ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ
S e r i a : TRANSPORT z . 5 Nr k o l . 908
1988
B a r b a r a MACIEJNA
ANALIZA I OCENA WYBRANYCH FORM ZAMKNIĘTYCH PRZEWOZÓW PRACOWNICZYCH
S t r e s z c z e n i e . W a r t y k u l e p r z e d s t a w i o n o w y n i k i ba d a ń z a m k n i ę t y c h przew ozów p r '.'w n i c z y c h . A n a l i z a obejm ował a o k r e ś l e n i e o g ó l n y c h d a n y c h o w ś z e l i go t y p u z a m k n i ę t y c h p r z e w o z a c h na t e r e n i e c a ł e g o ob
s z a r ' , województwa k a t o w i c k i e g o . Z am ieszczono r ó w n i e ż w y n ik i ba d a ń s z c z e g ó ł o w y c h w y branych fo rm z a m k n i ę t y c h przewozów p r a c o w n i c z y c h na o k r e ś l o n y c h o b s z a r a c h GOP-u. O k r e ś l o n o w i e l k o ś c i przew ozó w, r o d z a j t a b o r u ^ s t p i e ń j e g o w y k o r z y s t a n i a , e n e r g o c h ł o n n o ś ć t r a n s p o r t u o r a z c e ló w ś ć przewozów d l a w y branych p rz e w o ź n ik ó w .
W c ł o k s z t a ł c i e przewozów p a s a ż e r s k i c h na t e r e n i e województwa k a tó w ' c k i e g . z a m k n i ę t e p rz e w o z y s t a n o w i ą b l i s k o 21%. V s k a l i r o c z n e j star.ow i o 280 min o s ó b . L i c z b a t a b o r u zaangażow anego w p r z e w o z a c h branżow y h i G o sp o d a rc z y c h w ynosi 58% o g ó l n e j l i c z b y a u to b u s ó w w wo
j e w ó d z t w i e k a t o w i c k i m . Z u ż y c ie e n e r g i i w p ra c o w n ic z y m t r a n s p o r c i e zam knięty m j e s t t r z y k r o t n i e w yższe a n i ż e l i w t r a n s p o r c i e p u b l i c z n y m .
I s t n i e n i e przewozów z a m k n i ę t y c h j e s t u z a s a d n i o n e j e d y n i e w g r a n i c a c h od 2't f 59% w z a l e ż n o ś c i od t y p u z a m k n i ę t y c h przewozów p r a c o w n i c z y c h .
1 . W prow adzenie
T r a n s p o r t wpływa w s p o s ó b b e z p o ś r e d n i na z w i ę k s z e n i e l u b o g r a n i c z e n i e tem pa r o z w o j u s p o ł e c z n o - g o s p o d a r c z e g o k r a j u . Z t e j r a c j i t r a n s p o r t s t a ł s i ę u n i w e r s a l n y m , p e ł n o w a r t o ś c i o w y m k o o p e r a n t e m w s z y s t k i c h z a k ła d ó w p r a c y i k a ż dego c z ł o w i e k a .
W c a ł o k s z t a ł c i e z a g a d n i e n i a p rzew o zy p r a c o w n i c z e s t a n o w i ą ważny p ro b l e m t r a n s p o r t o w y . Z ja w is k o do jazd ó w do p r a c y , j a k o masowy p r z e j a w m i g r a c j i wa
h a d ł o w e j , u z n a j e s i ę za j e d n ą z c e c h c h a r a k t e r y z u j ą c y c h w s p ó ł c z e s n y ro z w ó j g o s p o d a r c z y . P r o c e s y m i g r a c j i w ah ad ło w ej s ą n i e r o z ł ą c z n i e z w ią z a n e z i n d u s t r i a l i z a c j ą i u r b a n i z a c j ą p o s z c z e g ó l n y c h r e g i o n ó w k r a j u . S z c z e g ó l n e n a t ę ż e n i e t y c h p r o c e s ó w i z w ią z a n e z nim i p rz e w o z y p r a c o w n i c z e o b s e r w u j e s i ę w r e g i o n a c h u p r z e m y s ł o w i o n y c h , g d z i e s t a n o w i ą one s p o ł e c z n ą n i e z b ę d n o ś ć .
D o ja z d y do i z p r a c y w a r u n k u j ą z a t r u d n i e n i a , z a te m mus zą być t r a k t o w a n e j a k o u s ł u g i t y p u p r o d u k c y j n e g o , k t ó r y c h j a k o ś ć wpływa w z a s a d n i c z y sp o s ó b na w y d a jn o ś ć p r a c y i z d r o w ie p ra c o w n ik ó w . D l a t e g o t e ż podejm ow ane *są p r z e d s i ę w z i ę c i a z m i e r z a j ą c e do u s p r a w n i e n i a t y c h prz ew ozów. W w a runkach o g r a n i c z e n i a środków d ą ż e n i e do o p t y m a l i z a c j i przewozów winno w y ra ż a ć s i ę p r z e d e w s z y s t k i m w d o s k o n a l e n i u i c h o r g a n i z a c j i . Z sam ej i s t o t y przewozów p r a c o w n i c z y c h n i e z a c h o d z i k o n i e c z n o ś ć r o z p a t r y w a n i a g o s p o d a r c z e j i s p o ł e c z n e j i c h
B a r b a r a M a c i e j n a
n ie z b ę d n o ś c i . N a t o m i a s t s z c z e g ó l n i e ce lo w a J e s t a n a l i z a w a s p e k c i e k r y t e rió w p o z w a la ją c y c h o k r e ś l i ć p r a w id ł o w ą o r g a n i z a c j ę przew ozów o r a z r a c j o n a l ne z a s a d y t e c h n o l o g i i p ro cesó w przew ozow ych.
2 . P ro b le m a ty k a z a m k n ię ty c h przew ozów pr aco w n ic z y c h w l i t e r a t u r z e 2 . 1 . Uwagi o g ó ln e
Z ja w is k o przew ozów p ra c o w n ic z y c h w znikomym s t o p n i u J e s t p rz e d m io te m p ra c naukow o-badaw czych. Można t u w sk azać m iędzy innym i p r a c e M. M a d e y s k ie - go [i] , A. C z a rn ik a [3] , M. D o b ro w o lsk iej [4,5] i T . L ije w sk ie g o [6] , w k t ó r y c h p rzed m io tem b ad a ń s ą ekonom iczne! a s p e k t y d ojazdów do p r a c y . S tw ie r d z a s i ę n a t o m i a s t p ra w ie z u p e łn y b r a k p e ł n i e j s z y c h op raco w ań na te m a t tz w . zam
k n i ę t y c h przew ozów p ra c o w n ic z y c h .
Pod p o ję c ie m z a m k n ię ty c h przew ozów p ra c o w n ic z y c h ro z u m ie s i ę p rzew o zy o só b wykonywane p r z e z z a k ła d y p r a c y s p e c j a l n i e w y n ajęty m ta b o re m WPK lu b PKS, ta b o re m branżowym (będącym w g e s t i i s p e c j a l n i e z o rg a n iz o w a n y c h p r z e d s i ę b i o r s t w przew ozow ych r e s o r t u g ó r n i c tw a , h u tn i c tw a i b u dow nictw a), j a k rów n i e ż ta b o re m w łasnym p o s z c z e g ó ln y c h z a k ła d ó w p rz e m y sło w y c h .
C zęściow e a n a l i z y z a m k n ię ty c h przew odzów p ra c o w n ic z y c h d la w ojew ództw a k a to w ic k ie g o wykonane z o s t a ł y w ram ach p ro b le m u w ęzłow ego "Rozwój w ybranych elem entów t r a n s p o r t u " [?] , n a to m ia s t d l a r e s o r t u - g ó r n ic tw a w ęg la kam iennego w p r a c y [2] .
B l i ż s z e z a in t e r e s o w a n i e tym problem em w ynika z f a k t u , że z a m k n ię te p r z e wozy p ra c o w n ic z e s ą o rg a n iz o w a n e i fin a n s o w a n e n a j c z ę ś c i e j p r z e z r e s o r t y i z a k ła d y o s i ą g a j ą c e w ysoki zv sk p ro d u k c y jn y . E w en tu aln e d o fin a n s o w a n ie (o d p ł a t n o ś ć pracow ników bywa n a j c z ę ś c i e j s y m b o lic z n a ) o b c ią ż a k o s z t y w ła sn e p r o d u k c j i , a tym samym p ro b le m n i e w ychodzi p o za o b rę b z a in t e r e s o w a n e j i n s t y t u c j i . V7 t e j s y t u a c j i a n i j e d n o s t k i r e a l i z u j ą c e p rz e w o z y , a n i t e ż w ła ś ciw e i n s t y t u t y c z y o ś r o d k i badaw cze n i e p o d d aw ały s z c z e g ó ło w e j a n a l i z i e t e go p ro b le m u . Być może d z i a ł a n i a w w aru n k ach re f o rm y g o s p o d a r c z e j wymuszą z a j ę c i e s i ę t ą p ro b le m a ty k ą w a s p e k c i e p o p ra w n o śc i t e c h n i c z n e j , o r g a n i z a c y j n e j i e fe k ty w n o ś c i przew ozów p ra c o w n ic z y c h o r a z c e lo w o ś c i u tr z y m a n ia i c h w d o ty c h c z a so w y c h r o z m ia r a c h i f o r m ie .
