W NAGŁYCH WYPADKACH
L W Ó W 1913.
' . " P V
• \ o < V ^ ' * / S p is r z e c z y [1— 2 0 ].
\ V» —- — . ' o / --- ---
S t r .
Apteczka połowa [ I ] ... 2
C iep ło — D y e t a — Z im n o 3. Ból głow y [ 2 ] ... 4
Ból nerwowy (nerw oból) tw arzy [ 3 ] ... 4
Ból ucha [ 4 ] ... 4
Ból podbicia i łydek (goleni) [ 5 ] ... 5
Ból zębów [ 6 ] ... 5
Ból żołądka [ 7 ] ... 5
Choroba górsk a [ 8 ] ... 5
Choroba m orska [ 9 ] ... B Choroby zakaźne [10] O g ó ln e r e g u ł y ... 6
Czyrak, a b sces [ I I ] ... 8
Duszność, duszenie się [ 1 2 ] ... 9
Gorączka [ 1 3 ] ... 9
Kaszel [ 1 4 ] ... 10
Katar oskrzeli [ 1 5 ] ... 10
Katar żołądka [ 1 6 ] ... 10
Katar kiszek, biegunka, kolka [17] . . ... 10
Konwulsye (drgawki) u dzieci [ 1 8 ] ... 11
Krwotoki [ 1 9 ] ... n I i. z e w n ę t r z n y 11, K . w e w n ę t r z n y 12, K . t ę t n ic z y z e w n ę t r z n y 13, P u n k t a z a c is k o w e 13, K . ż y ln y W, K . ż y la k ó w 18, K . z n o s a 18, Iv. z u c h a 19, K . z u s t 19, K . r e a k c y j n y 19. Naderwania staw u (torebki staw ow ej) [ 2 0 ] ... 20
\ " . *
Spis rzeczy [21—40].
Str.
N i e p r z y t o m n o ś ć [21] O g ó ln o r e g u ły . . . 21
E p ile p sy a 24, H is te ry a 25, O m dlenie 25, R a że n ie p iorunem 25, U cisk m ózgow y 25, U d a r m ózgow y 25, U d a r słoneczny 26; w s trz ą s n erw o w y 26, W s trz ą s e lek try cz n y 26. W s trz ą s m ózgow y 26, Z a p ad opilczy 26. Obce c ia ła [22] -w oku 27, ucłiu 29, nosie 29, skórze 29 . 27 Obstrukcya, zatwardzenie, zaparcie sto lc a [ 2 3 ]... 29
Obrzęk gruczołów [ 2 4 ]... . .29
Opalenie na słoń cu [ 2 5 ] ... 30
Otarcie nóg [26] . ... 31
O t r u c i a [ 2 7 ]... 31
Ogólne reg u ły , gd y tru c iz n a n ie w iad o m a 32, R a tu nek sy m p to m aty czn y 33. Pokój chorego [ 2 8 ] ... 36
Poród nagły (uliczny) [ 2 9 ] ... 38
R a n y [ 3 0 ]... 39
O gólne r e g u ły 39, Czystość 39, R odzaje r a n 42, U k ą szenie żm ii 43, U k łu cie ow adów 44, R a n y z opa rze n ia i p o p alen ia 44, R a n y w y ż a rte k w asa m i i łu g a m i 45, R a n y b rzu c h a 46, R o p ien ie r a n 47. Reumatyzm [ 3 1 ] ... 47
Ś m i e r ć p o z o r n a [ 3 2 ]... 47
S ztuczne oddeohanie 48—50, P ow ieszen ie 50] U d ła w ien ie 51, U to p ie n ie 51, Z aczadzenie 52, Z m a rz n ięcie 52. S tłu czen ie [ 3 3 ] ... 53
Transport chorych [34] 53 Wilk [35] Wysypki i w y p r y s k i... 60
W yczerpanie nerwowe [36] . . 61
Z a p a d k o la p s, osłab ien ie serca, shock [37] . . . . . 61
Zapalenia gardła, krtani i migdałków [ 3 8 ]... 63
Z ł a m a n i a [39] . . . 03
R o z p o z n a n ie 63, O g ó ln e r e g u ły 64, C za szk a 64, Ż u c h w a 64. K r ę g o s łu p 65, Ż eb ra 65, M o ste k 66, O boj c z y k 66, Ł o p a tk a 66, R a m ię 67, P r z e d r a m ię 68, N a d g a r s t e k 68, K o ś ć p a lc a 68, M ie d n ic a 68, U d o 68, R z e p k a 69, G o le ń 69, K o śc i- s t o p y 70. Zwichnięcia [ 4 0 ] ... 70
Dr. H. A. M.
S A M A R Y T A N I N
W N A G Ł Y C H W Y P A D K A C H
P R Z E D PRZYBYCIEM LEKARZA
P I Ą T Y TYSI ĄC.
W E L WO W IE .
■Nakładem Zw iązku Polskich gim nast. Tow arzystw Sokolich.
SklaD kom isow y w księgarni G ubrynow icza i Syna.
i . Z w i ą z k o w a d r u k a r n i a w e L w o w i e , u l i c a L i n d e g o I. 4 .
1913.
Uktab »Sam arytanina* o parto na w zorach rozchw ytyw anych pobręczników »P ierw szej pomocy«, opracow anych przez Drów B aura, C hristiana F ranka, Esm archa, H ornera, Lam berga, ha-
zarow icza, M aresza i w. i.
S pis szczegółów
i objaśnienia w y razó w technicznych.
(Liczby oznaczają stronice).
A b scess, cz y rak — 8.
Adelmann, sposób r a to w a n ia k rw o to k ó w tę tn ic z y c h zew nę
trz n y c h — 15.
Agonia, k o n an ie — 61.
Alkalia (ługi) siln ie żrą ce —.81 d zia ła n ie tru ją c e , — 34 a n ti
do ta. o d tru tk i, — 36 pokój chorego.
Alkohol (sp iry tu s, w yskok) — 2 apteczka, — 40 an ty se p ty k . — 44 u ży ty w e w n ę trz n ie po u k ąsze n iu żm ii, — 53 n a ta rc ie odm rożeń, — 62 w yczerp u je ośrodki nerw ow e.
Amoniak — 2 apteczka. — 28 w oku, — 43, 44 w ym ycie ra n y po uk ąszen iu żm ii, w ściekłego psa, po u k łu c iu ow a
dów : środek cucący do w ą c h a n ia , — 27 w e w n ętrz n ie k ro p lam i po up iciu alkoholem .
Anemia, niedokrewność (brak krwi) mózgu — 22 pow odem nie
przytom ności.
Antidotum (odtrutka) arsenioi — 34, (sia rk a n żelaza i m agnezya p alo n a, zaw sze użyó św ieżo p rz y g o to w a n y p r e p a ra t w p ro s t z a p te k i) ..
