Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: O samotności w literaturze i w filmie
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe i ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Dostrzega i ocenia sytuację człowieka XXI wieku,
● Wskazuje ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne,
● Odczytuje sens omawianych tekstów kultury.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Uzasadnia swoje stanowisko w dyskusji,
● Dba o kulturę i poprawność językową swoich wypowiedzi,
● Czyta i słucha ze zrozumieniem,
● Określa temat przeczytanego utworu,
● Analizuje i interpretuje utwór poetycki,
● Redaguje notatkę w formie schematu,
● Współpracuje w grupie,
● Twórczo uzupełnia zdania,
● Podaje skojarzenia związane z hasłem „samotność”,
● Rozwija wrażliwość plastyczną.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Sprzęt multimedialny: komputer podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna,
● Zasób multimedialny: film „Wielkie powieści, wielcy powieściopisarze”, 1
● Kserokopia wiersza Małgorzaty Hillar „My z drugiej połowy XX wieku”1,
● Kserokopia utworu Wisławy Szymborskiej „Przypowieść”2,
● Dowolny słownik języka polskiego,
● Arkusz papieru, pisaki, kredki.
Metody nauczania:
● Problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja,
● Aktywizująca: drama (scenka pantomimiczna),
● Praktyczna: praca z tekstem,
● Eksponująca: film.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Przed planowaną lekcją uczniowie wraz z nauczycielem obejrzeli film w reżyserii Jana Komasy pt. „Sala samobójców”.
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów i informuje ich, że zajęcia będą dotyczyć zagadnień mających charakter egzystencjalny i ponadczasowy. Należą do nich np. miłość, śmierć, cierpienie, samotność, lęk, nadzieja itp. i pojawiają się w wielu tekstach kultury. Te, które będą przywoływane na lekcji, przybliżą im znaczenie tych wartości w życiu człowieka.
Nawiązując do obejrzanego wcześniej filmu pt. „Sala samobójców”, nauczyciel omawia z uczniami, w swobodnej rozmowie, jego tematykę. Młodzież powinna wyrazić swoje poglądy m.in. na temat potrzeb człowieka we współczesnym świecie, jego problemów i zagrożeń związanych z postępem technicznym, cywilizacją, cyfryzacją itp., podać przykłady z własnych doświadczeń.
Etap realizacji
Po krótkim podsumowaniu rozmowy nauczyciel zaprasza klasę do obejrzenia filmu z zasobu multimedialnego. Prosi, by uczniowie zanotowali, kto wypowiada się w materiale; o jakich pisarzach wspomina i dlaczego; jakie problemy i zagadnienia poruszają ich dzieła i na jakiej podstawie można je nazwać uniwersalnymi.
Po obejrzeniu fragmentu wywiadu chętni uczniowie komentują film i odpowiadają na pytania nauczyciela. Próbują odnieść wartości płynące z dzieł literatury (które zostały wymienione w filmie) do współczesnej sytuacji człowieka (problemy egzystencjalne) i uzasadnić, że są one uniwersalne.
1 Proponowane źródło: Małgorzata Hillar, My z drugiej połowy XX wieku, [w:] Po schodach wierszy:
antologia polskiej poezji współczesnej, red. G. Leszczyński, Ludowa Spółdzielna Wydawnicza, Warszawa 1993, s. 79.
2 Proponowane źródło: Wisława Szymborska, Przypowieść, [w:] Wisława Szymborska. Biblioteka Poetów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977, s. 75.
2
Następnie uczniowie tworzą cztery grupy: każda otrzymuje kserokopię wiersza Hillar.
Wskazana osoba odczytuje głośno wiersz, po czym zespoły losują kartki z zadaniami:
● I grupa Dokończcie zdania:
Zdobycze techniki powodują...,
Ludzie z drugiej połowy XX wieku są..., Człowiek drugiej połowy XX wieku ukrywa..., Ludzie nie potrafią...,
Każdy człowiek potrzebuje…
● II grupa
Opracujcie schemat skojarzeń dotyczący hasła „samotność” (wyrażenia, określenia, związki wyrazowe), mając do dyspozycji słownik języka polskiego.
● III grupa
Opracujcie scenkę pantomimiczną inspirowaną wierszem Hillar.
● IV grupa
Narysuj plakat ilustrujący wiersz „My z drugiej połowy XX wieku”.
Na wykonanie zadania uczniowie mają około 10 minut. Po upływie określonego czasu prezentują prace: grupy I i II odczytują wykonane zadania, grupa III przedstawia scenkę, a grupa IV przypina swoją ilustrację na tablicy. Nauczyciel ocenia wykonane zadania (zaangażowanie poszczególnych uczniów, umiejętność współpracy oraz efekt pracy grupy), po czym pyta, jaka sytuacja człowieka współczesnego wyłania się z wiersza Hillar. Prosi młodzież, by spróbowała porównać ją z zagadnieniami omówionymi po filmie „Sala samobójców”, a następnie z dziełami, o których rozmawiała po projekcji wywiadu. Pozwala uczniom na swobodną dyskusję; zadaje pomocnicze pytania.
W kolejnym etapie uczestnicy zajęć otrzymują kserokopie tekstu Szymborskiej; chętna osoba głośno odczytuje tekst. Nauczyciel prosi, by uczniowie przypomnieli, jaki charakter mają znane przypowieści biblijne i jak należy je odczytywać. Następnie inicjuje dyskusję na temat utworu: klasa pod kierunkiem prowadzącego analizuje przenośny sens utworu, odnajdując w nim sformułowanie mające charakter prawdy ogólnej („Ani za późno, ani za daleko.
Wszędzie jest wyspa Tu”). Uczniowie zapisują je i uzupełniają o własne przemyślenia, konfrontując je z wnioskami powstałymi po obejrzeniu materiału filmowego (problemy egzystencjalne).
Etap końcowy
Chętni uczniowie czytają swoje wypowiedzi, a nauczyciel podsumowuje pracę uczniów, wyrażając pochwały i wskazując błędy. Zadaje pracę domową:
W dowolnej formie (np. listu, artykułu, poradnika) wypowiedz się, co pozwala człowiekowi pozbyć się lęku i poczucia osamotnienia we współczesnym świecie.
Zastanów się, o jakich jeszcze dziełach poruszających problemy egzystencjalne lub posiadających wartości humanistyczne mogłaby wspomnieć osoba udzielająca wywiadu, który obejrzałeś/obejrzałaś podczas zajęć. Zapisz ich tytuły i krótkie uzasadnienie.
3
