Koncepcja zarządzania ruchem TRISTAR - Gdynia

Seria: T R A N SPO R T z. 47 N r kol. 1586

K azim ierz JA M R O Z 1, Jacek O SK A R B SK I2

KONCEPCJA ZARZĄDZANIA RUCHEM TRISTAR - GDYNIA

Streszczenie. Zastosow anie Inteligentnych System ów T ransportu je s t jed n y m ze sposobów udoskonalenia układów transportow ych. System y te d ostarczają szeroki w achlarz narzędzi począw szy od zaaw ansow anych system ów sterow ania ruchem za p o m o c ą sygnalizacji św ietlnej do system ów ostrzegania o m ożliw ości w ystąpienia w ypadku. Z godnie z ustaleniam i podjętym i w Sopocie w 2002 roku, m iasta A glom eracji T rójm iejskiej przystąpiły do opracow ania koncepcji system ów zarządzania ruchem n a podległych sobie drogach.

Pierw szym elem entem prac było przygotow anie koncepcji trójm iejskiego system u aglom eracyjnego, którem u nadano nazw ę TRISTA R. K olejnym etapem prac było opracow anie koncepcji system u zarządzania ruchem dla G dyni. W niniejszym referacie przedstaw iono przesłanki do zastosow ania Inteligentnych System ów T ransportu w Gdym, założenia, cele stosow ania system u, koncepcję jeg o architektury oraz koncepcję funkcjonow ania poszczególnych podsystem ów , które z o stan ą zintegrow ane w ram ach planow anego system u T R ISTA R - G dynia.

INTELLIGENT TRANSPORTATION SYSTEM CONCEPT TRISTAR - GDYNIA

Sum m ary. Intelligent T ransportation System s provide m any tools such as advanced m anagem ent traffic system s or em ergency system s to im prove transportation system s. Tow ns o f T ri-C ity A glom eration started to w ork out conceptions o f traffic m anagem ent system s according to agreem ent established in Sopot in 2002. The first stage o f conception w orks was to w ork out the concept o f aglom eration system - TRISTA R. T he next stage w as to w ork out intelligent transportation system concept for G dynia. The p aper concerns reasons to apply ITS, assum ptions and objectives to apply the system , concept o f system architecture as w ell as concept o f sub-system s w hich are to be integrated w ithin T R ISTA R - G D Y N IA system .

1. W STĘP

Rozwój system ów transportow ych, zm ierzający w kierunku realizacji potrzeb m ieszkańców zw iązanych z zapew nieniem dogodnego przem ieszczania się sam ochodem , spow odow ał gw ałtow ny w zrost zagrożeń środow iska i zdrow ia, w ynikający ze zw iększającego się zatłoczenia m iast. W tym kontekście w iele m iast w rozw iniętych krajach św iata w prow adza na sw oim terenie inteligentne system y zarządzania transportem [1], [2],

1 Katedra Inżynierii Drogowej, Politechnika Gdańska, ul. Narutowicza 11, 80-952 Gdańsk, tel (+48 58) 3472931, kjamroz@pg.gda.pl

2 Katedra Inżynierii Drogowej, Politechnika Gdańska, ul. Narutowicza 1 1, 80-952 Gdańsk, tel (+48 58) 3472296, joskar@pg.gda.pl

[3], [4], T akże m iasta A glom eracji T rójm iejskiej podjęły działania m ające n a celu budow ę ITS. Z godnie z ustaleniam i podjętym i w Sopocie w 2002 roku, przystąpiły do opracow ania k oncepcji system ów zarządzania ruchem na podległych sobie drogach. O pracow ano już o g ó ln ą koncepcję Inteligentnego System u Z arządzania T ransportem w A glom eracji T rójm iejskiej oraz o g ó ln ą koncepcję zintegrow anego system u zarządzania ruchem na O bw odnicy T rójm iasta [5] i koncepcje ogólne system u zarządzania ruchem w G dyni [6] i w S opocie [7], W ym ienione opracow ania b ę d ą służyć do:

• ro zp o zn an ia i p rzysw ojenia w iedzy n a tem at Inteligentnych S ystem ów Transportu,

• rozpoczęcia prac zm ierzających do stw orzenia profesjonalnego zespołu do opracow yw ania budow y i eksploatacji A glom eracyjnego Inteligentnego Systemu T ransportu,

• zidentyfikow ania potrzeb i uzasadnienia konieczności zastosow ania zintegrow anych system ów zarządzania ruchem na O bw odnicy T rójm iasta, w G dyni i w Sopocie, a później także w G dańsku, Pruszczu, R um i i R edzie,

• o pracow ania szczegółow ych pro jek tó w system u zarządzania ruchem ,

• p rzygotow ania program u dalszych prac.