Antyseptyki — 40 p rze ciw g n iln e odkażające, b ak teryobójcze p ły n y : w inno -czerw o n y ro z tw ó r n a d m a n g a n ia n u p o ta sow ego, 3% lysol, 3% k w as k arbolow y, 5% w oda bo
row a, 1% 0 su b lim a t, alkohol, jo d y n a , w oda u tle n io n a P e rh y d ro l, H y p ero l, olejki a ro m a ty cz n e, te rp e n ty n a , b enzyna, i t. <1.
Aplikacya (stosow anie) ciep ła, zimna i dyety — 3.
Apopleksya, udar mózgowy, paraliż — 12 krw o to k iem w ew nę
trz n y m u cisk ający m n a mózg, — 22 pow odem n ie p rz y tom ności (głębokiej 23), — 23 pow oduje oddech u tr u d n io n y i ch arczący, zw olnienie tę tn a i przeciąg n ięcie k ą ta u s t n a bok, — 25 sposób r a to w a n ia .
II
Apteczka połowa — 2 —3.
Arkan (la sso ), lin k a z p ę tlic ą , słu ż ąc a d aw niej do c h w y ta n ia z w ie rz ą t u ciek a jąc y ch i lu d z i — 9 duszność.
Arszenik — 3 i tru c iz n a , — 34 o d tru tk a n a arsgenik (an tid o tu m arsenici).
Aspiryna — 2 ap teczk a, — 4 środek n a ból głow y, tw arz y , uchu, — 5 zębów, — 10 gorączkę.
Atak sercow y — 11.
Atropina, alk alo id n a rk o ty k z w ilczej ja g o d y , — 31 tru c iz n a ,—
24 pow ód n iep rzy to m n o ści, — 34 sposób ra to w a n ia w o tru ciu .
Bandaże, opaski kalikotowe — 41—46 do o p a tru n k u ra n , — 65—69 do p rzy m o c o w an ia szyn.
Batyst (ceratka) Billrotha — 3 apteczka, — 8 w ilg o tn y o p atru - tru n e k , — 41 do o p a tru n k u ra n .
Bicie, kołatanie se r c a (palpitacya) — 11.
Billrotha sposób ta m o w a n ia k rw o to k u z ra m ie n ia — 16.
Bizmutowa opaska (gaza) — 2 ap teczk a, — 44 do o p a tru n k u r a n z oparzenia.
Bizmutowe proszki (pastylki) — 2 apteczka, — 5 b ó l żołądka.
Błąd dyetetyczny, — 5 zjedzenie zepsutych, n ie s tra w n y c h lub n ie zw y k ły c h potraw ’, lodów , lu b w ypicie lodow ej w ody, zim nego piw a, m rożonej k a w y i t. p.
Ból głow y — 4, — 5 łydek, — 4 tw a r z y nerw oból. — 4 u ch a , — 5 zębów, — 30, 5 żołądka.
Borowa m aść — 2 apteczka, — 26 o ta rc ie nóg, — 60 w ilk , w y
sypki, w y p ry sk i, — 30 opalen ie n a słońcu, o p arzenie lodow cow e — 53 odm rożenie.
Ceratka Billrotha, p. b a ty s t B .
Choroby zakaźne, zaraźliwe, epidemie — 6—7 ogólne re g u ły , — 30 d y fte ry a , s z k a rla ty n a .
Choroba górska — 5.
Choroba morska (znam iennym objaw em tej choroby są ■wy
m io ty ) — 5.
Choroby płciow e, — 29 obrzęk gruczołów w pachw inie.
Ciepłe okłady, — 3 sposób stosowran ia , — 53 n a stłu czen ia.
Ciepło suche, — 3 sposób sto so w a n ia, — 10 k a t a r kiszek.
Ciepło wilgotne, — 3, 8 sposób sto so w a n ia — 10 k a ta r oskrzeli,—
20 n a d e rw a n ia sta w u .
Colchicum autumnale (zim ow it je sie n n y ) — 34 tru c iz n a .
Czad, — 9 pow odem duszności — 22 pow odem n ie p rz y to m n o ści, — 34 tru c iz n a , — 52 ra tu n e k .
Czerwonka (dysenterya), — 6 choroby zakaźne.
C zystość rąk i ran — 39.
Czyrak p. abscess.
n i
Desinfekcya (odkażenie, zniszczenie zarazków ), — 7 p a r ą for
m a lin y , w rz ą c ą w odą, ogniem , a n ty se p ty k a m i.
Desinfekcyjna s iła olejków aro m a ty cz n y ch — 8.
Duszność, duszenie się — 9 pow ody.
Drgawki (konwulsye) u dzieci — 11 pow ody i sposób ra tu n k u , — 28 oddech zn iesio n y w k.
Drobnoustroje, — 6 choroby zakaźne, — 17 w essan ie drobno
u stro jó w , — 80 r a n y w ro ta m i d la d.
Drzazga w skórze — 29.
Dur brzuszny — 6 o sutkow y, — 6 choroby zakaźne.
Dyeta ś c is ła — 8, — 10 k a ta r żołądka.
Dyfterya, błonica - 6 , - 3 0 krup.
Dysenterya p. czerw onka.
Eiewacya, u n iesien ie kończy n y w g ó rę (ręk a n a te m b la k u , n o g a w łóżku n a poduszce) — 18.
Emetyki, środki wymiotne, pow odujące w y m io ty , p rzy o tru c iu — 83 nazw y.
Endemie, choroby w p ew n y ch okolicach n ie w y g a sa ją c e — 6.
Enema, lewatywa, h e g a r (w lew an ie w o d y lu b leków do kiszki stolcow ej) — 62 zapad.
Epidemie — 6 choroby zakaźne.
Epilepsya, padaczka, wielka choroba, — 22, 23 p rz y c z y n a n ie przytom ności, — 24 sposób ra tu n k u .
Esmarcha ch u s tk a tró jk ą tn a , — 2 apteczka, — 40, 41 o p a tru nek ra n , — 65, 66 złam a n ia .
Esmarcha o p ask a elasty czn a, b an d a ż gu m o w y — 13, 14, 17 do ta m o w a n ia krw o to k ó w , — 43, 44 p rz y u k ąsze n iu żm ii, p sa w ściekłego lu b b y d l ą t ; — 42 r a n y d arte .
Ezeryna — 31 tru c iz n a .
Flegmona, ropienie, o b ie ra n ie tk a n k i podskórnej, — 6 zakażenie r a n , — 9 czyrak.
Fosfor — 24 o tru c ie zd ra d za w oń oddechu, — 31 tru c iz n a , — 34 sposób r a to w a n ia o tru te g o , — 45 r a n a w y p alo n a fosforem .
Gaz świetlny — 84.
Gaza borowa ste ry liz o w a n a (w yjałow iona), — 2 apteczka.
Gaza jałow a — 2 apteczka.
Gliceryna z a rn ik ą , — 58 odm rożenia.
Gorączka — 9.
Gruźlica, such o ty , — 6, 8 re g u ły ogólne i śro d k i ostrożności.
Grzyby — 35 tru ją c e . (J a d grzy b ó w tra c i sw ą siłę, gd y się g rz y b y g o tu je w rozczy n ie octu, a o d w ar te n k iik a k ro ć odleje. J a d zostaje w odw arze.
