Reasons for delay in treatment of breast cancer detected due to breast self-examination in women from the Lubelskie Region

(1)

14

P R A C E O R Y G I N A L N E ginekologia

+MRIOSP4SP

Przyczyny opóźnień leczenia chorych na raka piersi wykrytego w trakcie samobadania

u kobiet w województwie lubelskim

Reasons for delay in treatment of breast cancer detected due to breast self-examination in women from the Lubelskie Region

Anna Brzozowska

¹

, Dariusz Duma

²

, Tomasz Mazurkiewicz

, Wojciech Brzozowski

, Maria Mazurkiewicz

¹

1 Katedra i Zakład Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli, Polska

2 Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Polska

3 Klinika Ortopedii i Traumatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Polska

4 Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Polska

Streszczenie

Wstęp: Mimo dostępu do nowoczesnej diagnostyki nadal obserwuje się znaczne opóźnienie rozpoznania i rozpo- częcia leczenia u chorych na raka piersi.

Cel pracy: Celem pracy była ocena czasu jaki upływa od pojawienia się pierwszych objawów choroby nowotwo- rowej do momentu rozpoczęcia leczenia i analiza przyczyn istniejącego opóźnienia.

Materiał i metoda: Badaniem objęto 260 chorych na raka piersi w okresie postmenopauzalnym leczonych w Centrum Onkologii w Lublinie w latach 2008-2011. Oceniono: opóźnienie z winy pacjentki (czas > 3 miesięcy od wystąpienia pierwszych objawów do pierwszej wizyty u lekarza) i opóźnienie z winy systemu (czas > 1 mies. od pierwszej konsultacji lekarskiej do rozpoczęcia leczenia).

Wyniki: Średni czas opóźnienia rozpoczęcia leczenia z winy chorych wyniósł 32,2 ± 63,8 tygodnia, a głównymi jego przyczynami były: lekceważenie objawów (51%) i strach przed rozpoznaniem choroby nowotworowej (48%).

Czynnikami istotnie wpływającymi na to opóźnienie były: wiek >65 rż, nieregularne wizyty u ginekologa, brak wcze- śniejszego udziału w badaniach przesiewowych oraz brak przypadków raka piersi w rodzinie. Średni czas opóź- nienia z winy systemu wyniósł 3,1 ± 2,9 tygodnia, a istotny wpływ na nie miała średnica guza < 5cm i objawy raka inne niż guzek.

Wnioski: Nadal obserwuje się znaczne opóźnienie rozpoczęcia leczenia chorych na raka piersi. 20% chorych zgłosiło się z opóźnieniem do lekarza, a u 38% nastąpiło opóźnienie z winy systemu. Wbrew powszechnie przyjętej opinii opóźnienie z winy chorych (średnio 32,2 tyg.) jest blisko 10 krotnie dłuższe aniżeli z winy systemu (średnio 3,1 tyg.), co wskazuje na pilną potrzebę dalszej edukacji społeczeństwa i stworzenia szerszych możliwości dostępu do opieki specjalistycznej.

Słowa kluczowe: rak piersi / RpyĨQieQie OeF]eQia / rozpoznanie /

Otrzymano: 08.04.2013

Zaakceptowano do druku: 30.09.2013 Adres do korespondencji:

Anna Brzozowska

Katedra i Zakład Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, 20-090 Lublin ul. Jaczewskiego 7, Polska

tel./fax: +48 817475682 e-mail: annabrzo@poczta.onet.pl

(2)

Nr 1/2014

15

P R A C E O R Y G I N A L N E ginekologia +MRIOSP4SP

Brzozowska a, et al. Przyczyny opóźnień leczenia chorych na raka piersi wykrytego w trakcie samobadania u kobiet w województwie lubelskim.

Wstęp

5ak Siersi, Wak w 3oOsce jak i na Ğwiecie, jesW najczĊsWsz\m nowoWworem záoĞOiw\m u koEieW, a szcz\W zachorowaOnoĞci oEej- muje Jáywnie koEieW\ w okresie okoáo i SosWmenoSauzaOn\m

WzrosWowi zachorowaOnoĞci Wowarz\sz\ oEserwowan\ oG OaW

sWoSniow\ sSaGek umieraOnoĞci chor\ch na raka Siersi >1@

5yĪnice w WrenGach zachorowaOnoĞci i umieraOnoĞci w\ni- kają SrzeGe wsz\sWkim z moĪOiwoĞci wczesneJo rozSoznawania raka Siersi i skuWeczneJo jeJo Oeczenia, co zaSewnia uz\skanie