2 . 2 . A n a liz a i o cen a prow adzona w ram ach p ro b lem u w ęzłow ego [7]
2 . 2 . 1 . Z a k re s a n a l i z y
A n a liz ę prow adzono w ram ach p ro b lem u w ęzłow ego 0 8 .1 - p o d p ro b lem 06 "Ana
l i z a i o cen a sy stem u t r a n s p o r t u p a s a ż e r s k ie g o w w o jew ó d ztw ie k a to w ic k im " . Na g ru p ę te m a ty c z n ą s k ł a d a ło s i ę 20 z a d a ń , wykonywanych p r z e z 10 i n s t y t u c j i - je d n o s t e k n au k ow o-badaw czych, p r z e d s i ę b i o r s t w przew ozow ych i b i u r p r o j e k tó w . S y n te z ę c a ł o ś c i p r a c o p ra c o w a ło B iu ro P la n o w a n ia P r z e s tr z e n n e g o w K a to w ic a c h .
A n a l i z a i o c e n a w ybra nych f o r m .'.
W p r a c y a n a l i z o w a n o c a ł o k s z t a ł t p r o b l e m a t y k i t r a n s p o r t u p a s a ż e r s k i e g o , w tym t z w . p r a c o w n i c z y c h przewozów z a m k n i ę t y c h na o b s z a r z e województwa k a t o w i c k i e g o na e t a p i e i n w e n t a r y z a c j i s t a n u i s t n i e j ą c e g o . W p r a c y n i e zajm o
wano s i ę o p t y m a l i z a c j ą przew ozów .
W z a k r e s i e z a m k n i ę t y c h przewozów p r a c o w n i c z y c h o k r e ś l o n o :
a) w i e l k o ś ć przewozów ogółe m i w r o z b i c i u na p o s z c z e g ó l n y c h p rze w o ź n ik ó w , b ) t a b o r w y k o rzy sty w an y do p r a c o w n i c z y c h przewozów z a m k n i ę t y c h o r a z j e g o
r o z m i e s z c z e n i e na o b s z a r z e wojew ództw a, c ) dynamikę zm ian k o s z t ó w przew ozów.
P r a c ę zak o ń c z o n o odpow ie dnim i w nioskam i:
2 . 2 . 2 . W ie lk o ść p r a c o w n i c z y c h przewozów z a m k n i ę ty c h
P r a c o w n i c z e p rz e w o z y z a m k n i ę t e wykonywane s ą p r z e z a u t o b u s y PKS i WPK w ram ach t z w . k u rs ó w z a m k n i ę t y c h ( z a k u p i o n e l u b d z i e r ż a w i o n e p r z e z z a k ł a d y i o b s ł u g u j ą c e w y ł ą c z n i e p o t r z e b y t y c h z a k ł a d ó w ) , a u t o b u s y t r a n s p o r t u b r a n żowego ( n p . T r a n s g ó r , T r a n s h u t i t d . ) o r a z t r a n s p o r t u g o s p o d a r c z e g o ( b ę d ą c e w ł a s n o ś c i ą p o s z c z e g ó l n y c h z a k ł a d ó w ) .
Według d anych z 1982 r . w c a ł o k s z t a ł c i e przewozów p a s a ż e r s k i c h , t r a n s p o r t z a m k n i ę t y s t a n o w i ł 20,82% w tym wykonywany p r z e z :
- PKS 3,42%,
- WPK 7,03%,
- t r a n s p o r t branżow y 8,3 5% , - t r a n s p o r t g o s p o d a r c z y 2,03%.
W s t o s u n k u do w s z y s t k i c h k u rs ó w wykonywanych p r z e z PKS i WPK k u r s y zam
k n i ę t e s t a n o w i ą :
- d la-P K S o k o ło 45% k u rsó w , - d l a WPK o k o ło 6% k u rsó w .
W ie lk o ść przew ozów z a m k n i ę t y c h (w min p a s a ż e r ó w ) p r z e d s t a w i o n o w t a b l i cy 1.
Ogółem w 1982 r . w t r a n s p o r c i e z a m k n i ę ty m ~ p r z e w i e z io n o 2 8 4 , 6 min o s ó b . W l a t a c h 1975 - 1982 w t r a n s p o r c i e branżowym l i c z b a p rz e w o ż o n y c h o s ó b p o z o s t a ł a w z ą s a d z i e na n ie z m ie n i o n y m p o z i o m i e , w y r a ź n i e n a t o m i a s t m a l a ł j e g o u d z i a ł w c a ł o ś c i przew ozów z 11,6% do 8,5 % . U d z i a ł PKS w p r z e w o z a c h zam
k n i ę t y c h w z r a s t a ł z 28,4% do 31% mimo sp ad k o w ej t e n d e n c j i o g ó l n e j l i c z b y p rz e w o ż o n y c h o s ó b . U d z i a ł WPK w t y c h p r z e w o z a c h w z r a s t a ł z 9,3% do 16%.
Według d a n y c h z ko ń c a I I k w a r t a ł u 1983 r . ( t a b l i c a 2) t r a n s p o r t bra nżow y o b s ł u g i w a ł 1 0 27 s t a ł y c h l i n i i au to b u s o w y ch o ł ą c z n e j d ł u g o ś c i 36 402 km.
Ś r e d n i a - d ł u g o ś ć J e d n e j l i n i i w y n o s i ł a 35 km. Na l i n i a c h t y c h wykonywano w c i ą g u doby 5 072 k u r s y w obu k i e r u n k a c h . N a t o m i a s t t r a n s p o r t g o s p o d a r c z y o b s ł u g i w a ł 751 l i n i i o ł ą c z n e j d ł u g o ś c i 18 675 km. Ś r e d n i a d ł u g o ś ć j e d n e j l i n i i - 25 km. Na w s z y s t k i c h l i n i a c h wykonywano w c i ą g u doby 1 239 kurs ów w jednym k i e r u n k u .
B a r b a r a M a c i e jn a
T a b l i c a 1 Z a m k n ię te p rz e w o z y p a s a ż e r s k i e (min o s ó b )
P rz e w o ź n ik L a t a
1975 1980 1982
¿»8,3 ( 2 B . l t )
0 CC030JO 46,7(31,6)
*iPK 31,7
(9,3)
116,8 ( 2 3 , 0 )
96,0 (16,1)
T r a n s p o r t branżowy 120,8
(11,6)
115,6 (9,5)
114,1 (8,5) T r a n s p o r t g o s p o d a r c z y brakdanych b r a k
danych 27,8
O g ó ł e m 200,8
(19,1)
281,4 (22,8)
284,6
Ź r ó d ło [7]
Uwaga: n a w i a s i e podano w "M d l a PKS i VJPK - u d z i a ł przew ozów z a m k n i ę t y c h w c a ł o ś c i i c h przew ozó w, d l a t r a n s p o r t u bra nżow ego i g o s p o d a r c z e g o - u d z i a ł p o d s y s te m u w p r z e w o z a c h ogółe m .
T a b l i c a 2 Prz ew ozy t r a n s p o r t e m branżowym
( s t a n na k o n i e c d r u g i e g o k w a r t a ł u 1983 r . )
R e s o r t
L i c z b a l i n i i a u t o b u sowych
Ogóln a d ł u g o ś ć l i n i i a u t o b u sowych
(km)
Ś r e d n i a1
d ł u g o ś ć j e d n e j l i n i i
(km)
L i c z b a k ursów a u t o b u s o wych wy
konywa
nych d z i e n n i e w obu k i er u n - k ach
Ś r e d n i a l i c z b a k u rs ó w wy
konywanych d z i e n n i e na 1 l i n i i a u t o b u s o wej
M in. G ó r n ic t w a
i E n e r g e t y k i 775 28 564 37 4 208 6
Min. Budown. i Przem.
M at. Budowlanych 97 3 573 36 228 2
Min. H u tn ic t w a i Prz em .
Maszynowego 115 3 380 29 552 5
Min. R o l n i c t w a i G ospo
d a r k i ż yw nościow ej 9 681 75 22 2
P o z o s t a ł e r e s o r t y 31 204 7 62 2
R a z e m 1 027 36 402 35 5 072 5
Ź r ó d ł o [7]
A n a l i z a i o c e n a w y branych fo rm . 125
2 . 2 . 3 . Tabor w y k o rzy sty w an y w p rz e w o z a c h z a m k n i ę t y c h
A n a l i z a obejm ow ała j e d y n i e t a b o r b ę d ą c y w d y s p o z y c j i p r z e d s i ę b i o r s t w t r a n s p o r t u bra nżow ego i g o s p o d a r c z e g o , p o n ie w a ż a u t o b u s y PKS i WPK wykonu
j ą c e k u r s y z a m k n i ę t e po w ykonaniu j a z d z a m k n i ę t y c h w łą c z a n e s ą do o b s ł u g i t r a n s p o r t u o g ó l n o d o s t ę p n e g o .
