B A R B A R A SA PE K
PORÓW NANIE SPOSOBÓW SPA LAN IA PRÓBEK GLEB TORFOWYCH I OZNACZANIA OGÓLNEJ ZAW ARTOŚCI MIEDZI, CYNKU, MANGANU, M OLIBDENU I ŻELAZA Z JE D N E J ODW AŻKI
In stytu t M elioracji i U żytk ów Z ielonych w F alen tach
Znajom ość ogólnych zaw artości m ikroelem entów w glebach torfow ych in form u je o istniejących zasobach, n a podstaw ie k tórych m ożem y w p ierw szym przybliżeniu wnioskow ać o ich niedoborach. W edług pow szechnie p rzy jęty ch m etod [4] ogólne zaw artości pierw iastkó w w glebach ozna cza się:
— po w yk onan iu stopów z sodą lub z in n y m i topnikam i, — po rozpuszczeniu w kw asie fluorow odorow ym ,
— po działaniu stężonym i kw asam i n a próbki uprzednio w yprażone w 450-500°C.
W pracow niach krajo w y ch stosuje się w szystkie w ym ienione sposoby rozkładu próbek glebow ych, w tym rów nież gleb torfow ych [1]. B adania składu chem icznego gleb torfow ych w ym agają jednak uzupełnienia m e todyki, szczególnie do oznaczeń seryjnych, do k tó ry ch należałoby stoso w ać szybki i p ro sty sposób rozkładu próbek.
P rzedm iotem pracy było zastosow anie w badaniach próbek gleb to r fow ych spalania n a mokro, w m ieszaninie kw asów nadchlorow ego, sia r kowego i azotowego. Sposób ten stosow any jest często do spalania m ate ria łu roślinnego. Wobec dużej zaw artości su b stancji organicznej w to rfie zaproponow ano ten rodzaj m ineralizacji próbek. W prakty ce przy jęto sposób podany przez С z u b ę i w spółpr. [3], w prow adzając zm iany ko nieczne do praw idłow ego spalenia próbki torfu.
Jak o m etodę porów naw czą przy jęto rozpuszczanie próbek w kw asie fluorow odorow ym [2], k tó rą przystosow ano do oznaczania składników w glebach torfow ych. Stosow aną 2-gram ow ą odw ażkę gleby m ineralnej zastąpiono 10-gram ow ą odw ażką próbki torfow ej, k tó rą w yprażono przed rozpuszczeniem w kw asie fluorow odorow ym . Zachow ano podany w m e todzie stosunek gleby do kw asu fluorow odorow ego, lecz w odniesieniu do
26 4 В. Sapek
uzyskanej pozostałości po w y p rażen iu próbki. Łaźnię w odną zastąpiono piaskow ą z reg ulacją te m p e ra tu ry (150°C). W tych w arunkach lepiej prze biegało rozpuszczanie próbek.
Ponadto próbki rozpuszczano, działając na nie stężonym i kw asam i azo tow ym i solnym , w edług dotychczas stosow anej w IMUZ m etodyki [7]. Zwiększono jedynie d w ukrotnie odw ażkę próbki i odpow iednio podw o jono objętość w szystkich stosow anych roztw orów .
W roztw orach oznaczano miedź, m angan, m olibden i żelazo m etodam i kolorym etrycznym i oraz dla porów nania miedź, m angan, cynk i żelazo m etodą atom ow ej spektrofo to m etrii absorpcyjnej (ASA). Przy oznacze niach w ykonyw anych m etodą ASA do próbek rozpuszczanych w kw asie fluorow odorow ym nie dodaw ano chlorku lan tanu , przew idyw anego o ry ginalną m etodą [2].
CZĘŚĆ D O ŚW IA D C ZA LN A
Do badań w ybrano 10 próbek gleb torfow ych o zróżnicow anych w ła ściw ościach fizykochem icznych oraz zaw artościach składników m in e ral nych. Pow ietrznie suche próbki rozcierano w m echanicznym m oździerzu
agatow ym Pulversite, przesiew ano przez sito plastykow e o średnicy oczka 1 m m i przechow yw ano w szczelnie zam kniętych pojem nikach. Ze w zględu na porów naw czy c h arak ter pracy uzyskane w yniki odnoszono do pow ietrznie suchej m asy. Średnie zaw artości w yliczano z rów nolegle w y konanych trzech pow tórzeń. W oznaczeniach posługiw ano się spektrofoto m etrem U nicam SP-800 i spek tro fo to m etrem do obsorpcji atom ow ej Unicam SP-90.
