PRACA ORYGINALNA ORIGINAL PAPER
Czy występują istotne różnice w ilości zażywanych
leków przeciwnadciśnieniowych między chorymi na cukrzycę
i nadciśnienie tętnicze a chorymi na nadciśnienie tętnicze?
Are there any significant differences in the amount of antihypertensive
drugs used between subjects with diabetes and hypertension
and subjects with hypertension?
Anna Markowicz, Władysław Grzeszczak
Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
STRESZCZENIE
WSTĘP : Cukrzyca oraz nadciśnienie tętnicze powodują zarówno istotne pogorszenie jakości życia, jak i skrócenie czasu przeżycia chorego. Celem pracy było znalezienie odpowiedzi na następujące pytania: 1) ile średnio leków prze-ciwnadciśnieniowych zażywa chory na nadciśnienie oraz chory na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze; 2) czy na skutek upośledzenia czynności nerek chorzy zażywają większą ilość leków przeciwnadciśnieniowych; 3) czy występują róż-nice w ilości stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych między badanymi przez nas grupami.
MAT ERIAŁ I METO DY : Do badania włączyliśmy kolejnych 300 chorych zakwalifikowanych w trybie pilnym do przyjęcia do Kliniki Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii w Zabrzu. Powodem przyjęcia były nadciśnienie tętnicze i cukrzyca lub nadciśnienie tętnicze bez cukrzycy. Pomiaru masy ciała oraz wzrostu dokonano przy użyciu mechanicznej wagi lekarskiej kolumnowej ze wzrostomierzem firmy AED. 24-godzinnego automatycznego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi dokonano aparatem Oscar 2.
WYNI KI : Nie wykazano znamiennych statystycznie różnic między ilością stosowanych leków u chorych na nadciśnie-nie z cukrzycą lub bez cukrzycy. Wykazano, że wraz z pogarszającą się czynnością nerek badani zażywali istotnadciśnie-nie więcej leków przeciwnadciśnieniowych (szczególnie chorzy na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze).
WNIOS KI :
1. Chorzy na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze oraz chorzy na nadciśnienie tętnicze bez cukrzycy stosują średnio 3,53 ± 2,22 leków spośród określonych grup leków przeciwnadciśnieniowych. Brak różnic w ilości zażywanych leków między badanymi grupami.
2. Wraz z pogorszeniem czynności wydalniczej nerek wzrasta ilość leków przeciwnadciśnieniowych zażywanych przez chorych, szczególnie u chorych na cukrzycę.
Received: 17.05.2017 Revised: 30.05.2017 Accepted: 02.11.2017 Published online: 18.10.2018 Adres do korespondencji: Prof. dr hab. n. med. Władysław Grzeszczak, Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Wydział Lekarski
z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. 3-Maja 13/15, 41-800 Zabrze, tel. + 48 32 271 25 11, e-mail: wgrzeszczak@sum.edu.pl
3. Wraz z pogorszeniem czynności nerek ilość stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych jest większa u chorych na cukrzycę i nadciśnienie niż u chorych na nadciśnienie bez cukrzycy.
SŁOW A KL UCZOWE
cukrzyca, nadciśnienie, ilość stosowanych leków
ABSTRACT
INT RO DUCT ION : Diabetes, as well as hypertension, cause significant deterioration in the quality of life as well as shortening the patient’s survival time. The aim of the study was to find answers to the following questions: 1) how many antihypertensive drugs are used by patients with hypertension and by patients with diabetes and hypertension; 2) are more antihypertensive drugs used by patients with impaired renal function; 3) are there any differences in the amount of antihypertensive drugs used between the observed groups.
MAT ERIAL AND MET HO DS : The study included 300 consecutive patients qualified for urgent admission to the Department of Internal Medicine, Diabetology and Nephrology in Zabrze. The reason for admission was unstable blood pressure in subjects with hypertension and diabetes or hypertension without diabetes. Body weight and height were measured using an AED mechanical column scale. 24-hour automatic blood pressure measurement was per-formed with an Oscar 2 device.