SrzeĪ\ü -OeWnich u chor\ch we wczesn\ch sWoSniach za- awansowania >1@. 1iesWeW\, Somimo rozSoczĊWeJo w 3oOsce w 2 roku SoSuOac\jneJo SroJramu wczesneJo rozSoznawania raka Siersi, naGaO isWnieje GoĞü GuĪa JruSa chor\ch, kWyra mimo isWniejącej moĪOiwoĞci korz\sWania z EezSáaWn\ch EaGaĔ Srzesie- wow\ch, zJáasza siĊ z oEjawową juĪ SosWacią raka, a w\nikające z ryĪn\ch Srz\cz\n oSyĨnienie rozSoczĊcia Oeczenia sSecjaOi- sW\czneJo u W\ch chor\ch SoJarsza isWoWnie rokowanie >2-@

W OiWeraWurze Srz\jĊWe są Gwa kr\Weria czasowe uznawane za oSW\maOne w Srocesie rozSoznania i Oeczenia choroE\ nowo- Wworowej miesiĊczn\ okres oG Sojawienia siĊ oEjawyw Go zJáoszenia siĊ Go Oekarza oraz 1 miesiĊczn\, Oiczon\ oG Sierw- szej konsuOWacji Oekarskiej Go rozSoczĊcia Oeczenia >2, , , @

=Jáoszenie siĊ Go Oekarza So uSá\wie miesiĊc\ oG w\sWąSienia oEjawyw uznawane jesW jako oSyĨnienie rozSoznania z win\ Sa- cjenWa, zaĞ rozSoczĊcie Oeczenia w okresie SonaG 1 miesiąca oG Sierwszej konsuOWacji Oekarskiej okreĞOane jesW jako oSyĨnienie z win\ s\sWemu meG\czneJo >2, , , @

-ak GoWąG w OiWeraWurze Erak jesW GokáaGneJo oszacowania oSyĨnienia Oeczenia chor\ch na raka Siersi w reJionie OuEeOskim

&eOem Wej Srac\ E\áa ocena czasu jaki uSá\wa oG Sojawie- nia siĊ Sierwsz\ch oEjawyw raka Siersi Go rozSoczĊcia Oeczenia sSecjaOisW\czneJo u chor\ch w okresie SomenoSauzaOn\m, Oeczo- n\ch w &enWrum 2nkoOoJii =iemi /uEeOskiej im Ğw -ana z Du- kOi AnaOizie SoGGano WakĪe Srz\cz\n\ isWniejąceJo oSyĨnienia w\nikające z Gec\zji choreJo OuE EáĊGyw s\sWemu meG\czneJo

Materiał i metoda

BaGaniem oEjĊWo 2 chor\ch w okresie SomenoSauzaOn\m, Oeczon\ch w 2GGziaOe ,, 5aGioWeraSii &enWrum 2nkoOoJii =iemi /uEeOskiej im Ğw -ana z DukOi w /uEOinie w OaWach 2-211

Do EaGania wáączono koOejne chore Srz\jmowane Go oGGziaáu z oEjawow\m rakiem Siersi, w\kr\W\m na SoGsWawie samoGzieO- neJo EaGania Jruczoáyw Siersiow\ch = EaGania w\kOuczone zo- sWaá\ chore z EezoEjawow\m rakiem, w\kr\W\m jeG\nie na SoG- sWawie EaGania mammoJra¿czneJo OuE Juzkiem sWwierGzon\m w Wrakcie EaGania OekarskieJo.

1 chore , z w\kr\W\m Juzkiem OuE inną zmianą w Wrakcie samoEaGania Siersi zJáosiáo siĊ EezSoĞreGnio Go &en- Wrum 2nkoOoJii =iemi /uEeOskiej im Ğw -ana z DukOi 3ozosWa- áe chore zJáosiá\ siĊ Go Oekarz\ inn\ch sSecjaOnoĞci 2 koEieW 1 Go JinekoOoJyw, 1, Go Oekarz\ roGzinn\ch i 1 , chora Go GermaWoOoJa

