się biorą odpady?

– Co należałoby zrobić, aby pozbyć się tych śmieci?

– Czy wystarczy wrzucić worek do kosza, czy należałoby jednak coś z tym zrobić?

3. Nauczyciel wybiera trzy osoby, które będą segregować odpady znajdujące się w worku.

– Jak powinniśmy dokonać tej segregacji? Co powinniśmy zrobić, aby dobrze wyselekcjonować odpady?

– Troje wybranych uczniów umieszcza w poszczególnych pudełkach śmieci wyjęte z worka, dzieląc je na:

 plastikowe,

 metalowe,

 szklane,

 papierowe.

– Sprawdźmy, czy prawidłowo dokonaliśmy podziału śmieci.

– Obejrzenie przez dzieci krótkiego filmu pt. „Segregacja odpadów”.

– Dlaczego powinniśmy segregować odpady? W jakim celu?

– Wyjaśnienie pojęcia „recykling”.

– Co dzieje się dalej z naszymi odpadami? Gdzie trafiają? (wysypiska, kompostownie, spalarnie).

4. Nauczyciel wymienia poszczególne rodzaje odpadów, a uczniowie podają propozycje rozwiązań dla pozbycia się tych śmieci z uwzględnieniem bezpieczeństwa dla zdrowia człowieka oraz środowiska.

Rodzaje odpadów:

 metal,

 szkło,

 papier,

 ubrania,

 odpady radioaktywne,

 odpady organiczne,

 części samochodowe.

– Nie omówiliśmy jeszcze odpadów wykonanych z plastiku – zobaczmy film „Dzieci”, a po nim dyskusja:

– Czy dzieci z filmu miały rację?

– Co wy zrobilibyście ze śmieciami z plastiku?

– Czy warto zastąpić opakowania z plastiku innym materiałem?

Dlaczego?

(9)

5. Nauczyciel pokazuje planszę z oznakowaniem tworzyw z jakich są wykonane odpady.

– Czy spotkaliście się z takimi oznaczeniami na opakowaniach, które wyrzucacie do kosza?

– Co znaki te oznaczają? Czy wiecie?

(Nauczyciel pokazuje plansze ze znakami poszczególnym uczniom z jednoczesnym wyjaśnieniem ich znaczenia)

- A czy spotkaliście się z takim oznakowaniem?

(Pokazanie planszy ze znakami kolorowymi oznaczającymi sposób niszczenia odpadów):

 recykling,

 spalanie,

 wysypisko,

 kompostowanie.

6. Nauczyciel pokazuje uczniom trzy filmy nt. wysypisk śmieci.

Po projekcji uczniowie odpowiadają na pytania:

– Gdzie trafiają odpady, które nie nadają się do przerobienia?

– Gdzie powinno znajdować się wysypisko śmieci?

– Co się dzieje ze śmieciami, które znajdują się na wysypiskach?

– Co grozi człowiekowi, jeśli wysypisko będzie w pobliżu mieszkań, osiedli? (obrzydliwy zapach, skażenie wód podziemnych, zarazki przenoszone przez owady, choroby przenoszone przez gryzonie)

7. Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy i każdej z nich rozdaje plansze z opisanym zadaniem, gumki – recepturki, karteczki. Następnie wyjaśnia, na czym polegają poszczególne zadania do wykonania.

GRUPA 1

Zadanie – gumki - recepturki załóż na rękę w taki sposób, aby palce stanowiły dziób, dłoń – głowę, a przedramię – szyję. Wyobraź sobie, że jesteś ptakiem szukającym pożywienia w wodzie i zaplątujesz się w porzuconą sieć. Podczas próby uwolnienia się, głowa przechodzi przez oczko w sieci. Załóż gumkę na nadgarstek, a następnie spróbuj się z niej uwolnić, nie używając drugiej ręki ani nie pocierając o nic ręką.

Zastanów się, co w takiej sytuacji czeka ptaka?

GRUPA 2

Zadanie – wyobraź sobie, że jesteś foką zaplątaną w porzuconą sieć.

Załóż gumkę – recepturkę z wierzchu dłoni i zaczep ją o mały palec i kciuk – są to płetwy zwierzęcia. Spróbuj się uwolnić, nie używając ani drugiej ręki, ani zębów.

Zastanów się, co w takiej sytuacji czeka fokę?

(10)

GRUPA 3

Zadanie – umieść na tacy wszystkie karteczki znajdujące się w kopercie. Wyobraź sobie, że jesteś głodnym ptakiem. Spróbuj, używając palców – tak jak ptak dzioba – jeść tak szybko, jak to tylko możliwe. Za pokarm posłużą karteczki znajdujące się na tacy.