• p rzygotow ania projektu pilotażow ego,

• p rzygotow ania w niosku o w sparcie centralne i m iędzynarodow e do realizacji tego projektu.

2. PR Z E SŁ A N K I I CELE Z A ST O SO W A N IA ITS

Z astosow anie Inteligentnych System ów T ransportu (Intelligent T ransportation System s - ITS) je s t je d n y m ze sposobów udoskonalenia system ów transportow ych, tak aby stały się one bardziej spraw ne, efektyw ne i bezpieczne. ITS d o starczają szeroki w achlarz m ożliw ości począw szy od zaaw ansow anych system ów sterow ania ruchem za p om ocą sygnalizacji św ietlnej do system ów ostrzegania o m ożliw ości w ystąpienia w ypadku.

Z w ieloletnich badań prow adzonych U SA , Japonii i E uropie w ynika, że zastosow anie system ów ITS pow oduje [2], [3]:

• zm niejszenie nakładów na infrastrukturę tran sp o rto w ą naw et o 30 - 35% , przy uzyskaniu tych sam ych efektów dotyczących spraw ności system u,

• zw iększenie naw et o 20% spraw ności sieci transportow ych (m ierzonej przepustow ością) b ez konieczności w ykonyw ania inw estycji drogow ych,

• znaczne zm niejszenie liczby zdarzeń i liczby ofiar w ypadków drogow ych,

• oszczędność czasu podróży,

• znaczące zm niejszenie em isji C O

2

^,

• efekty gospodarcze p o przez zw iększenie produkcji sprzętu elektronicznego.

Z astosow anie inteligentnych system ów transportu i zintegrow anego zarządzania ruchem je s t szeroko uw zględniane w europejskich program ach rozw oju transportu. W Polsce dostrzeżono także problem budow y now oczesnych system ów transportow ych, jed n ak ż e prace w tym zakresie nie s ą jeszcze skoordynow ane. W przygotow yw anym N arodow ym Planie R ozw oju n a lata 2004 - 2006 [8] w dziedzinie dotyczącej transportu przew iduje się między innym i program operacyjny T ransport - G ospodarka M orska (obejm ującym także obszary p o w iató w grodzkich). W program ie tym w yróżniono dw a priorytetow e działania:

zrów now ażony gałęziow o rozw ój system u transportow ego oraz bezpieczniejsza infrastruktura drogow a. W drugim priorytecie ja k o zadanie n r 3 zapisano „rozw ój system ów sterow ania ru ch em ” , n a realizację którego przew idziano w sparcie środkam i unijnym i. W dokum encie

rządow ym „e-Polska” zapow iada się podjęcie decyzji dotyczących kształtow ania inteligentnego transportu w Polsce [9], Z bliżająca się integracja z U n ią E uropejską spow odow ała, że przyjęto głów ne cele rozw ojow e inteligentnego transportu, jak im je st stw orzenie aktyw nego system u bezpieczeństw a w transporcie, opracow anie system ów grom adzenia inform acji i baz danych, opracow anie banku danych o jednostkach przew ożących m ateriały niebezpieczne oraz zm niejszenie zatłoczenia w transporcie m iejskim .

D iagnoza funkcjonow ania system ów transportow ych G dyni oraz pozostałych m iast A glom eracji T rójm iejskiej w ykazała w iele problem ów transportow ych [5 ], [

6

], [7]:

• w ysoki poziom zatłoczenia sieci ulicznej, szczególnie podczas szczytów transportow ych, który w pływ a negatyw nie na w arunki i n a jak o ść podróży korzystających zarów no ze środków transportu indyw idualnego, ja k i transportu zbiorow ego poprzez w ysokie straty czasu, a także n a jak o ść życia m ieszkańców poprzez negatyw ne oddziaływ anie na środow isko naturalne,

