Janusz Kuczyński, Zygmunt Pyzik
Ślady osadnictwa
wczesnośredniowiecznego w
Kielcach
Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 3, 93-104
1965
J A N U S Z K U C Z Y Ń S K I Z Y G M U N T P Y Z IK
ŚLADY OSADNICTWA WCZESNOŚREDNIOWIECZNEGO
W KIELCACH
We w rześniu 1957 r. podczas przeprow adzanych ówcześnie archeologicznych p en e tracji przedm ieść Kielc, nie objętych zw artą zabudow ą m iejską, n a tra fiono na tere n ie północnej dzielnicy, o nazwie Szydłówek, na ślady osadnic tw a pradziejow ego 1. O dkry te stanow isko było zarazem pierw szym relik tem osadnictw a wczesnośredniow iecznego, stw ierdzonym w obrębie obszaru ad m i nistracyjnego Kielc.
Stanow isko zlokalizow ane było na k u lm inacji wzgórza, wchodzącego w skład wschodniego sk ra ju piaszczystego ta ra su rzecznego. W obecnym stanie om awiane wzgórze zn ajdu je się na w prost szczytu sztucznego zalew u zasila nego od północy w odam i rzeczki Silnicy. S kutkiem eksploatacji piasku p rze znaczonego dla celów budow lanych w schodnia część wzgórza została w ybrana. Równocześnie z tym uległa całkow item u zniszczeniu większa część stanow iska.
Biorąc pod uw agę groźbę szybkiego i zupełnego zniszczenia tak ważnego dla historii Kielc stanow iska archeologicznego, dział archeologiczny M uzeum Św iętokrzyskiego dokonał bezpośrednio po odkryciu w stępnych prac rato w - niczo-inw entaryzacyjnych, a w krótce po nich w ykopaliskow ych prac b ad aw czych.
P r a c e r a t o w n i c z o - i n w e n t a r y z a c y j n e ( w r z e s i e ń 1957 r.). W ich trak cie w ykonano n astępu jące czynności:
1. P lan sytu acy jn y stanow iska.
2. W yrów nanie ścian piaskow ni w m iejscach w ystępow ania w arstw k u l turow ych i następ nie rysunkow e udokum entow anie profili.
3. Z ebranie m ateriałów w ystępujących pow ierzchniow o na terenie p ia skowni, a pochodzących ze zniszczonych p a rtii stanow iska.
B a d a w c z e p r a c e w y k o p a l i s k o w e ( m a j 1958 r.). W yeksplo- row ano dwa wykopy, zlokalizow ane w m iejscach położonych bezpośrednio nad w arstw am i ku lturow ym i widocznym i w profilach ścian piaskowni.
1 J. Kuczyński i Z. Pyzik Kielce, „Z otchłani w iek ó w ”, t. XXIV, 1958, z. 6, s. 403; J. Kuczyński, M ateria ły archeologiczne do badań nad historią Kielc, „Rocznik Muzeum Św iętokrzyskiego”, t. I, 1963, s. 61 oraz mapa na s. 60.
94 J a n u s z K u c z y ń s k i, Z y g m u n t P y z i k
PRZEBIEG I W YNIK I B A D A N
W chw ili odkrycia stanow iska w arstw y k ulturow e były widoczne w dwóch m iejscach ścian piaskow ni, po jednym na zachodniej i południow ej ścianie. S trop w arstw y kultu ro w ej znajdow ał się w obu przypadkach na głębokości od 25 do 50 cm pod eolicznym osadem piasku, którego w ierzchnia w arstw a w w yniku porastającej ją roślinności w ykazyw ała nieznaczne domieszki próchniczne.