Kontynuuj jedzenie przez około 30 sekund, przekładając karteczki z tacki na stoliku. Po upływie 30 sekund przejrzyj karteczki i policz, ile jakich kawałeczków znajduje się na stoliku.

Uwaga! Karteczki, które imitują pokarm, śmieci, truciznę można oznaczyć w następujący sposób:

– pożywienie – kreska zielona – śmieci – dwie kreski niebieskie – trucizna – trzy kreski czerwone

Wyniki należy porównać z następującymi zasadami:

– jeżeli został „połknięty” 1 „śmieć”– jest to nieszkodliwe dla ptaka;

– jeżeli są 2-4 „odpadki” na 10 kawałków „pożywienia” – ptak słabnie;

– jeżeli jest 5 kawałków „śmieci” na 10 kawałków „pożywienia” – ptak umiera;

– jeżeli jest 1 lub 2 kawałki „trucizny” – ptak umiera.

8. Podsumowanie.

Nauczyciel podsumowując lekcję, zadaje pytanie zgodne z tematem zajęć. Uczniowie z poszczególnych grup wypisują na kartkach swoje propozycje działań proekologicznych, które zostaną później odczytane.

Przykłady:

 Kupuj produkty w szklanych opakowaniach, a nie w plastikach.

 Segreguj odpady, aby je można było wykorzystać na drodze recyklingu.

 Nie wyrzucaj śmieci na ulicy, do wody, na plaży.

 Oddawaj rzeczy do PCK.

 Oddawaj szkło, butelki do skupu.

 Oddawaj papier na makulaturę.



Katastrofy ekologiczne.

Scenariusz lekcji dla gimnazjum Temat: Katastrofy ekologiczne.

(11)

Cel ogólny:

Zapoznanie uczniów z problematyką katastrof ekologicznych.

Uczeń potrafi:

– podać definicję „katastrofy” oraz „katastrofy ekologicznej”, – dokonać podziału katastrof ekologicznych,

– podać przykłady katastrof naturalnych i antropogenicznych, – wymienić sposoby obrony przed katastrofami,

– wskazać zagrożenia, jakie niosą katastrofy antropogeniczne dla środowiska i życia człowieka,

– wskazać podobieństwa i różnice między klęskami żywiołowymi a katastrofami antropogenicznymi.

Metody:

– prezentacja multimedialna, – pogadanka.

Formy:

– indywidualna,

– grupowa (podział uczniów na grupy dwuosobowe).

– karta pracy – „Wymień przynajmniej 3 naturalne katastrofy ekologiczne”,

– karta pracy – „Wymień przynajmniej 2 sposoby ochrony przed – lawinami, powodziami, upałami, huraganami”,

– karta pracy – „ Wymień przynajmniej 2 katastrofy spowodowane przez człowieka”,

– film DVD „Rozszalała natura”,

– zdjęcia klęsk żywiołowych i katastrof antropogenicznych, – komputer,

– projektor.

Przebieg zajęć 1. Co to jest „katastrofa”?

(Prezentacja terminu „katastrofa”)

Katastrofa – to wydarzenie nagłe, tragiczne w skutkach, w którym ktoś ucierpiał lub poniósł śmierć, które spowodowało straty materialne.

2. Co to jest „katastrofa ekologiczna”?

(Prezentacja terminu „katastrofa ekologiczna”)

Katastrofa ekologiczna – to trwałe nieodwracalne uszkodzenie lub zniszczenie środowiska, mające wpływ na życie i zdrowie człowieka.

(12)

3. A czy wiecie, jak dzielimy katastrofy ekologiczne?

Uczniowie podają prawidłowy podział katastrof, a nauczyciel, dla potwierdzenia wypowiedzi uczniów, dokonuje prezentacji podziału katastrof ekologicznych.

Katastrofy ekologiczne można podzielić ze względu na pochodzenie na dwie grupy:

a) katastrofy naturalne (określane także jako klęski żywiołowe), b) katastrofy antropogeniczne.

4. W pierwszej części lekcji omówimy sobie katastrofy naturalne, które spowodowane są?...

Uczniowie odpowiadają, że przez siły przyrody, po czym nauczyciel prezentuje odpowiedź

5. Nauczyciel rozdaje uczniom, podzielonym na dwuosobowe zespoły karty pracy.

KARTA PRACY

Wymień przynajmniej 3 naturalne katastrofy ekologiczne

1. ...

