Czy na pewno nadszedł czas pisać epitafium dla eponimów w anatomii i naukach klinicznych?

(1)

35$&$32*/Ą'2:$

Czy na pewno nadszedł czas pisać epitafium dla

eponimów w anatomii i naukach klinicznych?

+DVWKHWLPHUHDOO\FRPHWRZULWHWKHHSLWDSKIRUHSRQ\PV

LQDQDWRP\DQGFOLQLFDOVFLHQFHV"

Łukasz B. Pilarz1_{, Grzegorz Bajor}1_{, Weronika Bulska}2

STRESZCZENIE 1LQLHMV]HRSUDFRZDQLHSU]HGVWDZLDLQIRUPDFMHGRW\F]ąFHSUREOHPDW\NLVWRVRZD QLDQD]HZQLFWZDHSRQLPLF]QHJRZDQDWRPLLSUDZLGáRZHM$QDWRPLDMDNRMHGQD ]G]LHG]LQPHG\F\Q\RERNG\VF\SOLQĞFLĞOHNOLQLF]Q\FKSRVLDGDERJDWHQD]HZ QLFWZR HSRQLPLF]QH : MĊ]\NX SRWRF]Q\P HSRQLPHP QD]\ZDP\ WHUPLQ OXE SRMĊFLHSRFKRG]ąFHRGQD]Z\ZáDVQHMZPHG\F\QLHHSRQLPRNUHĞODMHGQRVWNL LREMDZ\ FKRURERZH RUD] SRMĊFLD DQDWRPLF]QH L IL]MRORJLF]QH ELRUąFH VZRMą QD]ZĊRGQD]ZLVNOXG]LNWyU]\RSLVDOLMHSRUD]SLHUZV]\.ZHVWLDPLVSRUQ\PL ZWHMPDWHULLVąLQDGDOEĊGąSUREOHP\]SLVRZQLąRGPLDQąRUD]Z\PRZąW\FK QD]Z3DQXMHSRZV]HFKQHSU]HNRQDQLHĪHFHOHPVWRVRZDQLD QD]HZQLFWZDHSR QLPLF]QHJR MHVW FKĊü RGGDQLD F]FL Z\ELWQ\P OXG]LRP QDXNL NWyU]\ VNLHURZDOL VZRMH Z\VLáNL QD RSLVDQLH EąGĨ RGNU\FLH QS GDQHM VWUXNWXU\ DQDWRPLF]QHM 2EHFQLH ]JRGQLH ] Z\W\F]Q\PL 3ROVNLHJR 7RZDU]\VWZD $QDWRPLF]QHJR RG FKRG]L VLĊ RG VWRVRZDQLD QD]HZQLFWZD HSRQLPLF]QHJR QD U]HF] PLDQRZQLFWZD RSLVRZHJR 0LPR WR Z ZLHOX ]DJUDQLF]Q\FK SRGUĊF]QLNDFK GR QDXNL DQDWRPLL HSRQLP\ZFLąĪIXQNFMRQXMąDQDZHWVąSU]H]DXWRUyZSUHIHURZDQH6]F]HJyOQLH MHVWWRZLGRF]QHZNUDMDFKQLHPLHFNRMĊ]\F]Q\FKWURFKĊPQLHMZNUDMDFKDQJOR VDVNLFK 6 à 2 : $ . /8 & =2 :( DQDWRPLDHSRQLP\QD]HZQLFWZR ABSTRACT

7KLV VWXG\ SUHVHQWV LQIRUPDWLRQ FRQFHUQLQJ WKH LVVXHV RI DSSO\LQJ HSRQ\PRXV QRPHQFODWXUHLQDQDWRP\$QDWRP\DVRQHRIILHOGVRIPHGLFLQHEHVLGHVVWULFWO\ FOLQLFDOGLVFLSOLQHVKDVH[WHQVLYHHSRQ\PRXVQRPHQFODWXUH,QJHQHUDOWHUPVDQ HSRQ\PLVD WHUPRUQRWLRQWDNLQJLWVQDPHIURPWKHVXUQDPHVRISHUVRQVZKR DUHPRVWRIWHQWKHGLVFRYHUHUV,VVXHVRIFRQWHQWLRQRQWKDWVXEMHFWDUHDQGZLOO FRQWLQXHWREHSUREOHPVZLWKWKH VSHOOLQJYDULDWLRQDQGSURQXQFLDWLRQRIWKHVH QDPHV &XUUHQWO\ WKHUH LV D ZLGHVSUHDG EHOLHI WKDW WKH DLP RI DSSO\LQJ HSRQ\ PRXVQRPHQFODWXUHLVWKHGHVLUHWRKRQRXURXWVWDQGLQJVFKRODUVZKRKDYHGHGL FDWHGWKHLUHIIRUWVWRGHVFULELQJRUGLVFRYHULQJIRUH[DPSOHDVHWRIDQDWRPLFDO

1_{Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej} oraz 2_{Koło Naukowe STN}

przy Katedrze i Zakładzie Anatomii Prawidłowej Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Opiekun koła: dr hab. n. med. Grzegorz Bajor

A D R E S D O K O R E S PO N D E NC J I: Lek. Łukasz B. Pilarz

Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

ul. Medyków 18 40-762 Katowice tel. +48 32

e-mail: lukas129@poczta.onet.pl

(2)

VWUXFWXUH$WSUHVHQWDFFRUGLQJWRWKHJXLGHOLQHVRIWKH3ROLVK$QDWRPLFDO6RFLHW\DSSO\LQJHSRQ\PRXVQRPHQ FODWXUHIRUGHVFULSWLYHQRPHQFODWXUHVVKRXOGEHDYRLGHG<HWLQPDQ\IRUHLJQWH[WERRNVRQWKHUHVHDUFKRIDQDW RP\DXWKRUVSD\SDUWLFXODUDWWHQWLRQWRHSRQ\PRXVQRPHQFODWXUH,WLVSDUWLFXODUO\YLVLEOHLQ*HUPDQVSHDNLQJ FRXQWULHVDOLWWOHOHVVLQ$QJOR6D[RQFRXQWULHV . ( < : 2 5 ' 6 DQDWRP\HSRQ\PVQRPHQFODWXUH

1. Czym jest eponim?

$QDWRPLDMDNRMHGQD]G]LHG]LQPHG\F\Q\RERNG\V F\SOLQĞFLĞOHNOLQLF]Q\FKSRVLDGDERJDWHQD]HZQLFWZR HSRQLPLF]QH : MĊ]\NX SRWRF]Q\P HSRQLPHP QD]\ ZDP\ WHUPLQ OXE SRMĊFLH SRFKRG]ąFH RG QD]Z\ ZáD VQHM Sensu largo HSRQLPHP QD]\ZDP\ QD]Z\ GRW\ F]ąFH MDNLHMNROZLHN U]HF]\ PDWHULDOQHM REV]DUX F]\ ]MDZLVND NWyUH XSDPLĊWQLDMą MDNąĞ RVREĊ >@ 1DM SURVWV]\PSU]\NáDGHPPRJąE\üQD]Z\XOLFQSXOLFD 3LáVXGVNLHJR : ]ZLą]NX ] W\P HSRQLP\ MDNR WDNLH QLHZ\VWĊSXMąW\ONRZG]LHG]LQDFKQDXNPHG\F]Q\FK DOHWDNĪHZLQQ\FKG]LDáDFKQDXNLQSZJHRJUDILLQS FLHĞQLQD 0DJHOODQD IL]\FH SUDZR .LUFKRIID SUDZR 2KPDSUDZR$UFKLPHGHVDFKHPLLSUDZR/DYRLVLH UDRGF]\QQLN%RKUDNROED(UOHQPDLHUDPDWHPDW\FH FLąJ)LERQDFFLHJRKLVWRULLSDNW%ULDQGD.HOORQJD SUDZLH UHJXáD 5DGEUXFKD DOH UyZQLHĪ Z Ī\FLX FR G]LHQQ\PQD]Z\XOLFLSODFyZLWG