RES ULTS : There were no statistically significant differences between the amount of medication used by patients with hypertension with or without diabetes. It was shown that along with deteriorating kidney function, the subjects used significantly more antihypertensive drugs (especially diabetic patients and those with hypertension).
CO NCL US IO NS :
1. Patients with hypertension and with or without diabetes use on average 3.53 ± 2.22 antihypertensive drugs. In this regard, differences between the studied groups were not demonstrated.
2. Along with deteriorating kidney function, the number of antihypertensive drugs used by patients increases, especial-ly in patients with diabetes.
3. Along with deteriorating kidney function, the amount of antihypertensive medication used is higher in patients with diabetes and hypertension compared to hypertensive patients without diabetes.
KEY WO RDS
diabetes, hypertension, amount of drugs used
WSTĘP
Jak się szacuje, w Polsce choruje na cukrzycę aż około 3,1 mln osób, na nadciśnienie tętnicze zaś ponad 10,0 mln [1]. U wielu chorych z cukrzycą stwierdza się również obecność nadciśnienia tętniczego. Zarów-no cukrzyca, jak i nadciśnienie tętnicze powodują istotne pogorszenie jakości życia oraz skrócenie czasu przeżycia chorego [2].
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabe-tologicznego (PTD) [3] oraz Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) [4] tylko dobre wy-równanie cukrzycy i nadciśnienia tętniczego może za-pobiec lub opóźnić rozwój powikłań u tych chorych. W celu dobrego wyrównania ciśnienia tętniczego zwykle niezbędne jest stosowanie kilku leków prze-ciwnadciśnieniowych o różnym mechanizmie działa-
nia. Wraz z pogarszaniem się czynności wydalniczej nerek ciśnienie tętnicze staje się bardziej oporne na leczenie i wymaga stosowania coraz większej ilości leków, i to w wyższych dawkach. Ciekawe wydaje się ustalenie, czy chorzy na nadciśnienie tętnicze i cu-krzycę stosują większe ilości leków przeciwnadciśnie-niowych niż chorzy na nadciśnienie bez cukrzycy. Biorąc to pod uwagę, postanowiliśmy znaleźć odpo-wiedź na następujące pytania:
1) ile średnio leków przeciwnadciśnieniowych sto-sowali chorzy na nadciśnienie oraz chorzy na cu-krzycę i nadciśnienie tętnicze przyjmowani do le-czenia na oddziale szpitalnym;
2) czy na skutek upośledzenia czynności nerek cho-rzy stosowali większą ilość leków przeciwnadciś-nieniowych;
3) czy występowały różnice w ilości stosowanych leków przeciwcukrzycowych między badanymi przez nas grupami.
MATERIAŁ I METODY
W celu uzyskania odpowiedzi na postawione pytania do badania włączyliśmy kolejnych 300 chorych za-kwalifikowanych w trybie pilnym do przyjęcia do Kliniki Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefro-logii w Zabrzu w okresie 1.01.2013–31.12.2013 r. Po-wodem przyjęcia były nadciśnienie tętnicze i cukrzyca lub nadciśnienie tętnicze bez cukrzycy. U osób tych po przyjęciu oprócz badań podstawowych przeprowa-dzono ocenę dobowego profilu ciśnienia tętniczego krwi. Średni wiek badanych wynosił 61 ± 15 lat, średni wzrost 1,66 ± 0,09 m, średni ciężar ciała 84,20 ± 18 kg, średnie BMI zaś 31,19 ± 8,23 kg/m2. Wszyscy spośród
przyjętych cierpieli z powodu nadciśnienia tętniczego lub nadciśnienia tętniczego i cukrzycy. Średni czas trwa- nia nadciśnienia tętniczego wynosił 14,06 ± 8,74 roku. W pierwszej kolejności wszystkich badanych podzie-lono na dwie grupy: 1 – chorych na cukrzycę i nad-ciśnienie tętnicze oraz 2 – chorych na nadnad-ciśnienie tętnicze bez cukrzycy. Do grupy pierwszej zaliczy-liśmy 188 chorych, ich średni wiek wynosił 64,16 ± 12 lat, średni wzrost 1,64 ± 0,09 m, średni ciężar ciała 86,54 ± 19,49 kg, BMI 32,18 ± 9,15 kg/m2, średni czas trwania cukrzycy 11,41 ± 8,69 roku. Do grupy
drugiej zaliczyliśmy 112 chorych, których średni wiek wynosił 57,41 ± 17,08 roku, średni wzrost 1,64 ± 0,09 m, średni ciężar ciała 78,40 ± 14,78 kg, BMI 29,03 ± 5,22 kg/m2, średni czas trwania nadciśnienia tętniczego 12,47 ± 8,29 roku.