2. ...

3. ...

6. Nauczyciel, wyjaśniając polecenie widniejące na karcie pracy, zaznacza, aby nie uwzględniać katastrof, takich jak: trzęsienie ziemi, powódź, tornado, huragan.

7. Uczniowie odczytują odpowiedzi.

8. Nauczyciel, po wysłuchaniu ich, dokonuje prezentacji, dla potwierdzenia wypowiedzi uczniów oraz dla uzupełnienia wiadomości na ten temat.

(Prezentacja zdjęć klęsk żywiołowych)

9. Przypomnijcie sobie definicję „katastrofy ekologicznej”, spójrzcie w swoje karty pracy i powiedzcie mi, czy pokazywane przeze mnie zdjęcia przedstawiają klęski żywiołowe i dlaczego?

(13)

Omówienie, ze zwróceniem uwagi na zagrożenie, jakie niosą dla zdrowia i życia człowieka, następujących katastrof naturalnych:

a) lawiny – występują w górach, potężne zwały śniegu odrywają się od stoków i z wielkim impetem zsuwają się w dół, nabierając zawrotnych prędkości, niszczą wszystko, co napotkają na swej drodze, pochłaniają setki ofiar; kiedy schodzą nie da się ich już zatrzymać.

b) susze – długotrwały brak wody wysusza glebę, niweczy uprawy oraz zabija bydło, przynosi głód, choroby, śmierć i pożary na masową skalę, susze mogą przybierać charakter ciągły, sezonowy bądź całkowicie nieprzewidywalny, susze ciągłe występują na terenach pustynnych, sezonowe są zjawiskiem właściwym dla stref klimatycznych, w których istnieje podział na pory roku suche i deszczowe, susze całkowicie nieprzewidywalne mogą występować wszędzie i są konsekwencją anomalii pogodowych w postaci ograniczenia opadów.

c) mrozy i śnieżyce – są szczególnie niebezpieczne, gdy przychodzą nagle, niespodziewanie i trwają długo; powodują chaos komunikacyjny, zrywają linie energetyczne oraz niszczą wszelkie uprawy; zabijają ludzi i zwierzęta.

d) osuwiska i spływy błotne – zwykle towarzyszą innym kataklizmom, jak: powódź, trzęsienie ziemi czy wybuch wulkanu; ginie wiele osób, są ogromne straty materialne, rozpędzone do 150 km/h zwały błota mogą pokonać dziesiątki kilometrów, unosząc wielotonowe głazy, samochody, a nawet domy.

e) upały – intensywne, długotrwałe upały powodują niszczenie upraw, susze oraz pożary, stanowią także zagrożenie dla życia ludzi, przy temperaturze powyżej 32 stopni, organizm człowieka się broni poprzez intensywne wytwarzanie potu; jeśli towarzyszy temu duża wilgotność powietrza, wtedy regulacja temperatury parowania może być nieskuteczna, co grozi odwodnieniem lub udarami cieplnymi, rozwijają się również rozmaite epidemie chorób zakaźnych.

f) pożary – mogą być wywołane przez długotrwałe upały, susze, palą drzewa i wszystko, co napotkają na swej drodze, powodując również śmierć wielu osób poprzez uduszenie czadem.

g) wulkany – potężna eksplozja, powietrze spowite trującym gazem, wyrzucany na powierzchnię pył powoduje ciemność, rozgrzana do czerwoności lawa z prędkością ponad 100 km/h pochłania wszystko, co napotka na swej drodze, doszczętnie pali drzewa, ludzi, całe miasta, a potem zastyga, wulkany są nieprzewidywalne.

(14)

h) tsunami – potężne fale, które nierzadko osiągają wysokość 30 metrów, a swym zasięgiem obejmują nawet tysiące kilometrów, rozchodzą się z prędkością przekraczającą 1000 km/h i nabierają niebywałej siły niszczenia; gdy rozszalała woda uderza w ląd, rujnuje go doszczętnie ogromnymi masami wody; jeśli ewakuacja nie nastąpi na czas, nie ma szans przeżycia, ich źródłem są najczęściej ruchy dna morskiego powodowane przez podwodne trzęsienia ziemi lub erupcje oceaniczne wulkanów.

10. Pokazałam wam przykłady różnych katastrof naturalnych.

– Czy były to wszystkie klęski żywiołowe?

– Jakich brakowało?

(Prezentacja nazw pozostałych katastrof: trzęsienie ziemi, powódź, tornado, huragan, cyklon, tajfun)

– Czy huragan, tajfun, cyklon oznaczają tę samą klęskę żywiołową?