Wsz\sWkie SacjenWki GiaJnozowane Srzez onkoOoJyw miaá\

rozSoczĊWą GiaJnosW\kĊ raka Siersi zJoGnie z oEowiązując\mi za- Oeceniami &hore, kWyre zJáosiá\ siĊ Go 3oraGni *inekoOoJiczn\ch i DermaWoOoJicznej z zauwaĪon\m Srzez sieEie Juzkiem zosWaá\

skierowane Go 3oraGni 2nkoOoJiczn\ch W Srz\SaGku EaGaĔ Srzez Oekarz\ roGzinn\ch u 2 chor\ch, Somimo sWwierGzon\ch zmian w Siersi, nie rozSoczĊWo GaOszej GiaJnosW\ki, SozosWawiając chore w oEserwacji

AnaOizowane inIormacje zosWaá\ zeErane na SoGsWawie w\- wiaGu oraz GokumenWacji meG\cznej W Wrakcie zEierania inIor- macji wsz\sWkie chore SoGGane E\á\ raGioWeraSii i E\á\ w okresie oG 2 Go miesiĊc\ oG rozSoczĊcia Oeczenia sSecjaOisW\czneJo

2SyĨQLHQLH ] ZLQ\ SDFMHQWNL zosWaáo zGe¿niowane jako czas Sow\Īej miesiĊc\ oG Sojawienia siĊ Sierwsz\ch oEjawyw Go zJáoszenia siĊ Go Oekarza 1aWomiasW RSyĨQLHQLH ] ZLQ\ V\VWHPX PHG\F]QHJR Ge¿niowane E\áo jako czas Sow\Īej 1 miesiąca, jaki uSá\nąá oG Sierwszej konsuOWacji Oekarskiej Go rozSoczĊcia Oeczenia W anaOizie sWaW\sW\cznej zasWosowano anaOizĊ reJresji OoJisW\cznej, WesW chi², WesW )isher¶a 3rz\jĊWo Soziom isWoWnoĞci S ,

Abstract

Objectives: A delay in diagnosis and treatment of breast cancer patients is observed despite access to modern diagnostic methods. The aim of the study was to evaluate time between the ﬁrst symptoms of breast cancer and treatment commencement, as well as to analyze reasons for the delay.

Materials and methods: The research was conducted on 260 breast cancer patients treated at the Oncology Center in Lublin between 2008 and 2011. ‘Patient delay’ was defined as the time gap of >3 months between first symptoms of cancer and the doctor’s appointment and ‘system delay’ as the time gap of >1 month between the first medical consultation and commencement of treatment.

Results: Mean patient delay was 32.2 ± 63.8 weeks. The main reasons were: disregard of symptoms (51%) and fear of being diagnosed with cancer (48%). Factors which significantly influenced the length of patient delay included: age >65 years, non-regular gynecologic care, lack of prior cancer screening and lack of family history of breast cancer. Mean system delay was 3.1 ± 2.9 weeks. Tumors < 5cm in diameter and clinical presentation other than a tumor, significantly influenced the system delay.

Conclusions: A signiﬁcant delay in diagnosis and treatment of breast cancer remains to be noted. Delay in seeking medical help was observed in 20% of the patients, whereas the referral was delayed due to system fault in 38%

of the cases. Contrary to popular belief, patient delay (mean 32.2 ± 63.8 weeks) is 10 times longer than system delay (3.1 ± 2.9 weeks), suggesting an urgent need for further education of the general public and creating more accessible medical care.

Key words: breast cancer / treatment delay / diagnosis delay /

(3)

16

P R A C E O R Y G I N A L N E

ginekologia +MRIOSP4SP

Wyniki

&zas zJáoszenia siĊ chor\ch Go Oekarza w\nosiá oG 1 Go 21

W\JoGni ĞreGnia 12, 2, oG w\sWąSienia Sierwsz\ch oEja- wyw 2 chor\ch zJáosiáo siĊ na Sierwszą konsuOWacjĊ w ciąJu miesiĊc\ oG Sojawienia siĊ oEjawyw, SozosWaáe zaĞ 2 2 w okresie ! miesiĊc\

ĝreGnia czasu oSyĨnienia z win\ chor\ch ! miesiĊc\ oG Sojawienia siĊ oEjawyw w\nosiáa 2,2 , W\JoGni

2kres oG Sierwszej konsuOWacji Go rozSoczĊcia Oeczenia w\- nosiá oG 1 Go 1 W\JoGni ĞreGnia ,2 , W\J WiĊkszoĞü ko- EieW, Eo 11 1, rozSoczĊáa Oeczenie sSecjaOisW\czne w ciąJu 1 miesiąca oG Sierwszej konsuOWacji 3ozosWaáe zaĞ ,1

rozSoczĊá\ Oeczenie w ciąJu koOejn\ch W\JoGni ĝreGnia czasu oSyĨnienia z win\ s\sWemu w\nosiáa ,1 2, W\JoGnia