I n w e n t a r y z a c j a w y k a z a ł a , że p r z e d s i ę b i o r s t w a t r a n s p o r t u bra nżow ego i g o s p o d a r c z e g o e k s p l o a t o w a ł y 4 499 s z t . p o ja z d ó w ( a u t o b u s y o r a z n i e w i e l k i p r o c e n t p r z y s t o s o w a n y c h samochodów c i ę ż a r o w y c h ) , co s t a n o w i ł o 57,8% o g ó l n e j l i c z b y au to b u s ó w w w o j. k a t o w i c k i m ( t a b l . 3 ) . A uto b u sy t r a n s p o r t u b r a n ż o w e go r o z m i e s z c z o n e s ą w 24 j e d n o s t k a c h a d m i n i s t r a c y j n y c h , n a t o m i a s t t r a n s p o r t u g o s p o d a r c z e g o w 44 j e d n o s t k a c h a d m i n i s t r a c y j n y c h .
T a b l i : : a 3 P o t e n c j a ł przewozowy t a b o r u a u tobus ow ego
w s t o s u n k u do w i e l k o ś c i r e a l i z o w a n y c h z a d a ń
R o d z a je k o s z t ó w Tabor
% u d z i a ł u W ie l k o ś ć p rzew o zó a
% u d z i a ł u
WPK i PKS
T r a n s p o r t branżow y i g o s p o d a r czy
o k . 42%
o k . 58%
o k . 8 4% o k . 16%
Razem t r a n s p o r t auto b u s o w y 100% 100%
Ź r ó d ł o [7]
S t a n t e c h n i c z n y t a b o r u auto busow ego b ę d ą c e g o w g e s t i i p r z e d s i ę b i o r s t w t r a n s p o r t u branżow ego i g o s p o d a r c z e g o j e s t b a r d z o r ó ż n y . C z ę s t o j e s t t o t a b o r mocno w y e k s p lo a t o w a n y , o n i e k o r z y s t n y c h p a r a m e t r a c h e n e r g e t y c z n y c h , p r z e w a ż n ie ( o s i n o b u s y ) w yposa żony w s i l n i k i benzynow e.
2 . 2 . 4 . A s p e k ty ekonom iczne
Wykonana•a n a l i z a ekonom iczna o p a r t a z o s t a ł a na p o d s t a w i e d anych z l a t 1 9 7 0 - 8 0 - 8 2 , c z y l i z o k r e s u p r z e d d u żą zm ia n ą k o s z t ó w i t a r y f w t r a n s p o r c i e . S t ą d w y n ik i m a j ą w a r t o ś ć o r i e n t a c y j n ą . S t r u k t u r ę k o s z t ó w t r a n s D o r t u b r a n ż o wego p r z e d s t a w i o n o w t a b l i c y 4 i na r y s . 1. Według b a d a ń [7] k o s z t y t r a n s p o r t u w l a t a c h od 1978 do 1982 w z r o s ł y a ż p i ę c i o k r o t n i e .
126 B a r b a r a M a c i e j n a T a b li c a 4 S t r u k t u r a k o sz tó w w t r a n s p o r c i e branżowym (%)
R o d z a je k o s z t ó w L a ta
1980 1981 1982
A m o rt y z a c ja 1 9 ,1 1 7 ,8 1 3 ,5
M a t e r i a ł y 4 , 8 6 ,4 7 ,2
P a li w o i e n e r g i a 2 0 ,6 2 0 ,8 2 9 ,4
P ł a c e z n a r z u t a m i 2 9 ,7 3 3 ,5 3 5 ,8
I n n e 2 5 , 8 2 1 , 5 14,1
Ź r ó d ł o [7]
1980 1981 1982.
R ys. 1 F i g . 1
2 . 3 . A n a l i z y pro w adzone w r e s o r c i e g ó r n i c t w a [2]
2 . 3 . 1 . Z a k r e s a n a l i z y
A n a l i z a ob ejm owała p rz e w o z y p r a c o w n i c z e r e a l i z o w a n e p r z e z 6 gw arectw Mi
n i s t e r s t w a G ó r n ic t w a i E n e r g e t y k i na t e r e n i e GOP-u i ROW-u w l a t a c h 1982 do 1984 r . Gwarectwa t e s k u p i a j ą 66 k o p a l ń w ę g la kam iennego i 16 p r z e d s i ę - . b i o r s t w p o m o c n i c z y c h . Przew ozy r e a l i z o w a n e s ą p r z e z p rz e w o ź n ik ó w p u b l i c z n y c h
A n a l i z a i o cen a wyb ra nych f o r m . 127
(WPK i PKS) w ram ach tz w . przewozów z a m k n i ę t y c h , t r a n s p o r t e m branżowym i t r a n s p o r t e m własnym p r z e d s i ę b i o r s t w g ó r n i c z y c h . U d z i a ł w p r z e w o z a c h k s z t a ł t u j e s i ę n a s t ę p u j ą c o :
a) WKP i PKS - 4556,
b ) t r a n s p o r t bra nżow y - 45?6, c ) t r a n s p o r t w ł a s n y - 1096.
O pracow anie obejmowało i d e n t y f i k a c j ę s t a n u i s t n i e j ą c e g o , a n a l i z ę t r a s przew ozow ych, z a s t o s o w a n i e i oc e n ę o r y g i n a l n e j metody r a c j o n a l i z a c j i p r z e wozów p r a c o w n i c z y c h .
2 . 3 . 2 . I d e n t y f i k a c j a s t a n u i s t n i e j ą c e g o
I n w e n t a r y z a c j a z o s t a ł a p r z e p r o w a d z o n a w tym samym c z a s i e d l a s z e ś c i u gwa
r e c t w r e s o r t u g ó r n i c t w a . Wykonano j ą na p o d s t a w i e t z w . " k a r t y t r a s y " . K a r t a b y ł a dokumentem j e d n e g o a u t o b u s u k u r s u j ą c e g o na d a n e j t r a s i e ' i s t a n o w i ł a z a p i s o b s e r w a c j i c h r o n o m e tr a ż o w e j j e g o p r a c y w c i ą g u do b y . K a r t y t r a s p o s ł u ż y ł y w n a s t ę p n e j k o l e j n o ś c i do o p r a c o w a n ia k o p a l n i a n y c h k a t a l o g ó w t r a s d l a p o s z c z e g ó l n y c h gw are ctw , j a k r ó w n i e ż z b i o r c z o d l a c a ł e g o r e s o r t u g ó r n i c t w a , co u m o ż l i w i ł o p r z y g o t o w a n i e c h a r a k t e r y s t y k i l o ś c i o w y c h przewozów p r a c o w n i c z y c h d l a k a ż d e j j e d n o s t k i r e a l i z u j ą c e j p rz e w o z y .
Z d anych u z y s k a n y c h z i n w e n t a r y z a c j i w y n ik a , że w s z e ś c i u gw a re c tw a c h r e s o r t u g ó r n i c t w a p r z e w o z i s i ę w c i ą g u doby 291 186 osó b z a t r u d n i o n y c h w k o p a l n i a c h w ęgla kam ienneg o o r a z 21 612 i n n y c h p ra c o w n ik ó w . Prz ew ozy t e wy
konywane s ą na 1 358 t r a s a c h o d ł u g o ś c i 52 964 km. P r a c a przewozowa- wynosi 230 367 w o z o k ilo m e tr ó w w c i ą g u doby w 7 369 k u r s a c h .
W ram a c h i d e n t y f i k a c j i s t a n u i s t n i e j ą c e g o opracow ano mapę o t w a r t y c h l i n i i k o m u n i k a c y jn y c h w s k a l i 1 : 50 000 o b e j m u j ą c ą o b s z a r y d z i a ł a ń WPK w Ka
t o w i c a c h i 14 O ddziałów .PKS K a t o w i c e , t o j e s t województwo k a t o w i c k i e i c z ę ściow o województwo c z ę s t o c h o w s k i e , b i e l s k o - b i a l s k i e o r a z k r a k o w s k i e . Zazna
czono na n i e j r ó w n i e ż l o k a l i z a c j ę w s z y s t k i c h k o p a l ń w ę g la kam ien n eg o . B a d a n ia dokonane na p o d s t a w i e i n w e n t a r y z a c j i p o z w o l i ł y u s t a l i ć dane o k r e ś l a j ą c e :
- k i e r u n e k d o ja z d ó w ,
- l i c z b ę i r o z m i e s z c z e n i e p r z y s t a n k ó w , - d ł u g o ś c i t r a s ,
- l i c z b ę p a s a ż e r ó w ( d l ś c a ł e j t r a s y i j e j o d c i n k ó w ) , - r o d z a j e p rz e w o ź n ik ó w .
2 . 3 . 3 . Metoda a n a l i z y t r a s przewozowych
O k r e ś l o n o t r z y k r y t e r i a m ają c e c h a r a k t e r y z o w a ć t r a s y p rzew ozow e. B y ły n im i:
- o d l e g ł o ś ć ,
- w y k o r z y s t a n i e p o j e m n o ś c i t a b o r u , - d o s t ę p n o ś ć .