Całą grupę badanych podzielono następnie na 5 grup w zależności od stadium przewlekłej choroby nerek (PChN), do jakiej zaliczono poszczególnych bada-nych:
– I stadium PChN – eGFR > 90 ml/min/1,73 m2; 58
chorych;
– II stadium PChN – eGFR 90–60 ml/min/1,73 m2; 68
chorych;
– III stadium PChN – eGFR 59–30 ml/min/1,73 m2;
108 chorych;
– IV stadium PChN – eGFR 29–15 ml/min/1,73 m2;
52 chorych;
– V stadium PChN – eGFR < 15 ml/min/1,73 m2; 14
chorych (tab. I).
Dane przedstawione w tabeli I wskazują, że badane podgrupy chorych różniły się istotnie statystycznie wszystkimi omawianymi parametrami.
Każdą z badanych grup I–V (w zależności od stadium przewlekłej choroby nerek) podzielono na dwie pod-grupy: a – z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym; b – z nadciśnieniem bez cukrzycy (tab. II).
Tabela I. Parametry antropometryczne w czasie przyjęcia do szpitala w poszczególnych podgrupach chorych podzielonych według stadium przewlekłej choroby nerek
Table I. Anthropometric parameters at time of hospital admission in individual subgroups of patients divided according to stage of chronic kidney disease Grupy badanych
w zależności od stadium przewlekłej
choroby nerek
Wiek
[lata] Wzrost [m] Ciężar ciała [kg] [kg/mBMI 2]
Średni czas trwania nadciśnienia tętniczego [lata] Średnie ciśnienie skurczowe [mmHg] Średnie ciśnienie rozkurczowe [mmHg] I 52,66 ± 13,73 1,66 ± 0,09 85,43 ± 22,09 32,36 ± 12,81 10,78 ± 8,86 150 ± 25 87 ± 14 II 61,69 ± 14,83 1,63 ± 0,09 84,58 ± 19,68 31,10 ± 7,54 13,98 ± 8,89 158 ± 31 91 ± 23 III 64,82 ± 14,23 1,64 ± 0,09 83,74 ± 16,4 31,04 ± 5,70 13,89 ± 7,83 150 ± 25 89 ± 20 IV 65,96 ± 14,7 1,64 ± 0,07 82,57 ± 16,41 30,67 ± 5,81 16,80 ± 8,71 142 ± 28 82 ± 15 V 58,28 ± 12,14 1,68 ± 0,04 75,6 ± 10,99 26,61 ± 4,36 18,14 ± 11,07 153 ± 29 84 ± 12 Znamienność statystyczna różnic 0,0001 0,0001 0,0001 0,0001 0,0001 0,0281 NS
Tabela II. Parametry antropometryczne oraz ciśnienia tętniczego krwi u badanych w wymienionych poprzednio podgrupach Table II. Anthropometric parameters and blood pressure in subjects in previously mentioned subgroups
Stadium przewlekłej choroby nerek Podgrupy a i b
Wiek
[lata] Wzrost [m] Ciężar ciała [kg] [kg/mBMI 2]
Średni czas trwania nadciśnienia tętniczego [lata] Średnie ciśnienie skurczowe [mmHg] Średnie ciśnienie rozkurczowe [mmHg] 1 2 3 4 5 6 7 8 1-a n = 45 55,80 ± 11,34 1,65 ± 0,09 87,23 ± 22,38 33,31 ± 13,24 11,82 ± 8,39 151 ± 23 86 ± 10 1-b n = 11 39,54 ± 15,57 1,69 ± 0,08 71,4 ± 14,5 39,54 ± 15,57 6,45 ± 8,92 147 ± 33 90 ± 22 2-a n = 43 63,44 ± 13,12 1,63 ± 0,09 88,05 ± 20,53 31,78 ± 8,12 16,27 ± 9,65 159 ± 28 88 ± 11 2-b n = 26 58,68 ± 17,26 1,61 ± 0,10 76,14 ± 14,9 58,68 ± 17,26 10,04 ± 5,67 154 ± 35 98 ± 35
