Dorota Żuchowska
Zastosowanie metody projektów w
nauczaniu języka łacińskiego i
kultury antycznej
Collectanea Philologica 12, 109-117
Łódź
Zastosowanie metody projektów w nauczaniu
języka łacińskiego i kultury antycznej
Rys historyczny
N auczan ie projektow e w prow adzono w szkołach am ery kań skich jeszc ze p rzed I w o jn ą św iatow ą. N ow e po dejście do tej m eto dy nastąp iło n a początku X X w. za sp ra w ą publikacji John a D ew eya i W illia m a M . K ilpatricka, wydanej p ierw otnie w ję z y k u niem ieckim i zatytułow anej D a s P rojektplan. G ru nd le
g u n g u n d P ra xis (W eim ar 1935). A utorzy zaproponow ali no w atorski sposób
p racy z uczniam i, dokonuj ąc autom atycznie rozrachunku z dotychczas stoso w anym i m etodam i. P rzyśw iecały im idee w ych o w an ia ob y w atela d em o k ra ty cznego państw a, ugruntow an e n a podstaw ie filozoficznej i politycznej. R ozw ijali zatem koncep cję szkoły alternatyw nej, o stricte pajdocentrycznym ch arak terze: uczeń w pływ ał n a form ę pro gram u nauczania, a w procesie sam oorganizacji je g o pracy n astęp ow ało uczenie się przez d ziała n ie1. W tak drastycznej form ie m eto d a ta b y ła nie do przy jęcia n aw et w now oczesn ych am erykańskich placów kach. M ocno kryty k o w an a zaistn iała w w ersji złag o dzonej . Z biegiem czasu za czę ła b yć prak ty k o w an a także i w E uropie (A nglia, D ania).
W Polsce spopularyzow ana została po opublikow aniu w 1930 r. książki J. A lfreda S tevensona M eto d a p rojektów , ale prace nad w prow adzeniem tej m etody do szkolnictw a m iały ju ż m iejsce przed I w o jn ą światową.
A ktualnie słowo „projekt” odnosi się częściej do pracy w e w szelkiego rodzaju instytucjach i rozum ie się przez nie „przedsięw zięcie o zaplanow a nym charakterze, określonych celach i budżecie”2. P ow rót m etody projektu do nauczania nasilił się po roku 1989 i pozostał w bezpośrednim zw iązku z przem ianam i dem okratycznym i w naszym kraju.
1 J. De we y , Demokracja i wychowanie, KiW, Warszawa 1963. Cyt. za: T. N o w a c k i ,
O metodzie projektów, CODN, Warszawa 1999, s. 8.
110
Projekt jako metoda nauczania
W klasyfikacji m etod projekt m ieści się w grupie m etod praktycznych3. M o że być stosow any w nauczaniu każdego przedm iotu. C zęsto je s t w ykorzystyw a ny w celu uzupełnienia w iedzy uczniów z dziedzin, n a które w program ie n auczania nie m a m iejsca lub je s t go niew iele.
Jest on zadaniem sam odzielnie realizow anym przez uczniów , w ykraczają cym o bjętością p oza trad y cy jn ą „pracę dom ow ą”, przygotow anym zaś i ko ordy now anym przez nauczyciela. U czniow ie w yk on ują projekt najczęściej w g ru pach, w dłuższym okresie (niekiedy naw et cały sem estr), sam odzielnie zdoby w a ją i opracow ują m ateriały, a następnie prezen tu ją swe dzieło n a foru m
publicum . W arto podkreślić, że uczniow ie, grom adząc m ateriały do projektu,
m u szą sam odzielnie dokonać selekcji.
P odstaw ą w ykonania projektu je s t instrukcja opracow ana szczegółow o przez nauczyciela.
W m etodyce w yróżnia się dw a rodzaje projektów edukacyjnych4:
- projekt badaw czy: zebrane i usystem atyzow ane inform acje n a dany tem at opracow ane w form ie esejów , w yw iadów , rysunków , album ów itp., zaprezen tow ane w ustalonym m iejscu i czasie;
- projekt działania lokalnego: działania podjęte i w ykonane n a rzecz środow iska lokalnego, którego efekty (najczęściej w form ie dokum entacji) prezentow ane są publicznie.