128 Barbara Maclejna
K r y t e r i u m o d l e g ł o ś c i w pro w adzało p o d z i a ł z b i o r u na t r z y k l a s y : - o d c i n k i p o ł o ż o n e do 50 k i l o m e t r a t r a s y , -
a j - o d c i n k i p o ł o ż o n e pom iędzy 50 a 70 km t r a s y , a^ - o d c i n k i p o ł o ż o n e pow yżej 70 k i l o m e t r a t r a s y .
P r z y j ę t o w m e t o d z i e , że k l a s a a^, j a k o w p e ł n i u z a s a d n i o n a , n i e p o d l e g a a n a l i z i e . N a t o m i a s t k l a s a a^ powoduje z n u ż e n i e d o ja z d e m , u n i e m o ż l i w i a w y d a j
n ą p r a c ę , p rz e w o z y s ą n i e u z a s a d n i o n e .
J a k o m i a r ę w k r y t e r i u m w y k o r z y s t a n i a po je m ność ., ¿ „ u u r u au to b u s o w eg o p r z y j ę t o . s t o s u n e k l i c z b y p a s a ż e r ó w w a u t o b u s i e do no rm a ty w n e j l i c z b y m i e j s c d l a dan eg o t y p u a u t o b u s u w y ra ż o n ą w %:
b^ - o d c i n k i , na k t ó r y c h w y k o r z y s t a n i e m i e j s c wynosi do 3056,
bg - o d c i n k i , d l a k t ó r y c h w a r t o ś ć t a m i e ś c i s i ę w p r z e d z i a l e od 3 0 ,1 do 5056,
b^ - o d c i n k i , na k t ó r y c h p o jem n o ść a u t o b u s u w y k o rz y sty w a n a j e s t powyżej 5056.
P r z y j ę t o , że k l a s a b^ g r u p u j e o d c i n k i u z n a n e za p o p r a w n e . K r y t e r i u m d o s t ę p n o ś c i dokonywało p o d z i a ł u z b i o r u n a : c , - o d c i n k i , k t ó r e s ą elem ente m w i ę c e j a n i ż e l i j e d n e j t r a s y , Cg - o d c i n k i , k t ó r e s ą elem ente m t y l k o j e d n e j t r a s y .
Wprowadzenie t e g o k r y t e r i u m u m o ż l i w i ł o s t o s o w a n i e s u b s t y t u c j i przewozów na danym o d c i n k u l u b t r a s i e .
O p i e r a j ą c s i ę na t y c h k r y t e r i a c h w y o d rę b n io n o t r z y z a s a d n i c z e p o d z b i o r y o r a z p i ę ć dodatk ow ych:
1) P o d z b i ó r N = { a ^ , b ^ , C gj - z b i ó r od cin ków n a j b a r d z i e j p o p ra w n y c h , n i e p o d l e g a j ą c y c h d a l s z e j a n a l i z i e .
2) P o d z b i ó r K = | a ^ , b^ , c^j. - j e s t p r z e c i w i e ń s t w e m lo g i c z n y m z b i o r u N. Od
c i n k i te g o z b i o r u p r z e w i d z i a n e s ą do l i k w i d a c j i ' w p i e r w s z e j k o l e j n o ś c i , 3) P o d z b i ó r A, k t ó r y p o w s t a j e z e z b i o r u w s z y s t k i c h odcin ków D p o p r z e z od
j ę c i e p o d z b io r ó w N i K, co można z a p i s a ć f o r m a l n i e : A = D - (NUK)
U) P o d z b i o r y dodatk ow e
a ) P o d z b i ó r 0 o o d c i n k a c h p r a w i e p o p ra w n y c h . b ) P o d z b i ó r L o o d c i n k a c h p r a w i e k r y t y c z n y c h .
c ) P o d z b i ó r B o o d c i n k a c h t r a s n i e p o k r y w a j ą c y c h s i ę - do s z c z e g ó ł o w e j , i n d y w i d u a l n e j a n a l i z y .
d) P o d z b i ó r C - p r z e w i d z i a n e ł ą c z e n i e t r a s o r a z p r z e m i e s z c z a n i e z a t r u d n i e n i a . O d c i n k i t r a s p o k r y w a j ą s i ę , w y k o r z y s t a n i e t a b o r u na t y c h od
c i n k a c h j e s t p o p ra w n e .
Analiza i ocena wybranych form. 129
e ) P o d z b i ó r D - p r z e w i d z i a n e ł ą c z e n i e t r a s , o d c i n k i t r a s p o k r y w a j ą s i ę , na k t ó r y c h n i e w y k o r z y s t u j e s i ę p o j e m n o ś c i środków prz ew ozow ych.
Na p o d s t a w i e pow yższych k r y t e r i ó w o k r e ś l o n o : - t r a s y do p o z o s t a w i e n i a ,
- t r a s y do i n d y w i d u a l n e j a n a l i z y , - t r a s y do s k r ó c e n i a ,
- t r a s y do l i k w i d a c j i .
2 . 3 . 4 . Wyniki a n a l i z y i p r o p o z y c j e o g r a n i c z e n i a przewozów
Wyniki a n a l i z y , j a k r ó w n i e ż p r o p o z y c j e o g r a n i c z e n i a przewozów z e s t a w i o n o na p o z i o m i e k o p a l ń , gw a re c tw i r e s o r t u .
D z i a ł a n i a r a c j o n a l i z u j ą c e p o z w o l i ł y p r z e d s t a w i ć p r o p o z y c j e powodujące o g r a n i c z e n i e p r a c y przew ozow ej o 64 365 wozokm na d o b ę . Z m n i e j s z e n i e p r z e wozów m i a ł o b y m i e j s c e ł ą c z n i e na 562 t r a s a c h , w wyniku o g r a n i c z e n i a d łu g o ś
c i j a k i c a ł k o w i t e j l i k w i d a c j i t r a s (44,4 % - w wyniku o g r a n i c z e n i a d łu g o ś c i , a 55,6% w wyniku l i k w i d a c j i ) .
P r o p o z y c j a z m n i e j s z e n i a przewozów w p o s z c z e g ó l n y c h g w a re c tw a c h waha s i ę w g r a n i c a c h od 18,1% w Ja w o r z n i c k o - M i k o ło w s k im GW do 45,6% w Dąbrowskim GW. J e d y n i e 58,6% t r a s uznano za popra w ne wg k r y t e r i ó w p r z y j ę t y c h w p r a c y .
2 . 3 . 5 . Wyniki w d r o ż e n ia
W 'wyniku p r z e p r o w a d z o n y c h d z i a ł a ń r a c j o n a l i z u j ą c y c h uzy sk an o a k c e p t a c j i , k o p a l ń na o g r a n i c z e n i e przewozów p r a c o w n i c z y c h o 21 356 wozokm w c i ą g u doby, t j . o 9,3% w s t o s u n k u do s t a n u i s t n i e j ą c e g o . Przew id yw ane e f e k t y e k o n o m ic z ne m i a ł y w y n o s ić 2 0 5 0 1 7 ,6 t y s . z ł / r o k (wg c e n z 1983 r . ) .
3 . B a d a n ia w ła s n e przewozów p r a c o w n i c z y c h na wybranym o b s z a r z e COP-u
3 . 1 . Uwagi o g ó ln e
W a r t y k u l e o p i s a n a b a d a n i a prow adzone w l a t a c h 1980 - 1084 w wybranym r e j o n i e a g l o m e r a c j i k a t o w i c k i e j .
Celem t y c h ba d a ń p row adzonych w ram ach z a i n t e r e s o w a ń w ł a s n y c h b y ł o o k r e ś l e n i e :
- w i e l k o ś c i przew ozów,
- i l o ś c i i j a k o ś c i t a b o r u używanego do przewozów z a m k n i ę t y c h , - s t o p n i a w y k o r z y s t a n i a t a b o r u ,
- k ie r u n k ó w poto ków r u c h u ,
- o r i e n t a c y j n e j w i e l k o ś c i z u ż y c i a p a l i w , - c e l o w o ś c i przewozów z a m k n i ę t y c h , - k o s z t ó w przewozów na 1 p a s a ż e r a .
B a r b a r a M a c i e jn a
A n a l i z a obejmowała p rzew o zy wykonywane p r z e z s p e c j a l i s t y c z n e przewozowe p r z e d s i ę b i o r s t w a branżow e ( t r a n s p o r t bra nżow y) o r a z p o s z c z e g ó l n e z a k ł a d y p r a c y d y s p o n u j ą c e t a b o r e m własnym ( t r a n s p o r t g o s p o d a r c z y ) . P o m i n i ę t o p r z e wozy z a m k n i ę t e wykonywane p r z e z WPK i PKS.