– Czy wiecie, z jaka prędkością się porusza huragan?

(prędkość – 350 km/h)

– Czy wiecie, co to jest tornado i z jaką prędkością się porusza?

(1000 m wysokości, a prędkość – 800 km/h)

11. Pokazanie filmu DVD „Rozszalała natura” (sceny 2-5) – Ile czasu trwało trzęsienie ziemi? – kilkanaście sekund, – Ile trwało tornado? – kilka minut,

– Ile trwał huragan? – kilka godzin,

– Ile trwa powódź? – kilka, kilkanaście dni – w zależności od opadów.

12. Były to naturalne katastrofy ekologiczne. Co o tym świadczyło?

 Katastrofa spowodowana przez siły natury.

 Olbrzymie straty materialne.

 Zagrożenie życia i zdrowia człowieka.

 Niszczenie środowiska.

(Prezentacja przykładów strat spowodowanych przez trzęsienie ziemi, powódź, huragan)

 Chiny – 250000 ofiar, Iran – 50000 ofiar – trzęsienie ziemi;

 Wenezuela – 50000 ofiar – powódź;

 Bangladesz – 300000 ofiar – huragan.

13. Czy człowiek ma wpływ na występowanie naturalnych katastrof ekologicznych? Czy człowiek może przewidzieć klęskę żywiołową?

14. Pokazanie filmu DVD „Rozszalała natura” (scena 6)

Czy człowiek ma możliwość obronienia się przed katastrofami ekologicznymi?

(15)

Nauczyciel rozdaje uczniom, podzielonym na dwuosobowe zespoły karty pracy (4 wersje)

KARTA PRACY Wymień przynajmniej 2 sposoby ochrony przed:

 lawinami,

 powodziami,

 upałami,

 huraganami.

1. ...

2. ...

15. Odczytanie przez uczniów odpowiedzi.

Wnioski: Katastrofy naturalne są spowodowane przez siły natury, dlatego nie mamy na nie wpływu; możemy je jedynie przewidzieć i robić wszystko, aby się przed nimi obronić.

16. Porozmawiamy sobie teraz o drugiej grupie katastrof ekologicznych, które spowodowane są przez działalność człowieka (antropogeniczne).

Nauczyciel rozdaje uczniom, podzielonym na dwuosobowe zespoły karty pracy.

KARTA PRACY

Wymień przynajmniej 2 katastrofy spowodowane działalnością człowieka

1. ...

2. ...

18. Spróbujcie wymienić czynniki, powodujące katastrofy antropogeniczne:

– awarie urządzeń ( zbiorniki, rurociągi, tankowce, maszyny wiertnicze, platformy wiertnicze) – katastrofa chemiczna,

(16)

(Prezentacja wymienionych urządzeń, z jednoczesnym pokazaniem zagrożeń, jakie niesie dla człowieka i środowiska ich uszkodzenie) – awarie elektrowni jądrowych (Czarnobyl).

19. A jakie mogą być inne jeszcze przyczyny działalności człowieka powodujące katastrofę ekologiczną?

– toksyczne odpady wyrzucane bądź wylewane do wody, – niszczenie raf koralowych,

– katastrofy samochodów, samolotów, pociągów (Kiedy spowodują one katastrofę ekologiczną?).

(Prezentacja zdjęć przedstawiających wyżej wymienione zjawiska).

20. Czy człowiek ma wpływ na występowanie tych katastrof?

A czy możemy coś zrobić, aby przeciwdziałać tym katastrofom?

21. Podsumowanie: Wymieńcie podobieństwa i różnice między klęskami żywiołowymi a katastrofami antropogenicznymi:

KLĘSKI ŻYWIOŁOWE KATASTROFY

ANTROPOGENICZNE - katastrofa

- śmierć osób - straty materialne - zniszczenie środowiska

- można je przewidzieć i chronić się przed nimi - spowodowana przez siły

natury

- człowiek nie ma wpływu na jej wystąpienie,

- nie powoduje katastrofy chemicznej bądź jądrowej

- spowodowana przez człowieka - człowiek ma wpływ na jej występowanie,

- powoduje katastrofy chemiczne i jądrowe



Podwodna odyseja.

Scenariusz lekcji dla klas gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Temat: Podwodna odyseja.

(17)

Cel ogólny:

Zapoznanie uczniów z „mieszkańcami” mórz i oceanów.