*áywn\mi Srz\cz\nami oSyĨnienia zJáoszenia siĊ Go Oeka- rza E\á\ OekcewaĪenie oEjawyw 1, sWrach SrzeG rozSozna- niem choroE\ nowoWworowej , Erak czasu , SroEOe- m\ roGzinne , sWosowanie meG\c\n\ niekonwencjonaOnej , SroEOem\ ¿nansowe 2 oraz inne SowoG\, w W\m WruG- noĞci z GosWĊSnoĞcią Go Oekarza &zĊĞü koEieW w\mieniaáo wiĊcej niĪ jeGen cz\nnik

AnaOiza jeGnocz\nnikowa w\kazaáa, Īe isWoWnie sz\Eciej So w\sWąSieniu nieSokojąc\ch oEjawyw, Go Oekarza zJáaszaá\ siĊ ko- EieW\ korz\sWające juĪ wczeĞniej z EaGaĔ Sro¿OakW\czn\ch, 25 2,, &, 1,2-12,2 S1, EĊGące SoG sWaáą oSieką JinekoOo- Jiczną 25 ,, &, 1,-12, S1, z rozSoznan\m rakiem Siersi u czáonka roGzin\ 25 2,1, &, ,-,2 S oraz w wieku SoniĪej OaW 25 2,2, &, ,-, S,

AnaOiza wieOocz\nnikowa w\kazaáa SoGoEne zaOeĪnoĞci 1a sz\Esze zJáoszenie siĊ Go Oekarza wSá\w WakĪe miaá\ korz\sWanie z Sro¿OakW\czn\ch EaGaĔ 25 2,, &, 1,-11,1 S1, sWaáa oSieka JinekoOoJiczna 25 ,, &, 1,-11,1 S1 oraz GiaJnoza raka Siersi u czáonka roGzin\ 25 2,, &, 1,1-,

S

2SyĨnienie rozSoczĊcia Oeczenia, Sow\Īej 1 miesiąca oG Sierwszej wiz\W\ u Oekarza Go wGroĪenia Oeczenia sSecjaOisW\cz- neJo, GoW\cz\áo ,1 sSoĞryG EaGan\ch chor\ch 8

, z nich w\nikaáo ono z SrzeGáuĪającej siĊ GiaJnosW\ki, naWomiasW u SozosWaá\ch 1 1, SacjenWek z SowoGu oczekiwania na Srz\jĊcie Go szSiWaOa 8 wsz\sWkich chor\ch ze sWwier- Gzon\m SaOSac\jnie Juzkiem w Siersi Sierwsz\m EaGaniem Gia- JnosW\czn\m E\áa EioSsja cienkoiJáowa 3o SoWwierGzeniu hisWo- SaWoOoJiczn\m raka Siersi w\kon\wane E\á\ EaGania oErazowe ceOem ocen\ sWoSnia zaawansowania choroE\

ĝreGni czas oczekiwania na w\nik EioSsji cienkoiJáowej w\niysá Gni - Gni W 1 1, Srz\SaGkach isWniaáa ko- niecznoĞü SowWyrzenia EioSsji ze wzJOĊGu na niemiaroGajnoĞü ocenianeJo maWeriaáu

3rzeGáuĪająca siĊ u w\mienion\ch chor\ch GiaJnosW\ka, w\nikaáa z GáuJieJo czasu oczekiwania na EaGania GoGaWkowe u z nich ,, a u 2 chor\ch z nierozSoznania oEjawyw W\Sow\ch GOa raka Siersi WĞryG W\ch 2 chor\ch, u kWyr\ch nie rozSoznano oEjawyw raka Siersi SoGczas Sierwszej wiz\W\, 1

SacjenWek zosWaáo SrawiGáowo zGiaJnozowan\ch So zJáoszeniu siĊ Go inneJo Oekarza, a SozosWaá\ch So koOejnej wiz\cie u WeJo sameJo Oekarza &z\nnikami, kWyre isWoWnie wSá\waá\ na oSyĨ- nienie Gec\zji o rozSoczĊciu GiaJnosW\ki w Wej JruSie koEieW E\áa ĞreGnica Juzka SoniĪej cm S,1 i oEjaw\ raka inne niĪ Juz S,1