• brak m iejsc postojow ych, szczególnie w obszarach centralnych (Śródm ieście G dyni), w zw iązku z czym rośnie zatłoczenie spow odow ane poszukiw aniem m iejsc do parkow ania,

• w ysokie koszty zdarzeń drogow ych oraz w ysokie koszty w ynikające z przesto jó w w ruchu, spow odow anych zdarzeniam i drogow ym i,

• utrudnienia w akcji ratow niczej zw iązane z identyfikacją zdarzenia oraz dotarciem do m iejsca zdarzenia i przeprow adzeniem akcji,

• brak inform acji o w arunkach ruchu i w arunkach podróżow ania zarów no przed p o d ró ż ą ja k i w trakcie jej trw ania.

W raz ze w zrostem aktyw ności gospodarczej i społecznej w zrasta także ruch i m obilność społeczeństw a w A glom eracji Trójm iejskiej, co pow oduje, że p o g arszają się w arunki ruchu, a istniejąca infrastruktura transportow a, organizacja i sterow anie nie są dostosow ane do aktualnej struktury rodzajow ej, kierunkow ej i n atężenia ruchu.

W prow adzenie zintegrow anego system u zarządzania ruchem je s t jed n y m ze sposobów popraw y w arunków ruchu i optym alnego w ykorzystania przepustow ości istniejącej sieci ulicznej i drogow ej A glom eracji T rójm iejskiej. Jednakże budow a takiego system u zarządzania ruchem nie oznacza zaprzestania rozbudow y sieci ulicznej i drogow ej. D ziałania zw iązane z b u d o w ą system u i rozb u d o w ą infrastruktury należy prow adzić rów nolegle.

W w ojew ództw ie pom orskim do planow ania przestrzennego w prow adza się założenia zrów now ażonej polityki transportow ej polegającej n a redukcji popytu n a użytkow anie sam ochodu osobow ego przy rów noczesnym podniesieniu w skaźnika w ykorzystania kom unikacji zbiorow ej. Taki kierunek w ym aga podjęcia bardziej zdecydow anych działań zm ierzających do podniesienia efektyw ności i kom fortu transportu zbiorow ego. A glom eracja T rójm iejska z portam i m orskim i i przedsiębiorstw am i gospodarki m orskiej je s t dużym w ęzłem transportu tow arow ego, co w yw ołuje w sieci drogow ej aglom eracji dość duży ruch ciężarow y. W zrost funkcji logistycznych o znaczeniu krajow ym i m iędzynarodow ym , w tym b udow a P om orskiego C entrum Logistycznego, w ym aga w prow adzenia telem atyki do zarządzania ruchem tow arow ym . B iorąc pow yższe p od uw agę, stw ierdzono, że m iasta A glom eracji T rójm iejskiej pow inny podjąć działania m ające n a celu zastosow anie ITS jak o jed n eg o ze środków um ożliw iających złagodzenie lub rozw iązanie tych problem ów . W pierw szej kolejności m iasta te pow inny podjąć działania m ające na celu stw orzenie koncepcji aglom eracyjnego ITS i w drożenie je g o pierw szego etapu, tj. zintegrow anego system u zarządzania ruchem drogow ym . D ziałania te pow inny być podjęte nie tylko dlatego, że taka je s t ogólnokrajow a i ogólnośw iatow a tendencja, ale dlatego, że ze w zględu n a obecne w arunki ruchu w A glom eracji Trójm iejskiej, zintegrow any system zarządzania ruchem staje się być coraz bardziej niezbędny. Z drugiej strony należy pam iętać o tym , że zastosow anie inteligentnego system u transportu ITS nie rozw iąże w szystkich problem ów transportow ych,

natom iast w znacznym stopniu przyczyni się do ich zredukow ania. O prócz zastosow ania ITS w G dyni należy prow adzić inne działania, takie jak:

• b udow a brakujących elem entów układu ulicznego w celu elim inacji ruchu tranzytow ego z centralnych obszarów i osiedli m ieszkaniow ych,

• m o dernizacja skrzyżow ań w celu p opraw y bezpieczeństw a ruchu i popraw y w arunków ruchu,

• koordynacja i integracja przew ozów pasażerskich poprzez scalanie różnych środków transportu zbiorow ego w w ęzłach przesiadkow ych,

• rozw ój system u parkingów strategicznych na obrzeżach Śródm ieścia G dyni oraz przy w ęzłach przesiadkow ych w celu odciążenia obszarów centralnych z ruchu sam ochodow ego (system P+R ),

• biorąc pod uw agę w yraźny i pow iększający się deficyt m iejsc parkingow ych w Śródm ieściu należy dążyć do zw iększenia m iejsc postojow ych poprzez inw estow anie w budow ę parkingów , które m ogłyby zostać w łączone do system u ITS.