3 . 2 . O p is o b s z a r u poddanego a n a l i z i e
A n a l i z ę p rz e p r o w a d z o n o d l a n a s t ę p u j ą c y c h m i a s t GOP-u: Sosnowca, B ę d z i n a , C z e l a d z i , Rudy ¿ 1 . , Ś w i ę t o c h ł o w i c , B y to m ia , T a r n o w s k ic h Gór o r a z m ia
s t a i gminy Chrzanów. O ś r o d k i t e c h a r a k t e r y z u j ą s i ę d u ż ą k o n c e n t r a c j ą p r z e m ysłu i wysokim w s k a ź n ik i e m z a l u d n i e n i a p r z y w y s tę p u j ą c y m j e d n a k d e f i c y c i e s i ł y r o b o c z e j .
Nad mie rna k o n c e n t r a c j a p r z e m y s ł u i z a l u d n i e n i a d o p r o w a d z i ł a do w y s t ą p i e n i a s z e r e g u i s t o t n y c h i t r u d n y c h pro blemów , z k t ó r y c h n a j w a ż n i e j s z y m i s ą :
- duże n a t ę ż e n i e c o d z i e n n y c h do jazd ó w t y p u o b l i g a t o r y j n e g o spowodowane d y s p r o p o r c j a m i pom iędzy l i c z b ą m i e j s c p r a c y i i c h r o z m i e s z c z e n i e m a l i c z b ą m i e s z k a ń w p o s z c z e g ó l n y c h m i a s t a c h i o s i e d l a c h ,
- n i e w y d o l n o ś c i ą s i e c i t r a n s p o r t o w e j na s k u t e k w i e l o l e t n i c h z a n i e d b a ń o r a z w ystępowaniem z n a c z n y c h s z k ó d g ó r n i c z y c h .
W w ym ienionych m i a s t a c h poddana a n a l i z i e 154 p r z e d s i ę b i o r s t w a , a w tym:
- k o p a l n i e i p r z e d s i ę b i o r s t w a n a l e ż ą c e do r e s o r t u g ó r n i c t w a
w ę g la kamien neg o - 4 0 ,
- h u t y i p r z e d s i ę b i o r s t w a n a l e ż ą c e do r . e s o r t u h u t n i c t w a - 17,
- p r z e d s i ę b i o r s t w a budow la ne - 1 5 .
3 . 3 . A n a l i z a t a b o r u i s t o p i e ń j e g o w y k o r z y s t a n i a
U s t a l o n ą w t r a k c i e a n a l i z y s t r u k t u r ę r o d z a j o w ą t a b o r u i c h a r a k t e r y s t y k ę j e g o w y k o r z y s t a n i a z a w a r t o w t a b l i c y 5 .
T a b l i c a 5 Tabor branżow y i g o s p o d a r c z y
R odzaj p o j a z d u L i c z b a S t o p i e ń
z a p e ł n i e n i a
(#>
poja zdów kurs ów na dobę
o f e r o w a nych m i e j s c
A uto busy 387 1 615 20 849 9 0 , 5
Samochody c i ę ż a r o w e
(p r z y s to s o w a n e ) 165 503 5 184 91
M ikro busy 13 27 126 95
R a z e m 565 2 145 26 159 ś r . 92
Ź r ó d ł o : O pracowanie w ł a s n er
A n a l i z a i o c e n ą w y b ran y ch f o r m . '.
T a b o r samochodowy j e s t b a r d z o z r ó ż n i c o w a n y zarówno p r o d u k c j i k r a j o w e j , j a k i z i m p o r t u , n p . :
- a u t o b u s y m ark i A u t o s a n , J e l c z ( t y p RTO i 0 8 0 ) , S a n , Ro b u r, Sanos S-14 ( J u g o s ł a w i a ) , Tam ( J u g o s ł a w i a ) , I k a r u s 255 (W ęg ry ), K a r o s a ( C z e c h o s ł o w a c j a ) ,
- sam ochody c ię ż a ro w e p rz y s to s o w a n e S t a r - o s i n o b u s ( t y p A -2 8 , A -2 9 , 2 0 0 ) j.
Z i ł 130 G (ZSRR), - m ik ro b u s y N ysa t y p 5 2 2 ,
Są t o j e d n o s t k i tr a n s p o r to w e ś r e d n i e j w i e lk o ś c i i c h a r a k t e r y z u j ą s i ę : a ) p r z e c i ę t n ą p o j e m n o ś c i ą o k o ł o 40 m i e j s c s i e d z ą c y c h ,
b ) ś r e d n i ą l i c z b ą k u rsó w 6 /d o b ę , c ) l i c z b ą k u rsó w p u s t y c h 2 /d o b ę ,
d) s to p n ie m w y k o r z y s ta n ia n i e j s c (b e z k u rsó w p u s ty c h ) - o k . 90%.
P o d a n ie ś r e d n i c h w a r t o ś c i w y k o r z y s ta n ia m ie js c n i e o d z w ie r c i e d l a c z ę s t o i s t o t y z a g a d n i e n i a . W p r a c y sp o tk a n o s i ę z p r z y k ła d a m i p rz e ja z d ó w b ę d ą c y c h c a łk o w ity m z a p r z e c z e n ie m r a c j o n a l n e j g o s p o d a r k i, n p .:
- c o d z ie n n e p rzew o zy w o b r ę b i e k i l k u d z i e l n i c te g o samego m i a s ta p r z y wyko
r z y s t a n i u z a p e ł n i e n i a p o jazd ó w ( t y l k o m i e js c a s i e d z ą c e ) w g r a n i c a c h 20 ~
t- 45%,
- c o d z ie n n e p rz e w o z y na b a rd z o d uże o d l e g ł o ś c i ( r z ę d u 200 km) p r z y w ykorzy
s t a n i u z a p e ł n i e n i a p o jazd ó w do o k o ło ' 60%.
N a l e ż y r ó w n i e ż s t w i e r d z i ć , że w zd ecy d o w an ej w i ę k s z o ś c i t a b p r w ł a s n y z a k ła d ó w p rz e m y s ło w y c h n i e p o s i a d a o d p o w ie d n ie g o z a p l e c z a t e c h n i c z n e g o lu b j e s t ono wyjątk ow o mało w y d a jn e . J e d y n i e s p e c j a l i s t y c z n e p r z e d s i ę b i o r s t w a b ran żo w e p o s i a d a j ą b a z y z a p l e c z a t e c h n i c z n e g o o d p o w i a d a j ą c e i c h p o trz e b o m . Ma t o wpł-yw na s t a n t e c h n i c z n y po jazd ó w i k o s z t y j e g o e k s p l o a t a c j i .
3 . 4 . W i e l k o ś c i prz ew ozów, p o t o k i r u c h u
Z najom ość w i e l k o ś c i przew ozów i potoków r ą c h u u m o ż liw ia o cen ę p r a w id ł o w o śc i u k ła d u c iąg ó w k o m u n ik a c y jn y c h i fu n k c jo n o w a n ia t r a n s p o r t u . Z uw agi na s p e c y f i k ę przew ozów z a m k n ię ty c h (w w ie lu p rz y p a d k a c h b r a k .p r z y s ta n k ó w na o b s z a r z e m i a s t ) w p r a c y n ie p rzep ro w a d z o n o k la s y c z n e g o w y z n a c z e n ia potoków r u c h u . S k o n cen tro w an o s i ę J e d y n ie na g lo b a ln y m o b l i c z e n i u w i e l k o ś c i p rzew o zów z a m k n ię ty c h o r a z o k r e ś l e n i u l i c z b y p rzew o żo n y ch o só b na c ią g u u l i c we
w n ą trz a n a liz o w a n y c h o b szaró w i na i c h w y lo ta c h ( r y s . 2 ) .
Ogółem na cały m a n a liz o w a n y m o b s z a r z e w c i ą g u doby p r z e w o z i s i ę ponad 76 t y s . o s ó b . P r z y r ó w n u j ą c t ę w i e l k o ś ć do l i c z b y m ieszkańców w omawianych m i a s t a c h , t o p r z e w o z y t e s t a n o w i ą p r a w i e 8% t e j l i c z b y . Na uwagę z a s ł u g u j e f a k t , że p rz e w o z y na w y l o t a c h u l i c p o z a o b s z a r b a d a ń s ą o k o ł o t r z y r a z y w i ę k s z e a n i ż e l i w ew n ątrz o b s z a r u . Z ja w is k o t o w y s t ę p u j e we w s z y s t k i c h a n a l i z o w a n y c h m i a s t a c h , ¡świadczy t o o w a d l i w e j s t r u k t u r z e z a t r u d n i e n i a m i e s z kańców . .
1 3 2 B a r b a r a M a c i e jn a
H U M ¿ L \ S K A
b - . - . ' . v l 2 5 D ? 5 0 0 s a o n o a
iimnnmiin
700woo
I ~1 jpowy 'iOOO o s o b / d o b f
R y s . 2 F i g . 2
A n a l i z a i o c e n a w ybranych fo r m . 133
3 . 5 . A n a l i z a e n e r g e t y c z n a
W p r a c y p o d j ę t o p r ó b ę a n a l i z y w i e l k o ś c i z u ż y c i a p a l i w w p r z e w o z a c h p a s a ż e r s k i c h ś r o d k a m i t r a n s p o r t o w y m i p rzew o źn ik ó w bra n ż o w y c h o r a z g o s p o d a r c z y c h i p o r ó w n a n ia z e z u ż y c i e m p a l i w w t r a n s p o r c i e p u b l i c z n y m (WPK).