IV
Hegar, ( irry g a to r, konew eczka do w lew a ń w ody le tn ie j do o d b y tn ic y (kiszki stolcow ej), pom ysłu D r. H eg a ra ), — 87 pokój chorego, — 62 zapad.
Heilberg — 49 lu k sa c y a żuchw y, p rz y za p a d a n iu ję zy k a . Hemofllik (człow iek, k tó reg o k rew n ie krzepnie), — 18 k rw o to k
k a p illa rn y .
Histerya — 22, 23, 24 sym ptom y, objaw y, — 25 sposób r a tu n k u .
Howard — 48 sztuczne oddecbanie.
Jaglica, egipskie za p alen ie oczu (spojów ek) — 7.
Igła w sk órze — 29.
Ilość krwi u człow ieka — 13 u t r a t a połow y śm ierteln a.
Influenza — 4 ból u c b a po i. — 6.
Inhalacyjny aparat Siegla — 36.
Jodyna — 2 apteczka, — 8 ból zębów, — 40 ra n y .
Ipekakuanha — 33 em etyk, środek w y m io tn y , — 35 grzy b y .
Kamfora — 2 apteczka, — 5 choroba g ó rsk a, — 34 o tru cie k ie łb asą — 61 w y cz erp an ie nerw ow e.
Kalikotowa opaska p. b an d a ż k.
Kali hypermanganicum (nadmanganian potasowy) — 2 apteczka, — 5 c a ries (próchnica) zębów, — 34 o tru c ie fosforem , m or
finą, — 40 a n ty s e p ty k — 43 u k ąsze n ia z w ie rz ą t (psa w ściekłego, żm ii), — 44 u k łu c ia ow adów .
Kamica nerkowa (chorobliw e n ag ro m a d ze n ie p ia sk u w n e r
kach) — 10 kolka.
Kamica żółciow a (chorobliw y w y tw ó r k am y k ó w w w oreczku żółciow ym ) — 10 kolka.
Kamionki (flaszki z palonej g lin y ) do o g rze w a n ia, — 26 w strzą s m ózgow y, — 36 w s trz ą s nerw ow y, — 53 stłuczenie, — 62 zapad.
Kapeller — 49 lu k sa c y a żuchw y.
Karbunkuł, zlew k ilk u czy rak ó w (n iew łaściw a n a z w a w ą glika), — 9.
Kaszel — 10.
Katar (nieżyt) kiszek, jelit — 10, — 10 oskrzeli, — 28—29 spo
jów ek, — 10 żołądka.
Kiełbasa — 34 otrucie.
Kolka (m orzysko) — 10.
Koniak — 44 ukąszenie żm ii, — 53 odm rożenie.
Konserwy (m ięsne) — 34 otrucie.
Konwulsye p. d rg aw k i.
Kordon, stra ż o b y w ate lsk a lu b w ojskow a, b ro n ią c a przejść r e jo n u izolow anego — 7.
Krew z płuc — 19, — z żołądka.
V
Krok górski — 58 tr a n s p o r t chorych.
Krupowe błony — 9 duszność, — 30 gru czo ły w krupie.
Krwawienie żylaków — 18.
Krwotok 11 ogólne reg u ły .
„ — 18 kapilarny.
- 19 reakcyjny, — 61 w zapadzie.
„ — 11—12 wewnętrzny (pierw sza pomoc), — 46 ra n y k la tk i piersiow ej.
„ — 13 zewnętrzny tętniczy.
» „ „ z kończyny dolnej — 14.
u „ „ z nogi — 13.
¡i „ „ z nosa — 18.
,j „ „ z policzka i powieki dolnej — 17.
a „ „ z przedramienia — 15.
„ „ „ z przedudzia, golenia — 13.
„ ,. „ z ramienia (od. ło k cia do p a
chy) — 15.
it „ „ z ręki (dłoń lu b g rzb ie t) — 15,
z palca — 15.
i, „ „ ze skroni, czo ła lu b szczytu
głowy — 17.
» „ „ z szyi ( w a rs tw y głębokie — 17.
„ „ z ucha — 19.
„ ,, z ust — 19.
„ żylny - 17.
Kwas chromowy 1% do w y p a la n ia r a n po u k ąsze n iac h — 43.
„ cytrynowy — 34 n e u tra liz u je (zobojętnia) tru ją c e d zia ła n ie ługów .
„ karbolowy — 24 zd rad za się w o n ią, — 40 antysept}rk, — 34 otrucie.
„ szczaw iow y — 34 otrucie.
„■ winny — 84 zo bojętnia łu g i, ja k kw . c y try n o w y . Kwasy silnie żrące, stężone — 81, — 33, — 36.
Laborde’a sposób sztucznego o d d ec b an ia — 39, 50.
Laburnum (C ytisus L ab., z ło ty deszcz) — 31 tru c iz n a (w całej roślinie).
L asso p. ark a n .
Lód do okładów — 4 i do p o ły k a n ia (ssania).
Luksować, zw ich n ąć (żuchw ę o d ciąg n ą ć k u przodow i zabie
giem K a p e lle ra lu b H e ilb e rg a — 49).
Makowiec, opium — 2 apteczka, — 5 ból żo łąd k a — 34 o tru cie, — 61 zapad.
Malarya, zim nica, feb ra — 6 choroby zakaźne.
Marschaila-Halla sposób sztucznego o d d ec h an ia — 50.
Maść borowa p. b orow a m.
VI
Mikroby, d ro b n o u stro je — 6 zarazki.
Moczopędne środki (środki pow odujące obfitsze w y d zie la n ie moczu) — 84.
Morfina — 24 zw ężenie źrenic, — 34 o tru c ie i sposób r a to w a n ia .
Mózg — 22 dopływ tru c iz n ą przepojonej k rw i do m ózgu.
Naderwania stawu (to reb k i staw ow ej) — 20.
Nadgarstek, n ap ięstek , n a d d ło n ie — 15, — 49, — 56.
Nadmanganian potasowy p. k a li b y p e rm a n g a n ic u m . Nagłe wypadki nieprzytomności — 24, — 25.
Narkotyki, tru c iz n ? znieczulające i u sy p ia ją ce — 23 w z r a s ta ją c a sennosć, — 31 tru c iz n y nerw ow e.
Niedomoga, osłabienie se r ca — 5 choroba g ó rsk a, — 61 zapad.
Nieprzytomność — 21 re g u ły ra to w a n ia , g d y pow ód n ie zn a n y .
— 22, — 24 ró żn e objaw y, p o d łu g k tó ry c h ł a tw o dojść do n a z w a n ia przyczyny.
„ — 24, — 25 w yszczególnienie n a g ły c h w y p a d ków n.
Nosze —• 56 zw ykłe, sk ła d a n e i im prow izow ane.
Obce c ia ła w nosie — 29.
„ „ w oku — 27.
„ w skórze — 29.
), „ w uchu — 29.
Obiegu krwi reguiacya — 3.
Obłożnie chorzy — 29.
Obserwacyjne domy — 7.
Obstrukcya, o b sty p acy a, z a p arcie stolca, za tw a rd z e n ie — 29.