W arstw y k ulturow e uform ow ane były w kształcie soczewek o długości 4,7 i 3,8 m oraz miąższości w środkow ej części 57 i 52 cm. Środkow e p a rtie obu soczewek składały się z piasku b arw y czarnej, jaśniejącego w k ieru n k u obu ścieniających się końców. Ciem ne zabarw ienie w a rstw w ynikało z bardzo dużej ilości domieszek w postaci popiołu, rozm ytych w ęgli drzew nych i p raw
Sia dy osadnictwa wczesnośredniowiecznego w Kielcach 95
dopodobnie resztek innych prod uktów organicznych. W obrębie soczewek, zwłaszcza w środkow ych ich częściach, w ystępow ały przepalone kam ienie — głów nie kw arcyty oraz m niej liczne g ra n ity ; ponadto skorupy, kaw ałki połu- panych kości i gru dki w ęgli drzew nych. Poniżej w a rstw kultu ro w y ch zalegał calec w postaci frak cjonalnych w a rstw piasku niejednolicie zabarw ionego (białoszary, żółty, brązowawożółty).
Podczas w yrów nyw ania profili ścian piaskow ni na odcinku zalegania w a rstw kulturow ych uzyskano następujące m ateriały:
1. F ragm en t dna z częścią przydenną naczynia glinianego. Pow ierzchnia obustronnie wygładzona, lekko szorstka, b arw y szarob ru natn ej. Przełom ciem noszary. Na zew nętrznej stronie dna zachow any częściowo odcisk osi koła garncarskiego. Glina schudzona domieszką średnioziarnistego tłucznia g ra n i towego. W ypalenie dobre. G rubość ścianki 9 mm.
2. Ułam ek kraw ędzi naczynia glinianego z brzegiem facetow anym , odchy lonym na zew nątrz. P ow ierzchnia gładka, w ew n ątrz b ru n a tn a , zew nątrz b rą zowa. Przełom b ru natny. W ystępujący frag m en t o rn am entu składa się z dwóch płytko wyżłobionych linii poziomych. Ślady obtaczania. G lina z domieszką piasku i tłucznia granitow ego. W ypalenie dostateczne. Grubość ścianki 8 mm.
3. F rag m en t przydenny naczynia glinianego. Pow ierzchnia lekko szorstka b arw y szarob ru natnej. Przełom brun atn y . Dno p raw ie płaskie. Glina z do m ieszką tłucznia granitow ego i piasku. W ypalenie dobre. Grubość ścianki 11 mm.
4. Osiem ułam ków z różnych naczyń glinianych: jeden przykraw ędny, siedem ściennych — w śród nich trzy z ornam entem żłobków dookolnych. P o w ierzchnie gładkie b arw y jasnobrązow ej i b ru n atn ej. Przełom y ciemnoszare. Na kilku skorupach słabe ślady obtaczania. W ypalenie słabe. Grubość ścianek od 4 do 11 mm.
5. C ztery kaw ałki połupanych kości zwierzęcych, w śród nich jeden fra g m ent szczęki z uzębieniem .
M ateriały zebrane pow ierzchniow o na teren ie piaskow ni:
1. U łam ek z górnej części naczynia glinianego. Pow ierzchnia gładka b arw y brązow ej i szarej. Przełom brązow y, m iejscam i b ru n atn y . Ślady obta czania. Na zew nętrznej pow ierzchni o rnam en t złożony z podw ójnej lin ii falistej ostro profilow anej. Glina schudzona piaskiem . W ypalenie dostateczne- G rubość ścianki 8 mm.
2. Sześć drobnych ułam ków ścian naczyń glinianych ornam entow anych żłobkam i dookolnymi. Pow ierzchnie szorstkie b arw y szarobrązow ej. Przełom y niejednolite, najczęściej szare. Ślady obtaczania. Glina schudzona tłuczniem granitow ym . Grubość ścianek od 3 do 7 mm. Jed n a ze skorup posiada o rn a m ent linii falistej.
3. Siedem naście ułam ków naczyń glinianych, nie ornam entow anych. P o w ierzchnie gładkie oraz lekko szorstkie b arw y szarej i brązow ej. P rzełom y niejednolite, najczęściej o piaskow ym zabarw ieniu. G lina schudzona dom iesz kam i piasku i tłucznia granitow ego. Grubość ścianek od 5 do 12 mm.
4. M ały frag m en t nieokreślonego przedm iotu żelaznego, silnie skoro dowany.
5. Trzy m ałe w ióry i dwa odłupki am orficzne, praw dopodobnie neoli tyczne. Surow iec krzem ienny, szary, prześw iecający. Na odłupkach frag m en tary czn ie zachow ana w arstw a cienkiej kory koloru mlecznego.