S zczeg ó ło w a a n a l i z a wymagała u z y s k a n i a p e ł n y c h i n f o r m a c j i o:
- d ł u g o ś c i w s z y s t k i c h t r a s ,
- d o k ł a d n y c h p o t o k a c h r u c h u p a s a ż e r ó w na d ł u g o ś c i k a ż d e j t r a s y , - r o d z a j u t a b o r u k u r s u j ą c e g o na k a ż d e j t r a s i e .
Z uwagi na t r u d n o ś c i w u z y s k a n i u n i e z b ę d n y c h m a t e r i a ł ó w ( g ł ó w n i e w WPK) o r a z w c e l u u m o ż l i w i e n i a p o ró w n a n ia przewozów branżow ych i g o s p o d a r c z y c h wykonywanych g ł ó w n i e w g o d z i n a c h s z c z y t u przewozowego p r z y j ę t o n a s t ę p u j ą c e z a ł o ż e n i a u p r a s z c z a j ą c e :
a ) s t a ł e z a p e ł n i e n i e p o ja z d ó w na c a ł e j d ł u g o ś c i k a ż d e j z t r a s w yn o sz ą c e : - d l a a u to b u s ó w ’WPK - 100?ś p o j e m n o ś c i n o m i n a l n e j ( p r z e w o z y w g o d z i n a c h
s z c z y t u ) ,
- d l a t r a n s p o r t u bra nżow ego i g o s p o d a r c z e g o - z g o d n i e z danymi u z y s k a n y mi u p r z e w o ź n ik ó w ,
b) r o d z a j k u r s u j ą c y c h p oja zdów :
- d l a a u to b u s ó w WPK n a j c z ę ś c i e j s p o t y k a n e t y p y , t z n . g r u p a au to b u s ó w J e l c z i I k a r u s ,
- d l a t r a n s p o r t u bra nżow ego i g o s p o d a r c z e g o z g o d n i e z danymi uzyskanym i w p o s z c z e g ó l n y c h z a k ł a d a c h ,
c ) z u ż y c i e p a l i w a na 100 km wg norm u s t a l o n y c h p r z e z z a k ł a d y przem y sło w e i WPK w o p a r c i u o z a l e c e n i e M i n i s t r a . K o m u n i k a c j i .
P r z y j ę c i e pow yższych z a ł o ż e ń u m o ż l i w i ł o o k r e ś l e n i e z u ż y c i a p a l i w a w l i t r a c h na p a s a ż . k m a s t ą d w m e g a d ż u la c h na p a s a ż e r o k i l o m e t r ( t a b l i c a 6 ) . T a b l i c a 6 Ś r e d n i e z u ż y c i e p a l i w a w t r a n s p o r c i e p u b l i c z n y m (WPK)
o r a z branżowym i g o sp o d arczy m
Typ p o j a z d u
Z u ż y c i e p a l i w a
WPK t r a n s p o r t branżow y
i g o s p o d a r c z y l i t r ó w na
p a s a ż . k m . MI na p a s a ż . k m .
l i t r ó w na p a s a ż .k m
MI na p a s a ż .k m Ś r e d n i o :
- a u t o b u s y
- samochody c i ę ż a r o w e - m i k r o b u s y
0 ,0 0 2 7 0 ,0 7 9 0 ,0 0 7 0 0 ,0 1 1 0 0 .0 0 8 2
0 ,2 0 5 0 ,3 2 2 0 .2 4 0 Ś r e d n i o d l a w s z y s t k i c h typów 0 ,0 0 2 7 0 ,0 7 9 0 ,0 0 8 7 0 ,2 5 6 Ź r ó d ł o : O pra c o w a n ie w ł a s n er
134 B a r b a r a M a c l e j n a
Z p rz e p ro w a d z o n e g o p o ró w n a n ia w y n ik a , ż e z u ż y c ie p a li w w - t r a n s p o r c i e branżowym i g o sp o d arczy m na 1 p a s a ż e r o k i l o m e t r J e s t o k o ło t r z y r a z y w yższe a n i ż e l i w t r a n s p o r c i e p u b lic z n y m .
3 . 6 . Ocena c e lo w o ś c i przew ozów z a m k n ię ty c h 3 . 6 . 1 . Z a k re s a n a l i z y i k r y t e r i a ocen y
A n a liz ę r a c j o n a l n o ś c i w ykonyw ania z a m k n ię ty c h przew ozów p ra c o w n ic z y c h p rz ep ro w ad zo n o d la r e s o r t u g ó r n ic tw a w ęg la kam iennego na ś c i ś l e o k re ś lo n y m , o b s z a r z e .
P rz e p r o w a d z e n ie b a d a ń d la je d n e g o r e s o r t u spowodowane z o s t a ł o :
- p e ł n ą e k w iw a le n tn o ś c ią przew ozów g ó r n ic z y c h w s to s u n k u do in n y c h r e s o r tó w , zarów no w z a k r e s i e l i c z b y przew ozów (p o n a d 50% ), j a k i c h a r a k t e r u o r a z d łu g o ś c i t r a s ,
- b a rd z o d u żą p r a c o c h ł o n n o ś c i ą w ykonania p e łn e g o o p ra c o w a n ia w y k r a c z a ją c ą p o z a m o ż liw o ś c i b a d a ń w ła s n y c h ,
- sto su n k o w o ła t w ą d o s t ę p n o ś c i ą do n ie z b ę d n y c h d a n y c h .
W zw ią z k u z powyższym wykonano a n a l i z ę przew ozów z a m k n ię ty c h r e a l i z o w a n y c h ta b o re m branżowym r e s o r t u g ó r n i c tw a , ta b o re m wynajmowanym w WPK i PKS, J a k ró w n ie ż ta b o re m własnym'1 k o p a lń .
O b szar po d d an y b ad an io m o g r a n ic z o n o do dwóch m i a s t , na k tó r y c h z l o k a l i zow ana j e s t n a jw ię k s z a l i c z b a k o p a lń w ęg la kam iennego (7 k o p a l ń ) . | M ia sta m i ty m i s ą G liw ic e i Ruda, Ś lą s k a . P rzew ozy na tym o b s z a r z e r e a l iz o w a n e s ą na t 136 l i n i a c h , na k a ż d e j wykonywane s ą m in . 4 k u r s y (w tym 2 p u s t e ) . Na n i e k t ó r y c h l i n i a c h k u r s u j e w ię c e j a n i ż e l i je d e n a u to b u s .
W t r a k c i e a n a l i z y Iprzewozy z a m k n ię ty p o d z ie lo n o na tz w . p rzew o zy d ł u g i e i k r ó t k i e . Do przew ozów d ł u g i c h z a l i c z o n o p r z e j a z d y , wykonywane p o za o b s z a r m i a s t a , w k tó ry m z lo k a liz o w a n y j e s t z a k ł a d , j a k .ró w n ie ż p oza o b s z a r m i a s t p r z y l e g a j ą c y c h . O dpow iednio do przew ozów k r ó t k i c h z a l i c z o n o p r z e j a z d y r e a liz o w a n e na o b s z a r z e je d n e g o m i a s ta lu b m i a s t do n ie g o p r z y l e g a j ą c y c h . Do
datkowym c z y n n ik ie m k w a lif ik u ją c y m p rzew o zy do o k r e ś l o n e j g ru p y b y ł r o d z a j o g ó ln o d o s tę p n e g o p rz e w o ź n ik a k u r s u ją c e g o w danym k i e r u n k u . D la przew ozów d łu g i c h b y ła t o k o l e j , a u to b u s y PKS o r a z d la pew nych l i n i i a u to b u s y WPK.
N a to m ia s t d la l i n i i k r ó t k i c h - k o l e j , tra m w a j i a u to b u s y WPK. L ic z b a l i n i i z a k w a lifik o w a n y c h do o d p o w ie d n ic h g ru p w y n o s iła :
a ) p rzew o zy d ł u g i e - 4 5 , b ) p rzew o zy k r ó t k i e - 9 1 ;
Za k r y t e r i u m do a n a l i z y r a c j o n a l n o ś c i przew ozów z a m k n ię ty c h p r z y j ę t o : a ) r o d z a j p o ł ą c z e n i a :
- p o ł ą c z e n i e b e z p o ś r e d n ie - je d e n p rz e w o ź n ik na c a ł e j d łu g o ś c i t r a s y , p r z e j a z d b e z p r z e s i a d e k ,
- p o ł ą c z e n i e p o ś r e d n i e - je d e n p rz e w o ź n ik , l e c z z p r z e s i a d k ą lu b p r z e j a z d t y l k o na pewnym o d c in k u l i n i i ,
b ) c z a s p r z e j a z d u w j e d n ą s t r o n ę ; d l a p r z e j a z d ó w d ł u g i c h 1 g o d z . , d l a k r ó t k i c h - 40 m in .