3. Z A Ł O Ż E N IA DO K O N C E PC JI SY STEM U

System zarządzania ruchem na obszarze G dyni pow inien być planow any ja k o elem ent docelow ego trójm iejskiego, inteligentnego system u transportu aglom eracyjnego TRISTA R (rys. 1), który obejm ie sw oim zasięgiem cały o bszar A glom eracji T rójm iejskiej.

Rys. 1. Propozycja przejściowego zintegrowanego systemu zarządzania transportem w Trójmieście Fig. 1. Proposed integrated traffic and transportation management system in transition in the Tri-

City

S ystem ten pow inien uw zględniać w ym agania i potrzeby lokalne przy rów noczesnym zapew nieniu m ożliw ości w spółpracy w zintegrow anym system ie trójm iejskim poprzez w ypracow anie standardów proceduralnych i sprzętow ych. P rzed przystąpieniem do prac zw iązanych z b u d o w ą system u zarządzania ruchem n a obszarze G dyni niezbędne było zatem w ypracow anie koncepcji całego system u, spełniającego w ym agania krajow e i m iędzynarodow e. D u ż ą efektyw ność prac będzie m ożna uzyskać p od w arunkiem uczestnictw a w procesie planow ania i w drażania system u decydentów , przyszłych jeg o operatorów i podm iotów uczestniczących w funkcjonow aniu system u oraz po d w arunkiem standaryzacji procesu, która pozw ala na obniżenie kosztów w drożenia i utrzym ania system u, g w arantując przy tym jeg o spraw ność.

Z integrow any system zarządzania ruchem drogow ym na obszarze A glom eracji T rójm iejskiej podzielono n a pięć system ów zarządzających poszczególnym i elem entam i sieci drogow ej w podobszarach sterow ania i zarządach drogow ych. Przew idziano, że każdy system zarządza określonym rodzajem ruchu n a określonym obszarze poprzez działanie kilku podsystem ów . D ziałania podsystem ów b ę d ą integrow ane w centrach zarządzania przew idzianych dla poszczególnych podsystem ów . Z e w zględu na to, że zarządzanie ruchem je s t procesem bardzo złożonym obejm ującym bardzo w iele zagadnień zw iązanych z ruchem p ojazd ó w w całym Trójm ieście, w koncepcji system u proponuje się utw orzyć C entrum K oordynacyjne, którego zadaniem je s t koordynacja działań w szystkich podsystem ów zarządzania ruchem na obszarze aglom eracji. S truktura system u zarządzania ruchem drogow ym w A glom eracji T rójm iejskiej z uw zględnieniem podziałów obszarow ych i zarządów drogi p ow inna się przedstaw iać następująco:

• system y zarządzania ruchem m iejskim ,

• system zarządzania ruchem na D SR,

• system zarządzania ruchem n a zam iejskich drogach krajow ych.

D la G dyni przedstaw iono propozycję system u zarządzania ruchem m iejskim .

4. K O N C E P C JA SY STEM U

System zarządzania ruchem T R IST A R - G dynia będzie się składał z dw óch rów nolegle pracujących podsystem ów (rys.

2

^):

• podsystem u zarządzania ruchem m iejskim ,

• podsystem u zarządzania transportem zbiorow ym .

W ym ienione system y pow inny w spółpracow ać m iędzy s o b ą szczególnie w zakresie u d zielan ia priorytetów dla pojazdów transportu zbiorow ego, a także z innym i podsystem am i system u TR ISTA R , takim i jak : Zintegrow any System Z arządzania R uchem n a OT, System Z arządzania SKM , System Z arządzania R uchem w Sopocie.

Rys.

Fig.