:HGáXJWielkiego słownika języka polskiego>@SRG QD]Zą ÄHSRQLP´ ]QDMG]LHP\ QRWĊ ĪH MHVW WR Z\UD] SRFKRG]ąF\RGLPLHQLDGDQHMRVRE\ĞFLĞOH]QLą]ZLą ]DQ\=NROHLLQQHĨUyGáDLVáRZQLNLVWDQRZLąLQDF]HM FR GRZRG]L SHZQHM UR]ELHĪQRĞFL :HGáXJ Słownika mitów i tradycji kultury :áDG\VáDZD .RSDOLĔVNLHJR >@ HSRQLP R]QDF]D QLH QD]ZĊ OHF] RVREĊ NWyUHM LPLHQLHPFRĞQD]ZDQR´,QQH]NROHLVáRZQLNLPLOF]ą QD WHQ WHPDW :ĞUyG MĊ]\NR]QDZFyZ ]GDQLD WDNĪH Vą SRG]LHORQHSU]HZDĪDMHGQDNSRJOąGGUXJL:\QLNDRQ ]HW\PRORJLLLSRFKRG]HQLDWHUPLQX%\áRQMXĪ]QDQ\ Z F]DVDFK VWDURĪ\WQ\FK D Z MĊ]\NX VWDURJUHFNLP R]QDF]Dá GDZFĊ LPLHQLD´ Eponymos >@ ħUyGáR VáyZWHJRWHUPLQXQDSRGVWDZLHGRURENXVWDURĪ\WQ\FK *UHNyZUR]V]HU]\OL5]\PLDQLHNWyU]\XĪ\ZDOLLPLRQ NROHMQ\FK NRQVXOyZ GR GDWRZDQLD RNUHVyZ L Z\GD U]HĔ KLVWRU\F]Q\FK :\ZRG]L VLĊ WR ] ]DVDG SUDZD U]\PVNLHJR ]JRGQLH ] NWyU\P QDPLHVWQLF\ ZáDG]\ ZSRV]F]HJyOQ\FK SURZLQFMDFK U]\PVNLFK ± HG\OH NXUXOQLLNRQVXOH±VWDQRZLąFQRZHSUDZRQD]\ZDOLMH VZRLPLPLHQLHPQSlex Papii, lex Antonii3RGREQLH ]UHV]Wą E\áR MXĪ ZF]HĞQLHM Z *UHFML DUFKRQW Z $WH QDFKF]\HIRUZ6SDUFLH>@ : PHG\F\QLH HSRQLP\ VWRVRZDQR RG QDMGDZQLHM V]\FKF]DVyZQLHE\á\MHGQDNWDNSRZV]HFKQH3UDZ G]LZ\LFKUR]NZLWSU]\SDGDQDRNUHVRĞZLHFHQLDRUD] SU]HáRPXZLHNyZ;9,,,L;,;:\QLNDáRWR]GZyFK SU]\F]\QSRSLHUZV]HQDVWąSLáQDJá\VNRNZUR]ZRMX PHG\F\Q\ SR GUXJLH ĞZLDW QDXNRZ\ RJDUQĊáD VZHJR

URG]DMX U\ZDOL]DFMD NDĪG\ FKFLDá E\ü QDMOHSV]\ ]D ELHJDMąFRZ]JOĊG\NUyOHZVNLFKDNDGHPLLQDXN&]Ċ VWR ]GDU]DáR VLĊ ĪH MHGQHM RVRELH SU]\SLV\ZDQR SR NLOND NLONDQDĞFLH D PRĪH QDZHW NLONDG]LHVLąW HSRQL PyZQS.DUOYRQ5RNLWDQVN\ ±:LOLDP2VOHU± ±5XGROI:LUFKRZ±'RSURZDG]RQRQDZHWGR WHJR ĪH HSRQLP\ VWDá\ VLĊ VSUDZą QDURGRZą 2VRE\ UHSUH]HQWXMąFHGDQąQDURGRZRĞüZĞZLHFLHQDXNRZ\P PHG\F\Q\ĞZLDGF]\á\RZ\ĪV]RĞFLUR]ZRMXQDXNRZH JRLRĞZLDWRZHJRVZRMHJRSDĔVWZD

:RMQ\ ĞZLDWRZH V]F]HJyOQLH ,, ZRMQD ĞZLDWRZD DWDNĪHZLHONLHV\VWHP\WRWDOLWDUQH]ZROQLá\WHQVNRN 2ND]DáR VLĊ ERZLHP ĪH QLHNWyU]\ SU]HGVWDZLFLHOH ZLHONLHJRĞZLDWDQDXNLQLHVąJRGQLFKOXEQHJRXWUZD OHQLDZKLVWRULLPHG\F\Q\:LHOXOHNDU]\QLHPLHFNLFK Z RNUHVLH QD]LVWRZVNLHM ,,, 5]HV]\ PLDáR ]ZLą]HN ]+RORFDXVWHP L G]LDáDQLDPL HXJHQLF]Q\PL D LFK RVLąJQLĊFLD SRVáXĪ\á\ HNVWHUPLQDFML OXE XĞPLHUFDQLX OXG]LF]ĊĞü]QLFK±PLPR]DVáXJGODUR]ZRMXPHG\ F\Q\ ± VWDQĊáD SU]HG0LĊG]\QDURGRZ\P7U\EXQDáHP 1RU\PEHUVNLP >@ 1LH E\áD WR MHG\QD SU]\F]\QD SU]HPDZLDMąFD QD QLHNRU]\Ğü HSRQLPyZ = F]DVHP QD]ZHSRQLPLF]Q\FKE\áRMXĪWDNZLHOHĪH]DF]ĊWRMH RNUHĞODüPLDQHPNU\SWRQLPyZJUkryptos±XNU\W\ F]\OL SRMĊü QLH]UR]XPLDá\FK : SRGUĊF]QLNDFK L SX EOLNDFMDFK PHG\F]Q\FK ] ;,; L SRF]ąWNX ;; ZLHNX ]QDMGXMHP\ OLF]QH QLH]UR]XPLDáH SRMĊFLD QLH ]DZV]H WáXPDF]RQH : 3ROVFH Z GUXJLHM SRáRZLH ;; ZLHNX ]DF]ĊWRRGFKRG]LüRGQD]HZQLFWZDHSRQLPLF]QHJRQD U]HF] VáRZQLFWZD RSLVRZHJR -HGQRP\ĞOQą GHF\]MĊ ZWHMNZHVWLLSRGMĊáDZU.RPLVMDGVQD]HZQLF WZD DQDWRPLF]QHJR SU]\ 3DĔVWZRZ\P =DNáDG]LH :\GDZQLFWZ/HNDUVNLFK

2. Kwestie sporne związane z nazewnictwem eponimicznym .ZHVWLDPLVSRUQ\PLZWHMPDWHULLSR]RVWDMąSUREOHP\ ]SLVRZQLąRGPLDQąLZ\PRZąHSRQLPyZ3RSLHUZ V]H QLH ZV]\VWNLH HSRQLP\ Z\VWĊSXMą EąGĨ SU]\MĊá\ VLĊ SRZV]HFKQLH QD ĞZLHFLH >@ : QLHNWyU\FK NUD MDFKDSDUDWSDĔVWZRZ\RUD]ZáDG]DFHORZRZ\NRU]\ VW\ZDá\ RVLąJQLĊFLD QDXNL GR FHOyZ ZHZQĊWU]Q\FK L]DJUDQLF]Q\FKGRW\F]\WR ]ZáDV]F]DSROLW\NLGDZ QHJR =655 L SDĔVWZ EORNX VRFMDOLVW\F]QHJR JG]LH FHORZR ZUĊF] IDáV]RZDQR SUDZGĊ ]H Z]JOĊGyZ SROL W\F]Q\FK QS ZV]\VWNLH QD]ZLVND NRĔF]ąFH VLĊ QD RZ´ PLDá\ E\ü SRFKRG]HQLD UDG]LHFNLHJR EąGĨ UR

(3)

V\MVNLHJR QS &KRURED *UDYHV%DVHGRZD PLPR ĪH .DUO YRQ %DVHGRZ E\á 1LHPFHP 3RQDGWR QLHNWyUH HSRQLP\ E\á\ L QDGDO Vą ]QDQH L XĪ\ZDQH W\ONR ZMHGQ\PNUDMXde facto ZPLHMVFXVZRMHJRSRZVWD QLD QS QD]ZD ÄFKRURED /HĞQLRZVNLHJR&URKQD´ MHVW VWRVRZDQDW\ONRZ3ROVFHQDWRPLDVWZNUDMDFKDQJOR VDVNLFK L ]DFKRGQLRHXURSHMVNLFK IXQNFMRQXMH WHUPLQ ileitis terminalis Crohn disease