SP A L E N IE P R Ó B E K GLEB TO R FO W Y C H
Sposób I — rozpuszczanie w kwasie flu o ro w o d o ro w ym . O dczynniki:
40-procentow y roztw ór w odny kw asu fluorow odorow ego; m ieszanina stę żonych kw asów azotowego i nadchlorow ego 1:1; 10-procentow y roztw ór w odny kw asu nadchlorow ego.
Odw ażkę 10 g gleby um ieszczano w platynow ej parow nicy i prażono w 450-500°C w ciągu 3 godzin. Pozostałość po w y p rażen iu ważono, zw il żano w odą i pod przykryciem dodaw ano kw as fluorow odorow y, licząc po 2 ml na każde 2 g pozostałości. P rzy k ry w k ę spłukiw ano niew ielką obję tością w ody i zaw artość parow nicy odparow yw ano do sucha na łaźni piaskow ej w tem p eratu rze nie przekraczającej 150°C. Czynność tę po w tarzan o dw ukrotnie. N astępnie dodaw ano 25 m l m ieszaniny stężonych kw asów azotowego i nadchlorow ego i ponow nie odparow yw ano do sucha, nie dopuszczając do przesuszenia pozostałości. Po o dparow aniu obniżano tem p e ra tu rę łaźni do 100°C, rozpuszczano pod p rzykryciem w 20 ml
10-procentow ego kw asu nadchlorow ego i sączono przez średni sączek ilościowy do kolby m iarow ej n a 100 ml. Sączek przem yw ano kilkom a p orcjam i gorącej w ody zakw aszonej p arom a k roplam i 10-procentow ego kw asu nadchlorow ego i uzupełniano w odą do kreski.
Sposób II — spalanie na mokro w mieszaninie kwasów. O dczynniki:
m ieszanina stężonych kw asów : azotowego, nadchlorow ego i siarkow ego w stosunku objętościow ym 10:4:1; 60-procentow y kw as nadchlorow y; 20-procentow y roztw ór w odny n ad siarczanu am onow ego; chloroform .
Odw ażkę 10 g gleby um ieszczano w 250-m ililitrow ej kolbie K jeldahla, zalew ano 60 ml m ieszaniny kw asów i dodaw ano ok. 5 ml chloroform u, aby zapobiec p ienieniu się próbki. Nie m ieszając zaw artości kolby pozo staw iano n a 24 godziny, n astęp nie um ieszczano n a łaźni piaskow ej, ogrze w anej gazem, i obsypyw ano z zew nątrz piaskiem tak, aby cała kulista część kolby była zanurzona w piasku. Spalanie przebiegało praw idłow o, gdy kolba była całkow icie otoczona płaszczem grzejnym . Spalano począt kowo n a m ałym płom ieniu aż do odpędzenia p ar kw asu azotowego, po czym zw iększając płom ień spalono do całkow itego odbarw ienia się próbki. W przy pad ku niecałkow itego spalenia próbki dodaw ano 5 ml 60-procen- towego kw asu nadchlorow ego i spalano dalej aż do uzyskania w kolbie syropow atej konsystencji, co m iało m iejsce, gdy w jej szyjce znajdow ały się jeszcze białe dym y. Po ochłodzeniu dodawano w y traw ione w kwasie solnym kaw ałki porcelany i 20 m l wody, po czym ogrzew ano do poja w ienia się białych dym ów. N astępnie dodaw ano 5 m l 20-procentow ego roztw o ru n adsiarczanu amonowego i inten sy w n ie ogrzew ano przez 5 m i n ut. Po oziębieniu dodaw ano ponow nie 20 m l w ody, lekko ogrzew ano, nie doprow adzając do w rzenia i sączono przez tw ard y sączek ilościowy do kolb m iarow ych na 100 ml. Osad na sączku przem yw ano w odą za kw aszoną kilkom a kroplam i 10-procentow ego kw asu nadchlorow ego. Za w artość uzupełniano w odą do kreski.