Po lekcji uczeń potrafi:

– wymienić nazwy ssaków, ryb, gadów zamieszkujących rzeki, morza i oceany,

– wymienić „mieszkańców” zamieszkujących wybrzeża mórz i oceanów, – wskazać różnice między „mieszkańcami” rzek, mórz i oceanów, należących do tej samej rodziny,

– wymienić „dziwnych”, niewiarygodnych bywalców mórz i oceanów.

Metody:

– prezentacja multimedialna, – pogadanka.

Formy:

– indywidualna, – grupowa.

– karty pracy,

– film DVD – Luc Besson: “Atlantis”,

– film DVD – „Klejnoty Morza Karaibskiego”, – komputer,

– projektor.

Przebieg lekcji

1. Co znaczy termin „podwodna odyseja”? Jak rozumiecie temat dzisiejszej lekcji?

2. Na dzisiejszej lekcji złożymy wizytę „mieszkańcom” mórz i oceanów.

Poznamy ich wygląd, cechy charakterystyczne. Zobaczycie także niewiarygodne, zaskakujące ryby, ssaki itp.

3. Zacznijmy naszą prezentację od ssaków.

Nauczyciel rozdaje karty pracy uczniom.

(18)

KARTA PRACY

Podkreśl nazwy ssaków morskich:

wieloryb delfin rekin orka lampart morski krokodyl pingwin ośmiornica żółw morski

3. Po odczytaniu przez uczniów odpowiedzi, nauczyciel za pomocą prezentacji multimedialnej oraz filmów DVD, wymienia ssaki mórz i oceanów, z uwzględnieniem największego ssaka na świecie. Omawia charakterystyczne cechy, wygląd, sposób życia:

– delfinów, – wielorybów, – fok,

– manatów, – morsów, – orek,

– słoni morskich, – uchatek, – wydry morskiej.

4. Następnie nauczyciel pokazuje uczniom ryby zamieszkujące morza i oceany, ze zwróceniem uwagi na wygląd, cechy charakterystyczne oraz sposób życia. Wymienia także największą rybę na świecie – rekina wielorybiego.

5. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy.

KARTA PRACY

Wymień przynajmniej dwa przykłady gadów zamieszkujących rzeki, morza bądź oceany.

...

(19)

6. Po odczytaniu odpowiedzi nauczyciel poprzez prezentację multimedialną, pokazuje uczniom przedstawicieli gadów, z jednoczesnym ich omówieniem:

– krokodyle, – aligatory, – żółwie morskie.

7. Nauczyciel pokazuje uczniom przykłady „dziwnych”, niewiarygodnych bywalców mórz i oceanów, z jednoczesnym wskazaniem na cechy, które je wyróżniają. Prezentuje film DVD – „Klejnoty Morza Karaibskiego”. Uczniowie obejrzą niespotykane zdjęcia powstawania raf koralowych.

8. Na zakończenie nauczyciel wymienia przedstawicieli zamieszkujących wybrzeża mórz i oceanów, z uwzględnieniem

„dziwnego” ptaka – pingwina i niedźwiedzia polarnego.

9. Powtórzenie wiadomości zdobytych na lekcji poprzez rozwiązanie przez uczniów testu.

TEST POWTÓRZENIOWY

a) Rozpoznaj zdjęcie „mieszkańca” rzek, mórz i oceanów. Napisz jego nazwę oraz do jakiej rodziny należy (ssak, ptak, ryba, gad).

...

b) Wymień największego ssaka morskiego.

...

c) Wymień największą rybę na świecie.

...

(20)

d) Jak reaguje najeżka, kiedy odczuwa zagrożenie?

...

e) Czym charakteryzuje się winteria?

...

f) Dlaczego pingwin jest „dziwnym” ptakiem?

...



Światowa Deklaracja Praw Zwierząt.

Scenariusz lekcji dla uczniów klas gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych

Temat: Światowa Deklaracja Praw Zwierząt.

Cel ogólny:

Zapoznanie uczniów z tekstem Światowej Deklaracji Praw Zwierząt.

Po lekcji uczeń:

– zna treść Światowej Deklaracji Praw Zwierząt,

– umie podać przykłady sytuacji, w których człowiek nie przestrzega deklaracji,

– umie wymienić organizacje obrony praw zwierząt oraz przedstawić ich działalność,

– potrafi napisać tekst apelu – protestu w obronie zwierząt, – wie, dlaczego powinien bronić zwierząt.

(21)

Metody:

– słowna, – oglądowa,

– prezentacja w programie Microsoft PowerPoint.