Obrzęk gruczołów — 29.
Ocet — 34 o d tr u tk a n e u tra liz u ją c a żrą ce d z ia ła n ie ługów .
„ p o tęg u je otru cie, je ś li z a ż y ty z g rz y b a m i tru ją c y m i.
Octan ołowiu — 31 otru cie.
Odkażenie d esin fek cy a i a n ty sep ty k a r a n — 40.
Odleżyny ab y u n ik n ą ć — 37.
Odmrożenie — 24 sposób leczenia.
Odra — 6.
Odsłonięcie rany — 39.
Ogólne reguły ratowania — 1 w e w szy stk ich n a g ły c h w y p ad k ach .
„ „ „ — 6 choroby zakaźne.
„ „ — 12, — 13 krw o to k i.
„ „ — 21 n ieprzytom ności.
., „ „ — 31, — 32 o tru c ia .
„ . „ „ — 39' ra n y .
., „ ,, — 64 złam an ia.
Okład wysychający — 3.
VII
Okłady ciepłe — 3.
Okłady zimne — 4.
Olejki aromatyczne — 8 goździkow y, m iętow y, te rp e n ty n o w y ).
Olejek eukaliptusowy — 44 oparzenie.
Olej lniany z w odą w a p ie n n ą — 44 oparzenie.
Oliwa — 44.
Omdlenie — 22—23 s ta n n iep rzy to m n o ści, — 25 sposób r a to w an ia .
Opalenie na słońcu (oparzenie lodow cow e) — 30.
Opaska bizmutowa p. bizm u to w a opaska.
Opaska kalikotowa — 2, p. b a n d a ż k.
Oparzenia — 45 ra n y .
Opatrunek bizmutowy — 4 4 —45.
Opatrunek wilgotny — 8 abscess, — 29 obrzęk gruczołów.
Opatrywanie ran — 39.
Opium p. m akow iec.
Opróżnienie pęcherzy na skórze — 31 po o ta rc iu — 44 po opa
rzeniu.
Osłabienie se r ca — 61 zapad.
Osłaniająco d z iała ją ce śro d k i — 33.
Ospa — 6.
Otarcie nóg — 39.
Otrucia — 31 o bjaw y ogólne.
„ — 32 ogólne r e g u ły ra to w a n ia .
„ — 33 r a tu n e k sy m p to m aty czn y .
Papier gutaperkowy — 3 apteczka, — S czyrak, — 31 o ta rc ie nóg, — 42 użycie.
Paraliż, u d a r m ózgow y p, apopleksya.
Pastylki bizmutowe p. b izm u to w e proszki.
Pelota, poduszeczka — 13.
P etrissage, m asaż, m ięsienie drg ające, p o śred n ie m iędzy w s trz ą san iem a ud erzan iem — 34 o tru cia.
Pincetka, szczypczyki — 3 apteczka, — 40 o p a try w a n ie ra n . Piorunem rażony, uderzony — 25.
Plazmodya, d ro b n o u stro je p a so ży tu jące n a czerw onych c ia ł
k ac h k rw i u lu d z i za p ad ły ch n a zim nicę — 6.
P laster angielski — 2 ap tec zk a — 42.
Płyny osłaniające — 32 o tru cia.
Płyny wypalające r a n y zak ażo n e ja d e m żm ii lu b w ściekłego p sa — 43.
Podejrzenie otrucia — 32.
Pokój chorego — 85.
Pokrzyk w ilcza jagoda (A tro p a B e lladonna) — 34 otru cie.
Poród uliczny, n a g ły — 38.
P otas żrący — 34 o tru c ia i o d tr u tk i — 43 u kąszenia.
vm
Pow ieszenie — 50.
Proteza (sztuczne oko. lub sztu czn a szczęka) — 64.
Pryszczykowe zapalenie migdałków — 4.
Przebicie (g ałk i ocznej) oka, tw a rd ó w k i lub rogów ki przez ciało obce — 28.
Przepuklina — 46.
Przylepiec biały, (leucoplast) — 2 apteczka.
Przymiot, k ila (syphilis) — 7.
Ptomainy — 23. — 24 a lk alo id y tru ją ce, będące w y tw o rem g n iją c y c h ciał b ia łk o w aty c h , ja k np. kiełbas, konserw , ry b , grzybów i t. p.
Puls, tę tn o — 5 choroba g ó rsk a, — 23 w n ieprzytom ności.
Punkta zaciskow e tętnic — 13—17.
Purgen (p h en o lp h tale in a) — 29 środek czyszczący, — 34 o tru cie g rzybam i.
Rany — 39 opatrywanie — 42 r a n y cięte, d a rte , k łu te, m iaż
dżone, postrzałow e.
„ brzucha — 46.
„ „ z w y p ad a n iem j e lit — 46.
„ jelit — 46.
„ klatki piersiow ej — 45.
„ nogi lub łydki — 29 obrzęk gruczołów .
„ po oparzeniu i popaleniu — 44.
„ przechodzące na wylot — 4 6 p rz e b ity żołądek, w ą tro b a , śledziona, n e rk i, p ę c h e rz ; przep u k lin a.
„ ropiejące — 47.
„ staw ów — 45.
„ po ukąszeniu zw ierząt — 43 w ściekłego psa.
„ „ żmii — 43.
„ wyżarte ługami i kwasami — 45.
„ „ wapnem — 45.
,, „ fosforem — 45.
Rażenie piorunem — 25.
Regulacya krwi obiegu — 3.
Reguły ogólne p. ogólne reg u ły .
Ropa, w y d zie lin a ro p iący ch , o b ie ra jąc y ch r a n — 6.
Róża (erysipelas) — 6 , - 9 .
Ryby — 34 o tru c ie zepsutem i lu b tru ją c e m i ry b am i.
Rzeżączka, try p e r (g onorrhoea) — 7.
Schafera sposób sztucznego o d d ec h an ia — 48.
Schultze’go sposób sztucznego odd ech an ia — 49.
Septyczne zakażenie krwi, p rz e ład o w an ie k rw i w y tw o ra m i ba- k te ry i g n iln y c h — 43.
Shock (w strz ąs n erw o w y ) — 18, — 19, — 22, — 23, — 24, — 26 sposób r a tu n k u , — 31, — 53, — 61 zapad.
IX
Siarkan miedzi ęcupruin su lfuric.) — 38 einetyk, — 45 r a n a w y p a lo n a fosforem .
Skrw awienie (śm ierć sk u tk iem u t r a t y połow y k rw i, „krew go u sz ła “) — 13, — 17, — 18.
Śm ierć pozorna i p ra w d z iw a — 47 objaw y.
Sól glauberska — 34 o tru cia.
S tłu czen ia — 53.
Strychnina — 23, — 31.
Sublimat — 31, — 34.
Świerzb — 7, św ierzbow iec — 6.
Sylw estra sposób sztucznego o d d ecliania — 49.
Sym ulacya, u d a w a n ie — 24.
Synapizmy (p la ste r gorczyczny) — 11, — 25.
Szczepienie o chronne przeciw u k ąsze n iu ja d o w ity c h w ężów — 44.