Sposób III — spalanie w edług m e to d y IMUZ. O dczynniki: stężony
kw as azotow y (c.w. 1,06); stężony kw as solny (c.w. 1,19); 22-procentow y kw as solny.
Odw ażkę 10 g gleby um ieszczano w parow niczce kw arcow ej n a 100 ml, spalano ok. 6 godzin w piecu m uflow ym w 450°C. Popiół po ostygnięciu zwilżano wodą, zadaw ano 4 m l stężonego kw asu azotowego, odparow y w ano do sucha na łaźni piaskow ej i spalano w piecu m uflow ym w ciągu 2 godzin. N astępnie do ostudzonego popiołu dodaw ano 20 m l stężonego kw asu solnego i ogrzew ano na łaźni w odnej aż do odparow ania kw asu. Teraz dodaw ano 10 m l 22-procentow ego kw asu solnego, parow niczkę n a kryw ano szkiełkiem zegarow ym i ogrzew ano jeszcze 5 m inut. Z aw artość
266 В. Sapek
przenoszono do kolby m iarow ej na 100 ml. Parow niczkę i sączek p rze m yw ano m ałą objętością wody. Po w ysuszeniu sączek z osadem um ie szczano w uprzednio używ anej parow niczce i spalano 2 godziny w piecu m uflow ym w 450°C.
Do ostudzonej parow niczki dodaw ano 20 m l stężonego kw asu solnego i ogrzew ano pod szkiełkiem zegarow ym . Zaw artość sączono do tej sam ej kolby m iarow ej i przem yw ano parow niczkę oraz sączek m ałym i porcjam i gorącej wody. Objętość kolby uzupełniano do kreski wodą.
O Z N A C Z A N IE M IEDZI. C Y N K U . M A N G A N U I Ż E L A Z A M ET O D Ą A SA
Oznaczenia w ykonano bezpośrednio z roztw orem po spaleniu. Tam, gdzie zachodziła konieczność, ro ztw ó r rozcieńczano do pożądanego stęże nia, odpow iadającego n ajk o rzy stn iejszy m w aru n k o m pom iaru.
O Z N A C Z A N IE M IEDZI. M A N G A N U , M O L IB D E N U I Ż EL A Z A M ETO D A M I K O L O R Y M ETR Y C ZN Y M I
Pobierano następ u jące objętości roztw orów : 20 ml do oznaczania m iedzi m etodą karbam in iano w ą [8], 25 m l do oznaczania m olibdenu m e todą rodankow ą [8], 10 ml do oznaczania m anganu m etodą nad siarcza now ą [8], i nadjodanow ą [5]. Do oznaczeń żelaza m etodą z o -fe n a n tro - liną [6] roztw ory rozcieńczano w stosunku 1 :25 i pobierano do analizy 2 m] _
W Y NIK I O ZNACZEŃ I D Y SK U SJA
Spalanie 10-gram ow ych odważek przebiegało bez trudności za pom ocą w szystkich stosow anych sposobów wszędzie tam , gdzie zaw artość popiołu nie przekraczała k ilk u n astu procent. P róbki o szczególnie w ysokiej za w artości składników m ineralnych, zwłaszcza żelaza i w apnia, m in erali-
zowały się tru d n iej i to zarów no I, jak II i III sposobem. Tw orzyły się nieraz trud no rozpuszczalne spieki, k tóre zwłaszcza w sposobie II d e te r m inow ały praw idłow ość spalania próbek.