cd. tab II 1 2 3 4 5 6 7 8 3-a n = 63 68,80 ± 11,02 1,60 ± 0,09 88,18 ± 17,19 32,68 ± 5,8 14,76 ± 8,19 151 ± 24 88 ± 19 3-b n = 46 59,24 ± 16,35 1,64 ± 0,1 78,26 ± 13,76 59,24 ± 16,35 12,66 ± 7,20 147 ± 27 90 ± 21 4-a n = 34 68,32 ± 13,24 1,63 ± 0,07 79,9 ± 15,66 30,00 ± 6,21 18,11 ± 8,63 144 ± 30 82 ± 15 4-b n = 18 61,6 ± 16,60 1,67 ± 0,07 89,25 ± 17,36 61,5 ± 16,60 14,17 ± 7,20 139 ± 22 82 ± 15 5-a n = 3 58,33 ± 8,02 1,7 ± 0,04 80 ± 13 27,68 ± 4,36 9 ± 8,9 150 ± 28 82 ± 13 5-b n = 11 58,27 ± 13,3 1,68 ± 0,04 74,5 ± 12,36 58,27 ± 13,3 20,63 ± 8,5 154 ± 27 85 ± 13
Do pomiaru masy ciała oraz wzrostu użyto mecha-nicznej wagi lekarskiej kolumnowej ze wzrostomie-rzem firmy AED. 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego krwi prowadzono aparatem Oscar 2 przeznaczonym do bezinwazyjnego monitorowania ciśnienia skurczowego i rozkurczowego metodą oscy-lometryczną u dorosłych pacjentów, firmy Oxford, model Oscar 2, numer 97-0012-00. U wszystkich ba-danych oznaczono stężenie kreatyniny we krwi meto-dą kinetyczną Jaffe. Następnie określano klirens krea-tyniny, posługując się wzorem Cockrofta-Gaulta [6].
Analiza statystyczna
Dane o rozkładzie normalnym zostały przedstawione jako średnia ± odchylenie standardowe. Dane odbiega-jące od rozkładu normalnego oraz dane porządkowe przedstawiono jako medianę oraz kwantyle górne i dol- ne. Dane jakościowe przedstawiono w postaci wartości procentowych. Oceny normalności rozkładu otrzyma-nych wyników dokonano na podstawie testu Shapiro- -Wilka. Za parametry istotne statystycznie uznawano zmienne, dla których poziom istotności – p był mniej-szy od 0,05. Do obliczeń zastosowano programy: Statistica 8.0 wersja PL. Excel pakietu MS Office.
Zgoda na przeprowadzenie badań
W świetle ustawy z dn. 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.) wymienione badanie nie jest eksperymentem medycznym i nie wymaga oceny Komisji Bioetycznej SUM (03.05.2014 r.).
WYNIKI
Ilość leków przeciwnadciśnieniowych stosowanych w poszczególnych grupach badanych przedstawiono w tabeli III.
Nie wykazano znamiennych statystycznie różnic mię-dzy ilością stosowanych leków u chorych na nadciś-nienie z cukrzycą lub bez cukrzycy.
Wykazano, że wraz z pogarszaniem się czynności wy- dalniczej nerek badani zużywali istotnie więcej leków
przeciwnadciśnieniowych (F = 6,18, p = 0,000085). Szczegóły przedstawiono w tabeli IV.
Ilość leków przeciwnadciśnieniowych stosowanych u chorych na cukrzycę i bez cukrzycy w zależności od stadium PChN przedstawiono w tabeli V.
U chorych na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze wraz z pogorszeniem czynności wydalniczej nerek wzrasta ilość stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych. Podobnej znamiennej zależności nie stwierdzono u chorych na nadciśnienie bez cukrzycy.