„ w ściek lizn y sposobem P a s te u ra (B ujw id w K ra k o w ie, P a lm irs k i w W arszaw ie).
Szkarlatyna — 4 , — 6, — 30.
Szkło wbite w skórę — 29.
Sztuczne oddechanie - 9 , - 4 8 Schiller, H o w ard , — 49 S ylw e
ste r, M a rsh a ll-H all, L ab o rd e, Schultze.
Szyny, łu p k i — 45 r a n y staw ó w , — 65 z ła m a n ia — 69.
Tamowanie krwotoku — w ew n ętrz n eg o , — 13 zew nętrznego, — 39 r a n y .
Tannaibina — 2 ap teczk a, — 34 o tru c ia . Tarantula — 44 ukąszenie.
Tartarus em eticus — 31 tru c iz n a . Temblak — 65, — 66, — 67, — 68.
Terpentyna stara — 34 o tru c ie fosforem . T ężec — 6 z a n ie d b an ie ran .
Tracheotomia (przecięcie tc h a w ic y ) — 51 o p era cy a p rz y d ła w ien iu .
Transfuzya krwi (p rzelew an ie k rw i z n a c z y ń człow ieka zdro
w ego do n a c zy ń [tętn ica , żyła] człow ieka zaczadzonego).
Transport (przenoszenie) chorych — 62, — 53.
Trapez, orczyk n a d łóżkiem — 38.
Trójkątna chustka Esmarcha p. E sm arch.
Turystyka. W ycieczk i piesze, — 5 ból ły d ek , — 9 gorączk a u tu ry stó w , — 29 o b stru k cy a .
Tynktura (nastój) z arniki — 2 ap teczk a, — 53 odm rożenie.
„ kozłkowa — 2 apteczka, — 4 ból głow y.
„ z makowca (opiow a) — 2 , - 5 ból żołądka.
Ucho u w o ln ić od c ia ła obcego — 29.
„ odmrożone — 53.
Ucisk mózgowy — 25, — 22, — 23, — 24.
Udar mózgowy — 25, — 26, — 12, — 22, — 23.
X
Udar ser ca — 11.
„ słon eczn y — 26, — 30, — 22, — 23. — 24.
Udławienie — 51.
Ukłucie owadów — 44.
Uszkodzenie mózgu — 22.
Utopienie — 51.
Wada se rca — 37 u łożenie w łóżku, — 25 pow odem om dlenia.
Wadliwe obuwie — 31 o ta rc ie nóg.
Wąglik, cz a rn a k ro s ta (n iew ła ściw ie k a rb u n k u ł) — 6 zaraźliw e choroby.
Wapno w oku — 28, — 34 z cukrem . Wata odtłuszczona, ja ło w a — 2 apteczka.
Wilgotny opatrunek — 8 czy rak , — 29 obrzęk gruczołów , — 42 p rzeciw w skazania.
Wilk - 60.
Witryol w oku — 28.
Woda borowa, — 65 płu k an ie.
„ chlorowa — 44 ukąszen ia.
„ utleniona — 65 p łu k a n ie, — 4 ból ucha.
Worek n a lód — 36 pęcherz im p ro w izo w an y m w. n. 1.
Worki spojówkowe siedliskiem ciał obcych w oku — 27—28.
W ścieklizna, w o d o w strę t — 6.
W strząs elektryczny — 26, — 22, — 23, — 24.
„ mózgowy — 26, — 22, — 23, — 24.
„ nerwowy p. shoek.
W yczerpanie nerwowe — 61.
Wydzieliny i wydaliny — 8 desinfekcya.
Ząb spróchniały — 5.
Zaczadzenie — 52.
Zakażenie krwi p. septyczne z. k.
Zapad — 36 pokój chorego i p o trze b n e p rzy b o ry , — 61 o sła
b ienie serca, kolaps, shock.
Zapalenie gardła, krtani, migdałków — 63.
„ migdałków — 4 pryszczykow e.
„ okostnej zębów (ozębnej) — 5.
„ spojówek — 28 pow ody i leczenie.
Zaparcie stolca, z a tw a rd z e n ie p. ob stru k cy a.
Zaraźliwe choroby — C.
Zasypka — 2 a p tec zk a — 61 w y p ry sk i.
Zbandażowanie — 12 śc iąg n ięcie g ó rn y ch i doln y ch kończyn zapom ocą m ocno ow iniętego b a n d a ż a — 46, — 62.
Żelazo w oku — 28.
Zimna kąpiel — 53 zm arznięcie.
Zimne okłady — 4.
Zimnioa p. m a la ry a .
Zimowit jesienny (Colchicum au tu m n a le ) — 34 otrucie.
Złamania pojedyncze i powikłane (o tw arte), a zwichnięcia
„ czaszki — 64.
„ golenia — 69.
„ kości palca — 68.
„ kości stopy — 69.
„ kręgosłupa ~ 65.
„ łopatki — 66.
,, miednicy — 68.
„ mostka — 66.
„ nadgarstka — 68.
,, obojczyka — 66.
„ przedramienia — 68.
„ ramienia — 67.
,, rzepki — 68.
„ uda — 68.
„ żeber — 65.
,, żuchwy, szczęki dolnej — 64.
Zmarznięcie — 52 proceder r a tu n k u . Żmija — 43 ukąszenie.
Żółte okulary (konserw y E n ix a n th o s) — 29.
Zwichnięcia — 70.
Ogólne reguły
których przy w szystkich nagłych zasłab n ięciach i w sze lk ieg o robzaju n agłych w ypadkach, prze
strzegać należy.
1. Ratując w nagłym wypadku, czyń to ze spo
kojem i taktem, z umiejętnością, milczącą oględnością, z aseptyczną czystością i żwawo.
2. Bacz, aby człowiek, który nagle zasłabł, nie przybierał niewłaściwej pozycyi i nie wykonywał niewła
ściwych ruchów.
3. Strzeż człowieka, który nagle zachorował, lub uległ wypadkowi, przed niewłaściwym sposobem ratowania.
4. Wedle sił i możności staraj się zmniejszyć cier
pienia pacyenta i poprawić stan jego choroby.
5. W żadnym wypadku nie bierz na siebie zawo
dowej odpowiedzialności, ale odrazu zażądaj pomocy le
karza, ilekroć groźny stan chorego tego wymaga.
G dy w zy w asz le k a rz a do jak ieg o k o łw iek b ąd ź w ypadku, to w y ślij posłańcem opis w y p ad k u , aby le k arz m ógł zabrać po trze b n e p rz y rz ą d y i n ie m a rn o w a ł drogiego czasu.
P isem n y opis lepszy od ustnego.
R a tu ją c y ta k pow in ien um ieć zap an o w ać n a d sobą, ab y m ia ł zaw sze pozór człow ieka całkiem spokojnego, o trza
skanego i obytego ze w szystkim i m ożliw ym i w ypadkam i.
P a n o w a n ie n a d sobą n ie zam ąca m u u m y słu i p o zw ala n a obm yślenie, w zględnie w y bór stosow nej i szybkiej pom ocy w każd y m n ag ły m w y p ad k u .