96 J a n u s z K u c z y ń s k i, Z y g m u n t P y z i k
Fragmenty wczesnośredniowiecznych naczyń glinianych, zebrane powierzchniowo oraz z profili stanowiska
Rye. 2 Rye. 3
Rye. 4 Rye. 5
Ś lady osadn ictwa wczesnośredniowiecznego w Kielcach 97
W y k o p I. Wykop założono na cyplu w ystającym z zachodniej ściany piaskow ni, w m iejscu położonym bezpośrednio nad w arstw am i k u ltu ro wymi, widocznymi w p ro filu ściany. Po zdjęciu w ierzchniej w arstw y piasku eksplorow ano w arstw y kultu ro w e w arstew kam i m echanicznym i o m iąż szości 2 cm.
Począwszy od głębokości 25 cm piasek uzyskiw ał coraz ciem niejsze za barw ienie. Na głębokości 40 cm na dnie w ykopu zarysow ała się dość re g u larn a plam a piasku, zabarw ionego niem al na czarno dom ieszką popiołu, ro z m ytych węgli drzew nych oraz praw dopodobnie produ ktam i rozkładu innych su bstancji organicznych. W ym iary plam y w ynosiły średnio 3,80 m długości i 2,0 — 2,5 m szerokości. P lam ę z trzech stro n otaczał pas piasku o średniej szerokości 0,8 — 1,0 m, barw y ciem noszarej. S kutkiem zniszczenia przez p ia skow nię części eksplorow anego obiektu nie można było stw ierdzić, czy om a w iany pas ciemnego piasku otaczał pierw otnie piasek czarny rów nież i z czw ar tej strony.
W obrębie niem al czarno zabarw ionego piasku w ystąpiły dw a niesym e trycznie rozmieszczone ogniska oddalone od siebie 1,0 m. Paleniska ułożone były ze spękanych kw arcytów i g ranitów przy znacznej przew adze ilościowej tych pierw szych. Piasek, w ypełniający przestrzeń m iędzy kam ieniam i, posiadał intensyw nie czarne zabarw ienie. W obrębie palenisk w ystępow ały węgle drzew ne oraz niew ielka ilość skorup i kaw ałków połupanych kości zw ie rzęcych.
W pozostałej części niem al czarno zabarw ionego piasku w ystępow ały skorupy, kości oraz kam ienie, przy czym skorupy zgrupow ane były w dwóch punktach. Rozłożenie kości i kam ieni nie w ykazyw ało regularności. W o ta czającym pasie ciem noszarego piasku w ystąpiło kilka skorup i kam ieni.
W m iarę dalszej eksploracji piasek jaśniał. Jednocześnie m alała ilość m a teria łó w zabytkow ych. Na głębokości 55 cm piasek posiadał szare zabarw ienie tylko w m iejscach położonych bezpośrednio pod paleniskam i. Na głębokości 57 cm na całej pow ierzchni w ykopu zalegały frakcjonalne w arstw y piasku.
M ateriały uzyskane podczas eksploracji w ykopu I: 1. Głębokość 1 — 30 cm.
I n w e n t a r z :
a. C ztery frag m en ty nowożytnych naczyń glinianych.
b. Siedem naście skorup pochodzących z różnych części w czesnośrednio w iecznych naczyń glinianych. K raw ędzie w ylew ów facetow ane od zew nątrz oraz zaokrąglone. Pow ierzchnia skorup w większości lekko szorstka, barw y brązow ej i b ru n a tn e j o różnych odcieniach. Przełom y z reguły innej barw y niż pow ierzchnie. Ślady obtaczania części górnych naczyń. Glina schudzona dom ieszkam i tłucznia granitow ego. W ystępujące o rnam enty o perują m oty w am i żłobkow anych linii dookolnych i linii falistej. Grubość ścianek od 5 do
13 mm. W ypalenie dobre lub dostateczne.
c. Jed e n w iór i trzy odłupki krzem ienne, praw dopodobnie neolityczne. S urow iec szary, prześw iecający.
2. Głębokość 31 — 50 cm. I n w e n t a r z :
a. P iętnaście fragm entów naczyń glinianych, analogicznych do opisanych
pow yżej w punkcie b.