Przeprow adzono porów nanie trzech sposobów m ineralizacji w y b ra nych próbek gleb torfow ych. Oznaczenia pierw iastków dokonano m etodą ASA (tab. 1). W yniki otrzym ane po rozpuszczeniu w kw asie fluorow odo row ym przy jęto za 100% zaw artości poszczególnych składników . Do nich odniesiono i w yrażono w procentach w yniki o trzym ane z dw óch pozosta łych m etod spalania. W dalszej części pracy w yniki te nazyw ano w y d a j- nościam i poszczególnych p ierw iastków w ro zp atry w an ym sposobie spa lania. R ysunek 1 przedstaw ia porów nanie badanych sposobów spalania. N ajm niejsze w ydajności i najw iększe różnice pom iędzy w ynikam i dla poszczególnych p róbek otrzym ano dla m olibdenu. W ydaje się, składały się na to z jednej stro n y niska jego zaw artość, z d rug iej — zróżnicow any
C harakterystyka g leb torfow ych oraz o góln e za w a rto ści kationów uzyskane po ro zp u szczen iu w kw asie fluorowodorowym C h a r a c t e r is t ic s o f peat s o i l s and t o t a l c o n ten t o f k a tio n s a f t e r
d i s s o lv in g in h y d r o flu o r ic a cid Nr No. Rodzaj utworu S o i l kind Zawartość - Content po p io łu ash % C* С a*-» % Fe % Cu ppm Un ppm Zn ppm Md*HHł ppm 1 Torf w y so k i, Kosutka R aised p e a t, Kosutka 3 , 5 7 , 4 5 0 , 5 0 , 6 1 0 , 1 5 3 , 6 2 4 1 6 0 , 2 7 2 Gleba torfow a z ł ą k i tr w a łe j Peat s o i l from peraanent meadow 5 , 3 8 , 4 2 4 , 8 2 , 4 8 1 , 4 0 2 , 9 1 2 8 2 0 0 , 5 5 3 Mursz, Kuwasy-Biebrza Muck, Kuwasy-Biebrza 6 , 8 1 2 , 7 3 8 , 4 4 , 2 1 0 , 9 7 7 , 6 3 8 2 1 7 n .o . u Gleba murszowata, I I I s to p , rozkładu Mucky s o i l , I l i r d
d ecom position degree 5 , 3 1 2 , 8 3 7 , 5 4 , 6 4 1 , 7 7 4 , 6 2 7 2 2 0 0 , 9 7
5 Torf s i l n i e zm urszały B iebrza S tro n g ly mucked p e a t, B iebrza 6 , 0 1 6 , 0 3 8 , 8 5 , 0 9 1 , 4 2 1 4 , 7 1 3 0 n. 0. 0 , 8 1 6 Mursz, Kuvrasy-Otoczko Muck, Kuwasy-Otoczko 7 , 3 2 0 , 2 3 5 , 7 5 , 2 0 4 , 4 0 7 , 9 4 1 6 2 9 n .o . 7 Mursz ż e l a z i s t y B iebrza F errugineous muck, E ieorza 6 , 1 5 6 , 2 1 6 , 2 2 , 8 6 2 4 , 4 6 , 5 4 3 0 5 0 2 , 0 4 8 Mursz z e l a z i s t y Kuwasy S ik o ra Ferrugineous muck, Kuwasy-Sikora ? » 5 5 7 , 1 1 3 , 6 1 7 , 3 5 1 8 , 4 4 , 2 720 3 3 n .o . 9 Gleba mułowo-torfowa Janowiec A llu v i a l muck s o i l on peat s u b s o il, Janowiec 7 , 3 8 0 , 4 9 , 4 3 , 4 6 1 , 1 3 1 6 , 9 3 4 0 39 0 ,7 1 1 0 Gleba murszowata, z łą k i tr w a łe j Mucky s o i l from permanent meadow 6 , 3 8 3 , 5 6 , 2 0 , 4 1 0 , 4 3 3 , 4 15 5 16 0 ,2 9
■»Oznaczono w p o s ta c i CCU po s p a le n iu na mokro Determined in CO^ form a f t e r wet com bustion •O zn a czo n o po r o zp u szczen iu w m ie sza n in ie kwasów
Determined a f t e r d i s s o lv in g in th e m ixture o f a c id s *-*-»0znaczono metodą kolorym etryczną
Determined by th e c o lo r im e tr ic method n .o . - non determ ined
skład chem iczny próbek, zwłaszcza zaw artości żelaza (próbka 7). W prze ciw ieństw ie do m olibdenu, dla cynku uzyskano najw iększe w ydajności i najm niejsze różnice. Poza jednym przypadkiem (próbka 9 w II sposobie spalania) dla m anganu w II i III sposobie spalania otrzym ano ponad 80%
2 6 8 В. Sapek
%
г Ъ Ч 5 6 7 8 9 10
Nr próbki —Sample No.