3 . 6 . 2 . Wyniki a n a l i z y
A n a l i z ę z a m k n i ę t y c h przewozów p r a c o w n i c z y c h p r z e p r o w a d z o n o za pomocą z e s t a w i e ń t a b e l a r y c z n y c h - p r z y k ł a d d l a k i l k u l i n i i z a m i e s z c z o n o w t a b l . 7 .
T a b l i c a 7 Prz ew ozy p r a c o w n i c z e wykonywane na t r a s a c h z a l i c z o n y c h
do przewozów d ł u g i c h
A n a l i z a i o c e n a w ybranych f o r m . . . 135
Kopalnia
T r a s a p rzew o zu PKS PKP
p o ł ą c z e n i e b e z p o ś r e d n i e
p o ł ą c z e n i e p o ś r e d n i e
p o ł ą c z e n i e b e z p o ś r e d n i e
p o ł ą c z e n i e p o ś r e d n i e K adłub - Dziew kowice -
- K o t u l i n - G l i w i ę e (85 km), O K adłu b - S t a n i s z c e -
* - Z aw adzkie - G l i w i c e _ +
_
+r-4*H (80 km) O
l Ł ubow ice - Zakrzów -
* - G l i w i c e (83 km)
Knurów - G l i w i c e * ^ (2 6 km) + - - -
Uwaga: - b r a k p o łą c z e n ia + w y s t ę p u j e p o ł ą c z e n i e
x dogodne p o ł ą c z e n i e a u to b u s a m i WPK Ź r ó d ł o : O pracowanie' w ł a s n e
U zyskane w y n ik i w o d n i e s i e n i u do przewozów d ł u g i c h p r z e d s t a w i a j ą s i ę n a s t ę p u j ą c o :
- j e d y n i e d l a 33% l i n i i u z a s a d n i o n e j e s t wykonywanie przewozów z a m k n i ę ty c h spowodowane b r a k i e m p o ł ą c z e ń o g ó ln o d o s tę p n y m i ś r o d k a m i t r a n s p o r t o w y m i lu b b a r d z o złym i c z a s o c h ł o n n y m p o ł ą c z e n i e m ,
- b e z p o ś r e d n i e p o ł ą c z e n i a a u to b u s a m i PKS s t w i e r d z o n o d l a 26 , 6 % l i n i i , n a t o m i a s t p o ś r e d n i e d l a 24,4%,
- b e z p o ś r e d n i e p o ł ą c z e n i e k o l e j o w e i s t n i e j e d l a 6 , 6%, a p o ś r e d n i e d l a 17,7%
l i n i i ,
- dogodne p o ł ą c z e n i a a u to b u s a m i WPK w y s t ę p u j ą d l a 24,2% l i n i i . D la przew ozów k r ó t k i c h w y n ik i a n a l i z y s ą n a s t ę p u j ą c e :
- p e ł n e u z a s a d n i e n i e wykonywania przewozów z a m k n i ę t y c h s t w i e r d z o n o d l a 24,2% l i n i i ,
- b e z p o ś r e d n i e p o ł ą c z e n i e a u to b u s a m i WPK s t w i e r d z o n o d l a 1 9 ,8%,a p o ś r e d n i e d l a 50,6% l i n i i .
136 B a r b a r a M a c i e jn a - b e z p o ś r e d n i e p o ł ą c z e n i e K ole jo w e w y s t ę p u j e j e d y n i e d l a 4 l i n i i , n a t o m i a s t
p o ś r e d n i e d l a 14,3% (u w z g l ę d n i o n o t u t a j n i e c z y n n ą o b e c n i e l i n i ę k o l e j o w ą Ruda S I . C h e b z ie - K a to w ic e L ig o ta }.,
- p o ł ą c z e n i e tram wajowe i s t n i e j e J e d y n i e d l a 5 l i n i i .
Tak w ię c z p r z e p r o w a d z o n e j d l a obydwu typów przewozów a n a l i z y w y n ik a , że w w i ę k s z o ś c i przypadków i s t n i e n i e z a m k n i ę t y c h przew ozów p r a c o w n i c z y c h n i e J e s t u z a s a d n i o n e .
3 . 7 . A n a l i z a k o s z t ó w przewozów
A n a l i z ę k o s z t ó w przew ozów p r a c o w n i c z y c h wykonano j e d y n i e d l a z a k ła d ó w p rzem y sło w y ch z l o k a l i z o w a n y c h na o b s z a r z e m i a s t a i gminy Chrzanów . O k r e ś l o no c a ł k o w i t e r o c z n e k o s z t y p o n o sz o n e p r z e z z a k ł a d y na dowozy pra co w n ik ó w , r o c z n y k o s z t dowozu j e d n e g o p ra c o w n i k a o r a z k o s z t p r z e j a z d u na 1 km. U zyska
n e d a n e z e s t a w i o n o w t a b l i c y 8 . W l a t a c h 1982 - 19 84, z uwagi na m a ł ą s t a b i l n o ś ć cen i k o s z t ó w , d l a p o z o s t a ł y c h o b sz a r ó w a n a l i z y n i e p ro w a d z o n o .
T a b l i c a 8 K o s z t y przewozów p r a c o w n i c z y c h
w z a k ł a d a c h p rz e m y sło w y c h m i a s t a i gminy Chrzanów (wg c e n z 1982 r . )
Nazwa z a k ł a d u
L i c z b a p rz e w o ż o nych osó b
L i c z b a samo
chodów K d szt c a ł k o w i t y ( z ł o t y c h )
K oszt 1 km ( z ł o t y c h )
K o s z t p rzew o zu 1 p ra c o w n i k a ( z ł o t y c h )
B um ar- Fablo k 574 10 3 438 260 9 , 7 5 990
CHZMO " S t e l l a " * 668 10 3 973 932 1 0 ,6 5 949
P r z e d s i ę b i o r s t w o P r z e m y s ł u
W apie nnic zego w P ł a z i e 351 3 631 800 7 , 6 1 800
C h ł o d n i a Składowa 125 1 298 000 7 , 4 2 384
Z a k ła d y Mięsne 438 2 541 368 8 , 2 1 236
Z a k ła d y M l e c z a r s k i e 80 najem
z WPK
60 960 - 762
Wojewódzkie P r z e d s i ę b i o r s t w o
Robót I n ż y n i e r y j n y c h 19 1 363 318 6 , 9 19 122
Montomet 48 1 330 048 7 , 9 6 , 8 7 6
Z r o d ł o : O pracow anie w ł a s n er
Uwaga: x - C h rz a n o w sk ie Z a k ł a d y M a t e r i a ł ó w O g n i o t r w a ł y c h " S t e l l a " .
Na p o d s t a w i e d a n y c h z a w a r t y c h w t a b l . 8 można w ię c j e d y n i e o c e n i ć r z ą d w i e l k o ś c i d o p ł a t do przewozów p r a c o w n i c z y c h . Z z e s t a w i e n i a w y n ik a , że n a j w yższe k o s z t y 1 km s ą w z a k ł a d a c h p o s i a d a j ą c y c h z n a c z n ą l i c z b ę a u to b u s ó w ,
• n a j n i ż s z e n a t o m i a s t w z a k ł a d a c h p o s i a d a j ą c y c h t y l k o 1 a u t o b u s . N a j b a r d z i e j o p ł a c a l n e j e s t wynajmowanie a u to b u s ó w w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h państwow ych (WPK), g d z i e dowóz p ra c o w n i k a w p o ró w n a n iu z innym i z a k ł a d a m i j e s t b a r d z o n i s k i .
A n a l i z a 1 oc e n a w ybra nych f o r m . 137
3 a r d z o w y so k ie k o s z t y dowozu pracow ników w y s t ę p u j ą w Wojewódzkim P r z e d s i ę b i o r s t w i e Robót I n ż y n i e r y j n y c h i Rem ontowo-3udow lanyc h. Związane t o j e s t j e d n a k ze s p e c y f i k ą dowozu w tym p r z e d s i ę b i o r s t w i e (dowóz na w i e l e o d d a l o ny ch p la c ó w b u d ó w ).
W nioski
A n a l i z a danych l i t e r a t u r o w y c h , j a k r ó w n i e ż m a t e r i a ł ó w z e b r a n y c h w ram ach b a d a ń w ł a s n y c h , u m o ż l i w i a s f o r m u ł o w a n i e n a s t ę p u j ą c y c h wniosków:
1 . W c a ł o k s z t a ł c i e przewozów p a s a ż e r s k i c h przew ozy z a m k n i ę t e s t a n o w i ą b l i s ko 21%, w tym t r a n s p o r t e m branżowym i g o sp o d a r c z y m ponad ‘\ 0%. W s k a l i r o c z n e j z przewozów z a m k n i ę t y c h na o b s z a r z e wojew. k a t o w i c k i e g o k o r z y s t a p o n a d 280 min o s ó b .
2 . T a b o r samochodowy s t o s o w a n y w t r a n s p o r c i e branżowym i g o s p o d a r c z y m j e s t b a r d z o z ró ż n i c o w a n y i o stosunkow o n i e w i e l k i e j p o j e m n o ś c i . Rów nocześnie o g ó l n a l i c z b a t a b o r u j e s t z n a c z n a , b l i s k o A , 500 p o ja z d ó w , oo s t a n o w i p r a w i e 58% o g ó l n e j l i c z b y a u to b u s ó w w w o j . k a t o w i c k i m . S t a n t e c h n i c z n y t a b o r u p o z o s t a w i a c z ę s t o w i e l e do ż y c z e n i a , a j e g o p a r a m e t r y e n e r g e t y c z ne s ą n i e k o r z y s t n e .