98 Janusz K u czyń ski, Zygm u n t P yzik
Ryc. 8. Plan wykopu I na głębokości 40 cm
1 _ syp k i p iasek o jasn o sza ry m za b a rw ien iu 2 — sy p k i p iasek o b arw ie ciem n oszarej 3 — p ia sek b arw y czarn ej
4 — syp k i p ia sek b a rw y szarożółtej B — k am ien ie
6 — sk oru p y 7 — kości
S ia dy osadnictwa wczesnośredniowiecznego w Kielcach 99
b. Pięć wiórów krzem iennych z surow ca szarego, przeświecającego, oraz odpadek krzem ienny z surow ca czekoladowego. M ateriał praw dopodobnie neolityczny.
c. K ilkanaście kaw ałków kości zwierzęcych. 3. Głębokość 51 — 57 cm.
I n w e n t a r z :
a. C ztery fragm enty naczyń glinianych, analogicznych do w ystępujących w wyższych w arstw ach.
b. Jeden w iór krzem ienny cały, jeden ułam any i silnie zgrzany, cztery m ałe odpadki krzem ienne, w szystkie z surow ca czekoladowego.
c. K aw ałek kości zwierzęcej przepalonej w ogniu.
W y k o p II. Wykop założono przy sk ra ju południow ej ściany piaskow ni, w m iejscu, pod którym w profilu ściany widoczna była w arstw a kulturow a. System eksploracji zachowano identyczny z zastosow anym przy eksploracji w ykopu I.
S trop w arstw y ukazał się na głębokości 20 cm. Na głębokości 35 cm zalegał na dnie w ykopu niem al czarny piasek, identyczny z piaskiem w y stę pującym w w ykopie I. W obrębie czarnego piasku znajdow ały się dw a p ale niska ułożone z kw arcytów i granitów , oddalone od siebie o 0,9 m. P rzestrzeń m iędzy kam ieniam i w ypełniała intensyw nie czarna ziemia, w której w ystępo w ały skorupy, kaw ałki połupanych kości zwierzęcych oraz w ęgle drzewne. Poza paleniskam i m ateriały zabytkow e nie w ystępow ały.
W m iarę dalszej eksploracji czarna ziemia straciła intensyw ność za b ar wienia. Calec identyczny dla całego stanow iska w ystąpił na głębokości 52 cm.
Inw en tarz palenisk w w ykopie II. 1. Głębokość 35 — 52 cm.
a. Sześć fragm entów glinianych naczyń wczesnośredniow iecznych, analo gicznych form am i, techniką w ykonania i ornam en ty ką do m ateria łu ceram icz nego uzyskanego w wykopie I.
b. C zternaście kaw ałków kości zwierzęcych, w śród nich kilka p rzepa lonych.
c. Am orficzny odłupek krzem ienny o spedolitow anych kraw ędziach. A N A L IZ A M A T E R IA Ł U
C e r a m i k a . M ateriał zabytkow y z Szydłówka reprezen to w an y jest głów nie ceram iką. Na podstaw ie zachowanych fragm entów m ożna ustalić, że m am y do czynienia głów nie z naczyniam i szerokootw orow ym i o esow atym profilu i w większości dość grubych ściankach. W ylew y w dwóch przypadkach tulipanow ate, brzegi kraw ędzi najczęściej facetow ane od stro ny zew nętrznej. Większość naczyń została w ykonana z gliny, schudzonej dużą ilością średnio- ziarnistej dom ieszki tłucznia kam iennego, niekiedy przem ieszanego z piaskiem . P ew ne w ahania w stosow aniu domieszki zachodzą nie tyle w zakresie grubo- ziarnistości, ile jej ilości. Przełom y w skazują, że naczynia form ow ane były techniką w ałkow o-taśm ow ą. W szystkie skorupy pochodzące z górnych części naczyń posiadają ślady obtaczania, w większości egzem plarzy w ykonanego pobieżnie i niestarannie. Dolne p a rtie naczyń obtaczane nie były. Do obtacza nia używ ano koła o nieruchom ej osi. W szystkie zachowane dna naczyń po siad ają ślady stosow ania podsypki piaskow ej. O rnam entyka, w ystępująca w y łącznie na górnych partiach naczyń, o parta jest głów nie na dwóch zasadniczych
