Marlena Sent
Europejskie centra kultury w
obiektach historycznych
Ochrona Zabytków 50/4, 350-351
KOMUNIKATY I DYSKUSJE
M arlena Sent
EUROPEJSKIE CENTRA KULTURY W OBIEKTACH HISTORYCZNYCH
N ow ą form ą ochrony zabytków, której patro n u je Rada Europy, jest ożyw ianie historycznych obiektów poprzez realizację na ich terenie w spółczesnych p r o jektów w dziedzinie kultury i sztuki. O środki te stają się uprzyw ilejow anym i miejscami kontaktu i w sp ó ł pracy pom iędzy państw em , lokalną społecznością, śro dowiskiem artystycznym oraz przedsiębiorcam i. We W łoszech istnieją dw a takie projekty. Francja będzie ich w krótce m iała 20. W Wielkiej Brytanii wcale ich nie ma. W Polsce znane są cztery. Ile jeszcze m ogłoby ich być? Z bieranie inform acji z terenu Polski w ciągu najbliższych miesięcy będzie koordynow ał O środek Inform acji i D okum entacji przy C entrum Sztuki Współczesnej w Z am ku Ujazdowskim w W arszawie.
Siedemaście lat tem u w Toskanii — Cuca R oaldi, pracująca wcześniej w ujażdżalni koni pod M e d io la nem , i G iulio Baruffaldi, m ediolański sprzedaw ca a n tyków, konserw ator i m ecenas sztuki zdecydow ali się na zakup posiadłości ziemskiej, położonej 16 km od Florencji w miejscowości M ontefiridolfi, w sam ym sercu regionu słynnego z produkcji w ina C hianti Clas- sico. Farma Fattoria La Loggia od 1427 r. była w łas nością m ożnego florenckiego rodu B uondelm onti. Tu tejsze w ino przez długie lata uśw ietniało stoły M edy- ceuszy.
Toskańskie wsie mają wiele do zaoferow ania p rzy byszom, którzy podejm ą się misji wskrzeszenia życia w popadających w ruinę dom ostw ach opuszczanych przez dotychczasow ych właścicieli zabytków. Farmy, zabudow ania klasztorne i zam ki, niejednokrotnie związane z historią w yśm ienitych rodów w łoskich, szczególnie sprzyjają tym , którzy dążyć będą do p o d trzym ania tradycyjnej roli położonych na w zgórzach tego regionu w innic i plantacji oliwek.
Dzisiaj La Loggia zyskała zarów no gospodarzy zd e cydow anych kontynuow ać tradycyjne upraw y i p r o dukcję, jak i mecenasów, którzy własnym i rękom a o d restaurow ali zabytkow e zabudow ania gospodarcze farmy i przeznaczyli je na potrzeby atrakcyjnej i w y kw intnej bazy turystycznej. Ale nie tylko. N a ich za proszenie goszczą tu artyści. Wiejski spokój, n astro jo wy pejzaż toskański i atm osfera bogatej historii miejsca sprzyjają kreatyw nem u w ypoczynkow i. W Stałym M uzeum Sztuki Współczesnej na świeżym pow ietrzu w okół posiadłości pozostaw ili swoje rzeźby: Kareł Ap- pel, A rm an i Spoerri. Prace na podłożu z papieru stały się nieodłącznym elem entem w yposażenia każdego p o mieszczenia posiadłości.
Działalność, która przyniosła La Loggi rozgłos w y kraczający poza granice Italii, nie jest dochodow a. Z nalazło tu swoją siedzibę M iędzynarodow e C en tru m D ram aturgii. Jego pom ysłodaw czynią jest córka Cuchi Roaldi — Paola M icheletto-B aruffaldi. U m iejętność zarządzania projektem w dziedzinie kultury i sztuki oraz pozyskiw ania funduszy na jego realizację zdobyła podczas podyplom ow ych studiów na specjalistycznym w ydziale w ram ach tzw. program u ECUM przy fra n cuskiej Wyższej Szkole H andlow ej w Dijon.
C en tro Internazionale di Scrittura D ram m aturgica — La Loggia C. I. S. D. prom uje utw ory sceniczne, um ożliw iając robocze spotkania au to ra dram atu z tłu maczem , a następnie z ludźmi teatru , od których zale ży późniejsza inscenizacja u tw oru. Powstaje tu o śro dek dokum entacji — bank danych, gdzie będzie m oż na znaleźć inform acje o współczesnych utw orach d ra m atycznych w łoskich i obcych w języku oryginału i w tłum aczeniach, jak rów nież literaturę na tem at tych utw orów . Dla specjalistów z dziedziny w spółczes nego teatru organizow ane są sem inaria, debaty, sp o t kania okrągłego stołu.
Jako aktyw ny uczestnik Europejskiej Sieci C e n tró w K ultury w O biektach H istorycznych Fattoria La Log gia, spraw uje w roku 1997/98 p rezydenturę sieci. W zeszłym roku prezydentura tej organizacji należała do C en tru m Sztuki Współczesnej w Z am ku U jazdow skim w W arszawie, które gościło u siebie jej coroczną konferencję.