K orzyści płynące z nauczania m eto d ą projektu: - indyw idualizacja procesu nauczania;
- poszerzenie w iedzy o zagadnienia spoza program u nauczania; - zgłębienie, w nikliw a analiza opracow anych zagadnień; - korzystanie z różnych źródeł inform acji;
- krytyczna analiza i selekcja m ateriału; - autoprezentacja;
- kształtow anie zachow ań społecznych (kom unikow anie się, pom oc, w spieranie się, akceptacja, argum entow anie itp.);
- w drażanie do przyszłego życia zaw odow ego (planow anie pracy, przedsiębior czość, adaptacja, elastyczność, sam odzielność w podejm ow aniu decyzji).
B raki m etody projektów :
- m ała skuteczność uczenia się n a podstaw ie prezentacji projektów w ykonanych przez innych;
3 F. S z l o s e k , Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 1995, s. 88.
4 Cyt. za: K. R a u, E. Z i ę t k i e w i c z , Jak aktywizować uczniów, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań 2000, s. 66.
- ew entualne braki w prezentow anym m ateriale (w iedza innych zdobyta n a podstaw ie takiej prezentacji będzie niekom pletna);
- niem ożliw a do realizacji, gdy: (a) podejm ow ane zagadnienie je s t zbyt trudne lub skom plikow ane; (b) źródła n a dany tem at są niedostępne.
Rola nauczyciela w projekcie edukacyjnym
N auczyciel pracujący m eto d ą projektu przestaje być jed y n y m ekspertem w danej dziedzinie. Przekształca się w tu to ra - opiekuna-doradcę. O wszem , jak o inicjator całego przedsięw zięcia m usi czuw ać nad jeg o praw idłow ym przebie giem od początku, tj. od m om entu opracow ania instrukcji, do końca, czyli do w ystaw ienia ocen. P raca uczniów jed n ak je s t w ykonyw ana p o za m uram i szkoły, gdzie w ładza nauczyciela nie sięga. Z jednej strony je s t to sytuacja kom fortow a: uczniow ie pracu ją sam odzielnie, zd obyw ają um iejętności potrzebne do p rz y szłego życia zaw odow ego i społecznego, poszerzaj ą w iedzę z danej dziedziny, a nauczyciel w tym czasie m oże realizow ać m ateriał narzucony przez program nauczania. Ale efekty sam odzielnej pracy m o g ą być zaskakujące tak pozytyw nie, ja k i negatyw nie. D latego podczas realizacji projektu tak w ażne są k o nsu lta cje. N auczyciel m a w ów czas szansę śledzić n a bieżąco poczynania podopiecz nych, ci zaś nie czu ją się całkow icie „puszczeni sam opas”, a przy okazji m o g ą skorzystać z fachow ej porady opiekuna.
Ocena projektu
Problem oceny projektu je s t w ieloaspektow y. N auczyciel m usi uśw iadom ić sobie, ja k i m iał cel nadrzędny, gdy rozpoczął pracę nad projektem . D obrze byłoby m ieć tę św iadom ość, pisząc instrukcję do projektu. W ów czas kryteria ocen zam ieszczone w honorow ym m iejscu tejże instrukcji p o m agają uczniom - w ykonaw com projektu, nadążać za oczekiw aniam i nauczyciela. O czyw iście, ani w trakcie realizacji projektu, ani tym bardziej przy w ystaw ianiu oceny, kryteria te nie m o g ą być naginane do potrzeb żadnej ze stron. P ow inny być one tak w yw ażone, aby został oceniony zarów no w kład pracy uczniów , um iejętności, ja k i przedm iot m aterialny.