100 J a n u s z K u c z y ń s k i, Z y g m u n t P y z i k
Ryc. 9
Ryc. 10
Ryc. 11 Ryc. 12
Fragmenty wczesnośredniowiecznych naczyń glinianych z wykopu I
Ryc. 13 Ryc. 14
S iady osadnictwa wczesnośredniowiecznego w Kielcach 101
m otyw ach zdobniczych: podw ójnej lub potrójnej linii falistej, z reguły p łytko i n iestaran nie w ykonanej, oraz poziom ych żłobkach dookolnych. W ym ienione środki zdobnicze w ystępują na naczyniach osobno, tw orząc tym sam ym je d nolity ornam ent, bądź rów norzędnie w różnych kom binacjach. Trzecim typem ornam entu, w ystępującym na jednym tylko egzem plarzu, jest dookolny pas złożony z poziomych rzędów nakłuw anych dołków 2. W ypalenie naczyń w w ięk szości dostateczne, choć na ogół nierów nom ierne. K ilka skorup w ykazuje ślady słabego w tórnego przepalenia — praw dopodobnie będącego w ynikiem w padnięcia do ogniska kaw ałków rozbitego naczynia.
Opisana ceram ika jest pod w zględem w ystępujących form naczyń ty p o wym przykładem produkcji garncarskiej w II podokresie w czesnośredniow iecz nym (800 — 950 r. n. e .) 3. D atow anie to w pełni potw ierdza technika w y k o nania naczyń oraz dodatkow o w ystępująca na nich o rnam entyka — n ie sta ra n nie w ykonana, przy jednoczesnym znacznym rozbudow aniu w ątk u zdobniczego, kryjącego znaczną część górnej pow ierzchni naczyń.
M a t e r i a ł k o s t n y . W szystkie uzyskane kości były pochodzenia zw ie rzęcego. Biorąc pod uw agę ich połupanie oraz zgrupow anie w m iejscach byłych ognisk, należy określić m ateriał kostny jako pozostałość po przygotow yw anych pokarm ach mięsnych.
M a t e r i a ł k r z e m i e n n y . K rzem ienie w postaci odpadów p ro d u k cyjnych, odłupków i m ałych w iórów odbitych od rdzeni jednopodstaw ow ych pochodzą ze zniszczonego stanow iska wydm owego z epoki neolitu, na którego m iejscu usytuow ała się osada wczesnośredniow ieczna.
O b i e k t y o d s ł o n i ę t e w w y k o p a c h I i II. W yniki przep ro w a dzonej eksploracji pozw alają ustalić, że w m iejscu każdego z w ykopów istn iał pierw otnie obiekt budow lany. P ełniej zachow any obiekt z w ykopu I był b u dynkiem założonym na planie prostokąta, zorientow anego długością w zdłuż osi wschód — zachód, i posiadającym przybliżone w y m iary wynoszące około 4,00 X 2,60 m. Szczątkowy stan zachow ania uniem ożliw ia sprecyzow anie b liż szych u staleń dotyczących wysokości i k o n stru k cji oraz określenia m iejsca otw oru drzwiowego badanego obiektu. Je st jedn ak niem al pew nym , że m am y tu do czynienia z w olnostojącym budynkiem jednoizbowym . Ponadto b ra k śladów po słupach sugeruje, że budynek w ykonany był techniką zrębową. W yposażenie w nętrza stanow iły dw a blisko siebie um ieszczone ogniska uło żone z kam ieni. Jedno z nich usytuow ane było w pobliżu środka, drugie przy południow o-w schodnim narożu. Czy ogniska te funkcjonow ały równocześnie, czy też kolejno — nie m ożna ustalić. Na podstaw ie ich in w entarza w yd aje się, że nie były długo użytkow ane. Istnienia specjalnie przygotow anej podłogi (z bierw ion lub gliny) nie zanotowano.
Mimo bardziej szczątkowego stan u zachow ania obiektu w w ykopie II można jednak przyjąć, że b ył on analogiczny do obiektu z w ykopu I, zarów no w ym iaram i i konstrukcją, jak i wyposażeniem i funkcją.