5. SY STEM Z A R Z Ą D Z A N IA R U C H EM M IEJSK IM

W niniejszej koncepcji przew iduje się, że system będzie obejm ow ał podstaw ow y układ ulic na obszarze G dyni. W przyszłości do system u podłączane b ę d ą także now e dzielnice i now e trasy uliczne m iasta G dynia. M ożna przyjąć, że w ciągu kilku, kilkunastu najbliższych lat na obszarze G dyni ruch będzie sterow any za p o m o c ą 110 - 120 skrzyżow ań w yposażonych w sygnalizację św ietlną. T ak duża liczba skrzyżow ań w ym aga ju ż w chw ili obecnej efektyw nego system u nadzoru i optym alnego sterow ania. W system ie zarządzana ruchem m iejskim przew idziano cztery podsystem y realizujące różne funkcje:

• system sterow ania ruchem ulicznym ,

• system zarządzania bezpieczeństw em ruchu,

• system kontroli dostępu i parkow ania,

• system inform acji o ruchu.

P odsystem sterow an ia ruchem ulicznym będzie um ożliw iał realizację następujących funkcji:

• sterow anie ruchem na 110 skrzyżow aniach układu ulicznego G dyni z koordynacją ciągów skrzyżow ań z sy g n alizacją św ie tln ą ja k ró w n ież p oszczególnych obszarów sterow ania,

• realizację priorytetów dla transportu zbiorow ego,

• sterow anie ruchem w korytarzu O bw odnicy T rójm iasta, na skrzyżow aniach ulic M orskiej i K w iatkow skiego oraz A l. Z w ycięstw a i W ielkopolskiej w e w spółpracy z C entrum Z arządzania Ruchem na O bw odnicy T rójm iasta, co um ożliw i optym alne w ykorzystanie sieci w godzinach szczytu, stanach aw aryjnych, po d czas rem ontów oraz w czasie dużego nasilenia ruchu rekreacyjnego p o przez kierow anie p ojazdów na trasy alternatyw ne.

2. Architektura ogólna systemu TRISTAR 2. Overall system architecture TRISTAR

* - Dla Sopotu nie przewidziano połączenia z systemami zarzadzania na DSK i DK S Y S T E M S T E R O W A N IA

R U C H E M M IE JS K IM

Dane o ruchu

S Y S T E M IN F O R M A C J I O

Dane o parkowaniu S Y ST E M K O N T R O L I

D O S T Ę P U 1 Z A R Z A D Z A N IA

D ane o ruchu i parkow aniu z całego obszaru Strategia zarządzania ruchem w obszarze

C E N T R U M Z A R Z Ą D Z A N IA R U C H E M M IE JSK IM W G D Y N I

Lokalne ograniczenia sterow ania zgod n e ze strategią C K (priorytety TZ)

Przetw orzon e d ane o ruchu, parkow aniu, pogodzie - eksport do m ediów

CENTRUM ZARZĄDZANIA RUCHEM NA DK CENTRUM

ZARZĄDZANIA RUCHEM NA DSR

C E N T R U M

S Y S T E M Z A R Z Ą D Z A N IA T R A N S P O R T E M

Z B IO R O W Y M

~

1

■ ■ - * — ■

Rys. 3. Struktura systemu zarządzania ruchem miejskim w Gdyni Fig. 3. Structure o f the urban traffic management system in Gdynia

P odsystem zarządzania bezpieczeństw em ruchu ulicznego będzie um ożliw iał realizację następujących funkcji:

• zarządzanie a k c ją rato w n iczą w przypadku w ystąpienia zdarzenia drogow ego,

• nadzór prędkości i postępow ania zgodnie z zasadam i ruchu drogow ego.

System y zarządzania służbam i ratow niczym i pow iązane s ą najczęściej z system am i zarządzania zdarzeniam i drogow ym i. Z n ajd u ją tu zastosow anie takie system y, jak autom atyczna lokalizacja pojazdu, kom puterow o w spom agane w ysyłanie pojazdów na trasę, zarządzanie taborem pojazdów uprzyw ilejow anych oraz system y n aprow adzania pojazdów . K ażdy z tych system ów um ożliw ia skrócenie czasu dojazdu do m iejsca zdarzenia.