Dyskusja

W EaGaniu nasz\m Srawie EaGan\ch chor\ch zJáosiáo siĊ Go Oekarza w ciąJu miesiĊc\ oG Sojawienia siĊ Sierwsz\ch oEjawyw raka Siersi &zas Wen Sorywn\waOn\ jesW Go Gan\ch Oi- WeraWurow\ch, weGáuJ kWyr\ch w okresie Go miesiĊc\ oG Soja- wienia siĊ oEjawyw Go Oekarza zJáasza siĊ oG Go >2, ,

-1@ 5yĪn\ czas oSyĨnienia w\nika SrzeGe wsz\sWkim z ryĪnic kuOWurow\ch EaGan\ch SoSuOacji i GosWĊSnoĞci Go oSieki meG\cznej 2SyĨnienie zJáoszenia siĊ Go Oekarza Sow\Īej miesiĊc\, GoW\czące 2 EaGan\ch chor\ch, Sorywn\waOne jesW Go oEser- wowaneJo w inn\ch krajach w\sokorozwiniĊW\ch >2, @

*áywn\mi Srz\cz\nami oSyĨnienia konWakWu z Oekarzem E\á\ w naszej anaOizie SrzeGe wsz\sWkim oEaw\, OĊk i Oekcewa- Īenie oEjawyw Srzez chore &z\nniki We, niezaOeĪnie oG czasu SrzeSrowaGzoneJo EaGania i kraju, mimo SrowaGzonej eGuka- cji są Jáywn\mi Srz\cz\nami oSyĨnienia >11-1@ 6Wrach SrzeG rozSoznaniem raka jesW cz\nnikiem wioGąc\m i jak wieOokroWnie w\kazano w OiWeraWurze ma Gwojaki wSá\w na Wermin zJáoszenia siĊ Go Oekarza 8 czĊĞci chor\ch Srz\sSiesza Soszukiwanie oSie- ki meG\cznej >1@, aOe znacznie czĊĞciej SowoGuje oSyĨnienie Gec\zji i oGroczenie Sierwszej wiz\W\ u Oekarza >, ,1@ 3onaG- Wo naGaO wĞryG koEieW, Somimo SosiaGanej wieGz\, isWnieje So- wszechne zE\W niskie Soczucie r\z\ka rozwoju raka Siersi >1, 1@ i SrzeĞwiaGczenie o Eraku moĪOiwoĞci skuWeczneJo Oeczenia

>1@ AnaOizowana Srzez nas JruSa chor\ch korz\sWaáa naWomiasW w niewieOkim W\Oko sWoSniu z meG\c\n\ aOWernaW\wnej SrzeG rozSoznaniem raka w Sorywnaniu Go 1, ± ,1 cho- r\ch oSis\wan\ch w inn\ch EaGaniach euroSejskich >2@

.oEieW\ ! roku Ī\cia zJáaszaá\ siĊ z wiĊksz\m oSyĨnie- niem aniĪeOi máoGsze WeGáuJ ryĪn\ch auWoryw w\nika Wo z Sew- nej WenGencji Go EaJaWeOizowania Srzez nie koOejn\ch oEjawyw wieOu schorzeĔ, uznawania ich za chwiOowe, EąGĨ JoGzenia siĊ z m\ĞOą o choroEie >2, 1, 1@ DuĪ\ wSá\w na oSyĨnienie u osyE sWarsz\ch moĪe mieü WeĪ ich samoWnoĞü, Erak Somoc\ cz\ nieza- raGnoĞü

.oEieW\ zJáaszające siĊ GoĞü reJuOarnie, Srz\najmniej co

OaW, Go Sro¿OakW\czneJo EaGania JinekoOoJiczneJo, isWoWnie wczeĞniej zJáaszaá\ siĊ WeĪ Go Oekarza z oEjawami raka Siersi

3oGoEną zaOeĪnoĞü oSisuje ArnGW i wsS >2@ =aznacza on jeGnak, iĪ w 1iemczech koEieW\ rzaGko zJáaszają siĊ z nieSokojąc\mi zmianami w Siersi Go Oekarz\ roGzinn\ch EąGĨ onkoOoJyw, Eo- wiem Eez SroEOemu konsuOWują siĊ EezSoĞreGnio z JinekoOoJiem, kWyr\ w wiĊksz\m sWoSniu, aniĪeOi w 3oOsce, oGSowieGziaOn\ jesW Wam za GiaJnosW\kĊ zmian w Siersiach 1asze EaGanie w\kazaáo, wSrawGzie w oSarciu o niewieOką OiczEĊ Srz\SaGkyw, Īe wsz\sW- kie chore zJáaszające siĊ Go JinekoOoJa ze zmianami w Siersi E\á\ SrawiGáowo oceniane i kierowane na GaOszą sSecjaOisW\czną GiaJnosW\kĊ w SoraGniach onkoOoJiczn\ch