\ ,
L
0 ,
W yrażone w procentach w zg lęd n e w y d a jn o ści m ik ro elem en tó w i żelaza po sp alen iu sposobem II i III w stosunku do sposobu I
R ela tiv e y ield s of m icron u trients and iron in per cen t a fter com bustion by the m ethods II and III as rei'fered to the m ethod I
w ydajności. Je d n ak obserw ow ano tu w iększe różnice m iędzy w y dajn o- ściam i w poszczególnych sposobach spalania w p orów naniu do cynku i to n a korzyść sposobu III. N ajw iększe różnice otrzym ano dla próbek 9 i 10 o praw ie 90-procentow ej zaw artości popiołu.
Mimo, że praw ie cała m iedź zaw arta w to rfach zw iązana jest z ich fra k c ją organiczną, otrzym ano w iększe rozbieżności po spaleniu sposobem II i III niż się spodziewano. Ponadto dla próbek 3, 4, 8 i 10 w ydajności w II i III sposobie spalania w ynosiły od 60 do 80%. P róbki 3, 4 i 8 w y różniały się dużą zaw artością w apnia, a próbki 8 i 10 w ysoką zaw artością popiołu. Przypuszcza się, że właściwości te u tru d n ia ły pełne p rzep row a dzenie m iedzi do roztw oru.
W iększą w ydajność żelaza uzyskano po spaleniu n a m okro. W iadomo, że w yższe tem p e ra tu ry sp rz y ja ją tw orzeniu się tru dn o rozpuszczalnych form tlenkow ych żelaza. W sposobie II stosunkow o niska te m p e ra tu ra spa lania może w yw ierać korzystn y w pływ na przeprow adzanie żelaza do roztw oru.
T a b e l a 2
Wyrażone v: p rocen tach śr e d n ie względno w ydajn ości mikroelementów i ż e la z a po s p a le n iu sposobem I I i I I I w stosunku do sposobu I /m etoda ASA/
Mean r e l a t i v e y i e l d s o f m ic r o n u tr ie n ts and ir o n a f t e r com bustion by th e method I I and I I I as r e fe r r e d to th e method I /AAS/ S p o s ó b s p a l a n i a -C o m b u s t i o n m e t h o d X t с*/ s -Cu Mn Zn Mo F e I 100 100 10C 100 100 I I 7 9 , 7 + B , 7 8 4 , 8 + 8 , 0 9 5 , 1 + 3 , 7 7 0 , 6+ 1 1 , 1 9 0 , 9 + 7 , 3 I I I 8 6 , 7 + 1 0 , 7 9 0 , 7 + 6 , 0 9 4 , 2 + 5 , 0 6 8 , 6 + 2 0 , 4 8 3 , 2 + 1 3 , 3 t o i - V/s p ó ł c z y n n i k s t u d e n t a p r z y 0 6 = 0 , 9 5 T he S t u d e n t ’ s c o e f f i c i e n t a t 0 ^ = 0 . 9 5
W tabeli 2 przedstaw iono w artości średnie w ydajności m iedzi, m an ganu, cynku, m olibdenu i żelaza po spaleniu sposobem II i III w odnie sien iu do sposobu I. Różnice w w ynikach m ieszczą się w granicach w y liczonych błędów k w ad rato w y ch w artości średnich.