Rodzaj stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych u badanych chorych
Wszyscy badani chorzy byli leczeni lekami obniżają-cymi ciśnienie tętnicze. Wyniki badań w tym zakresie przedstawiono w tabeli VI.
Dane przedstawione w tabeli VI wskazują, że chorzy na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze nie różnili się istotnie od chorych bez cukrzycy z nadciśnieniem tętniczym pod względem rodzaju zażywanych leków przeciwnadciśnieniowych o określonym mechanizmie działania.
Rodzaj stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych u badanych chorych
Wszyscy badani chorzy byli leczeni lekami obniżają-cymi ciśnienie tętnicze. Wyniki badań w tym zakresie przedstawiono w tabeli VI.
Dane przedstawione w tabeli VI wskazują, że chorzy na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze nie różnili się istotnie od chorych bez cukrzycy z nadciśnieniem tętniczym pod względem rodzaju zażywanych leków przeciwnadciśnieniowych o określonym mechanizmie działania.
Rodzaj stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych u badanych chorych zależnie od stopnia niewydol-ności nerek
Badani chorzy byli leczeni lekami obniżającymi ciś-nienie o określonym mechanizmie działania. Najważ-niejsze wyniki dotyczące stosowanych rodzajów le-ków przeciwnadciśnieniowych w całej badanej grupie przedstawiono w tabeli VII.
Tabela III. Ilość leków przeciwnadciśnieniowych stosowanych w poszczególnych grupach badanych Table III. Amount of antihypertensive drugs used in individual study groups
Cała badana
grupa Chorzy bez cukrzycy z cukrzycą Chorzy stadium PChN Chorzy w 1 stadium PChN Chorzy w 2 stadium PChN Chorzy w 3 stadium PChN Chorzy w 4 stadium PChN Chorzy w 5 3,53 ± 2,22 3,70 ± 2,28 3,23 ± 2,08 2,68 ± 2,19 3,07 ± 2,08 3,73 ± 2,16 4,53 ± 2,19 3,92 ± 1,89
Tabela IV. Porównanie post hoc z użyciem testu NIR ilości stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych między poszczególnymi stadiami PChN Table IV. Post hoc comparison using NIR test of amount of antihypertensive drugs used between various stages of CKD
Parametr Stadium 1 PChN Stadium 2 PChN Stadium 3 PChN Stadium 4 PChN Stadium 5 PChN
Stadium 1 PChN X NS p = 0,0032 p = 0,0001 NS
Stadium 2 PChN NS X NS p = 0,00025 NS
Stadium 3 PChN p = 0,0032 NS X p = 0,0253 NS
Stadium 4 PChN p = 0,0001 p = 0,0025 p = 0,0253 X NS
Stadium 5 PChN NS NS NS NS X
Tabela V. Ilość leków przeciwnadciśnieniowych stosowanych w poszczególnych grupach badanych w zależności od stopnia niewydolności nerek Table V. Amount of antihypertensive drugs used in individual study groups depending on degree of renal failure
Parametr Stadium 1 PChN Stadium 2 PChN Stadium 3 PChN Stadium 4 PChN Stadium 5 PChN Znamienność statystyczna różnic dla trendu Chorzy na cukrzycę 2,82 ± 2,34 3,13 ± 2,25 4,09 ± 2,03 4,73 ± 2,13 5,00 ± 2,64 P = 0,000521 F = 5,22 Chorzy na nadciśnienie
bez cukrzycy 2,09 ± 1,37 2,96 ± 1,81 3,10 ± 2,25 4,16 ± 2,30 3,36 ± 1,68 NS Znamienność statystyczna różnic NS NS p = 0,03312 NS NS
Tabela VI. Procent badanych stosujących leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi o określonym mechanizmie działania w całej grupie chorych, w grupie chorych na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze oraz w grupie chorych na nadciśnienie tętnicze bez cukrzycy