Spokój ra tu ją c e g o b y w a przez w idzów b ra n y za w y p ły w je g o pew ności siebie i d ziała su g g e sty w n ie d odatnio n a zdrow ie chorego, k tó r y n a b ie ra o tu c h y , o d w ag i i nadziei, a u o toczenia zm niejsza płaczliwo.ść i pełne n iepokoju pod
niecenie.
S a m a r y t a n i n , l
[i]
A p te c z k a p o ło w a .
i- Apteczka połowa p o w in n a się m ieścić w p lecaku każdego żołnierza, s k a u ta i tu r y s ty , a śro d k i lecznicze po
w in n y być ta k dobrane, żeby się m ie sią ca m i n ie p suły, żeby b y ły w ypróbow anej ja k o śc i i w sk u tk a c h niezaw odne, a roz
m a ito śc ią i ilo ścią nie o b ciąż ały pleców.
L e k i w in n y być daw k o w an e.
N astęp u ją ce z e sta w ie n ie leków zn akom icie p e łn i służbę pierw szej pom ocy i zarów no się p rz y d a tu ry śc ie n a odlu
dnej tu r n i, lu b n a w y so k ich h a la c h , ja k n ie m niej sk a u to w i w puszczy leśnej, w zapadłej w;si, w w ag o n ie lu b n a o kręcie:
1. A lkohoiu ICO gr.
2. A m o n iak u 15 g r.
3. A sp iry n y 10 p a s ty le k po % gr.
4. B ism u t. phosphor. + im b ier -f ra b a rb e r po 0.025 dw u- w ęgl. sody 0,075 -{- ł/j k ro p li ol. m ięt. n a daw kę, 10 ta k ic h p asty lek .
5. J o d y n y 15 gr.
6. K a m fo ry 0,05 + c u k ru 0,25, g r. p a s ty le k ta k ic h 10.
7. M aść b o ro w a : 3 g r. k w a su borow ego -f- 15 g r. g lice
r y n y -j- 7 g r. w o d y ~- 25 g r. o liw y -f- 50 g r. la n o lin y . 8. N a d m a n g a n ia n p o ta so w y w k ry s z ta łk a c h 5 gr.
9. T a n n a lb in y po '/i gr- 10 p asty le k . 10. T y n k tu r a kozłkow a 15 g r.
11. T y n k tu r a z m akow ca 15 gr.
12. T y n k tu r a a rn ik i 15 gr.
13. Z a s y p k a : 1 g r. fo rm a lin y + 0,1 g r. ty m o lu -f- 35 gr.
tle n k u cynkow ego -j- 65 g r. m ą k i pszennej.
14” 2 o paski k alik o to w e 2’5 m. dł. 4 cm. szer.
15. 2 o paski k alik o to w e 2'5 m . dł. 8 cm. szer.
16. 1 o p ask a b iz m u to w a (derm atol) */j m - dl. 4 cm. szer.
17. 2 tr ó jk ą tn e c h u s tk i E sm a rc h a.
18. 10 g r. ja ło w ej gazy.
19. 10 g r. ja ło w ej g a z y borow ej.
20. 50 g r. ja ło w ej w a ty odtłuszczonej.
21. p asek p la s tra an g ielsk ieg o 2 cm . X 2 0 c m . 22. p asek przy lep ca białego 2 cm. X 20 cm.
— 2 -
Apteczka połowa. Aplikacya ciepła, zimna i dyety.
[I]
28. p a p ie r g u ta p e rk o w y 4 dm 2.
24. b a ty s t (c e ra tk a) B illro th a 4 d m 2.
25. palec gum ow y.
26. m ałe szczypczyki (pin cetk a) i 6 ag rafek . 27. D erm a to lu 10 gr.
28. 15 gr. k ro p li (balsam u) H offm ana.
29. H y p ero lu 10 g r.
W n ie k tó ry c h n a g ły c h p rzy p a d ło ściac h chorobow ych, m a sto so w a n ie ciepła, zimna i dyety ró w n ie w aż n e znacze
nie, j a k za ży w a n ie leków .
Ciepłe okłady: w łożyć 50 cm. d łu g i odcinek ręc zn ik a ro zw in ię teg o do m iednicy. N a n im połóż k a w a łe k potrzebnej flan elk i i n alej n a to w rzącej -wody. •
"Wyżymaj w szystko p rz y pom ocy dru g ieg o ręczn ik a.
Strzęp flanelę i opaskę i połóż n a ż ą d a n a m iejsce. P rz y k ry j c e ra tk ą B illro th a i zab an d ażu j su ch y m odcinkiem opaskow ego rę c z n ik a (20 cm. szeroki, a 3 m. długi).
Ciepło suche. D zia ła kojąco w e w szystkich dolegliw o
ściach b rzu ch a. S tosuje się w p o sta c i okładów z go rący ch ffaneli (chustek) albo w p o sta ci g o rąc y ch p o k ry w e k g lin ia n y c h , k tó re d la u n ik n ię c ia p o p arz en ia pow inno o w ijać się ręcznikiem .
Ciepło wilgotne (okład w ysy ch ający ). S tosuje się ze sk u tk ie m d o d atn im w e w szy stk ic h ch orobach d ró g oddecho
w y ch ja k o to : k a ta r y i z a p a le n ia g a rd ła , k a ta r y i z a p a le n ia oskrzeli, płuc i opłucnej.
B ęcznik op ask o w y m acz a się w w odzie w y sta łej i lekko w yżym aw szy. o w ija się naokoło p ie rsi lu b szyi. n a to p a p ie r gutaperkow y7 lu b c e ra tk a B illro th a . a n a to w e łn ia n a c h u stk a, lu b w e łn ia n a koszula. C hory m u si z opaską leżeć w łóżku i p o p ijać g o rą c ą h erb a tę. T ak i okład w inien leżeć bez zm ian y 4—6 godzin. P o zdjęciu n ależy • się sk ó rę n a trz e ć do czer
w oności.
Dyeta. W gorączce, biegunce, n iesm ak u , u cisk u i bólu żołądka, należy zachow ać d y e tę ścisłą. A ni c y g a r palić, a n i alk o h o li (i zim nych napojów ) pić n ie w olno.
Z napojów są d o zw olone: h e rb a ta , lim o n ia d a z c y try n ą i kakao.
Z potraw ' z a ś : k lejki jęczm ien n e, o w sian e i t. p. Mleko w olno p ić ty lk o w ted y , g d y n ie m a przeczyszczenia.
Obieg krwi reguluje się w e d łu g ogólnie nznanej re
g u ły : głow ę chłodzie, a n o g i rozgrzew ać. W ięc w ra z ie po-
- 3 - *
[ 2 - 4 ]
Ból głowy, twarzy, ucha.
trz e b y n a g łow ę stosow ać zim ne ok ład y , a n a n o g i g orące k am io n k i, ciepłe koce i poduszki.
Zimne okłady z p łó tn a um aczan eg o w zim nej w odzie i w yżym anego, albo zm aczanego w w ódce i w odzie, albo w w odzie z octem , n ależ y ciąg le zm ien iać, inaczej n ie m a z n ic h pożytku.