P orów nano w yniki oznaczania miedzi, m anganu i żelaza m etodam i kolorym etrycznym i i m etodam i ASA dla w szystkich sposobów spalania (tab. 3). N ajw iększa zgodność w oznaczeniach m etodam i ko lorym etrycz nym i i ASA m iała m iejsce dla m iedzi w e w szystkich stosow anych m eto dach spalania. W yniki m an ganu m etodą n adjodanow ą są wyższe niż m e toda ASA. U zyskane m etodą n adsiarczanow ą są bardziej zgodne z m etodą ASÄ. Je d n ak m etoda nadsiarczanow a zaw odziła przy oznaczeniach m
an-270 В. Sapek
T a D t 1 а 3 h o z n ic t wyrażone w p ro cen ta cft a iç a z y wynikami uzyskanymi metodami kolorym etrycznym i i metodą ASA
/w stosu nku do metody ASA/
D iff e r e n c e s in per cen t*b etw een the r e s u l t s o b ta in ed by c o lo r im e tr ic methods and the AAS method / a s r e fe r r e d to the AAS method/
I sposób Method I I I sposób Method I I 1 I I I sposób Method I I I ii ^ Xmin : «ol n ^ xmln Î *с*3д * n Axmin Âx + t c ^ s ^ û x sax ^ x max д х тах Cu ? - i ь ,5 - 1 , 8- 13,0 7 - 1 5 ,6 + 2 ,9 -1 6 ,9 7 - 3 ,9 - 0 ,4 ^ 2 0 ,0 + 1 4, 2 + 37,5 + 1 8 ,4 Ł4n * b * 4 ,1 t . 4 , ^ 1 1 , 2 6 - 9 , 6 1-15,4^23,0 5 - 5 , 4 + 1 0 ,7 -1 4 ,1 + 2 9 ,4 + 51,0 + 21,0 tai ** o - ? ,b 0 , 7 - 1 2 , 6 -1 8 ,8 + 4 ,0 -2 8 ,2 fe - 1 8 ,3 + 2 ,1-1Ö, d * 17,9 +32,2 + 24,5 Fe V - 4 6 ,6 - 1 4 ,5 ^ 2 0 ,0 6 0 - 1 1 ,4 ^ 1 9 ,3 0 -2 1 * - I'.tcodb riadjodaiiowa P e r io d a te method *■* - L . e t o d a l i i i d ^ l i-L 'C /-<5J :vjW<a P e r s u l p h a t e m e t h o d / Ч X - i t ^ lOU# - Ho i m v.o u i i ç a z v w y n i k a m i w y r a ż o n a w p r o c e n t a c h jo, D i f f e r e n c e b e t w e e n t h e r e s u l t s e x p r e s s e d i n p e r c e n t A. - — ^ л _ A ö L T t o i ^ i l - e O L r ł l a Г С 2 П 1 С n Łleaii v a l u e o f d i f f e r e n c e s t o e - A ' i p o i c S r u c e n t a : : z y c x ; 0 , 9 5 S t u d e n t ’ s c o e f f i c i e n t a t ^ 0.95 u - L i c / b a р г о и е к К u m b e r o f s a m p l e s X- - iVy:u.k. o t r z y m a - ’.;-- i t e t o ü q k o l o r y m e t r y c z n ą R e s u l t s o b t a i n e d by t h e c o l o r i m e t r i c m e t n o d
2L, - Wv ni k o t r z y ^ a n v cis Codą ASA
R e s u l t s o b t a i n e d b y t h e AkS m e t h o d
ganu w próbkach spalanych n a m okro; obserw ow ano trudności z w yw o łaniem zabarw ienia. Przy stosow aniu m etody nadjodanow ej reak cja u tle niania M n2'1' do M n7'1' przebiegała praw idłow o. W artości średnie różnic dla żelaza w skazują, że m etoda k o lorym etryczna daw ała niższe w yniki od m etody ASA.
W N IO SK I
P róbki gleb torfow ych są szczególnie tru d n y m m ateriałem analitycz nym ze w zględu n a różnorodność składu chemicznego. N ajprostszą i d a jącą n ajp o praw n iejsze w yniki oznaczeń ogólnych zaw artości badanych
kationów okazała się m etoda rozpuszczania kw asem fluorow odorow ym . Je st ona jedn ak m ało p rzy d a tn a do w yko n yw ania dużej liczby oznaczeń.
P rzy spalaniu próbek n a drodze m okrej w m ieszaninie kw asów ozna czano przeciętnie od 70,6 (dla m olibdenu) do 95,1% (dla cynku) ogólnych zaw artości pierw iastków , oznaczonych po rozpuszczeniu w kw asie flu o ro wodorow ym . Stosując w stęp ne spalanie i obróbkę stężonych kw asam i oznaczono podobne ilości tych kationów , bo 68,6% (dla m olibdenu) i 94,2% (dla cynku). Om inięcie dość żm udnego u suw ania bezpostaciow ej krze m ionki oraz możliwość spalania dużej liczby próbek spraw ia, że m etodę spalania na m okro m ożna zaproponow ać do oznaczeń ogólnych zaw artości miedzi, m anganu, cynku, m olibdenu i żelaza w glebach torfow ych.
W yniki oznaczeń miedzi, m anganu i żelaza m etodam i kolo ry m etry cz nym i i ASA nie odbiegają od siebie w istotny sposób.