3rzeSrowaGzona Srzez nas anaOiza zwryciáa uwaJĊ na ko- Oejną JruSĊ koEieW, u kWyr\ch w roGzinie niJG\ nie sWwierGzono Srz\SaGkyw raka Siersi, a oSyĨnienie rozSoznania u nich raka Siersi E\áo isWoWnie wiĊksze aniĪeOi u SozosWaá\ch 3rawGoSoGoE- nie z SowoGu Eraku wieGz\ na WemaW jeJo oEjawyw, OuE Srze- ĞwiaGczenia o áaJoGnoĞci Juzka, zJáaszaá\ siĊ one z GuĪ\m oSyĨ- nieniem Go Oekarza 3oGoEną WenGencjĊ oEserwowaá WeĪ ArnGW i wsS, aOe w ich EaGaniu zaOeĪnoĞü Wa E\áa nieisWoWna sWaW\sW\cz- nie >2@ Brak wieGz\ jesW isWoWn\m, SoWwierGzon\m wieOokroWnie cz\nnikiem neJaW\wnie wSá\wając\m na zachowanie SacjenWek i w konsekwencji na ich SyĨne zJáaszanie siĊ Go Oekarza >-, 11-12, 1, 21@ 1iemniej jeGnak ze wzJOĊGu na Erak meWoG oEiek-

(4)

Nr 1/2014

17

P R A C E O R Y G I N A L N E ginekologia +MRIOSP4SP

W\wneJo Somiaru i ocen\ wieGz\ SacjenWek, w\niki czĊĞci EaGaĔ są konWrowers\jne i WruGne Go inWerSreWacji >, , 1@

=nacznie rzaGziej OiWeraWura Srz\Wacza Gane o Srz\cz\nach i wieOkoĞci oSyĨnienia rozSoznania i Oeczenia choroE\ nowoWwo- rowej w\nikające z win\ orJanizacji oSieki meG\cznej 2SyĨnie- nie rozSoznania nowoWworu GoW\cz\ weGáuJ ryĪn\ch auWoryw oG

-1 chor\ch >, 22@, a najczĊsWsz\mi cz\nnikami, co SoWwier- Gza WeĪ czĊĞciowo nasza anaOiza, uWruGniając\mi wáaĞciwą Gia- JnozĊ raka Siersi są inne niĪ Juz oEjaw\ raka >, 1, 2@ i niski sWaWus socjoekonomiczn\ >, 1, 2@

3rzeSrowaGzona Srzez nas anaOiza nie uwzJOĊGniaáa sWaWusu socjoekonomiczneJo, SoniewaĪ zGec\Gowana wiĊkszoĞü Sacjen- Wek GekOarowaáa jeGnakow\, ĞreGni Soziom ekonomiczn\

AnaOiza nasza ujawniáa WakĪe, Īe 2 z chor\ch, zJáasza- jąc\ch siĊ Go Oekarza roGzinneJo ze sWwierGzon\mi Srzez sieEie zmianami w Siersi, nie zosWaáo skierowan\ch na GaOsze EaGania

W\nikaáo Wo z naGaO niewieOkieJo GoĞwiaGczenia Oekarz\ w Ea- Ganiu Siersi i SrowaGzeniu GiaJnosW\ki raka Siersi =e wzJOĊGu jeGnak na niewieOką OiczEĊ chor\ch i Erak Gan\ch OiWeraWurow\ch WruGno jesW o jeGnoznaczną ocenĊ WeJo SroEOemu