Wszyscy członkow ie sieci podczas ostatniego sp o t kania w La Logii w m arcu tego roku zostali zo b o w ią zani do w ykonania zadania, k tó rem u patronuje i k tó re finansuje w 1/3 Rada Europy, żywo zainteresow ana tą now ą form ą ochrony zabytków w E uropie, jaką jest ożyw ienie historycznego obiektu poprzez realizację na jego terenie w spółczesnego projektu w dziedzinie k u l tury i sztuki. C hodzi o sporządzenie listy w arto ścio wych obiektów architektonicznych — nie tylko tych sklasyfikow anych — w ykorzystanych i nadających się do w ykorzystania przy pom ocy wyżej opisanych p r o jektów. Badania z terenu każdego kraju zostaną o p u blikow ane w zbiorczym w ydaw nictw ie o charakterze porów naw czym w połow ie 1998 r. Z bieranie in fo r macji z teren u Polski w ciągu najbliższych miesięcy będzie k oordynow ał O środek Inform acji i D o k u m en tacji przy C en tru m Sztuki Współczesnej w Z am ku U jazdow skim w W arszawie. Jeśli naw et w poszczegól nych krajach istnieją już jakieś publikacje na ten now y
interesujący tem at, to posługują sią one zazwyczaj tr a dycyjną m etodą opisow ą i ograniczają się do ro zp a trzenia problem u bez wykraczania poza obszar własnego państw a. Celem mającej się ukazać p o nadnarodow ej, europejskiej publikacji będzie w ykorzystanie profesjo nalnej analizy, obejmującej takie zagadnienia, jak e k o nom ia pro jek tu , polityka kulturalna i ustaw odaw stw o państw a dla zdefiniow ania filozofii rewaloryzacji dzie dzictw a poprzez kulturę i sztukę dnia dzisiejszego, o d rębną w różnych stronach naszego kontynentu.
Idea takiego w ykorzystania zabytkowej architektury zrodziła się we Francji w latach siedem dziesiątych. C entra S potkań w D ziedzinie Kultury i Sztuki to p o szczególne obiekty historyczne, gdzie już się ją realizu je. O becnie ich stow arzyszenie na terenie Francji liczy ok o ło 20 ośrodków , które są oczkiem w głowie ta m tejszego M inisterstw a Kultury. N a realizację badań, k tó re przeprow adzi Europejska Sieć tych obiektów (jej S ekretariat znajduje się oczywiście w Paryżu) wyasyg now ało on o rów now artość sumy jaką wyłożyła Rada Europy. W Polsce założenia Karty Europejskiej Sieci C en tró w Kultury w O biektach Flistorycznych oprócz w ym ienionego już Z am ku Ujazdowskiego, realizują trzy inne instytucje:
— M iędzynarodow e C en tru m Kultury, które mieści się w zabytkow ej kam ienicy krakow skiej, od niedaw na użytkuje rów nież renesansow ą Yillę Decius. Jego podstaw ow ym zadaniem jest działanie na rzecz
kulturow ej integracji europejskich społeczności z uw ględnieniem ich narodow ej odrębności. — N adbałtyckie C entrum Kultury w renesansow ym
Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku prezentuje poprzez w ystawy i pokazy ró żn o ro d n e form y współczesnej sztuki krajów związanych z basenem M orza Bałtyc kiego.
— Fundacja „Pogranicze” w raz z ośrodkiem „Pograni cze — sztuk, kultur, n a ro d ó w ” ma swoją siedzibę w Białej Synagodze i w daw nej szkole talm udycznej w Sejnach. Realizuje cały szereg działań kulturowych i edukacyjnych w środow iskach pogranicza Europy Środkowo-W schodniej. Jej celem jest kreowanie po staw y tolerancji i tw órczego w spółistnienia kultur regionu, gdzie swoją obecność zaznaczyli Żydzi, p ro testanci, katolicy, staroobrzędowcy, Tatarzy, Cyganie. Każdy z tych ośrodków m a zdefiniowany, ekspery m entalny i ew oluujący w czasie program w dziedzinie współczesnej kultury i sztuki, konsekw entnie realizo w any przez stałą ekipę specjalistów zatrudnionych na miejscu. O biekty te są miejscem poszukiw ań i kreacji. M ają charakter otwarty. R estauracja architektoniczne go zabytku postępuje rów nolegle z realizacją w spół czesnego program u centrum . D okonuje się w sym bio zie z nim. C entra są miejscami uprzyw ilejow anym i k o n ta k tu i w spółpracy pom iędzy Państwem , lokalną społecznością, środow iskiem artystycznym oraz p rzed siębiorcam i.
European Cultural Centres in Historical Objects
A new form of protecting historical monuments, whose patron is the Council of Europe, is to enliven historical objects by situating within them the realisation of con temporary designs in the domain of culture and art. Such centres become privileged sites for contacts and cooperation between the state, the local community, the artistic milieu,
and entrepreneurs. Italy has two such projects, Poland can boast of four, France will soon possess twenty while Great Britain has none. The Centre for Information and Docu mentation at the Modern Art Centre in Ujazdowski Castle in Warsaw accentuates the need for creating successive cen tres of contemporary culture located in historical objects.