LITER A TU R A
[1 ] B o r a t y ń s k i K., R o s z у к E., Z i ę t e с к а М. : Przegląd badań przepro w ad zon ych w P o lsce nad m ik roelem en tam i. C zęść I. Bor, m iedź i m angan. Rocz. glebozn. 22, 1971, 205.
[2] B r u n e l l e R. L., H o f f m a n C. H.: N eutron a ctivation and atom ie ab sorption a n a ly ses of ch em ical elem en ts in soil. Jour, or the A.O.A.C., 52, 1969, 911.
[3] C z u b a R., K a m i ń s k a W. , S t r a h l A. : O znaczanie m ik rosk ład n ik ów w m a teria le roślin n ym (bor, m angan, m iedź, m olibden, cynk, żelazo i kobalt). Rocz. glebozn. 21, 1970, 135.
[4] K a b a t a A. : P rzegląd fotom etryczn ych m etod oznaczania m ik ro elem en tó w Cu, Co, Zn, Mo, B) w roślin ach i glebach. Pam . puł. z. 3, 1961, 81.
[5] K o c h O. G., K o c h - D e d i c G. A.: H andbuch der S p u ren an alyse. S p ringer- - V erlag, G ötingen 1964, s. 644.
[6] M a г с z e n к o Z., S t ę p i e ń A. : Z agęszczan ie i k o lorym etryczn e ozn aczan ie tytanu, glinu, żelaza i m anganu w soli k a m ien n ej. C hem ia anal. 5, 1960, 247. [7] M etody a n a lizy chem icznej gleb organicznych i m ateriałów roślinnych. IMUZ,
F a len ty 1967.
[8] M etody oznaczania dostępnych m ik roelem en tów w glebach (projekt). P.T.G., K om isja C hem ii Gleb, Z espół M ik roelem en tów , 1966.
Б. САПЕК С РА ВН ЕН И Е СПОСОБОВ М И Н Е РА Л И ЗА Ц И И О Б Р А ЗЦ О В Т О РФ Я Н Ы Х ПО ЧВ И О П РЕДЕЛЕН ИЯ ВАЛО ВОГО С О Д Е РЖ А Н И Я МЕДИ, Ц И Н К А , М А РГА Н Ц А, М О Л И БДЕН А И Ж Е Л Е З А И З ОДНОЙ Н А В ЕС К И И нститут мелиорации и зел ен ы х угодий в Ф ал ен тах Р е з ю м е С равнивались три способа м инерализации образцов т ор ф я н ы х почв с ц е лью вы бора м етода пригодного для ’м ассовы х оп редел ен и й валового со д ер ж ан и я меди, цинка, марганца, м олибдена и ж е л е з а в одной навеске. О бразцы
272 В. Sapek после предварительного прокаливания при 450-500° растворяли в ф тор и ст о водородной кислоте (I-й способ). О бразцы п одвергали мокрому сж иганию в смеси кислот азотной, хлорн ой и серной при и х соотнош ении 1 0 : 4 : 1 (П -й способ). О бразцы после озолен и я растворяли в конц ентри рованны х кислотах азотной и соляной (III-й способ). О бозначени е элем ентов проводилось по м е тоду атомной абсорбционной спектроф отом етрии. Р езул ьтаты п олученн ы е при м и нерализации по I -м у способу приним али за 100% со дер ж ан и я отдель н ы х элементов. С этими данны м и сравнивали и вы р аж ал и в п р оц ен тах результаты определений получаем ы е при сж и ган и и проб по I l -м у и Ш -м у способу (рис. 1). Р езул ьтаты эти в п осл едую щ ей части труда им еновали эф ф ек ти в н остью а н а лиза элем ентов при рассматриваемом способе м инерализации. При мокром сж игании было получено, в зависим ости от катиона, 70,6 ± 11,1% до 95,1 ± 3,7% эф ф ек ти в н ости (таб. 2). Р езул ьтаты п олученн ы е при сж игании проб по П -м у и Ш -м у способу бы ли сходны и варьировали в п р ед ел а х ош ибки ср едн ек в а дратического отклонения (таб. 2). Р езул ьтаты оп ределен и й меди, марганца и ж е л е з а сравнивали с р езультатам и получаем ы м и при прим енении общ еп ри няты х к алорим етрически х методов (Си — по карбам атном у методу, Мп — по периодатном у и п ер сул ь ф агн ом у м етоду, Fe — по о-ф ен ан тр ол и н ов ом у м ето ду). П олучен ны е резул ьтаты не оказы вали сущ ествен н ы х различи й (таб. 3). Н аи более н еслож н ы м и