K olejnym aspektem je s t problem oceny pracy grupow ej. N ie m a reguły: jed n i prop o n u ją oceny indyw idualne, inni grupow e5. K ażdy dośw iadczony nauczyciel m a z pew n o ścią w ypracow ane w łasne rozw iązania. Przy ocenach
5 Por. J. K r ó l i k o w s k i , op. cit., s. 64 i n.; A. M i k i n a, Metoda projektów w kreowaniu
112
indyw idualnych trudno przypuszczać, aby nauczyciel n a podstaw ie kilku konsultacji był w stanie bezbłędnie oszacow ać w kład pracy poszczególnych członków grupy. W ów czas m oże być p om ocna k onsultacja z członkam i p o szczególnych grup. W spółuczestnicząc w ocenie, o trzy m u ją inform ację, iż ich projekt dostał 100 punktów , co je s t rów ne ocenie bardzo dobrej. Jeśli grupa liczy 5 osób, m a do rozdysponow ania 500 punktów . U czniow ie sami p odejm ują decyzję, w ja k i sposób należy je rozdzielić m iędzy sobą. N auczyciel w edług podanych punktów w ystaw ia oceny6.
Projekt edukacyjny Siedem cudów świata starożytnego
Zagadnienie zw iązane z tem aty k ą projektu nie je s t jed noznacznie w ym ie nione w podstaw ie program ow ej przedm iotu o n azw ie: j ęzyk łaciński i kultura antyczna. M ożem y jed n ak doszukać się pew nych asocjacji. W zadaniach szkoły czytam y m. in.: „zapoznanie uczniów z podstaw ow ym i zagadnieniam i z historii i kultury starożytnych G reków i R zym ian (w ym iar podstaw ow y) oraz rozbudza nie w rażliw ości estetycznej i zachęcanie do tw órczości w łasnej przez obcow anie z w ielkim i dziełam i sztuki i literatury (w ym iar poszerzony)” . D oboru treści w realizacji tych zadań dokonuje zatem nauczyciel.
C elem ogólnym opracow anego przeze m nie projektu było usystem atyzow a nie, poszerzenie i spopularyzow anie inform acji nt. siedm iu cudów św iata antycznego.
Cele szczegółow e: po cyklu zajęć pośw ięconych ww. tem atyce uczeń p o w i nien:
- w ym ienić siedem cudów św iata starożytnego w edług listy F ilona z B izancjum oraz podać ich łacińskie nazw y;
- rozpoznać n a m ateriale ikonograficznym ww. zabytki; - podać w iek pow stania każdego zabytku;
- w ym ienić najw ażniejsze postaci zw iązane z leg end ą lub/i histo rią konkretnych zabytków ;
- tłum aczyć opracow any n a zajęciach tek st źródłow y;
- stosow ać w kontekście term inologię zw iązaną z w w . tem atem , np. farologia,
m auzoleum , kolo s n a drew nianych nogach itp.
Przebieg projektu: 1. jed n o stk a lekcyjna:
a) nauczyciel przeprow adza w ykład w prow adzający nt. siedm iu cudów św iata antycznego:
6 B. D łu ż n i e w s k i , Metody aktywizujące w doskonaleniu zawodowym, WSiP, Warszawa 1971, s. 106 i n.
- lista cudów (autor listy, w iek pow stania, łacińskie nazw y cudów ); - znaczenie liczby „7” (przykłady w różnych kulturach n a przestrzeni
wieków );
- literatura przedm iotu (teksty źródłow e); - w ykopaliska archeologiczne;
b) uczniow ie dzielą się n a sześć grup; w yb ierają lidera grupy n a czas p ro jektu;
c) każda grupa otrzym uje od nauczyciela kserokopię oryginalnego tekstu nt. cudów świata;
d) przedstaw iciel (lider) grupy losuje spośród następujących tem atów zada nie do w ykonania przez grupę: ( 1) p rezentacja m ultim edialna; (2) form a plastyczna; (3) g ra planszow a; (4) krzyżów ki; (5) form a literacka; (6) fo l d er biura podróży.
e) nauczyciel przedstaw ia instrukcję do projektu. Instrukcja do projektu:
1. T em atyka projektu: w ybrane przez grupę cuda świata. K ażda z grup podejm u je decyzję, których cudów św iata będzie dotyczyła jej prezentacja. M oże to być w ybrany je d e n z cudów , kilka lub w szystkie. G rupa form ułuje tem at prezentacji.