Formy:

– indywidualna,

– grupowa.

– karty z tekstami Światowej deklaracji Praw Zwierząt, – Multimedialna encyklopedia zwierząt: Ssaki,

– Multimedialna encyklopedia „WIEM” , – film CD: „ Zanim kupisz dzikie zwierzę”, – karty pracy z tytułami protestów, – komputer,

– projektor.

Przebieg lekcji

1. Nauczyciel wprowadza uczniów w problematykę zajęć, zadając pytania:

– Co to znaczy deklarować coś?

– W jakim celu tworzy się deklaracje?

– Czy spotkaliście się z tekstem Światowej Deklaracji Praw Zwierząt?

2. Prezentacja.

(ogólne informacje na temat powstania Światowej Deklaracji Praw Zwierząt)

3. Po prezentacji uczniowie zastanawiają się nad powodem, dla którego UNESCO uchwaliło Deklarację. Podają cele, jakie przyświecały jej twórcom.

4. Nauczyciel rozdaje treści Światowej Deklaracji Praw Zwierząt uczniom.

Na dzisiejszej lekcji poznamy i przeanalizujemy treść Światowej Deklaracji Praw Zwierząt i zastanowimy się, czy człowiek jej przestrzega.

5. Prezentacja treści artykułów.

(1 – Wszystkie zwierzęta rodzą się równe wobec życia i mają te same prawa do istnienia; 2 – a) Każde zwierzę ma prawo do poszanowania;

b) Człowiek jako gatunek zwierzęcy nie może rościć sobie prawa do

(22)

tępienia innych zwierząt ani do ich niehumanitarnego wyzyskiwania.

Ma natomiast obowiązek wykorzystania całej swej wiedzy dla dobra zwierząt; c) Każde zwierzę ma prawo oczekiwać od człowieka poszanowania, opieki i ochrony).

Uczniowie wyjaśniają treść tych artykułów.

6. Prezentacja treści artykułu.

(a) Żadne zwierzę nie może być przedmiotem maltretowania i aktów okrucieństwa; b) Jeśli okaże się, że śmierć zwierzęcia jest konieczna, należy je uśmiercić szybko, nie narażając na ból i trwogę).

Uczniowie wyjaśniają treść tego artykułu.

7. Prezentacja.

(zdjęcia psów okrutnie poranionych bądź zabitych przez właścicieli).

Nauczycielka uświadamia uczniom, do czego zdolny jest człowiek, a uczniowie dochodzą do wniosku, że człowiek nie przestrzega deklaracji.

(Każde zwierzę, które należy do gatunku dzikiego, ma prawo do życia na wolności w swym naturalnym otoczeniu – ziemnym, powietrznym czy wodnym – oraz prawo do rozmnażania się. Każde pozbawienie wolności, choćby w celach edukacyjnych, jest pogwałceniem tego prawa).

Uczniowie wyjaśniają treść tego artykułu przy pomocy nauczyciela, który zwraca uwagę ich na problem przetrzymywania zwierząt w pracowniach biologicznych w szkołach.

9. Prezentacja (zdjęcie foki w sieci) oraz dla podkreślenia braku przestrzegania przez człowieka deklaracji, pokazanie uczniom 18 zdjęć fok przebywających na wolności w swoim środowisku z wykorzystaniem

„Multimedialnej encyklopedii zwierząt. Ssaki”.

(a) Każde zwierzę należące do gatunku, który żyje zazwyczaj w środowisku ludzkim, ma prawo żyć i rosnąć zgodnie z rytmem i warunkami życia i wolności właściwymi dla swego gatunku; b) Każde zakłócenie tego rytmu i tych warunków przez człowieka w celach merkantylnych jest pogwałceniem tego prawa).

Omówienie przez uczniów treści artykułu ze zwróceniem uwagi na punkt b.

11. Prezentacja.

(zdjęcia zwierząt: lisy, foki, ze skór, których wytwarza się futra).

Omówienie przez nauczyciela bestialskich sposobów uśmiercania tych zwierząt w celu pokazania uczniom, że człowiek, kupując „naturalne”

(23)

futro, przyczynia się pośrednio do śmierci tych zwierząt. Zwrócenie uwagi uczniów również na problem przemytu dzikich zwierząt i warunków ich transportowania poprzez rozmowę i pokazaniem krótkiego filmu VCD „Zanim kupisz dzikie zwierzę”.

(a) Każde zwierzę, które człowiek wybrał na swego towarzysza, ma prawo żyć tak długo, jak długo pozwala mu na to jego gatunkowi natura; b) porzucenie zwierzęcia jest aktem okrutnym i nikczemnym).