.ROHMQ\ SUREOHP VWZDU]D Z\PRZD QD]ZLVN ± HSRQL P\VąUyĪQRURGQHJRSRFKRG]HQLDSROVNLHJRFKRURED /HĞQLRZVNLHJR&URKQD QLHPLHFNLHJR áXN )URKQD IUDQFXVNLHJR OLQLD (OOLVD'DPRLVHDX SĊF]HN 9LFT G¶$]\UD KLV]SDĔVNLHJR NRPyUNL &DMDOD QLGHU ODQG]NLHJR ]HVSyá %RHUKDDYH MDSRĔVNLHJR ZROH +DVKLPRWR L LQ >@ D SRQLHZDĪ QLH NDĪG\ MHVW SROL JORWą L ]QD IRQHW\NĊ MĊ]\NyZ REF\FK Z\PRZD W\FK QD]Z QLHU]DGNR MHVW EáĊGQD >@ : GRĞZLDGF]HQLX DXWRUD V]WDQGDURZ\P SU]\NáDGHP SUREOHPX EĊGą F\P VROą Z RNX´ FKLUXUJyZ MHVW WHUPLQ Ä]DVWDZND %DXKLQD´ RNUHĞODMąF\ ]DVWDZNĊ NUĊWQLF]RNąWQLF]ą NWyUą ZLĊNV]RĞü ]DELHJRZFyZSRGF]DVRSHUDFMLSU]H ZRGX SRNDUPRZHJR QD]\ZD Ä]DVWDZNą %DXKLQD´ SU]\ F]\P SUDZLGáRZD Z\PRZD QD]ZLVND %DXKLQ EH] XĪ\FLD VHPLRW\NL WUDQVNU\SF\MQHM EU]PL ÄERĊ´ %DXKLQ E\á 6]ZDMFDUHP >@ =D SU]\NáDG\ PRJą SRVáXĪ\ü UyZQLHĪ ZF]HĞQLHM SU]\WRF]RQH QD]Z\ NR PyUNL&DMDODM´ZMĊ]\NXKLV]SDĔVNLPF]\WDP\MDNR K´ F]\OL NDKDOD´ OLQLD (OOLVD'DPRLVHDX HOLVD GDPáDVR´

3UREOHP VWDQRZL SRQDGWR RGPLDQD REFRMĊ]\F]Q\FK QD]ZLVNSU]\]DVWRVRZDQLXQLHáDWZ\FK]DVDGSROVNLHM JUDPDW\NL3RGREQLHMHVW]QD]ZLVNDPLGZXOXEZLH ORF]áRQRZ\PL -HĞOL PRĪHP\ RGPLHQLDP\ W\ONR RVWDWQL F]áRQ ]DFKRZXMąF UHJXá\ GHNOLQDFML QD]ZLVN : ]ZLą]NX ] W\P F]\ SRSUDZQH Vą HSRQLP\ OLQLD (OOLVD'DPRLVHDX FKRURED )DYUH¶D5DFRXFKRWD ]H VSyá%RHUKDDYH¶JR:REHFQHMQRPHQNODWXU]HSRGDMH VLĊZHUVMHQDVWĊSXMąFHOLQLD(OOLV'DPRLVHDXFKRURED )DYUH5DFRXFKRWD]HVSyá%RHUKDDYH

3. Pisownia nazw eponimicznych w wybranych językach obcych

1D]Z\ HSRQLPyZ Z REF\FK MĊ]\NDFK ]DSLVXMHP\ ZUyĪQ\FKSU]\SDGNDFK

௅ Z QLHPLHFNLP Z PLDQRZQLNX OLF]E\ SRMHG\QF]HM QS His’sches Bundel, Keith-Flack’scher Si-nusknoten, Frohse’sche Sehnenarkade, Lis-ter’scher Hocke

௅ ZáDFLĔVNLPZAccusativus singularis: ligamentum Bertini, fractura Collesi, circulus arteriosus Willi-si, tuberculum Listeri, nucleus Westphali-Edingeri, os Vesali ] SHZQ\PL Z\MąWNDPL, QS Canalis fa-cialis Fallopiae

௅ Z KLV]SDĔVNLP Z GRSHáQLDF]X test de Bishop, Celulas de Armani-Ebstein, cuerpos de Shiller- -Duval, tumor de Koenen, celulas de Hodgkin, enfermedad de Wilson

௅ Z DQJLHOVNLP WDNĪH Z GRSHáQLDF]X VWRVXMąF DSR VWURI\ Lister’s tuberculum, Ellis-Damoiseau’s li-nePLPRWRMHGQDNZOLWHUDWXU]HDQJORVDVNLHMVSR W\ND VLĊ SHZQą QLHNRQVHNZHQFMĊ Z SLVRZQL HSR QLPyZ ± ] MHGQHM VWURQ\ LGąF ]D SU]\NáDGHP QLH NWyU\FK F]DVRSLVP QS Ä1HZ (QJODQG -RXUQDO RI 0HGLFLQH´ NRQVHNZHQWQLH DXWRU]\ VWRVXMą IRUPĊ G]LHUĪDZF]ą F]\OL ] ]DVWRVRZDQLHP DSRVWURIX Z LQQ\FK SXEOLNDFMDFK QS Z Ä$PHULFDQ 0HGLFDO $VVRFLDWLRQ´RSRZLDGDMąVLĊ]DIRUPą PLDQRZQL NRZą

௅ ZH IUDQFXVNLP QD]ZLVND SR]RVWDMą QLHRGPLHQQH QSLine de Damoiseau

4. Nazewnictwo eponimiczne w anatomii

1D]HZQLFWZR HSRQLPLF]QH Z DQDWRPLL IXQNFMRQXMH MXĪ RG QDMGDZQLHMV]\FK F]DVyZ >@ 1DMF]ĊĞFLHM ]ZLą]DQHMHVW]SRVWDFLDPLZLHONLFKDQDWRPyZNWyU]\ MXĪ Z ZLHNDFK ĞUHGQLFK MDNR RVRE\ Z\ELWQH ]D VZH RVLąJQLĊFLDPLDá\SUDZREH]NDUQLHZ\NRQ\ZDüVHNFMH ]ZáRN3U]\NáDGHPMHVWQDGZRUQ\OHNDU]NUyOD)UDQFML /XGZLND ,; 5LRODQ RG QD]ZLVND NWyUHJR SRFKRG]ą WDNLHWHUPLQ\MDNDQDVWRPR]\5LRODQDEUX]GDPy]JX 5LRODQD F]\ EXNLHW 5LRODQD_{VWUXNWXU\ PDMąFH SU]\} F]HSGRZ\URVWNDU\OFRZDWHJRNRĞFLVNURQLRZHM (SRPLQ\SRFKRG]ąUyZQLHĪ RGLPLRQSRVWDFL PLWROR JLF]Q\FK JX]HN 3URWHXV]D ELEOLMQ\FK -DEáNR $GD PD_{VWDURĪ\WQ\FKEyVWZHJLSVNLFKUyJ$PRQD}_F]\ SRVWDFL OLWHUDFNLFK QS ]HVSyá 2WHOOD 1D]Z\ HSRQL PLF]QH MHGQRVWHN FKRURERZ\FK PRJą SRFKRG]Lü RG QD]ZLVN OHNDU]\ NWyU]\ MH RGNU\OL OXE ]QDOHĨOL VNX WHF]Qą PHWRGĊ LFK OHF]HQLD EąGĨ QD]ZLVN SDFMHQWyZ ]GDQą FKRUREą QS FKRURED /RX *HKULQJD ]HVSyá &RZGHQ0RĪQDVWZLHUG]LüĪHREHFQLHQLHPDVWUXN WXU\ DQDWRPLF]QHM NWyUD QLH PLDáDE\ GUXJLHM QD]Z\ HSRQLPLF]QHM-DNRSRWZLHUG]HQLHUR]ZDĪP\SU]\NáD G\XPLHV]F]RQHZWDEHOL,

%RJDFWZRQD]HZQLFWZDHSRQLPLF]QHJRGRW\F]\WDNĪH DQDWRPLLWRSRJUDILF]QHMQSOLQLD(OOLV'DPRLVHDX

1_{Urodzony w Magdeburgu.}

2 _{Bukiet zbudowany jest z kwiatów białych fleurs blanche, czyli więzadeł oraz kwiatów czerwonych fleurs Rouge, czyli mięśni.}

3_{Nazwa związana jest z Księgą Rodzaju, gdzie Adam spożywając w ogrodzie rajskim zakazane jabłko z rąk Ewy, zachłysnął się nim. Kęs jabłka zatrzymał} się w krtani, powodując uwypuklenie chrząstek tarczowych krtani.