Table VI. Percentage of subjects using drugs lowering blood pressure with specific mechanism of action in whole group of patients, in group of patients with diabetes and hypertension and in group of patients with hypertension without diabetes
Stosowane leki Badana grupa n = 300 Grupa badana z cukrzycą n = 188 (a) bez cukrzycy n = 112 (b) Grupa badana Znamienność statystyczna różnic (a – b)
ACEI blokery 68,00% 70,00% 68,00% NS Alfa blokery 34,00% 36,00% 31,00% NS AT1 blokery 24,00% 31,00% 23,00% NS Beta blokery 64,00% 66,00% 60,00% NS Blokery kanału wapniowego 53,00% 56,00% 48,00% NS Diuretyki 66,00% 70,00% 61,00% NS
Tabela VII. Procent badanych stosujących leki obniżające ciśnienie tętnicze w zależności od stadium przewlekłej choroby nerek Table VII. Percentage of subjects using drugs that lower blood pressure depending on stage of chronic kidney disease
Parametr Stadium 1 PChN Stadium 2 PChN Stadium 3 PChN Stadium 4 PChN Stadium 5 PChN statystyczna różnic Znamienność
ACEI 64,00% 73,00% 65,00% 72,00% 71,00% 0,001
Alfa blokery 22,00% 20,00% 40,00% 53,00% 35,00% 0,001
AT1 blokery 21,00% 25,00% 28,00% 20,00% 14,00% 0,001
Beta blokery 50,00% 60,00% 67,00% 78,00% 64,00% 0,001
Blokery kanału wapniowego 35,00% 50,00% 55,00% 71,00% 64,00% 0,001
Dane przedstawione w tabeli VII wskazują, że chorzy podzieleni w zależności od stopnia niewydolności nerek różnią się istotnie statystycznie pod względem częstości zażywania określonych grup leków przeciw-nadciśnieniowych. Należy tu zaznaczyć, że chorzy w wyższych stadiach PChN częściej zażywali leki ze wszystkich grup z wyjątkiem grup leków AT1 blokerów.
Rodzaj stosowanych leków przeciwnadciśnienio-wych u badanych chorych podzielonych na dwie grupy: chorzy na nadciśnienie tętnicze i cukrzycę oraz chorzy na nadciśnienie tętnicze bez cukrzycy (tabela VIII)
Dane przedstawione w tabeli VIII wskazują, że chorzy na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze oraz chorzy na cukrzycę bez nadciśnienia tętniczego, podzieleni we-dług stadium PChN nie różnili się istotnie statystycz-nie pod względem częstości zażywania określonych leków przeciwnadciśnieniowych, z wyjątkiem alfa-blo- kerów, blokerów kanału wapniowego i diuretyków. Wymienione leki wykazały znamienność statystyczną między omawianymi grupami.
wych a wiekiem (r = 0,2495; p = 0,009) i stadium PChN (r = 0,2318; p = 0,015).
DYSKUSJA
U chorych na nadciśnienie (zarówno cierpiących z po-wodu cukrzycy, jak i bez tego schorzenia) stosowano leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi. Jak wykazali-śmy, każdy chory przyjmował średnio 3,53 ± 2,22 leku dziennie (tab. III). Nie stwierdziliśmy różnicy w ilości przyjmowanych leków między chorymi na cukrzycę i bez cukrzycy. Dowiedliśmy natomiast, że wraz z pogorszeniem czynności wydalniczej nerek wzrasta ilość zażywanych leków przeciwnadciśnienio-wych (tab. IV). Szczególnie w stadium 4 PChN stwierdza się istotnie większą ilość zażywanych leków na nadciśnienie (tab. IV). Wyniki przeprowadzonych badań są zgodne z wynikami opublikowanymi przez innych autorów [7,8,9,10]. Zaskakujący okazał się fakt, że u chorych na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze średnia ilość przyjmowanych leków nie jest większa niż u chorych na nadciśnienie bez cukrzycy.