эф ф ек ти в н ы м ок азал ся способ обработки образцов т о р ф я н ы х почв ф тористоводорон ой кислотой. Он однако мало пригоден для м ассовы х анализов. О тносительно хорош ая эф ф ек ти в н ост ь мокрого сж игания образцов в смеси кислот, отсутствие н еобходим ости довольно хлопотливого у дал ен и я ам орф ной двуок и си кремния как и возм ож н ость одноврем енного сж и ган и я больш ого числа образцов р азреш аю т реком ендовать именно этот м е тод м инерализации д л я оп ределен и я валового сод ер ж ан и я меди, марганца, цинка, м олибдена и ж е л е з а в т ор ф я н ы х почвах. в. S A P E K
C OM PARISON OF COM BUSTION M ETHODS OF PEA T SOIL
SA M PLES A ND DETERM INA TION OF TOTAL COPPER, ZINC, M A NG AN ESE, M OLY BD ENU M A N D IRON CONTENT FROM ONE W EIGHED PORTION
In stitu te for Land R eclam ation and G rassland F arm ing at F alen ty
S u m m a r y
T hree m in eralization m ethods of peat soil sam p les w ere com pared to fin d out a m ethod su ita b le for serial d eterm in ation s of copper, zinc, m anganese, m o ly b d e num and iron content from one w eig h ed portion. The sam p les w ere d isso lv ed in h ydrofluoric acid after p relim in ary ign itin g in 450-500° С (m ethod I)). W et com bustion of the sam p les in the m ix tu re of nitric, perchloric and sulphuric acid in the ratio 10 : 4 :1 (m ethod II) or d isso lv in g in concentrated niric and hydrochloric acids after p relim in ary in cin eration of the sam ple (m ethod III) w ere applied. The elem en ts w as d eterm ined by the atom ic absorption spectroscopy m ethod (AAS). T he resu lts obtained at ap p lication of th e m ethod I w ere assum ed as 100% of the con ten t of p articular elem en ts. To th em the resu lts obtained after com bustion by the m ethods II and III w ere referred and exp ressed in per cen t (Fig. 1). T h ese resu lts h a v e b een called in the n e x t part of th e article y ield of elem en ts at the
g iv en com bustion m ethod. A t w et com bustion from 70.6 ±11.1% to 95.1 ±3.7% of y ield w ere obtained, dep en d in g on kation kind (Table 2). T he results obtained at com bustion by the m ethods II and III w ere sim ilar and lay w ith in the lim its of m ean square errors of determ in ation s (Table 2). The resu lts of copper, m an gan ese and iron determ in ation w ere com pared w ith th ose obtained at use of th e gen erally applied colorim etric m ethods (Cu — by the carbam ate m ethod, Mn — by the p eriodate and persu lp h ate m ethods, Fe — by th e o -p h en a n th o lin e m ethod). T he resu lts obtained sh ow ed no sig n ifica n t d ifferen ces (Table 3).
T he sim p lest and m ost p rod u ctive m ethod proved to be d isso lv in g peat soil sam p les in hydrofluoric acid. T his m ethod is, h ow ever, of little u sefu ln ess in serial determ in ation s. A rela tiv ely good y ield of w e t com bustion in the m ix tu re of acids, m aking p ossib le to avoid rather tiresom e rem oval of am orphous silica and to com bust sim u lta n eo u sly a great num ber of sam ples, a llo w to propose this m in eralization m ethod for d eterm in in g total copper, m anganese, zinc, m olyb d en u m and iron content in peat soils. M g r B a r b a r a S a p e k I n s t y t u t M e l i o r a c j i i U ż y t k ó w Z i e l o n y c h F a l e n t y , p - t a R a s z y n W p ł y n ę ł o d o P T G w s t y c z n i u 1972 r. R o c z n ik i G le b o z n a w c z e — 18