Z astosow anie środków ITS w ym aga jed n ak ż e w ypracow ania odpow iedniej struktury logicznej system u zarządzania zdarzeniam i drogow ym i. Z aproponow ano struktury takiego system u dla obszaru A glom eracji Trójm iejskiej. Z arządzanie zdarzeniem rozpoczyna się w m om encie, gdy inform acja o zdarzeniu dotrze do dyspozytora, którym będzie C entrum P ow iadam iania R atunkow ego, w łaściw e dla danego pow iatu pozostające w bezpośrednim kontakcie z aglom eracyjnym C entrum Zarządzania, kończy się natom iast, gdy z o stan ą p rzyw rócone norm alne w arunki ruchu. Inform acja o zdarzeniu m oże dotrzeć do Centrum

P o w iad am ian ia R atunkow ego z C entrum Z arządzania (w przypadku autom atycznej detekcji zdarzenia), albo bezpośrednio d ro g ą rad io w ą (taksów karze, pojazdy dostaw cze) lub za p ośrednictw em telefo n u (jeden n r „

112

”).

Policja, straż p o żarna i służby zajm ujące się usuw aniem p o jazd ó w z p asa drogow ego p rz y b y w a ją na m iejsce zd arzenia niezależnie od siebie. Służby drogow e lub operatorzy transportu zbiorow ego w łączają się do akcji w przypadku pow ażnego uszkodzenia drogi lub w p rzypadku konieczności p rzygotow ania objazdu n a dłuższy okres czasu. B ardzo w a ż n ą rolę o dgryw a tu C entrum K oordynacyjne, które zarządza ruchem , tak aby zakłócenia w ruchu były ja k najm niejsze oraz inform uje kierow ców (poprzez znaki zm iennej treści oraz inform acje radiow e, SM S-y, internet, R D S) o zaistnieniu zdarzenia i preferow anej trasie objazdu.

S ystem y zarządzania zdarzeniam i p o zw alają na zm niejszenie czasu w y k ry cia zdarzenia, przyjazdu odpow iednich służb oraz przyw rócenia porządku na drodze. W oparciu o system autom atycznego w ykryw ania incydentów oraz kontrolę w iz y jn ą (zastosow anie kam er CCTV ) m ożliw e je s t w ykrycie incydentów drogow ych n a sieci ulicznej. System ten w spółpracuje z w ielo m a operatoram i, którzy id en ty fik u ją zdarzenie drogow e i re je stru ją określone inform acje na je g o tem at (lokalizacja, liczba pojazdów biorących ud ział w zdarzeniu, przew idyw any czas usunięcia). P onadto system y zarządzania zdarzeniam i drogow ym i p o z w a la ją n a redukcję zatłoczenia spow odow anego zdarzeniem , a co za ty m idzie - redukcję strat czasu, zużycia p aliw a i em isji spalin.

P odsystem kontroli dostępu i parkow ania będzie um ożliw iał realizację n astępujących funkcji:

• zbieranie i przetw arzanie danych o parkow aniu,

• autom atyczny pob ó r opłat za parkow anie,

• sterow anie pojazdam i poszukującym i m iejsc do parkow ania.

S ystem em objętych zostanie ok. 1900 m iejsc postojow ych (5 parkingów ) n a terenie Śródm ieścia.

P odsystem inform acji o ruchu będzie um ożliw iał realizację następujących funkcji (przed i w trak cie trw ania podróży):

• inform ow anie o bieżących w arunkach ruchu (zatłoczenie, czas p rzejazdu, zalecane trasy przejazdu),

• inform ow anie o złych w arunkach atm osferycznych (gołoledź, w ilg o tn a naw ierzchnia, m gła),

• inform ow anie o zdarzeniach drogow ych (lokalizacja, zalecane objazdy),

• inform ow anie o robotach drogow ych (lokalizacja, zalecane objazdy).