Tabela VIII. Procent badanych stosujących określone leki obniżające ciśnienie tętnicze w zależności od stopnia niewydolności nerek (a – chorzy na cu-krzycę i nadciśnienie tętnicze, b – chorzy na nadciśnienie tętnicze)
Table VIII. Percentage of subjects using specific blood pressure lowering drugs depending on degree of renal insufficiency (a – patients with diabetes mellitus and hypertension, b – patients with arterial hypertension)
Parametr Stadium 1 PChN n = 58 Stadium 2 PChN n = 68 Stadium 3 PChN n = 108 Stadium 4 PChN n = 52 Stadium 5 PChN n = 14 statystyczna różnic Znamienność ACEI 1-a 65% 1-b 69% 2-a 74% 2-b 74% 3-a 65% 3-b 67% 4-a 73% 4-b 73% 5-b 100% 5-a 71% NS Alfa blokery 1-a 23% 1-b 24% 2-a 20% 2-b 23% 3-a 40% 3-b 43% 4-a 54% 4-b 53% 5-a 36% 5-b 67% p = 0,05
AT1 blokery 1-a 21% 1-b 24% 2-a 25% 2-b 28% 3-a 28% 3-b 33%
4-a 32%
4-b 41% 5-a 14% 5-b 33% NS
Beta blokery 1-a 49% 1-b 54% 2-a 60% 2-b 53% 3-a 67% 3-b 75% 4-a 78% 4-b 82% 5-a 64% 5-b 66% NS Blokery kanału
wapniowego 1-a 35% 1-b 24% 2-a 50% 2-b 23% 3-a 55% 3-b 43% 4-a 71% 4-b 53% 5-a 64% 5-b 67% p = 0,01 Diuretyki 1-a 53% 1-b 52% 2-a 54% 2-b 56% 3-a 70% 3-b 80% 4-a 85% 4-b 91% 5-a 93% 5-b 67% p = 0,005
Badania korelacyjne
W całej grupie chorych wykazano znamienne staty-stycznie korelacje między ilością przyjmowanych le-ków przeciwnadciśnieniowych a wiekiem (r = 0,2184; p < 0,001) oraz stadium PChN (r = 0,9384; p < 0,001). U chorych na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze wyka-zano znamienną statystycznie korelację między ilością pobieranych leków przeciwnadciśnieniowych a wie-kiem (r = 0,2071; p = 0,004), czasem trwania cukrzycy (r = 0,5260; p < 0,001) i stadium PChN (r = 0,3112; p < 0,001).
U chorych na nadciśnienie tętnicze bez cukrzycy wy-kazano znamienność statystyczną korelacji między ilością przyjmowanych leków przeciwnadciśnienio-
Wraz z pogorszeniem wydolności nerek rośnie ilość zażywanych leków przeciwnadciśnieniowych. Jest to również zgodne z danymi opublikowanymi przez in-nych badaczy [9]. Chorzy w momencie rozwoju nie-wydolności nerek zwykle częściej pozostają pod kon-trolą lekarską, a ponadto sumienniej stosują się do za-leceń, obawiając się rozwoju krańcowej niewydolno-ści nerek.
W pracy przeanalizowaliśmy również, w jaki sposób zmienia się ilość leków przeciwnadciśnieniowych u chorych na cukrzycę i nadciśnienie oraz u chorych na nadciśnienie bez cukrzycy w zależności od stopnia niewydolności nerek (tab. V). Wykazaliśmy, że u
cho-rych na cukrzycę i nadciśnienie znamiennie wzrasta ilość stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych, czego nie zaobserwowaliśmy u chorych bez cukrzycy. Uważamy, że u chorych z cukrzycą dochodzi do więk-szej progresji miażdżycy naczyń, a tym samym do stwardnienia naczyń, co pociąga za sobą konieczność zastosowania większej ilości leków dla osiągniecia oczekiwanego efektu terapeutycznego.
U leczonych z powodu nadciśnienia tętniczego naj-częściej stosowaną grupą leków były blokery ACE. Aż 68% chorych na nadciśnienie jest leczonych tą grupą leków. W tabeli VI zaprezentowaliśmy analizę stosowanych leków hipotensyjnych u chorych na nad-ciśnienie i cukrzycę oraz u chorych bez cukrzycy. Nie wykazaliśmy istotnych różnic między stosowanymi grupami leków w badanych grupach chorych (tab. VI), co pokrywa się z zaleceniami PTNT [7].
Interesujące jest również, jak zmienia się udział po-szczególnych grup leków w leczeniu chorych na nad-ciśnienie wraz ze wzrostem stopnia PChN. Wykazali-śmy, że chorzy podzieleni według stadium zaawanso-wania PChN różnili się istotnie statystycznie pod względem zażywania poszczególnych grup leków przeciwnadciśnieniowych.