2Ejaw\ raka Siersi inne niĪ Juzek w\sWĊSowaá\ u EaGa- n\ch chor\ch w Sorywnaniu Go okoáo 22 oSis\wan\ch Srzez inn\ch auWoryw >@ TruGnoĞci GiaJnosW\czne Wakich SosWaci raka są czĊsWo Srz\cz\ną wieOu EáĊGyw i mają wSá\w na oSyĨnienie GiaJnoz\ BurJess i wsS, w swojej anaOizie w\kazaOi, Īe Srawie Soáowa Srz\SaGkyw oSyĨnienia rozSoznania sSowoGowaneJo Srzez Oekarz\ roGzinn\ch GoW\cz\áa wáaĞnie chor\ch z oEjawami raka inn\mi niĪ Juz Siersi >@ 1asze EaGanie SoWwierGziáo WeĪ, iĪ cz\nnikiem zwiĊkszając\m r\z\ko SoSeánienia EáĊGu, a W\m sam\m w\GáuĪenia czasu rozSoznania, E\áa niewieOka ĞreGnica Juzka W W\m Srz\SaGku oOErz\mie znaczenie moJá\ mieü, jak w\kazaá /junJ i wsS, WruGnoĞci w SrawiGáow\m w\konaniu EioSsji cienkoiJáowej, zwáaszcza Srzez mniej GoĞwiaGczon\ch Oekarz\ >2@ W\kazaá on Eowiem, Īe Erak GoĞwiaGczenia So- woGuje Srzeoczenie 2 Srz\SaGkyw raka, a u -1 Sacjen- Wek z niewieOkim Juzkiem EaGanie ¿z\kaOne moĪe E\ü oEciąĪone znaczn\m EáĊGem >2@

3ozosWaáe Srz\cz\n\ oSyĨnioneJo rozSoczĊcia Oeczenia cho- r\ch So usWaOon\m juĪ rozSoznaniu raka Siersi w\nikaá\ Jáywnie ze wskazaĔ meG\czn\ch -eG\nie u 1 11, chor\ch oSyĨnio- ne Srz\jĊcie Go szSiWaOa wiązaáo siĊ z oczekiwaniem na miejsce w SOacywce sSecjaOisW\cznej W Sorywnaniu Go Gan\ch z 2

i 2 roku, oEejmując\ch chor\ch z SoáuGniow\ch Werenyw 3oO- ski, JGzie czas oczekiwania Sow\Īej 1 miesiąca GoW\cz\á aĪ 1

chor\ch, w\Gają siĊ oSW\misW\czne >2@

Wnioski

1aGaO isWnieje, Sorywn\waOne z inn\m krajami, oSyĨnienie rozSoznania i Oeczenia raka Siersi w rejonie OuEeOskim 1a oSyĨ- nienie Wo wSá\wa rywnoczeĞnie wieOe wsSyáGziaáając\ch ze soEą cz\nnikyw zaOeĪn\ch zarywno oG SacjenWek jak i s\sWemu me- G\czneJo BaGanie nasze w\oGrĊEniáo najczĊsWsze cz\nniki r\z\- ka oSyĨnienia z win\ SacjenWek i s\sWemu meG\czneJo B\á\ Wo koOejno wiek ! rĪ, Erak uGziaáu w EaGaniach Srzesiewow\ch, wieOkoĞü Juzka cm oraz oEjaw\ raka inne niĪ Juz Siersi

.onieczne są zaWem Gziaáania eGukac\jne wĞryG koEieW, szczeJyOnie sWarsz\ch oraz wĞryG Oekarz\ roGzinn\ch w ceOu sz\EszeJo wGroĪenia oGSowieGnieJo SosWĊSowania OeczniczeJo u chor\ch na raka Siersi

Oświadczenie autorów

1. Anna Brzozowska – autor koncepcji i założeń pracy, przygotowanie manuskryptu i piśmiennictwa – autor zgłaszający i odpowiedzialny za manuskrypt..

2. Dariusz Duma – analiza statystyczna wyników.

3. Tomasz Mazurkiewicz – korekta i aktualizacja literatury.

4. Wojciech Brzozowski – zebranie materiału.

5. Maria Mazurkiewicz – ostateczna weryﬁkacja i akceptacja manuskryptu.

Źródło finansowania:

Praca nie była ﬁnansowana przez żadną instytucję naukowo-badawczą, stowarzyszenie ani inny podmiot, autorzy nie otrzymali żadnego grantu.

Konflikt interesów:

Autorzy nie zgłaszają konﬂiktu interesów oraz nie otrzymali żadnego wynagrodzenia związanego z powstawaniem pracy.

Piśmiennictwo

1. Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2006 roku.

Warszawa: Centrum Onkologii-Instytut. 2008.

2. Arndt V, Stürmer T, Stegmaier C, [et al.]. Patient delay and stage of diagnosis among breast cancer patients in Germany -a population based study. Br J Cancer. 2002, 86 (7),1034-1040.

3. Burgess CC, Potts HW, Hamed H, [et al.]. Why do older women delay presentation with breast cancer symptoms? Psychooncology. 2006, 15 (11),962-968.