4_{Amon był jednym z głównych bóstw egipskich zaraz obok boga Re, odpowiadał za obfitość plonów i żyzność ziemi uprawnej.}

(4)

F]ZRURERN0LVFKDHOLVDWUyMNąW*U\QIHOGDáXN&DOYH JR WUyMNąW &DORWD OLQLD 0DQVRQD OLQLD 6SHH WUyMNąW 3LURJRZDWUyMNąW.LOOLDQDWUyMNąW/DEEHJR>@

Tabela I. Przykłady eponimów anatomicznych Table I.Examples of anatomical eponyms

5. „Za i przeciw”

1D]HZQLFWZR HSRQLPLF]QH PD VZRLFK SU]HFLZQLNyZ L]ZROHQQLNyZ 3LHUZVL WZLHUG]ą ĪH QDOHĪ\ VLĊ RG QLHJRRGĪHJQ\ZDüSRQLHZDĪQLH]DZLHUDĪDGQHMNRQ NUHWQHM LQIRUPDFML D SRQDGWR IDZRU\]XMH PHG\F\QĊ ]DFKRGQLą L SRZRGXMH QLHSRWU]HEQą U\ZDOL]DFMĊ ZSLHUZV]HĔVWZLHGRE\FLDRGNU\ZFąGDQHJR]MDZLVND F]\ SUREOHPX >@ =D SU]\NáDG QLHFK SRVáXĪ\ WHUPLQ Ä]HVSyá 5RNLWDQVN\0H\HU.XVWQHU+DXVQHU´ ]QDQ\ ZĞUyG JLQHNRORJyZSRáRĪQLNyZ EDUG]LHM MDNR ]HVSyá 5.+-HVWWR]HVSyáZDGZURG]RQ\FKQDU]ąGXURGQH JR FKDUDNWHU\]XMąF\ VLĊ ZURG]RQ\P ]DURĞQLĊFLHP SRFKZ\ amenorrhea primaria =HVSyá ]RVWDá QLH]D OHĪQLHRSLVDQ\ZNUyWNLFKRGVWĊSDFKF]DVXSU]H] Z\ PLHQLRQ\FKF]WHUHFKDXWRUyZFRVSRZRGRZDáRZDONĊ RSLHUZV]HĔVWZRZSUHWHQGRZDQLXGRE\FLDRGNU\ZFą QRZHM MHGQRVWNL FKRURERZHM %H]VSRUQLH QDMZLĊNV]H RVLąJQLĊFLD Z WHM NZHVWLL PLDá .DUO YRQ 5RNLWDQVN\ SDWRORJ ZLHGHĔVNL MHGQDN FKURQRORJLF]QLH MDNR SLHUZV]\]HVSyáWHQRSLVDá0H\HUZUQDWRPLDVW

5RNLWDQVN\ XF]\QLá WR GRSLHUR ODWD SyĨQLHM QLH EĊ GąFQDZHWĞZLDGRP\PZF]HĞQLHMV]HMRSLVX7DNZLĊF F]ĊVWR SLHUZV]HĔVWZR Z RGNU\FLX FKRURE\ SU]\SLV\ ZDQRLQQHMRVRELH

1LHNWyUH HSRQLP\ KRQRUXMą RVRE\ QLHJRGQH WHJR ]D V]F]\WX>@:W\PSU]\SDGNXQDMEDUG]LHMRGSRZLHG QLP SU]\NáDGHP MHVW JURQR OHNDU]\ QLHPLHFNLFK LDXVWULDFNLFK]ZLą]DQ\FK]+RORFDXVWHPWHFKQLNDPL QRZRF]HVQHM HXJHQLNL F]\ WHĪ DNFMą 7_>@ :]ZLą]NX]W\PZUQD0LĊG]\QDURGRZ\P 6SRWNDQLX ,]UDHOVNLHJR 7RZDU]\VWZD 0HG\F]QHJR SU]HGVWDZLRQR OLVWĊ HSRQLPyZ KRQRUXMąF\FK OHNDU]\ NWyU]\QLHZ\NRU]\VWDOLZáDĞFLZLHVZRMHMSURIHVMLDOH VSU]HQLHZLHU]\OL VLĊ SUDZX PDMąF F]\QQ\ XG]LDá Z+RORFDXĞFLHMDNRRER]RZLOHNDU]H1DOHĪąGRQLFK +DQV (SSLQJHU SDMąF]NL (SSLQJHUD_{+DQV &RQUDG} -XOLXV 5HLWHU ]HVSyá 5HLWHUD_{-XOLXV +DOOHUYRUGHQ} +XJRQ6SDW]FKRURED+DOOHUYRUGHQD6SDW]D_)ULHG ULFK:HJHQHU]LDUQLQLDNRZDWRĞü :HJHQHUD0XUDGD -XVVXID %H\ ,EUDKLP REMDZ ,EUDKLPD/XVWD_+DQV -RDFKLP 6FKHUHU ]HVSyá YDQ %RJDHUWD6FKHUHUD (SVWHLQD :DOWHU 6WRHFNHO RSHUDFMD *RHJHOOD 6WRHFNHOD)UDQJHQKHLPD_{7HPDW WHQ Z]EXG]Lá} NRQWURZHUVMH NWyUH PLDá\ VSRZRGRZDü RGVWąSLHQLH RGZ\PLHQLRQ\FK QD]Z HSRQLPLF]Q\FK QD U]HF] PLDQRZQLFWZD RSLVRZHJR >@ 1D NRQJUHVLH GH]D SUREDWĊ Z\ZRáDáR UyZQLHĪ ÄXKRQRURZDQLH´ HSRQL PDPL OHNDU]\ SRSLHUDMąF\FK UXFK HXJHQLF]Q\ :ĞUyG QLFK Z\PLHQLRQR PLQ (XJHQH &KDUOHVD $SHUWD ]HVSyá $SHUWD :LOKHOPD +LVD SĊF]HN +LVD 5R EHUWD )RVWHUD .HQQHG\¶HJR ]HVSyá )RVWHUD.HQQH G\¶HJR 0RĪQDGRGDüĪHZZLHOXNUDMDFKIXQNFMRQXMąVZHJR URG]DMXQDURGRZH´HSRQLP\QLH]UR]XPLDáHGODOHND U]\LQQ\FKQDURGRZRĞFL>@ =NROHLDUJXPHQWHP]ZROHQQLNyZ]DFKRZDQLDHSRQL PyZ MHVW XáDWZLHQLH ]DSDPLĊW\ZDQLD G]LĊNL QLP QD ]Z\ FKRURE\ JG\Ī QLHU]DGNR Vą NUyWV]H RG SHáQHM RSLVRZHMQD]Z\FKRURE\>@'RW\F]\WRWDNĪHHSRQL PyZ ĞFLĞOH DQDWRPLF]Q\FK 3U]\NáDGHP PRJą E\ü QD]Z\ZLĊ]DGHáZLĊ]DGáR%HUWLQLHJR±lig. ilofemora-le Z +RXJKXQH¶D ± lig. menicofemorale anterius QD]Z\ MąGHU QHUZyZ F]DV]NRZ\FK F]\ EáRQD PLĊ ĞQLRZD 5HLVVHVHQD NWyUD ]JRGQLH ] REHFQ\P PLD QRZQLFWZHPKLVWRORJLF]Q\PQD]\ZDVLĊSĊF]NLHP 5_{Od Tiergartenstrasse 4 w Berlinie, gdzie mieściło się Ministerstwo Zdrowia III Rzeszy Niemieckiej, w którym powstały plany eksterminacji ludzi z} zaburze-niami psychicznymi, akcja pod hasłem życie bez życia.