Omówienie treści artykułu, ze zwróceniem uwagi na punkt b i respektowanie go przez człowieka.

(Każde zwierzę pracujące dla człowieka ma prawo do rozsądnego ograniczania czasu i intensywności pracy, do właściwego wyżywienia i wypoczynku).

Omówienie przez uczniów i nauczyciela treści artykułu z wykorzystaniem Multimedialnej encyklopedii zwierząt: ssaki, aby pokazać, iż człowiek nie przestrzega deklaracji.

(a) Doświadczenia na zwierzętach, które wiążą się z cierpieniem fizycznym i psychicznym, są pogwałceniem praw zwierzęcia zarówno w przypadku doświadczeń medycznych, naukowych, handlowych, jak i wszystkich innych; b) Należy w tym celu stosować i rozwijać metody zastępcze).

Omówienie treści artykułu, z podaniem przez nauczyciela i uczniów przykładów bestialskiego traktowania zwierząt doświadczalnych oraz pokazanie przez nauczyciela 10 zdjęć zwierząt poddanych wiwisekcji.

(Jeżeli człowiek hoduje zwierzę w celach żywnościowych, należy je karmić, hodować, przewozić i uśmiercać, nie narażając go na niepokój i ból).

Pokazanie przez nauczyciela kilku wstrząsających zdjęć koni, które odbywają długą drogę do rzeźni, np. we Włoszech. Omówienie zdjęć, ze zwróceniem uwagi na bestialstwo człowieka i nie przestrzeganie przez niego prawa.

(a) Żadne zwierzę nie może być traktowane jako zabawka dla człowieka; b) Wyzyskiwanie zwierząt na pokaz oraz widowiska z udziałem zwierząt narażają na szwank godność zwierzęcia).

Omówienie treści artykułu, ze zwróceniem uwagi na problem traktowania zwierząt w cyrkach oraz wskazanie na nierespektowanie

(24)

przez człowieka deklaracji poprzez organizowanie nielegalnych walk psów.

17. Prezentacja.

(zdjęcia zwierząt w cyrku oraz poranionych psów po przebytej walce).

(Każdy akt prowadzący do zabicia zwierzęcia bez koniecznej potrzeby jest mordem, czyli zbrodnią przeciw życiu).

Omówienie treści artykułu poprzez pokazanie uczniom zdjęć corridy – Multimedialna encyklopedia „WIEM” i opowiedzenia o metodach stosowanych przez ludzi, aby zwyciężyć byka.

(Każdy akt prowadzący do uśmiercania dużej ilości zwierząt dzikich jest masowym morderstwem czyli zbrodnią przeciw gatunkowi).

Omówienie treści artykułu poprzez pokazanie uczniom zdjęć zwierząt, na które polowali kłusownicy, ze wskazaniem na bestialskie metody polowań.

(a) Zwierzę martwe należy traktować z poszanowaniem;

b) Sceny przemocy, której ofiarą padają zwierzęta, nie powinny mieć wstępu na ekrany kin i telewizji, chyba że jest to demonstracja zbrodni dokonywanych na zwierzętach).

Omówienie treści artykułu, ze wskazaniem przez uczniów przykładów sytuacji, w których można pokazywać przemoc człowieka wobec zwierząt.

(a) Stowarzyszenia ochrony i opieki zwierząt powinny mieć przedstawicieli na szczeblu rządowym; b) Prawa zwierząt powinny być ustawowo chronione tak jak prawa ludzi).

Omówienie treści artykułu.

22. Powiedzieliśmy sobie, że Światowa Deklaracja Praw Zwierząt nie jest przestrzegana przez człowieka.

– A czy są ludzie, którzy jej przestrzegają?

– Co to za ludzie? (Organizacje ochrony praw zwierząt: Animals, Gaja) – Czym się takie organizacje zajmują?

23. Wyobraźcie sobie, że jesteście członkami organizacji broniących praw zwierząt. Spróbujcie napisać, opierając się o tekst deklaracji, sprzeciw, apel o zaprzestanie złego traktowania zwierząt.

24. Podział uczniów na 7 grup i rozdanie kart pracy.

(25)

(Każda grupa otrzymuje kartę z tematem apelu) Grupa 1 – zwierzęta w cyrku;

Grupa 2 – transport koni na rzeź;

Grupa 3 – corrida;

Grupa 4 – nielegalne walki psów;

Grupa 5 – przemyt zwierząt;

Grupa 6 – kłusownictwo;

Grupa 7 – doświadczenia na zwierzętach.