J e ś li u ży w a m y lodu do okładów, to n a skórze k ła dziem y w a rs tw ę p łó tn a lu b flaneli, a n a to dopiero kład zięm y w o rek z lodem , w b ra k u gum ow ego lu b cerato w eg o w o rk a n a lód, m ożna zaim prow izow ać w o re k z pęcherza.
T opliw ość zapasow ego lodu zm iejsza się, g d y go um ie
ścim y w zim nem m iejscu, g d y go za w in ie m y w flanelę i ta k położym y, żeby w o d a m ia ła sw obodny odpływ . Bo u ż y tk u w ew n ętrzn eg o (do p o ły k a n ia w zględnie do ssa n ia) n a le ż y go podrobić n a d robne k a w a łk i sz p ilk ą od k ap e lu sz a i ułożyć n a serw ecie, lu b flanelce ro zc iąg n ię te j n a filiżance.
2 . Ból głowy. J e ś li spow odow any z a b u rzen iam i prze
w odu pokarm ow ego, lu b błędem d y etety c zn y m , to lecz k a ta r żo łąd k a lub je lit, (p a trz 16. 17.). J e ś li to n erw o w y ból głow y, to zażyć a sp iry n ę , p iram id o n lu b kro p le kozlkow e (jara V a
lerianae).
3 . Ból nerw ow y (nerw oból) tw arzy, ustępuje po 2 pastylkach 1/i gr. aspiryny, które rozpuszcza się w ciepłej wodzie i wypija.
Równocześnie wygrzewa się bolesną stronę twarzy suchem ciepłem w postaci okładów z gorących chustek flanelowych, albo gorących pokrywek glinianych, owinię
tych ręcznikiem, ewent. termophorem.
4 . B ól ucha. Jeśli powstał z przeciągu, to nosić watę w przewodzie usznym. Jeśli powodem zajęcie (za
palenie) gardła i trąbki Eustachego, to często płukać gardło ćzerwonym roztworem nadmanganianu potasowego, albo roztworem 1 pastylki Hyperolu w szklance wody.
(Woda utleniona).
Jeśli ból ucha na tle nerwowem, to co 2 godziny zażyć 1/ i gr. aspiryny.
Baczną uwagę należy zwracać na ból ucha po szkar
latynie, pryszczykowem zapaleniu migdałków i influency
— 4 —
[ 5 - 9 ]
Ból podbicia i łydek, zębów, żołądka. Choroba górska, morska.
i zawczasu udać się do lekarza (bo ro p n e za p alen ie uch a środkow ego częstym pow odem głuchoty).
5 . Ból podbicia i łydek (goleni) w tu r y s ty c e b y w a sk u tk ie m w adliw ej bud o w y nogi. S talo w e podeszw y w bu
ta c h u su w a ją ból, g d y n o g a p ła sk a (Plałł/ussJ.
6 « Ból zębów. J e ś li reu m a ty cz n y , to co 2 godziny zażyć 1 p a s ty lk ę */4 gr. a s p iry n y ; p rz y z a p alen iu okostnej (ząb tk liw y n a u cisk i p rzy u d e rz a n iu n a jego koronę) sp ra w ia u lg ę p łu k a n ie z im n ą w o d ą , a s p iry n a n a w e w n ą trz i pę- d zlow anie d z ią sła lo k a ln ie jo d y n ą ; g d y ząb sp ró ch n iały , to k ry sz ta łe k k a li k y p e rm a n g a n ic i, ow inąć w w a tę i w łożyć do zęba. P o tem ciep łą (w b ra k u tejże m ożna i zim ną) w odę długo p o trzy m ać W u sta c h . W o d y n ie p ołykać, lecz w ypluć.
U d ać się do d e n ty sty lekarza.
7 » Ból żołądka m ożna w okolicy odludnej u s u n ą ć je dnorazow o p ro sz k ie m : B ism u t a z o ta w y lu b fosforow y, im bier 1 r a b a rb e r po 0.025, d w u w ęg la n u sody 0,075 i olejku m ię to w ego y2 k ro p li n a daw kę, a zażyw ać te p roszki co 2 go
dziny. J e ś li z bólem żo łą d k a p ołączony b ra k a p e ty tu i odbi
ja n ia , to zaw sze spow odow any błędem d y etety czn y m , zje
dzeniem czegoś n ie stra w n e g o i d a się w pierw szej ch w ili u śm ierzy ć m akow cem ( tra opii 15—20 kropli). P o tem leczyć ja k k a t a r żo łąd k a i n ie zw lek ać z w iz y tą u lek arza.
8. Choroba górska. O b jaw ia się uczuciem nud n o ści, bólu g ło w y i niem ożności chodu. Może w y s tą p ić w całej p ełn i ju ż p rz y w ysokości 2.800 m.
Chorego musi się koniecznie przenieść niżej, poczem choroba dobrowolnie szybko mija. Jeśli są objawy niedo
mogi serca, to podaje się 2 proszki: kamfory z cukrem (patrz 1.). Powtórzyć dawkę po godzinie, jeśli puls liczy niżej 68 uderzeń na minutę.
9 . Choroba m orska. Na pokładzie nie należy zmieniać trybu życia. Jak najdłużej pozostawać na świe- żem powietrzu. Gdy się pojawią pierwsze zwiastuny, to umoczyć ręcznik w gorącej wodzie i mocno owinąć koło głowy (czoło — skronie — potylica). Zawój ten można jeszcze silnie zacisnąć zakrętką. Potem ułożyć się całkiem spokojnie, jak do snu, a przeciw bólom żołądka zażyć 2 proszki: bizmutu (patrz 7.) z herbatą.
- 5 -
[10]
C horoby zak aźn e.
10. Choroby zak aźn e, za raźliw e, nagm inne
(epidem iczne)■ P ow odem albo d ro b n o u stro je (.plązmodya, m i
kroby) albo ro b a k i (tasiemce, trychina), albo w reszcie roztocze (świerzbowiec). W y lę g a rn ią i przen o śn ik iem ty c h tw o ró w są w p ierw szy m rzędzie p o w ietrz e i w o d a g ru n to w a , a dalej n ap o je i p o k arm y , o w ad y ssące k re w lu d z k ą, zw ierzęta' do
m ow e, w reszcie lu d zie sam i. D ro b n o u stro je g in ą w św ietle słońca, cieple w a r u (w oda w rz ą c a i p a ra w o d n a p rz y 100° C.) i ogniu, ale ic h spory (p rz e trw a ln ik i z życiem u ta jo n em . ja k u nasion), w y trz y m u ją złe w a r u n k i b y tu czas dłuższy. Szerzy w ięc ch oroby ta k ż e p y ł u lic zn y łu b z d y w an ó w w y trze p an y .
Zarazki d żu m y i d u ru osułlcowego roją się nietylko w wydzielinach, ale nawet w powietrzu wydechanem przez paeyenta (zwłaszcza w plwocinach rozpylonych kaszlem).