4. Burgess CC, Ramirez AJ, Richards MA, Love SB. Who and what inﬂuences delayed presentation in breast cancer? Br J Cancer. 1998, 77 (8),1343-1348.

5. Samet JM, Hunt WC, Goodwin JS. Determinants of cancer stage. A population-based study of elderly New Mexicans. Cancer. 1990, 66 (6),1302-1307.

6. Pack GT, Gallo JS. The culpability for delay in the treatment of cancer. Am J Cancer. 1938, 33, 443-462.

7. Unger-Saldana K, Infante-Castaneda C. Delay of medical care for symptomatic breast cancer:

a literature review. Salud Publica Mex. 2009, 51, Suppl 2, 270-285.

8. Ramirez AJ, Westcombe AM, Burgess CC, [et al.]. Factors predicting delayed presentation of symptomatic breast cancer: a systematic review. Lancet. 1999, 353, 1127–1131.

9. Burgess C, Hunter MS, Ramirez AJ. A qualitative study of delay among women reporting symptoms of breast cancer. Br J General Practice. 2001, 51, 967–971.

10. Yau TK, Choi CW, Ng E, [et al.]. Delayed presentation of symptomatic breast cancers in Hong Kong: experience in a public cancer centre. Hong Kong Med J. 2010,16 (5), 373-377.

11. Gold MA. Causes of Patients’ Delay in Diseases of the Breast. Cancer. 1964, 17, 564-77.

12. Smith LK, Pope C, Botha JL. Patients’ help-seeking experiences and delay in cancer presentation: a qualitative synthesis. Lancet. 2005, 366 (9488), 825-831.

13. Grunfeld EA, Ramirez AJ, Hunter MS, Richards MA Women’s knowledge and beliefs regarding breast cancer. Br J Cancer. 2002, 86 (9),1373-1378.

14. Katapodi MC, Facione NC, Humphreys JC, Dodd MJ. Perceived breast cancer risk: heuristic reasoning and search for a dominance structure. Soc Sci Med. 2005, 60 (2),421-432.

15. Facione NC, Facione PA. The cognitive structuring of patient delay in breast cancer. Soc Sci Med. 2006, 63 (12), 3137-3149.

16. Facione NC. Delay versus help seeking for breast cancer symptoms: a critical review of the literature on patient and provider delay. Soc Sci Med. 1993, 36,12, 1521–1534.

17. Robertson R, Campbell NC, Smith S, [et al.]. Factors inﬂuencing time from presentation to treatment of colorectal and breast cancer in urban and rural areas. Br J Cancer. 2004, 90, 9, 1479–1485.

18. Nosarti C, Crayford T, Roberts JV, [et al.]. Delay in presentation of symptomatic referrals to a breast clinic: patient and system factors. Br J Cancer. 2000, 82 (3), 742-748.

19. Andersen RS, Vedsted P, Olesen F, [et al.]. Patient delay in cancer studies: a discussion of methods and measures. BMC Health Serv Res. 2009, 19 (9), 189.

20. Molassiotis A, Fernadez-Ortega P, Pud D, [et al.]. Use of complementary and alternative medicine in cancer patients: a European survey. Ann Oncol. 2005, 16 (4), 655-663.

21. Najdyhor E, Krajewska-Kułak E, Krajewska-Ferishah K. Knowledge of women and men about breast cancer prevention. Ginekol Pol. 2013, 84 (2), 116-125.

22. Tartter PI, Pace D, Frost M, Brenstein JL. Delay in diagnosis of breast cancer. Ann Surg. 1999, 229, 1, 91-96.

23. Montella M, Crispo A, D’Aiuto G, [et al.]. Determinant factors for diagnostic delay in operable breast cancer patients. Eur J Cancer Prev. 2001, 10 (1), 53-59.

24. Bairati I, Jobin E, Fillion L, [et al.]. Determinants of delay for breast cancer diagnosis. Cancer Detect Prev. 2007, 31 (4), 323-331.

25. Ljung BM, Drejet A, Chiampi N, [et al.]. Diagnostic accuracy of ﬁne-needle aspiration biopsy is determined by physician training in sampling technique. Cancer. 2001, 93, 263-268.

26. Hicks MJ, Davis JR, Layton JM, Present AJ. Sensitivity of mammography and physical examination of the breast for detecting breast cancer. JAMA. 1979, 242, 2080-2083.

27. Pawlicki M, Michalczyk A. Badania przyczyn opóźnień leczenia chorych na nowotwory złośliwe.

Współcz Onkol. 2005, 9 (5),191-195.