6_{Pajączki naczyniowe powstające na górnej części ciała (m.in. na klatce piersiowej, szyi, ramieniu, czy twarzy) w wyniku przewlekłych chorób wątroby.} 7_{Zespół chorobowy charakteryzujący się triadą objawów, takich jak: zapalenie stawów, zapalenie cewki moczowej oraz zapalenie spojówek.} 8_{Genetycznie uwarunkowana choroba neurodegeneracyjna, polegająca na odkładaniu się żelaza w układzie pozapiramidowym.}

9 _{Objaw polegający na skurczu mięśnia strzałkowego i odwiedzeniu stopy w wyniku uderzenia nerwu strzałkowego wspólnego, jeden z wielu objawów} tężyczki.

10 _{Inaczej ksantomatoza mózgowo-ścięgnista, należy do chorób genetycznych dziedziczonych autosomalnie recesywnie. Polega na gromadzeniu się złogów} cholesterolu w OUN, prowadząc do ataksji.

11 _{Sposób leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu.}

12 _{Choroba uwarunkowana genetycznie autosomalnie dominująco, polegająca na zarośnięciu szwów czaszkowych oraz obecności palcozrostów.}

13 _{Zespół chorobowy charakteryzujący się obecnością guzów dołów czaszki, szczególnie dołu przedniego, przeważnie płata czołowego. Wśród objawów} należy wymienić utratę wzroku spowodowaną zanikiem nerwu wzrokowego, anosmię, wytrzeszcz.

Nazwa eponimiczna Struktura anatomiczna Kość Wesaliusza,

Os Vesalii, Os Vesalianum

samodzielna kostka na bocznym brzegu podstawy V kości śródstopia

Więzadło Bertiniego,

Ligamentum Bertini więzadło biodrowo-udowe Mięsień Santoriniego,

Musculus Santorini mięsień śmiechowy Guzek Listera,

Tuberculum Lissteri guzek grzbietowy kości promieniowej Kanał Fallopa,

Canalis Fallopae kanał nerwu twarzowego Kanał de Guyonna,

Canalis de Guyonni kanał nadgarstka nerwu łokciowego Zachyłek Rosenmullera

Recessus Rosenmulleri

okolica guzka gardłowego kości potylicz-nej, do którego przyczepiają się mięśnie gardła

(5)

VNU]\ĪRZDQ\FK ZáyNLHQ PLĊĞQLRZ\FK ZDUVWZ\ PLĊ ĞQLRZHMWFKDZLF\0RĪQDZW\PPLHMVFXG\VNXWRZDü NWyUDQD]ZDMHVWNUyWV]D

1LHNWyU]\ WZLHUG]ą ĪH QLHNLHG\ HSRQLP\ ]DVWĊSXMą SRZV]HFKQą DOH QLHSRSUDZQą QD]ZĊ FKRURE\ 3U]\ NáDGHPMHVWXFK\áHN=HQNHUDNWyU\F]ĊVWRMHVWEáĊGQLH QD]\ZDQ\ÄXFK\áNLHPSU]Há\NRZ\P´7HQZRUNRZDW\ Z\URVWHN WZRU]\ VLĊ Z PLHMVFX SRáąF]HQLD JDUGáD LSU]Há\NXZLĊFSRZLQLHQE\üRNUHĞODQ\MDNRXFK\áHN JDUGáRZRSU]Há\NRZ\ 2VWDWHF]QLH XĪ\ZDQLH HSRQLPyZ PHG\F]Q\FK MHVW Z\UD]HPSDPLĊFLROHNDU]DFK]DVáXĪRQ\FKGOD PHG\ F\Q\>@1DOHĪ\UyZQLHĪ]ZUyFLüXZDJĊQDSRZVWDQLH SHZQHJR ]DPĊWX ZRNyá QD]Z HSRQLPLF]Q\FK NWyU\ de facto VWDá VLĊ VNXWNLHP VZRLVWHJR Z\ĞFLJX SR VáD ZĊ'RFKRG]LáRGRV\WXDFMLZNWyU\FKMHGQHPXOHND U]RZL SU]\SLVDQR NLONDG]LHVLąW QD]Z HSRQLPLF]Q\FK DWĊ VDPą MHGQRVWNĊ FKRURERZą RNUHĞODQR NLONRPD QD]ZDPL SRFKRG]ąF\PL RG UyĪQ\FK DXWRUyZ QS ]HVSyá %XGGD&KLDULHJR ]ZDQ\ LQDF]HM ]HVSRáHP 5RNLWDQVN\¶HJR>@

3UREOHP\ Z\QLNDMąFH ]H VWRVRZDQLHP QD]HZQLFWZD HSRQLPLF]QHJR GREU]H LOXVWUXMH SU]\NáDG .DUOD YRQ 5RNLWDQVN\¶HJR >@ 1DMEDUG]LHM ]QDQ\P HSRQLPHP Z SLĞPLHQQLFWZLH PHG\F]Q\P ]ZLą]DQ\P ] SRVWDFLą WHJR SDWRORJD MHVW zespół Rokitansky-Kustner-Hauser =HVSyá 0D\HUD5RNLWDQVN\¶HJR.VWHUD+DXVHUD D JHQH]MD SU]HZRGyZ 0XOOHUD áDF uterus bipartitus solidus rudimentarius cum vagina solida MHVW WR ]H VSyáZDGZURG]RQ\FKZ\VWĊSXMąF\XNRELHWFKDUDNWH U\]XMąF\VLĊDJHQH]MąPDFLF\LSRFKZ\(SRQLPLF]QD QD]ZD]HVSRáXXSDPLĊWQLD*HRUJHVD$QGUH+DXVQHUD +HUPDQQD .XVQHUD $XJXVWD 0D\HUD L .DUOD YRQ 5RNLWDQVN\¶HJR NWyU]\ QLH]DOHĪQLH RG VLHELH SU]HG VWDZLOL SLHUZV]H RSLV\ ]HVSRáX >@ 6\QRQLPDPL RNUHĞODMąF\PL WR VFKRU]HQLH Vą ]HVSyá ZURG]RQHJR EUDNX SRFKZ\ L PDFLF\ ]HVSyá 5RNWDQVN\¶HJR 3KLOOLSSDsyndroma aplasiae vaginae et uteri conge-nitum -HVW WR ]HVSyá SRZVWDá\ ZVNXWHN ]DKDPRZDQLD SUDZLGáRZHJRUR]ZRMX PDFLF\LSRFKZ\1DMF]ĊĞFLHM MHVW Z\NU\ZDQ\ X SDFMHQWHN Z ZLHNX ± ODW OXE QDZHW SyĨQLHM ]Z\NOH Z RNUHVLH GRMU]HZDQLD SáFLR ZHJR1DREUD]NOLQLF]Q\VNáDGDMąVLĊSLHUZRWQ\EUDN PLHVLąF]NL WUXGQRĞFL ZH ZVSyáĪ\FLXSáFLRZ\PL QLH SáRGQRĞü ,QQ\PL HSRQLQDPL ]ZLą]DQ\PL ] SRVWDFLą 5RNLWDQ VN\¶HJRVą ௅ 3U]HSXNOLQD5RNLWDQVN\¶HJR ±RNUHĞOHQLHRSLVXMąFH RGG]LHOHQLH ZáyNLHQ EáRQ\ PLĊĞQLRZHM ] Z\WZR U]HQLHP ZRUND Z REUĊELH EáRQ\ ĞOX]RZHM QDU]ą

GyZ UXURZ\FK QDMF]ĊĞFLHM ĞFLDQ MHOLWD FLHQNLHJR LLQQ\FKRGFLQNyZSU]HZRGXSRNDUPRZHJR ௅ =DWRNL5RNLWDQVN\¶HJR$VFKRIID ±PDáHZLGRF]QH

]Z\NOH W\ONR PLNURVNRSRZR F]DVHP PDNURVNR SRZR]DFK\áNLZEáRQLHĞOX]RZHMSĊFKHU]\NDĪyá FLRZHJR0RJąE\üZURG]RQHOXEQDE\WH]ZLą]DQH ] ZVSyáLVWQLHQLHP adenomyomatosis SĊFKHU]\ND ĪyáFLRZHJR

௅ &KRURED5RNLWDQVN\¶HJR ±V\QRQLP]HVSRáX%XGG &KLDUHJR F]\OL ]DNU]HSLF\ Ī\á ZąWURERZ\FK >@ =PLDQ\SDWRORJLF]QH Z QDF]\QLDFKMDNRSLHUZV]\ ]DXZDĪ\á5RNLWDQVN\ZUDOHRSLVDQH]RVWD á\ GRSLHUR SU]H] %XGGD L &KLDULHJR NROHMQR ZOL