O dra, ospa, szk a rla ty n a i d y fte r y a , przeważnie przenoszą się zapomocą wody i pokarmów (mleko) z do
mostw, zamieszkałych przez osoby dotknięte temi choro
bami. Ale zarówno w tych zarazach dziecinnych, jak i w g ru źlic y , du rzę brzu szn ym , cholerze, za pa len iu płu c, d y sse n te ry i (czerwonce) lub influenzy, przenoszenie się ehoroby na najbliższe otoczenie chorego, spowodo
wane bywa raz: a ) nie przestrzeganiem czystości (nie mycie rąk przed jedzeniem) przy jedzeniu, a nadto b) zaszczepianiem jadu chorobowego (mikrobów) przez pasożytujące na chorym żyjątka (wszy, pchły, pluskwy i muchy), przeskakujące lub przelatujące z chorego na zdrowych (choć mają osłabiać nasilenie choroby).
Do nieczysto, nie antyseptycznie opatrzonych lub zaniedbanych ran, przyłącza się komplikacya: ro p y , róży, flegm on y lub tężca.
E n d e m ie : zitnnice (malaryę) i żółta febrę przenoszą ko
m a ry , m o sk ity i m uchy ju ż to z w y lę g a rn i m o k rad e ł i b a
gien, ju ż to z chorego n a łudzi zdrow ych.
Wścieklizna, nosacizna, wąglik (cz arn a k ro sta), w y lę g a ją się n a jp ie rw w ciele zw ie rz ą t dom ow ych, a potem w sk u te k p o k ą sa n ia lub sty czn o ści służbow ej, przenoszą się n a ludzi.
Z ara ż o n e z w ie rzęta strz e la się i zakopuje głęboko w ziem i, po p o k ra ja n iu sk ó ry n a strz ę p y i po obfitem z la n iu nieczy- szezonym kw asem karbolow ym .
[10]
Choroby zak aźn e.
Rzezączka, przymiot, trąd, świerzb i jaglica przenosi się z ludzi' n a lu d z i przez obcow anie to w arz y sk ie, albo płciow e.
Każdy człowiek, cierpiący na jakąkolwiek chorobę zakaźną, jest żertwą, za życia toczoną przez drobno
ustroje, wylęgarnią milionowych rojów roztoczy i ogni
skiem szerzącem zarazę, jak iskra pożogę w suchym stepie.
T a k i ży w y ro z sa d n ik choroby je s t w ięc d la społeczeń
s tw a osobnikiem bard zo niebezpiecznym . To też w obec -widma, z a ra z y i g ro zy m asow ej śm ierteln o ści, zap o m n ia ła m iłość w ła s n a o C hrześcijański em p rz y k a z a n iu m iłości bliźniego i p rze
pisuje w u sta w ac h s a n ita rn y c h te sam e śro d k i ostrożności, k tó re sk u te cz n ie sto so w a li ju ż k a p ła n i egipscy, a za n im i Mojżesz.
Aby nie dopuścić przewleczenia epidemii, ale aby ją zlokalizować i stłumić, stosuje się izolacye w domu, ew. pod przymusem kordonu, a w większych miastach urządza się domy izolacyjne i obserwacyjne, a na gra
nicach kwarantanny.
W okolicy nawiedzonej epidemią, należy pić tylko wodę przegotowaną, chleb powinien być w domu przez kwadrans opiekany, mleko w domu gotowane.
Dywany i chodniki wełniane i jutowe należy z po
koju pacyenta usunąć i przed desinfekcyą ich nie trze
pać. Posadzkę, względnie podłogę zapuścić olejem pół na pół z terpentyną (ewent. Stauból).
Po śmierci lub wyzdrowieniu pacyenta przeprowa
dza się dezinfekcyę mieszkania i rzeczy. Trupa owija się w prześcieradła napuszczone antyseptykam i; w trumnie lub grobie zalewa się wapnem. Rekonwalescenta należy wykąpać i obmyć w ciepłej wodzie z mydłem, a tę wodę przed wylaniem zdesinfekcwać.
N ie w szy stk ie choroby zak aźn e ró w n ie su ro w y m pod
le g a ją u sta w o m , w ta k im w ięc w y p a d k u w k tó ry m u sta w a sobie lekcew aży k tó rą k o lw ie k z pow yższych chorób, p o w in n y osobniki s ty k a ją c e się z p ac y en tem p a m ię ta ć i przestrzegać n a stę p u ją c y c h reg u ł, ab y się od za k aż en ia u c h ro n ić :
_ 7 _
[ «I ] Czyrak, absces.
1. Czyszczenie rąk (mydłem i płynem antysept.) powinno być powtarzane przed każdem jedzeniem, po
dobnie płukąnie jamy ustnej wodą borową, hyperolem lub nadmanganianem potasowym (patrz 4). Pić herbatę i jeść potrawy prosto z ognia, pieca.
2. Czego się chory dotknął, tego zdrowi używać ani jeść nie powinni. Więc przedmioty idą do dezinfekcyi względnie do prania lub mycia (we wrzątku) ewent, do ognia, a potrawy przegotować, chleb w rurze przez kwadrans wypiec. Chory ma mieć osobny ręcznik i umy
walnię. U gruźliczych konieezna spluwaczka z płynem dezinfekcyjnym. Wydzieliny i w ydaliny: plwociny i wy
miociny, pot i ropa (ewent. krew), stolec (kał) i mocz (uryna), powinny także być zdezinfekowane, a taksamo bielizna niemi powalana.
N ależy tu p rzypom nieć o sile d esiniekcyjnej olejków aro m a ty c z n y c h j a k : olejek te rp e n ty n o w y , m iętow y, cynam o
now y, goździkow y i t. d., k tó re rozpylone w pokoju chorego, oczyszczają p o w ietrz e z m ikrobów . K ro p la olejku goździko
w ego z a ż y ta n a w e w n ą trz n a cukrze ra n o i w ieczór m a w w y p ad k a ch epidem ii być dobrym środkiem ochronnym . P odobnie h e r b a ta z ziółek pieprzow ej m ię ty , a do w ą c h a n ia ol. te rp e n ty n , z m entolem (środek z n a n y pirzeciw katarom ).
Prawie wszystkie choroby zakaźne mają przebieg gorączkujący, przeto byłoby pożądanem, aby w każdym wypadku gorączki interweniował lekarz dla skonstatowa
nia choroby i pouczenia o środkach ostrożności.
: 11. Czyrak, abscess. N a dłużej trw a ją c e d ra ż n ie n ie lu b d ra p a n ie skóry, re a g u je sk ó ra b o lą c z k ą , zw a n ą cz y ra
kiem , albo abscessem.
/N a abscess zakłada się wilgotny opatrunek w spo
sób następujący: 3% gazę borową, albo gazę sterylizo
waną (poczwórnie złożoną) zwilża się wodą przegotowaną, przykłada na miejsce zapalone, a na to kładzie się płatek papieru gutaperkowego lub batystu Billrotha, o 2 cm.
brzegami sięgający na zewnątrz poza brzegi gazy. Papier przykrywa się sporą warstwą waty, a wreszcie przymo-
- J D r -