25. Uczniowie odczytują teksty swoich apeli (ocena prac).

Czy warto pisać takie apele? Czemu one służą?

26. Podsumowanie zajęć.

Dlaczego powinniśmy bronić zwierząt i przestrzegać tej deklaracji?

(...jesteśmy częścią środowiska i żyjemy w symbiozie, np. ze zwierzętami).



Źródła informacji ekologicznej.

Scenariusz lekcji dla klas gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

Temat: Źródła informacji ekologicznej.

Cel ogólny:

Zapoznanie uczniów ze źródłami informacji o tematyce ekologicznej, z uwzględnieniem dokumentów multimedialnych.

Uczeń potrafi:

– wymienić i scharakteryzować zadania biblioteki z zakresu edukacji ekologicznej,

– korzystać z wydawnictw multimedialnych, zwartych i ciągłych poświęconych środowisku przyrodniczemu,

– wyszukać informację z dziedziny ekologii z wydawnictw multimedialnych, zwartych i ciągłych,

– dzielić się refleksją i własnymi spostrzeżeniami, – twórczo pracować w grupie,

– wymienić elementy opisu bibliograficznego, Metody:

– wykład,

(26)

– prezentacja multimedialna.

Formy:

– praca indywidualna z wykorzystaniem wydawnictw multimedialnych, – praca w grupach z czasopismami i książkami o tematyce ekologicznej.

Pomoce i środki dydaktyczne:

– prezentacja multimedialna PowerPoint, – programy komputerowe:

 Elektroniczny atlas środowiska Polski,

 Encyklopedia zwierząt. Ssaki,

 Encyklopedia kotów,

 Encyklopedia ptaków,

 Encyklopedia multimedialna. Środowisko, – wydawnictwa zwarte,

– periodyki, – karty pracy,

– plansze ze schematami opisu bibliograficznego.

Przebieg lekcji 1. Wprowadzenie do tematu zajęć.

2. Pokaz prezentacji multimedialnej na temat ekologii, ochrony środowiska, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej i związanych z nią zadań biblioteki.

3. Charakterystyka i zaprezentowanie wybranych programów komputerowych o tematyce ekologicznej.

 "Elektroniczny atlas środowiska Polski"

 "Encyklopedia zwierząt. Ssaki"

 „Ekologia. Słownik szkolny”

 „Encyklopedia kotów”

 „Encyklopedia ptaków”

4. Indywidualna praca uczniów z programami i wyszukiwanie w nich informacji.

Wyszukaj w:

 "Elektronicznym atlasie środowiska Polski" definicję mapy oraz mapę obrazującą stopień zaludnienia Polski.

 "Encyklopedii zwierząt. Ssaki" informację i film na temat niedźwiedzia brunatnego.

(27)

 "Encyklopedii kotów" animację prezentującą szkielet kota.

 "Encyklopedii ptaków" dźwięk prezentujący odgłos wydawany przez puszczyka.

"Encyklopedii multimedialnej. Środowisko" informacje na temat polskich parków narodowych oraz zdjęcie żubra.

5. Zapoznanie się z czasopismami przyrodniczymi i nowościami książkowymi biblioteki.

6. Nauczyciel zapoznaje uczniów z definicją źródła informacji, dokumentu. Prezentuje podział dokumentów na piśmiennicze i niepiśmiennicze.

7. Uczniowie poznają zasady sporządzania opisu bibliograficznego dokumentu.

7. Praca w grupach polegająca na wyszukaniu w książkach i czasopismach odpowiedzi na zadane pytania oraz wypełnieniu karty pracy.

Przejrzyj zgromadzone książki i czasopisma. Wyszukaj w nich materiały (rozdziały, artykuły, fragmenty tekstu) dotyczące podanych zagadnień.

Uzupełnij kartę pracy.

KARTA PRACY

ZAGADNIENIE OPIS BIBLIOGRAFICZNY ŹRÓDŁA

Przyczyny degradacji środowiska

1. ...

Zwierzęta zagrożone i ginące

1. ...

Dziura ozonowa,

kwaśne deszcze 1. ...

Czy nasza żywność 1. ...

(28)

jest zdrowa?

Dlaczego powinniśmy segregować śmieci? Co to jest recykling?

1. ...

Wpływ hałasu na zdrowie człowieka

1. ...

Czy zagraża nam deficyt wody?

Jakie są możliwości zapobiegania?

1. ...

Opracowała Dagmara Roszkowska