௅ :U]yG5RNLWDQVN\CHJR&XVKLQJD – ]ZDQ\LQDF]HM ZU]RGHP&XVKLQJD±RZU]RG]HQLHEáRQ\ ĞOX]RZHM ĪRáąGND SRZVWDáH QD VNXWHN Z]URVWX FLĞQLHQLD ĞUyG F]DV]NRZHJR >@ 1DMF]ĊĞFLHM Z\VWĊSXMH Z ĪRáąGNX NU]\ZL]QD PQLHMV]D DOH PRĪH WDNĪH ]ORNDOL]R ZDüVLĊZSURNV\PDOQHMF]ĊĞFLRSXV]NLGZXQDVWQL F\OXEGROQ\PRGFLQNXSU]Há\NXWXĪQDGZSXVWHP ௅ =HVSyá WĊWQLF\ NUH]NRZHM JyUQHM ± VFKRU]HQLH SROHJDMąFH QD QLHVZRLVW\FK ]DEXU]HQLDFK ĪRáąG NRZRMHOLWRZ\FKVSRZRGRZDQ\FKQLHGRNUZLHQLHP WU]HZL ]DRSDWU\ZDQ\FK SU]H] RZą WĊWQLFĊ 3U]\ F]\QąMHVW]PQLHMV]HQLHVLĊNąWDSRGMDNLPRGFKR G]L WĊWQLFD NUH]NRZD RG DRUW\ EU]XV]QHM VSRZR GRZDQHQDMF]ĊĞFLHMUR]ZRMHPJX]DSU]HVWU]HQL]D RWU]HZQRZHM 3R UD] SLHUZV]\ RSLVDá MH .DUO YRQ 5RNLWDQVN\ Z U 6\QRQLPHP MHVW MHGQDN QLH ]HVSyá 5RNLWDQVN\¶HJR DOH ]HVSyá :LONLHJR RG QD]ZLVND DQJLHOVNLHJR OHNDU]D NWyU\ Z U Z$QJOLL RSLVDá SU]\SDGNL SDFMHQWyZ ] W\P VFKRU]HQLHP ௅ 7ULDGD5RNLWDQVN\¶HJR ±WULDGDREMDZyZZ\VWĊSX MąF\FK SU]\ VWHQR]LH ]DVWDZNL WĊWQLF\ SáXFQHM QD NWyUą VNáDGDMą VLĊ VLQLFD SU]HSHáQLHQLH Ī\á V]\M Q\FKLRJyOQHREMDZ\Z\QLNDMąFH]HVáDEHJR XWOH QRZDQLDNUZL

௅ =HVSyá 5RNLWDQVN\¶HJR0DXGH$EERWWD ± U]DGND ZURG]RQD NDUGLRPLRSDWLD FKDUDNWHU\]XMąFD VLĊ SU]HWUZDá\P XE\WNLHP Z SU]HJURG]LH PLĊG]\ SU]HGVLRQNRZHMW\SXostium primumZSRáąF]HQLX ] QLHGRP\NDOQRĞFLą ]DVWDZNL PLWUDOQHM OXE WDNĪH GZXSáDWNRZą ]DVWDZNą PLWUDOQą 1LHGRP\NDOQRĞü ]DVWDZNL PLWUDOQHM QDMF]ĊĞFLHM VSRZRGRZDQD MHVW LVWQLHQLHPV]F]HOLQ\ZREUĊELHMHMSáDWNyZ ௅ 7RUELHO5RNLWDQVN\¶HJRRokitansky’s mucocele±

±]ORNDOL]RZDQD ZREUĊELH Z\URVWNDUREDF]NRZH JRWRUELHOĞOX]RZD>@

14 _{W badaniu fizykalnym stwierdza się zupełny brak pochwy, ewentualnie obecność jedynie ślepego zachyłka, ujście cewki moczowej i/lub sama cewka} znacznie poszerzone, brak macicy (ametria) przy obecności jajników, szczątkowe jajowody, szczątkowe lite rogi macicy, czasami współistniejące wady układu moczowego. Z kolei srom i przedsionek pochwy są prawidłowo wykształcone. II- i III-rzędowe cechy płciowe są dobrze rozwinięte: gruczoły sutkowe rozwijają się prawidłowo, owłosienie jest typu kobiecego. Niekiedy w obrazie klinicznym zespołu towarzyszą wady układu moczowego, zaburzenia rozwojo-we układu kostnego, wrodzone wady serca, przepuklina pachwinowa. Przyczyną zespołu jest dysplazja przewodów okołośródnerczowych Müllera w życiu płodowym. Częstość wystepowania zespołu ocenia się na 1 : 4000–1 : 5000 żywych urodzeń. Rozpoznanie zwykle jest ustalane przy wyjaśnianiu braku menarche. Opisano autosomalne dominujące dziedziczenie tej choroby.

(6)

௅ 8FK\áHN 5RNLWDQVN\¶HJR ± XFK\áHN SRZVWDá\ ZPLHMVFX ELIXUNDFML SU]HZRGyZ Z\SURZDG]DMą F\FKJUXF]RáyZZ\G]LHOQLF]\FKSU]Há\NX

௅ =HVSyá 5RNLWDQVN\¶HJR OXE FKRURED 5RNLWDQ VN\¶HJR ,, – ZURG]RQD ZDGD VHUFD ] DNFHQWDFMą GUXJLHJR WRQX SU]\ OHZHM NUDZĊG]L PRVWND 3U]H ZDĪQLHZ\VWĊSXMHXSáFLPĊVNLHM]Z\NOHEH]REMD ZRZR

௅ 3áDW5RNLWDQVN\¶HJR ±QDGOLF]ERZ\SáDWZREUĊELH PLąĪV]X SáXF PDMąF\ RGG]LHOQH ZáDVQH QDF]\QLD SáXFQHLRVNU]HOH

௅ =HVSyá 9RQ 5RNLWDQVN\¶HJR ± VNRU\JRZDQH SU]H áRĪHQLHZLHONLFKSQLWĊWQLF]\FK 3U]\WRF]RQ\ SU]\NáDG GRZRG]L LĪ VWRVRZDQLH PLD QRZQLFWZD HSRQLPLF]QHJR V]F]HJyOQLH Z G\VF\SOL QDFKNOLQLF]Q\FKZSURZDG]DGXĪH]DPLHV]DQLHJG\Ī WDVDPDMHGQRVWNDFKRURERZDPDQLHNLHG\WU]\UyĪQH QD]Z\ ] NWyU\FK MHGQD MHVW F]ĊĞFLHM VWRVRZDQD Z]DOHĪQRĞFLRGNUDMX-HVWWRVSU]HF]QH]G\UHNW\ZD PL XMHGQROLFDQLD QD]HZQLFWZD >@ 7R VDPR GRW\F]\ PLDQRZQLFWZDVWRVRZDQHJRZDQDWRPLL