3 . A n a l i z a z u ż y c i a e n e r g i i w y k a z a ł a , że p rzew o zy t r a n s p o r t e m branżowym i g o spo d a r c z y m s ą n i e e k o n o m i c z n e . Z u ż y c i e p a l i w a j e s t t r z y k r o t n i e w i ę k s z e a - n i ż e l i w p r z e w o z a c h t r a n s p o r t e m p u b l i c z n y m , co w s k a l i k r a j u d a j e ogrom
ne s t r a t y .
U. K o s z t y przewozów s ą z r ó ż n i c o w a n e , n i e j e d n o k r o t n i e b a r d z o w y s o k i e . N a to m i a s t i s t n i e n i e przewozów z a m k n i ę t y c h j e s t u z a s a d n i o n e j e d y n i e w g r a n i c a c h 2A -r 33%.
5 . W y stę p u je p i l n a k o n i e c z n o ś ć r a c j o n a l i z a c j i z a m k n i ę t y c h przewozów p ra c o w n i c z y c h p o p r z e z s z c z e g ó ł o w ą a n a l i z ę i c h t e c h n i c z n o - e k o n o m i c z n e j p r a w i d ł o w o ś c i . Z a sa d n ic z y m a s p e k t e m t e j r a c j o n a l i z a c j i pow inno być k r y t e r i u m o b n i ż k i e n e r g o c h ł o n n o ś c i i k o s z t ó w p r z y rów noczesnym z a b e z p i e c z e n i u p o t r z e b zak ła d ó w p rz e m y s ło w y c h . W c h w i l i o b e c n e j c a ł k o w i t a r e z y g n a c j a z t r a n s p o r t u Z am k n ięteg o n i e j e s t możl iw a z uwagi na n i e w y d o l n o ś ć p r z e w o ź ników p u b l i c z n y c h .
6 . W p i e r w s z e j k o l e j n o ś c i a n a l i z a r a c j o n a l n o ś c i przewozów pow inna z o s t a ć p r z e p r o w a d z o n a w ram ach r e s o r t ó w w y k o n u ją c y c h n a j w i ę k s z e przew ozy zam
k n i ę t e , w d a l s z e j k o l e j n o ś c i d l a p o z o s t a ł y c h p o j e d y r .c z y c h prz ew oźnik ów d l a o b s z a r u p o s z c z e g ó l n y c h m i a s t i c a ł e g o w o jew ództw a. Podany pow yżej t o k p o s t ę p o w a n i a u m o ż l iw ia e t a p o w a n i e p r a c y i u z y s k a n i e w ym ie rnych e f e k tów w st o sunkow o k r ó t k i m c z a s i e . A n a l i z ę n a l e ż y p r o w a d z i ć w z o r u j ą c s i ę na p r a c a c h wykonanych w r e s o r c i e g ó r n i c t w a .
138 B a r b a r a M a c i e jn a
LITERATURA I INNE ZRODŁA
[1] A n a l i z a doja zdów do p r a c y I w n i o s k i w z a k r e s i e i c h u s p r a w n i e n i a (p od k i e r . M. M adeys kiego) , ITS - t e m a t n r 21 5 0 , Warszawa 1974.
[2] Antonow icz R . : R a c j o n a l i z a c j a przew ozów p r a c o w n i c z y c h w r e s o r c i e g ó r n i c t w a . I n s t y t u t T r a n s p o r t u P o l i t e c h n i k i Ś l ą s k i e j , K a to w ic e 1985 ( p r a c a dyplom owa).
[3] C z a r n i k A.: Eko n o m etry czn a a n a l i z a e k o nom icznych a s p e k t ó w doja zdów do p r a c y . ZNAE, 19 75.
[4] Dobro wolsk a M.: D o jazd y do p r a c y , met oda b a d a ń i s p o ł e c z n e f u n k c j e . Sp ra w o z d a n ie z P o s i e d z e n i a K o m i t e t u PAN, Kraków 1961.
[5] Dobrowolska M., Rajman J . : Dojazdy do p r a c y w w o j. o p o ls k im . M a t e r i a ł y i S t u d i a O p o l s k i e . Opole 1964.
[6] L i j e w s k i T . : D oja zdy d o . p r a c y w P o l s c e , K o m it e t P r z e s t r z e n n e g o Zagospo
d a r o w a n ia K r a j u PAN, Warszawa 1967.
[7] T u re k H .: A n a l i z a i ocena s t a n u sy s te m u t r a n s p o r t u p a s a ż e r s k i e g o w wo
je w ó d z t w i e k a t o w i c k i m . S y n t e z a , B iu ro P la n o w a n ia P r z e s t r z e n n e g o , K a t o w ic e 1984.
R e c e n z e n t:
Doc. d r h a b . A l f r e d H o rn ig 'Wpłynęło do R e d a k c j i 8 . 0 4 . 1 9 8 6
AHA JM 3 H3EPAHHHX ■60PM 3AKPHTBDC HEPEB030K TPy,ĘHn(HXCH P e 3 » m e
B CTarrbe npesciaBjieH H p e3 y jib T ain HCcxesoBaHHÍi 3aKpuTux nepeB030K i p y s - KUHxcH. AHajiH3 oxBaTHBaji onpesejieuH e o
6
ą h x AaiiHtDC na b c h k o t o posa. 3aKpmuM nepeB03Kau Ha Bceft le p p u io p m i KaioBHiutoro B o eB o sciB a, IIoKa3aHH iaK xe p e - 3yjIbiaTH H3dpaHHHX HâCTHHHHX HCCJieSOBaHHft HO 3aKpHTUM nepeB03KaM Ha HeKOTO- pux M eciax m o . O npeseseH o Kojnm eciBo nepeB030K, b h s ip a H c a o p ia , cien e H b e r o nonojib30BaHHH, SHeproëMKocTb ip a H c n o p ia a ra ic ie n e a e co o 6 p a3 H o cib n e p e - B0 3 0 K SJIH H 3 Ó p a H H U X nepeBO3HHK0B.IIpoaeHT 3aMKHyTŁoc nepeB030K o t Bcex naccaaoipcKHX nepeB030K c o c ia B z a e i óJIH3K0 21%. B rosoBOM MacmiaSe 310 cociaB jiseT 280 mjih HejioBeK. Hhcso TpaHC- nopTa 3aHHToro b oTpaoaeBHx h xo3HSciBeHHHX nepeB03Kax c o c ia B s a e i 58% oC ąe- ro HHcaa aBiofiycoB b KaTo b h h k o m B o eB o sciB e. n o ip e d s e m i e ‘ sHeprHH npn 3aMKHy—
t h x nepeB03Kax ipH p a 3 a Sojibme, HexejiH b roposcKOM ip a H c n o p ie . C yneciB oB a- Hue 3aMKHyitoc nepeB030K oOocHOBano to s b k o b snana30H e o t 24-59% , b 3aBHCH- MOCTH OT THna 3THX HepeB030K.
A n a l i z a i o c e n a w ybranych form.. 139
ANALYSIS AND .EVALUATION OF CHOSEN FORM OF THE UNPUBLIC TRANSPORTATIONS OF EMPLOYIES
S u m m a r y
R e s u l t s o f t e s t s o f t h e u n p u b l i c t r a n s p o r t a t i o n s o f e m p l o y i e s a r e p r e s e n t e d . The a n a l y s i s t a k e s ' d e f i n i t i o n o f g e n e r a l d a t a i n t o a c c o u n t . T hese d a t a d e a l w i t h t h e a l l t y p e s o f u n p u b l i c t r a n s p o r t a t i o n s i n t h e K a to w ic e d i s t r i c t . T h e amount o f t r a n s p o r t a t i o n s k i n d o f s t o c k , d e g r e e o f u t i l i s a t i o n , ' e n e r g y consum in g o f t r a n s p o r t and p u r p o s e f o r c h o s e n t r a n s p o r t a g e n c i e s . The u n p u b l i c t r a n s p o r t a t i o n s i n t h e K a to w ic e d i s t r i c t c o n t a i n 21% o f t h e w hole number o f t r a n s p o r t a t i o n s . T h i s i s 280 mln p e r s o n p e r y e a r . The s t o c k amount e n g a g e d i n t h e b r a n c h e and f a c t o r y ’ s t r a n s p o r t g i v e s 58%’ o f t h e num
b e r o f b u s e s i n t h e - K a to w ic e d i s t r i c t . E n e rg y c o n s u m p ti o n i n t h e u n p u b l i c t r a n s p o r t a t i o n i s t h r e e t i m e s g r e a t e r t h a n i n t h e p u b l i c t r a n s p o r t a t i o n . Only 24 - 59% i s r e a s o n a b l e d e p e n d e n t o n t h e t y p e o f t r a n s p o r t a t i o n .