2 A nalogiczny ornament w ystępuje m iędzy innym i na naczyniu z Syryni (J. Ko- strzew ski Kultura prapolska, Poznań 1949, ryc. 234 na s. 422).
3 K. Jażdżew ski Uwagi o chronologii ceramiki zachodn iosłowiańskiej z w c z e
snego średniowiecza, „Przegląd A rcheologiczny”, t. X, 1954/1956, Poznań-
-W rocław 1958, tabl. X II na s. 166, ryc. 50; tabl. XIV* na s. 169, ryc. 53; tabl. XVI na s. 171, ryc. 62. Tenże — głos w dyskusji na konferencji archeolo gicznej w grudniu 1959 r. w Krakowie.
102 Janusz Ku czyń ski, Z ygm u n t P yzik
Z powyższych ustaleń w ynika, że obiekty odsłonięte w w ykopach r e p re zentują typow e dla II podokresu wczesnośredniow ieczne założenia m ieszkalne 4. Czy obydwa obiekty funkcjonow ały rów norzędnie, czy też są chronologicz nie niejednoczesne — ustalić nie można. Biorąc jednak pod uw agę ich analogicz- ność, jak rów nież in w entarz zabytkow y, staje się niem al pew nym , że jeśli nie istniały równocześnie — to z całą pew nością dzieli je bardzo m ała różnica czasowa. Ponadto odłożona we w nętrzach jednolita, uboga w arstw a k u ltu ro w a pozw ala się dom yślać krótkotrw ałości istn ien ia obu obiektów.
C H R O N O L O G IA S T A N O W IS K A
U zyskany podczas badań m ateria ł zabytkow y spraw ił, że określenie chro nologii stanow iska op arte być m usi w yłącznie na ceram ice, a więc na m a te riale, nie będącym precyzyjnym narzędziem datow ania. D odatkow ym , lecz rów nież m ało pew nym m om entem , przem aw iającym za p rzy jętym n a p o d sta wie ceram iki ustaleniem chronologicznym stanow iska na II podokres w czesno średniow ieczny (800 — 950 r. n. e.), są obiekty m ieszkalne z w ykopów I i II. K onstrukcją, w ielkością i w yposażeniem re p rezen tu ją one typ b u d y n k u m iesz kalnego w ystępującego często w okresie od VIII do X w ieku 5.
W N IO S K I O G Ó L N E
Szczątkowy stan zachow ania stanow iska na Szydłów ku zawęził w zasad niczym stopniu jego w artość jako źródła historycznego. Rów nocześnie pod kreślić trzeba, że uzyskany podczas bad ań zasób inform acji poznaw czych doprow adził do u staleń w ykraczających poza ram y akcydentalnych p rzyp usz czeń i sam ej tylko deskrypcji przebiegu p rac badawczych.
Stw ierdzono m iarodajnie, że na teren ie obecnego przedm ieścia Szydłówek, w miejscu, którego w a ru n k i n a tu ra ln e w pełni odpow iadały wym ogom ówcze snego o sa d n ic tw a 6 istn iała w okresie m iędzy 800 a m niej więcej 950 ro kiem n. e. m ała i uboga osada w iejska typ u otw artego. S tru k tu ra w a rstw ku lturow ych świadczy zarazem o krótkotrw ałości procesów osadniczych, co pozw ala przyjąć, że niew ielka g rupa ludzi obrała sobie wzgórze n a niezbyt długi okres zam ieszkania.
B rak resztek inw entarza gospodarczego (nie licząc fragm entów naczyń glinianych) w skazyw ałby, że m ieszkańcy osady opuścili celowo m iejsce za m ieszkania, zabierając ze sobą cały dobytek. Tym sam ym upadku osady nie należy dopatryw ać się w przyczynach n a tu ry m ilitarnej czy też w w yniku gw ałtow nej klęski żywiołowej.