3RGDQ\ SU]H] DXWRUD SU]\NáDG REHMPXMH WHUPLQ\ ]D UyZQRĞFLĞOH NOLQLF]QH MDNLDQDWRPLF]QH FR Z\QLND ]IDNWX ĪH 5RNLWDQVN\ E\á SU]HGH ZV]\VWNLP DQDWR PRSDWRORJLHP MHGQDN ZLHOH ] QLFK QLH MHVW MXĪ VLáą U]HF]\ XĪ\ZDQ\FK OXE WHĪ Vą PDáR ]QDQH SU]H] OHND U]\QDZHWVSHFMDOLVWyZZGDQHMG]LHG]LQLH]XZDJLQD LFK ND]XLVW\F]Q\ FKDUDNWHU QS WRUELHO 5RNLWDQ VN\¶HJR 1DWRPLDVW SU]\NáDG FKRURE\ 5RNLWDQ VN\¶HJR SRND]XMH ZSá\Z MDNL QD NV]WDáWRZDQLH VLĊ QD]HZQLFWZD PD SLHUZV]HĔVWZR RGNU\ZF\ &HORZR ]RVWDá\ WXWDM SU]\WRF]RQH GDW\ RSXEOLNRZDQLD RSLVX FKRURE\SU]H]NROHMQ\FKDXWRUyZ2EHFQLHSU]\MPXMH VLĊF]DVSXEOLNDFMLSLHUZV]HJRDXWRUD>@ .ROHMQ\SUREOHPWREUDN NRQVHNZHQFML Z VWRVRZDQHM WHUPLQRORJLL 3U]\F]\Qą RGFKRG]HQLD RG QD]Z HSRQL PLF]Q\FK MHVW WDNĪH GXDOL]P F]\ SOXUDOL]P ]QDF]HQLD GDQHJR WHUPLQX : W\P SU]\SDGNX WD VDPD QD]ZD DQDWRPLF]QDGRW\F]\FDáNLHPRGPLHQQ\FKVWUXNWXUFR PRĪH E\ü P\OąFH L SURZDG]Lü GR QLHSRUR]XPLHĔ 3U]\NáDGHPMHVWQD]ZDÄZLĊ]DGáR&RRSHUD´NWyUHPD WU]\ ]QDF]HQLD : PLDQRZQLFWZLH DQDWRPLF]Q\P R]QDF]DVLHüSDVPWNDQNLáąF]QHMSRPDJDMąFHMXWU]\ PDüLQWHJUDOQRĞüVWUXNWXUDOQąSLHUVL1D]ZĊWĊSU]\SL VXMHP\ WDNĪH ZLĊ]DGáX JU]HELHQLRZHPX Z RNROLF\ SDFKZLQRUD]]JUXELHQLXWRUHENLVWDZXáRNFLRZHJRSR VWURQLH JU]ELHWRZHM 3RGREQ\P SU]\NáDGHP Z DQDWR PLL WRSRJUDILF]QHM MHVW ÄSXQNW (UED´ ± W]Z SXQNW QHUZRZ\ PLHMVFH Z\MĞFLD JDáĊ]L VNyUQ\FK VSORWX V]\MQHJR QD Z\VRNRĞFL WU]HFLHJR NUĊJX V]\MQHJR MHGQRF]HĞQLH QD]ZD WD RNUHĞOD F]ZDUWą SU]HVWU]HĔ PLĊG]\ĪHEURZąZU]XFLH]DVWDZNLGZXG]LHOQHMJG]LH VąVá\V]DOQH]DUyZQRV]PHU\SRFKRG]ąFH]WHM]DVWDZ NLMDNL]SQLDSáXFQHJRRUD]DRUW\>@3UREOHPWDNL GRW\F]\UyZQLHĪOLQLL]ĊEDWHMLinea dentataNWyUDSR SLHUZV]H PRĪH R]QDF]Dü OLQLĊ JUDQLF]Qą PLĊG]\ QD EáRQNLHP Z\ĞFLHODMąF\P SU]Há\N D QDEáRQNLHP

ZĪRáąGNX SR GUXJLH ]DĞ RNUHĞODü JUDQLFĊ PLĊG]\ VWUHIą VáXSyZ D JU]HELHQLHP RGE\WQLF]\P Z NDQDOH RGE\WX ,QQH SU]\NáDG\ U]DG]LHM VSRW\NDQ\FK HSRQL PyZZLHOR]QDF]HQLRZ\FK]RVWDá\XMĊWHZWDEHOL,,

Tabela II. Przykłady eponimów anatomicznych o kilku znaczeniach [7] Table II.Examples of anatomical eponyms of several meanings [7]

,VWRWQ\P FKRFLDĪ QLHF]ĊVW\P SUREOHPHP MHVW EáĊGQH LP\OQH XĪ\ZDQLH QD]Z SRVSROLW\FK RNUHĞODMąF\FK NRQNUHWQąVWUXNWXUĊDQDWRPLF]QąQSWU]XVWND$VHOOLH JRAselli pancreasNWyUDZFDOHQLHR]QDF]DQDU]ąGX JUXF]RáRZHJR -HVW WR SRMHG\QF]\ RJURPQ\ ZĊ]Há FKáRQQ\ Z RNROLFDFK DRUW\ EU]XV]QHM NWyU\ RGELHUD OLPIĊ ] MHOLWD F]ĊĞFLHM Z\VWĊSXMH X PQLHMV]\FK VVDNyZ>@ .ROHMQ\PDUJXPHQWHPSU]HFLZVWRVRZDQLXHSRQLPyZ MHVWWDNĪH]DPLHQQHXĪ\ZDQLHQD]ZSRVSROLW\FKSU]\ ]DFKRZDQLX WHM VDPHM NRPSRQHQW\ HSRQLPLF]QHM 3U]\NáDGHPPRĪHE\üIDáG.HUFNULQJDNWyU\QD]\ZD Q\ MHVW WDNĪH ]DVWDZNą .HUFNULQJD : GUXJLP SU]\ SDGNX QLHNWyU]\ PRJą GRV]XNLZDü VLĊ EáRQLDVW\FK IDáGyZ Z\VWĊSXMąF\FK JáyZQLH Z XNáDG]LH NUZLRQR ĞQ\PF]\OLPIDW\F]Q\P1LF EDUG]LHMEáĊGQHJRJG\Ī RELHQD]Z\ ZVND]XMąQDWHVDPHVWUXNWXU\EáRQ\ĞOX ]RZHMGZXQDVWQLF\MHOLWDF]F]HJRRUD]NUĊWHJR0RĪH VLĊ ]GDU]\ü ĪH ]DUyZQR QD]ZD SRVSROLWD MDN L MHM NRPSRQHQWD HSRQLPLF]QD Vą UyĪQH 3U]\NáDGHP MHVW IDáG SRSU]HF]Q\ ĞURGNRZ\ RGE\WQLF\ ]ZDQ\ IDáGHP .RKOUDXVFKDDOHPRĪHP\VSRWNDüUyZQLHĪLQQąQD]ZĊ ± ]DVWDZND +RXVWRQD SU]\ F]\P GUXJL WHUPLQ PD V]HUV]\ ]DNUHV ]QDF]HQLRZ\ REHMPXMąF\ WDNĪH LQQH IDáG\SRSU]HF]QHRGE\WQLF\

$UJXPHQWHP ]D VWRVRZDQLHP HSRQLPyZ MHVW VNUyFH QLH QD]Z\ ]GDU]DMą VLĊ MHGQDN WUXGQRĞFL MDN QS ZSU]\SDGNX QHUZX SLHUVLRZHJR GáXJLHJR EĊGąFHJR

Przykłady Wielokrotne znaczenie eponimów Nerw Luschki 1) nerwy rzęskowe tylne _{2) gałąź oponowa nerwu rdzeniowego} Otwór

Morgagniego

1) trójkąt mostowo-żebrowy 2) otwór ślepy języka Zatoka

Morgagniego

1) kieszonka krtaniowa 2) zatoki w zastawce aortalnej Mięsień Mullera

1) mięsień oczodołowy

2) włókna okrężne mięśnia rzęskowego 3) mięsień tarczkowy

Arkada Riolana

1) zespolenie tętnicze pomiędzy tętnicą krezkową górną a dolną

2) gałąź tętnicy brzeżnej łączącej tętnicę środkową i lewą okrężnicy 3) krezka okrężnicy 4) łuk krezki okrężnicy

Mięsień Riolana 1) pasma rzęskowe części powiekowej mięśnia okrężnego oka 2) mięsień dźwigacz jądra

(7)

NUyWNą JDáĊ]Lą VSORWX UDPLHQQHJR XQHUZLDMąFą PLĊ VLHĔ]ĊEDW\SU]HGQL :OLWHUDWXU]HV]NRFNLHMQHUZWHQ MHVW QD]\ZDQ\ external respiratory nerve of Bell >@ FR SRWZLHUG]D ĪH VWRVRZDQLH HSRQLPyZ QLH ]DZV]H SURZDG]L GR VNUyFHQLD WHUPLQX L ZFDOH QLH XáDWZLD ]DSDPLĊW\ZDQLDQD]Z\VWUXNWXU\DQDWRPLF]QHM :LGRF]QD MHVW UyZQLHĪ WHQGHQFMD GR QDGXĪ\ZDQLD Z\UDĪHĔ HSRQLPLF]Q\FK ]DF]HUSQLĊW\FK ] MĊ]\ND SR WRF]QHJR QLHU]DGNR RNUHĞODMąF\FK SU]\F]\QĊ GDQHJR VFKRU]HQLD QS SRUDĪHQLH QHUZX SURPLHQLRZHJR F]Ċ VWRMHVWRNUHĞODQHMDNRSRUDĪHQLHVRERWQLHMQRF\SRUD ĪHQLH ]DNRFKDQ\FK F]\ V\QGURP áDZHF]NL Z SDUNX 7HUPLQRORJLD WDND XáDWZLD FR SUDZGD ]DSDPLĊW\ZD QLH MHGQDN QLH QLHVLH ĪDGQHM LQIRUPDFML R FKRURELH 3RZRGXMH WR IRUPDOQH ]XERĪHQLH MĊ]\ND PHG\F] QHJR>@