2. F orm a i sposób prezentacji: określone w instrukcjach szczegółow ych dla poszczególnych grup (załącznik 1).
3. Źródła: dow olne publikacje literackie, ikonograficzne i m edialne.
4. T erm in prezentacji: ... U roczyste podsum ow anie pracy nad projektem w raz z p rezentacją w ybranych prac n a forum szkoły.
5. Czas prezentacji: 5 -1 0 min.
6 . K onsultacje: liderzy grup zobow iązani są do konsultacji z nauczycielem w następujących term inach: ... W czasie konsultacji lider zdaje krótkie spraw ozdanie z przebiegu pracy nad projektem oraz dokonuje procentowej oceny zaangażowania w pracę członków swojej grupy (załącznik 3). N iezgłoszenie się lidera (lub n a innego członka grupy w zastępstw ie) na konsultacje w płynie negatyw nie n a ocenę projektu. N auczyciel, oceniając pracę całej grupy, m oże zróżnicow ać oceny d la jej poszczególnych członków n a podstaw ie oceny lidera grupy.
7. K ryteria oceny: załącznik 2.
Z ałącznik 1. Instrukcje szczegółow e
1. Prezentacja m ultim edialna pow in na zawierać:
- podstaw ow e (nie szczegółow e) inform acje n a w ybrany przez grupę tem at; - fotografie przedstaw iające rekonstrukcje oraz stan aktualny zabytku;
114
- inform acje nt. w ykopalisk archeologicznych zw iązanych z danym zab yt kiem.
2. F orm a plastyczna pow inna zaw ierać:
- m inim um dw a plakaty o w ym iarach A 2 oraz dw a o w ym iarach A 4, w yko nane dow olną techniką;
- je d n ą in n ą dow olną form ę plastyczną, np. m akietę, rzeźbę itp.;
- w szystkie w ykonane przez grupę form y plastyczne pow inny zaw ierać krótki opis zabytku (nazwa, w iek pow stania, um iejscow ienie itp.).
3. G ra planszow a:
- forma: adaptacja znanej gry lub pom ysł autorski;
- treść: podstaw ow e inform acje (nie szczegóły) n a w ybrany przez grupę tem at;
- w ykonaw stw o: należy opracow ać i w ykonać: (a) instrukcję przebiegu gry; (b) w szystkie elem enty gry; (c) opakow anie zaw ierające nazw ę i/lub logo gry;
- prezentacja: członkow ie grupy d o ko nu ją publicznego pokazu przebiegu gry lub jej sekwencji.
4. Krzyżówki:
- treść: podstaw ow e (nie szczegółow e) inform acje n a w ybrany przez grupę tem at;
- forma: dw ie krzyżów ki o w ym iarach A 2 oraz dw a o w ym iarach A4;
- technika: krzyżów ki duże pow inny być w ykonane n a kartonach, m ałe zaś
zaprezentow ane w postaci m ultim edialnej ;
- rozw iązania haseł należy zam ieścić n a osobnych arkuszach;
- prezentacja: grup a dem onstruje w szystkie krzyżów ki, natom iast je d n ą w y b ra n ą rozw iązuje k lasa przy pom ocy członków grupy.
5. F orm a literacka:
- forma: opow iadanie, esej (m inim um 250 słów) bądź form a po etycka (m i nim um 25 w ersów ) n a w ybrany przez grupę tem at;
- w ykonaw stw o: w ydruk kom puterow y;
- prezentacja: przedstaw iciel (przedstaw iciele) grupy publicznie prezentuje efekt pracy grupy.
6 . F older biura podróży pow inien zawierać:
- katalog (m inim um 4 strony B 5) z ilustracjam i (technika dow olna) oraz ogólnym (nie szczegółow ym ) opisem w ybranych przez grupę obiektów ; - przykładow e ulotki zachęcające do korzystania z usług hipotetycznego
b iura podróży. N ależy podać: (a) nazw ę biura; (b) adres; (c) logo; (d) itp. inform acje.