Wreszcie, jak pozwalają wnioskować dane przedsta-wione w tabeli VIII, chorzy na cukrzycę i nadciśnienie
tętnicze oraz chorzy na cukrzycę bez nadciśnienia tętniczego, podzieleni według stadium PChN nie róż-nili się istotnie statystycznie pod względem częstości zażywania określonych leków przeciwnadciśnienio-wych, z wyjątkiem alfa-blokerów, blokerów kanału wapniowego i diuretyków.
WNIOSKI
1. Chorzy na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze oraz cho- rzy na nadciśnienie tętnicze bez cukrzycy stosują średnio 3,53 ± 2,22 leku spośród określonych grup leków przeciwnadciśnieniowych. Nie wykazano w tym względzie różnic między badanymi grupami. 2. Wraz ze wzrostem stopnia niewydolności nerek
rośnie ilość leków przeciwnadciśnieniowych za-żywanych przez chorych, szczególnie u chorych na cukrzycę.
3. Wraz ze wzrostem niewydolności nerek ilość sto-sowanych leków przeciwnadciśnieniowych jest u chorych na cukrzycę i nadciśnienie większa niż u chorych na nadciśnienie bez cukrzycy.
Author’s contribution Study design – W. Grzeszczak
Data collection – A. Markowicz, W. Grzeszczak Data interpretation – A. Markowicz
Statistical analysis – A. Markowicz
Manuscript preparation – A. Markowicz, W. Grzeszczak Literature research – A. Markowicz, W. Grzeszczak
PIŚM IEN NI CT WO :
1. IDF Diabetes Atlas, Sixth edition, 2013, 1–160.
2. Intensive blood glucose control and vascular outcomes in patients with type 2 diabetes. The ADVANCE Collaborative Group. N. Engl. J. Med. 2008; 358(24): 2560–2572, doi: 10.1056/NEJMoa0802987.
3. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017. Diabetol. Prakt. 2017; 3(Supl. A): A1–A81.
4. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2011 rok. Nadciśn.
Tętn. 2011; 15(2): 55–82.
5. Kabat M. Znaczenie 24-godzinnego pomiaru ciśnienia krwi w diagno-styce nadciśnienia tętniczego. Post. Nauk Med. 2002; 2–3: 135–139.
6. Zubovic S.V., Kristic S., Prevljak S., Pasic I.S. Chronic Kidney Disease
and Lipid Disorders. Med. Arch. 2016; 70(3): 191–192, doi:
10.5455/medarh.2016.70.191-192.
7. Tykarski A., Narkiewicz K., Gaciong Z., Januszewicz A., Litwin M., Kostka-Jeziorny K., Adamczak M., Szczepaniak-Chicheł L., Chrostowska M.,
Czarnecka D., Dzida G. i wsp. 2015 guidelines for the management of hypertension. Recommendations of the Polish Society of Hypertension –
short version. Kardiol. Pol. 2015; 73(8): 676–700, doi:
10.5603/KP.2015.0157.
8. Zdrojewski T., Wyrzykowski B., Szczech R., Wierucki L., Naruszewicz M., Narkiewicz K., Zarzeczna-Baran M. Epidemiology and prevention of arterial hypertension in Poland. Blood Press. Suppl. 2005; 2: 10–16.
9. Zoccali C., Vanholder R., Massy Z.A., Ortiz A., Sarafidis P., Dekker F.W., Fliser D., Fouque D., Heine G.H., Jager K.J., Kanbay M. i wsp. The systemic nature of CKD. Nat. Rev. Nephrol. 2017; 13(6): 344–358, doi: 10.1038/nrneph.2017.52.
10. Solak Y., Kario K., Covic A., Bertelsen N., Afsar B., Ozkok A., Wiecek
A., Kanbay M. Clinical value of ambulatory blood pressure: Is it time to recommend for all patients with hypertension? Clin. Exp. Nephrol. 2016; 20(1): 14–22, doi: 10.1007/s10157-015-1184-1.