2EHFQLH SRZV]HFKQH MHVW SU]HNRQDQLH ĪH FHOHP VWR VRZDQLD QD]HZQLFWZD HSRQLPLF]QHJR MHVW FKĊü RGGD QLDF]FLZ\ELWQ\POXG]LRPQDXNLNWyU]\RSLVDOLEąGĨ RGNU\OL QS GDQą VWUXNWXUĊ DQDWRPLF]Qą 1LHNWyU]\ SRGGDMą MHGQDN WDNL SRJOąG Z ZąWSOLZRĞü SU]\WDF]D MąF SU]\NáDG VáXSyZ 0RUJDJQLHJR Z\VWĊSXMąF\FK ZNDQDOH RGE\WX 3RZLą]DQLH QD]ZLVND 0RUJDJQLHJR DNXUDW ] Wą RNROLFą FLDáD L SRZV]HFKQLH SU]\MĊW\ SR JOąG ĪH HSRQLP\ PDMą RGGDü F]HĞü VZHPX LPLHQQL NRZLMHVWGRĞüG\VNXV\MQH

6. Czy naprawdę requiem dla eponimów w anatomii?

2EHFQLH ]JRGQLH ] Z\W\F]Q\PL 3ROVNLHJR 7RZDU]\ VWZD $QDWRPLF]QHJR RGFKRG]L VLĊ RG VWRVRZDQLD PLDQRZQLFWZD HSRQLPLF]QHJR QD U]HF] RSLVRZHJR 0LPR WR Z ZLHOX ]DJUDQLF]Q\FK SRGUĊF]QLNDFK DQD WRPLL HSRQLP\ ZFLąĪ IXQNFMRQXMą D QDZHW SRGNUHĞOD VLĊLFK]QDF]HQLH>@-HVWWRV]F]HJyOQLHZLGRF]

QH ZNUDMDFKQLHPLHFNRMĊ]\F]Q\FKPQLHMZDQJORVD VNLFK 7R VDPR GRW\F]\ QD]HZQLFWZD HSRQLPLF]QHJR MHGQRVWHN FKRURERZ\FK Z SRV]F]HJyOQ\FK G\VF\SOL QDFK NOLQLF]Q\FK 1LHZąWSOLZLH SLHUZV]H PLHMVFH ]DMPXMą WX WDNLH G]LHG]LQ\ MDN RUWRSHGLD KHPDWROR JLDRNXOLVW\NDGHUPDWRORJLDF]\JLQHNRORJLDLSRáRĪ QLFWZR 1LHNWyUH HSRQLP\ MXĪ GDZQR RGHV]á\ Z ]D SRPQLHQLH ']LVLDM PDáR NWyU\ OHNDU] QDZHW VWDUHM GDW\EĊG]LHSDPLĊWDüF]\PE\á]HVSyá5RNLWDQVN\,, 6ąMHGQDNHSRQLP\QDVWDáH]DNRU]HQLRQH ZPLDQRZ QLFWZLHLMĊ]\NXQDXNRZ\P>@NWyUHQLHZąW SOLZLH EĊGą MHV]F]H EDUG]R GáXJR VWRVRZDQH ]DĞ LFK QLH]QDMRPRĞü ZVND]XMH QD QLHGRVWDWHF]Qą ZLHG]Ċ OHNDU]D D QDZHW QDUDĪD JR QD RĞPLHV]HQLH 7UXGQR VRELHERZLHPZ\REUD]LüDE\V]DQXMąF\VLĊJLQHNRORJ QLH ZLHG]LDá F]\P MHVW JUXF]Rá %DUWKROLQD FKLUXUJ ± ± F]\PMHVW]DVWDZND%DXKLQDRWRODU\QJRORJ ±FRWR MHVWVSORW.LHVVHOEDFKDDRNXOLVWD±FRWRMHVWZLĊ]DGáR =LQQD

7. Skala problemu

2EHFQLH WUXGQR MHGQR]QDF]QLH RNUHĞOLü FDáNRZLWą OLF]EĊ ZV]\VWNLFK HSRQLPyZ Z PHG\F\QLH ,VWQLHMą OLF]QHVáRZQLNLQD]HZQLFWZDHSRQLPLF]QHJR]DUyZQR GRW\F]ąFH QDXN SRGVWDZRZ\FK MDN L NOLQLF]Q\FK :LHOH MHVW UyZQLHĪ LQWHUQHWRZ\FK ED] PHG\F]Q\FK ZNWyU\FK QD HSRQLP\ NáDG]LRQ\ MHVW V]F]HJyOQ\ QD FLVN 3U]\NáDGHP MHVW ]QDQD L SRSXODUQD ED]D Who Named it? ]DáRĪRQD SU]H] 2OH 'DQLHOD (QHUVHQD ZU]ZLHUDMąFD±]GDQLHPQLHNWyU\FKDXWRUyZ± ±SRQDGKDVHáZJVWDQXQDU>@=NROHL ZĞUyG VáRZQLNyZ QD SLHUZV]\P PLHMVFX Z\PLHQLü QDOHĪ\ Stedman’s Medical eponyms NWyU\ ]DZLHUD SRQDGKDVHá>@

PIŚM IEN NI CT WO

1. 0RUD % %RVFK ; 0HGLFDO HSRQ\PV WLPH IRU D QDPH FKDQJH $UFK ,QWHUQ0HG±

2. ĩPLJURG]NL 3%DĔNR0*URFKRZVNL0.RZDOLN:3U]\E\OVND5 :LHONLVáRZQLNMĊ]\NDSROVNLHJR:DUV]DZD

3. .RSDOLĔVNL:6áRZQLNPLWyZLWUDG\FMLNXOWXU\:DUV]DZD 4. -DQD 1 %DULN 6 $URUD 1 &XUUHQW XVH RI PHGLFDO HSRQ\PV QHHG IRU

JOREDOXQLIRUPLW\LQVFLHQWLILFSXEOLFDWLRQV%0&0HG5HV0HWKRGRO

5. :KLWZRUWK-$6KRXOGHSRQ\PVEHDEDQGRQHG"%0-

6. :R\ZRGW $ 0DWWHVRQ ( 6KRXOG HSRQ\PV EH DEDQGRQHG" %0-

7. %DUWROXFFL 6 )RUELV 3 6WHGPDQ¶V PHGLFDO HSRQ\PV /LSSLQFRWW :LO OLDPV :LONLQV%DOWLPRUH

8. :KLWPRUH , 7HUPLQRORJLD DQDWRPLFD QHZ WHUPLQRORJ\IRU WKHQHZDQDWRPLVW$QDW5HF±

9. *REpH 2 3 -DQVPD ' 'H5XLWHU 0& $QDWRPLFDO 7HUPVLQIR KHDG LQJIRUDQRQOLQHVROXWLRQWRWKHDQDWRPLFDOV\QRQ\PSUREOHPKXUGOHVLQGDWD UHXVH IURP WKH 7HUPLQRORJLD $QDWRPLFD DQG WKH IRXQGDWLRQDO PRGHO RI DQDWRP\ DQG SRWHQWLDOV IRU IXWXUH GHYHORSPHQW &OLQ $QDW ± ±

10. 6HGLY\55RNLWDQVN\VGLVHDVHVDQGFDXVHRIGHDWK$VKRUWSDWKRORJLFDO

DQGKLVWRULFDOGLVFRXUVH:LHQ0HG:RFKHQVFKU±

11. +DOLRXD % 'RHV 5HQH /HULFKH PHULW HSRQ\PRXV GLVWLQFWLRQ" ,QW -

&DUGLRO±

12. &XEHOOL 5 'HOOD 6DOD 6 (SRQ\PV WR IRUJHW &RUWH[ ±

± 15 Konstanty Ślusarczyk