6

. S Y STE M Z A R Z Ą D Z A N IA T R A N S P O R T E M Z B IO R O W Y M

W ogólnej strukturze system u zarządzania ruchem w T rójm ieście w yróżniono trzy system y zarząd zan ia transportem zbiorow ym , które s ą k o n sek w en cją istn ien ia n a terenie T rójm iasta trzech przedsiębiorstw kom unikacji m iejskiej. Z aliczono do nich:

• System Z arządzania Transportem Z biorow ym G dańsk (Z K M G dańsk),

• System Z arządzania Transportem Z biorow ym G dynia (Z K M G dynia),

• System Z arządzania S zy b k ą K o le ją M iejsk ą (Z akład SK M ),

W przyszłości przew iduje się dalszy rozw ój system u zarząd zan ia transportem zbiorow ym w T rójm ieście o system zarządzania transportem zbiorow ym przy ZK M W ejherow o oraz Z K M Tczew . K oordynacja działań p oszczególnych centrów pow ierzona została C entrum K oordynacyjnem u przy przyszłym Z arządzie T ransportu A glom eracyjnego,

z tym że działania System u Z arządzania SKM nie s ą pow iązane z żadnym m iastem . W ynika to z tego, że SKM działa na całym terenie T rójm iasta, ja k i p oza nim , a także w ykorzystuje infrastrukturę Polskich K olei Państw ow ych, zatem sterow anie ruchem SK M podlega zakresow i sterow ania ruchem PKP. D latego głów nym zadaniem C entrum K oordynacyjnego w stosunku do transportu zbiorow ego je s t koordynacja poszczególnych rodzajów transportu - SK M oraz ZK M G dańsk i ZK M Gdynia.

W system ie T R ISTA R - G D Y N IA , tak ja k w każdym z w ym ienionych system ów , przew idziano m ożliw ość zastosow ania następujących podsystem ów , um ożliw iających realizow anie nałożonych funkcji:

• podsystem m onitoringu pojazdów transportu zbiorow ego,

• podsystem sterow ania ruchem pojazdów transportu zbiorow ego,

• podsystem przekazyw ania inform acji dla pasażerów ,

• podsystem inform acji o usługach transportu zbiorow ego.

Podsystem m onitoringu pojazdów T Z i przystanków będzie um ożliw iał realizację następujących funkcji:

• nadzór nad ruchem pojazdów transportu zbiorow ego,

• m onitoring przystanków i pojazdów (bezpieczeństw o podróżnych),

• kontrola stanu technicznego pojazdów .

P odsystem sterow ania ruchem pojazdów T Z będzie um ożliw iał realizację następujących funkcji:

• dyspozytorski system sterow ania ruchem pojazdów transportu zbiorow ego,

• koordynacja linii w w ęzłach przesiadkow ych,

• tw orzenie dynam icznych rozkładów jazdy.

Przew idziano zastosow anie koordynacji linii na najw iększych przystankach - utw orzenie z n ich w ęzłów przesiadkow ych.

Podsystem inform acji dla pasażerów będzie um ożliw iał realizację następujących funkcji:

• inform acja w pojeździe o podróży środkam i TZ,

• inform acja na przystankach o podróży środkam i TZ,

• inform acja o usługach transportu zbiorow ego

W koncepcji T R ISTA R - G D Y N IA przew idziano zastosow anie tekstow ych znaków zm iennej treści na 4 przystankach.

7. ST R U K TU R A SPR ZĘTO W A

D o zrealizow ania przyjętych zadań system T R ISTA R -G dynia musi być w yposażony w odpow iedni sprzęt, urządzenia i oprogram ow anie. Strukturę sp rzęto w ą projektow anego system u podzielono na następujące w arstwy:

• w arstw ę nadzoru,

• w arstw ę sterow ania,

• w arstw ę inform ow ania,

• w arstw ę transm isji i łączności,

• centrum zarządzania.

D o obsługi system u zarządzania ruchem m iejskim przew iduje się m iędzy innym i: 1450 detektorów ruchu transportu indyw idualnego, 160 detektorów dla transportu zbiorow ego i

10

detektorów d la zarządzania pojazdam i poszukującym i m iejsc do parkow ania,

8

sterow ników nadrzędnych, 4 przenośne kam ery w izyjne um ieszczane opcjonalnie w 24 szafkach, 96

now ych sterow ników lokalnych n a skrzyżow aniach w raz z osprzętem sygnalizacyjnym , 10 sterow ników lokalnych parkingow ych, 34 zw ykłe znaki zm iennej treści oraz

10

w ielkogabaratow ych znaków zm iennej treści, 60 km linii teletransm isyjnych i energetycznych, w yposażenie

8

pojazdów ratow nictw a w sprzęt um ożliw iający realizację prio ry tetó w oraz kilkanaście kom puterów i innych urządzeń w C entrum Z arządzania Ruchem M iejskim oraz C entrum Z arządzania T ransportem Z biorow ym . N ależy ponadto zm odernizow ać 14 skrzyżow ań w celu dostosow ania ich do pracy w system ie. Centrum Z arząd zan ia R uchem proponuje się um ieścić w W ydziale D róg i K om unikacji Urzędu M iejskiego w G dyni.