Z ałącznik 2. K ryteria oceny pracy projektow ej
Lp. Kryterium Stopień spełnienia kryterium
Maksy malna liczba punk tów Punkty otrzy mane 1. Sformułowanie tematu
precyzyjne sformułowanie tematu pracy 1 - inicjatywa w poszukiwaniu i doborze
informacji;
2 2. Opracowanie
materiałów - selekcja informacji; 2 - krytyczna ocena informacji; 2 - przetwarzanie informacji. 2
- profesjonalizm; 3
- tempo (przestrzeganie wyznaczonego czasu); 2 3. Prezentacja - płynność i biegłość wypowiedzi; 1
- poprawność językowa; 2
- użycie właściwej terminologii; 2 - wzbudzenie zainteresowania. 1 - zawartość merytoryczna; 3
4. Dzieło
- spełnienie wymagań formalnych zawartych w instrukcji szczegółowej;
3 - oryginalność i innowacyjność pracy; 2
- walory estetyczne; 2
- samodzielność wykonania. 2 - uczestnictwo w konsultacjach; 2 5. Praca w grupie - zaangażowanie w pracę nad projektem; 1
- współpraca. 1
RAZEM 36
M aksym alna liczba punktów - 36; celujący 3 6 -3 4 ; bardzo dobry 3 3 -2 9 ; dobry 2 8 -2 2 ; dostateczny 2 1 -1 5 ; dopuszczający 14-10; niedostateczny 9 i p o niżej .
Z ałącznik 3. A rkusz konsultacji K l a s a ...
Form a p re z e n ta c ji... Im ię i nazw isko li d e r a ...
116
Skład grupy: imiona i nazwiska Data Ocena Podpis lidera 13.12 24.01 14.02 13.12 24.01 14.02 13.12 24.01 14.02 13.12 24.01 14.02 13.12 24.01 14.02
Uwaga: ocena końcowa jest średnią ważoną następujących ocen: 1 - ocena za tłumaczenie tekstu; 2 - ocena za pracę projektową; 3 - ocena za test końcowy obejmujący informacje nt. wszystkich cudów świata.
2 . jed n o stk a lekcyjna:
- uczniow ie tłum aczą otrzym ane fragm enty tekstów oryginalnych;
- nauczyciel om aw ia prace uczniów , następnie w ystaw ia oceny cząstkow e; 3. i 4. jed n o stk a lekcyjna:
- prezentacja prac projektow ych. 5. j ednostka lekcyjna:
- przeprow adzenie 15-20 m inutow ego testu spraw dzającego w iedzę ucz niów z zakresu siedm iu cudów św iata antycznego.
6 . jed n o stk a lekcyjna: - om ów ienie projektu;
- w ystaw ienie ocen końcow ych.
Podsumowanie
N ad m eto d ą projektu edukacyjnego pracow ałam w iele razy. Jednak projekt nt. siedm iu cudów św iata dostarczył m nie i m oim podopiecznym w yjątkow ych doznań. N a pew no było to zw iązane przede w szystkim z p u b liczn ą prezentacją
dorobku, gdy w śród w idow ni zasiadło w ielu dostojnych gości spoza szkoły. M yślę, że przyczyniła się do tego rów nież sam a tem atyka. C ałkow icie n iespo dziew anym dopełnieniem naszego przedsięw zięcia stała się inicjatyw a, z k tó rą m iędzynarodow a F undacja N ew O pen W orld w ystąpiła ok. pół roku po podsu m ow aniu pracy nad naszym projektem : w yb ór siedm iu cudów św iata w spó łczes nego. Sądzę, że m oi uczniow ie po tym cyklu zajęć są odpow iednio p rzygoto w ani do uczestnictw a w takiej debacie.
The method of project in teaching Latin and ancient culture
Sum m ary
The article contains the description of an educational project upon the topic: Seven Wonders
of the Ancient Times (the author has run the classes with this method at 24 Secondary School in
Łódź in the school year of 2006/2007). In the article there are: aims, particular parts of doing the project, instructions, criteria of the project evaluation and a pattern of a consulting paper sheet. The introduction presents how the method was used in the didactic teaching process throughout history, concentrates on its good and bad sides. Moreover, the author estimates a general problem of project paper evaluation.