Znacznie tru d n iej zarysow uje się kw estia ustalenia typu gospodarki, będącej podstaw ą b y tu m ieszkańców osady. B adania w ykopaliskow e d o star czyły w tym zakresie m inim alnej ilości m iarodajnych inform acji. Pozostaje tylko rozważyć, czy b ra k w przebadanych obiektach szczątków roślin ja d a l nych przy jednoczesnym w ystępow aniu kości zw ierząt oraz bezw artościow a dla celów rolniczych okoliczna gleba — nie su g erują hodowli zw ierząt jako zasadniczego zajęcia m ieszkańców osady. Aprioryczność przytoczonego wniosku
4 J. Kostrzewski, op. cit., s. 125—129. 5 Ibid.
S iady osadnictwa wczesnośredniowiecznego w Kielcach 103
nie zezw ala przyjąć go w obow iązującej formie. Tym sam ym poruszone za gadnienie n ad a l pozostaje otw arte.
Do rozw ażenia rów nież pozostaje problem , czy osadę na Szydłówku można łączyć z późniejszym organizm em »wczesnośredniowiecznych Kielc i czy tym sam ym m ożna w niej dopatryw ać się ich zaczątków. Zbyt m ało zaaw ansow any stan b ad a ń archeologicznych n ad początkam i Kielc u tru d n ia jednak próbę podjęcia szerszej dyskusji. Mimo to, biorąc pod uw agę krótkotrw ałość i nikłe znaczenie gospodarcze osady na Szydłówku, ponad trzykilom etrow e oddalenie od m iejsc, w których usy tuo w ały się w czesnośredniow ieczne Kielce 7, a także inną ich podstaw ę gospodarczą 8 — nie w ydaje się m ożliwym staw ianie znaku rów ności m iędzy w czesnośredniow iecznym osadnictw em na Szydłów ku a wcze snośredniow iecznym i Kielcam i.
7 Przyjm ując za centra wczesnośredniow iecznych K ielc okolice kościoła Św. W ojciecha oraz wzgórze katedralno-zam kowe.
8 K. Tym ieniecki Początki Kielc w z w ią zk u z p ie r w o tn y m osadnictwem Łysogór, „Pam iętnik Św iętokrzyski”, K ielce 1931, s. 67—63.
104 Jan u s z K u c z y ń s k i, Z y g m u n t P y zik СЛЕДЫ РАННЕСРЕДНЕВЕКОВЫХ ПОСЕЛЕНИЙ В ГОРОДЕ КЕЛЬЦЕ В 1959 г. проводились раскопки на обнаруженной годом раньше стоянке, расположенной в пределах пригорода Шидлувек. Стоянка была частично р а з рушена, так как находилась в районе эксплуатации гравия. Несмотря на это, в результате исследований, проведенных в двух раскопах, были обнаружены контуры двух однокомнатных изб, размерами в 4,0 X 2,6 м., обладавших, веро ятно, срубной конструкцией. Внутри каж дой избы находились два каменных очага. Найденный инвентарь, в особенности керамика, позволяет датировать избы, а вместе с тем и поселение в целом, 800—950 годами н. э. М естоположение поселения (холм над рекой) типично для тогдашних по селений. Данное поселение представляло собой небольшой, убогий, необорони тельный приют сельского типа. Его жители занимались, вероятно, скотовод ством. Нет оснований считать данное поселение зачатком раннесредневекового го рода Кельце.
REMNANTS OF EARLY-MEDIEVAL COLONIZATION IN KIELCE In 1959 excavations w ere made in the field of early-m edieval settlem ent that had been discovered a year before and located w ithin the suburb of Szydłówek. The field has been considerably damaged because of the gravel mine now in op e ration. N evertheless, in the course of researches, the outlines of two unicam eral huts, c. 4,0 m. X 2,6 m. w ere disclosed in two explored excavations. The hut structure w as probably a fram ework one. Inside, each hut was equipped w ith two herds laid of stones. Owing to the obtained historical materials, especially to the pottery, the hut and the w hole settlem ent as w ell could be dated from the period 800—950 of our era. Settlem ent location on a hill or on a river was typical of the colo nization of those times. The settlem ent in question was sm all, poor, unfortified, short-lived and of country-seat type. Its inhabitants probably kept busy w ith cattle raising. It is all but certain that it cannot be considered as origin of early-m edieval K ielce.