D o obsługi system u zarządzania transportem zbiorow ym p rzew iduje się m iędzy innym i w yposażenie 315 pojazd ó w w system y autom atycznej lokalizacji, łączności oraz urząd zen ia inform acji d la podróżnych, a także w yposażenie 4 p rzystanków w kam ery nadzoru, T R IPlanery oraz znaki inform acyjne zm iennej treści.

8

. PO D S U M O W A N IE

P rzedstaw ione założenia aglom eracyjnego inteligentnego system u transportu w T R IS T A R - G D Y N IA d o ty czą docelow ej w izji system u, jed n ak ż e do je g o zbudow ania w iedzie długa droga. A by skutecznie dążyć do realizacji tego system u, niezbędne jest:

• utw orzenie zespołu osób zainteresow anych b u d o w ą system u,

• dopracow anie koncepcji system u na podstaw ie dyskusji „okrągłego stołu” z udziałem zainteresow anych instytucji, sam orządów i zarządów dróg i transportu,

• w pisanie system u T R IS T A R do strategii i plan ó w w ojew ództw a, m iasta i zarządów drogow ych i transportow ych,

• propagow anie idei budow y system u p o p rzez sem inaria i szkolenia,

• p rzygotow anie projektu pilotażow ego,

• przygotow anie w niosków o w sparcie finansow e (centralne i m iędzynarodow e),

• p rzygotow anie pro jek tó w i specyfikacji,

• w ykonanie projektu (projektów ) pilotażow ego,

• dalszy rozw ój system u na bazie dośw iadczeń z budow y i eksploatacji projektu pilotażow ego.

P ierw szym projektem pilotażow ym m oże być zastosow anie elem entów Z integrow anego System u Z arząd zan ia. R uchem n a T rasie Średnicow ej (Al. Z w ycięstw a, ul. Śląska, ul. M orska).

L iteratura

1. ITS H andbook 2000. R ecom m endations from the W orld R oad A ssociation (PIERC).

A rtech H ouse, B oston 1999.

2. P roper A llen T.: Intelligent T ransportation System B enefits: 2001 U pdate. U S D epartm ent o f T ransportation W ashington D .C ., 2002.

3. ITS H and B ook 2000 - 2001. S upervised by the M inistry o f C onstruction. Japan. Tokio 2 0 0 1.

4. M o n tera L.: Incident prédiction on the ring road (in B arcelona). ITS International July/A ugust 2001.

5. Jam ro z K ., O skarbski J.: K oncepcja ogólna system u zarządzania ruchem na O bw odnicy Trójm iasta. G dańsk U niversity o f Technology, G dańsk 2002.

6

. Jam roz K ., O skarbski J.: K oncepcja ogólna system u zarządzania ruchem w Gdyni.

G dańsk U niversity o f T echnology, G dańsk 2002.

7. Jam roz K., O skarbski J.: K oncepcja ogólna system u zarządzania ruchem w Sopocie.

G dańsk U niversity o f T echnology, G dańsk 2003.

8

. N arodow y Program R ozw oju G ospodarczego. M inisterstw o G ospodarki 2003.

9. „e-P olska” . Plan działań na rzecz rozw oju społeczeństw a inform acyjnego w Polsce na lata 2001 - 2 0 0 6 . RM 11 w rześnia 2001.

A bstract

A n effective and convenient transportation system is the basis for developing business and im proving the quality o f life. The assum ptions to T R IS T A R - G D Y N IA , the intelligent transportation system , show the system ’s final vision, b u t a lot needs to be done before it is com plete. To m ake the system successfully, w e need to build a team o f people taking an interest in the system , finalise the concept as part o f “roundtable” discussions involving the relevant organisations, local authorities, road and traffic authorities, include system in the strategies and plans o f the region, city and road and traffic authorities, prom ote the idea o f the system on sem inars and training courses, develop and carry out a p ilot project, prepare applications for financial assistance (national and international sources) and continue to develop the system based on experience from the p ilot project.