ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 1991
S e ria * HUTNICTWO z . 36 Nr k o l . 1063
L u cjan ZIELIŃSKI
K a te d r a O r g a n iz a c j i R r o d u k c ji P o l i t e c h n i k i Ś l ą s k i e j
PROBLEMY USPRAWNIANIA STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH W HUTNICTWIE
S t r e s z c z e n i e . W a r t y k u l e omówiono w y s tę p u ją c e w h u ta c h n ie p r a w i
d ło w o śc i w budowie i fu n k c jo n o w a n iu s t r u k t u r o r g a n iz a c y jn y c h . N a s tę p n ie na p r z y k ł a d z i e j e d n e j z h u t p r z e d s ta w io n o p r z e b ie g p r a c a n a lit y c z n y c h nad r e o r g a n i z a c j ą h u ty o r a z zaproponow ane zm iany s t r u k t u r a l n e . A r ty k u ł zakończony z o s t a ł trz e m a w nioskam i n a tu r y o g ó ln e j o r a z w skazaniem efe k tó w zaproponow anej m o d e r n i z a c ji s t r u k t u r a l n e j .
P o s z c z e g ó ln e h u ty w różnym s t o p n i u c h a r a k t e r y z u j ą s i ę sz e re g ie m n i e p ra w id ło w o ś c i w budow ie i fu n k c jo n o w a n iu s t r u k t u r o r g a n iz a c y jn y c h . Prow adzone w c ią g u k i l k u n a s t u l a t b a d a n ia w h u ta c h w p r o b le m a ty c e a n a l i z i u s p r a w n ia n ia s t r u k t u r o r g a n iz a c y jn y c h p o z w a la ją na sfo rm u ło w a n ie o k re ś lo n y c h i c h d y s f u n k c j i . N ależy je d n a k p a m ię ta ó , że omawiane d y s fu n k c je d z i a ł a j ą ró w n ie c z y n n ie w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h in n y c h b ra n ż krajo w eg o p r z e m ysłu o b n i ż a j ą c , p o d o b n ie j a k w h u ta c h , w y d a tn ie sp raw n o ść d z i a ł a n i a w s f e r z e p r o d u k c y jn e j i a d m i n i s t r a c y j n e j . O dnieść j e można zarówno do s t a t y k i s t r u k t u r , t o znaczy i c h budowy, j a k i do d y nam iki d z i a ł a n i a , to j e s t do pro cesó w z a r z ą d z a n i a . Oba t e a s p e k ty s ą n ie r o z łą c z n e i d la te g o omówione z o s ta n ą w s p ó ln ie .
Do n a jw a ż n ie js z y c h , być może n a j l i c z n i e j w b a d a n e j z b io ro w o ś c i w y stę p u ją c y c h , c h a r a k te r y s t y c z n y c h niedom agań można zaliczy ć* -^*
1 . U p o d o b n ian ie s i ę s t r u k t u r o r g a n iz a c y jn y c h p r z e d s i ę b i o r s t w a do o r g a n i
z a c j i s z c z e b l i n a d rz ę d n y c h . J e s t t o o b e c n ie p o z o s ta ł o ś ć po s y s te m ie o r g a n i z a c j i p rz e m y słu w l a t a c h p o p r z e d n ic h . D o szły do te g o wymogi w ydanej w l a t a c h 50 uchw ały KERM o k r e ś l a j ą c e j ty p y s t r u k t u r o r g a n i z a c y j n y c h m ożliw e do s to s o w a n ia w p r z e m y ś le , s z e r e g z a r z ą d z e ń w ym uszających tw o r z e n ie ró ż n y c h s łu ż b i s ta n o w is k w każdym p r z e d s i ę b i o r s t w i e o ra z s t o sowany m odel e e n tr s ln o - d y r e k ty w n e g o z a r z ą d z a n ia g o s p o d a rk ą . C a ło ść ty c h z ja w is k można u zn a ć za je d n ą z " p ra p r z y c z y n " obecnego s ta n u s t r u k t u r . Spowodowało t o rów n ież s k u p o w a n ie , a w n ie k tó r y c h p rz y p a d k a c h niem oc h u t do k ształto w an ia stru k tu r o rg an iza cyjn ych i stosowanych w n ic h procesów za r zą d za n ia w s t o p n iu ja k n a jb a r d z ie j odpowiednim do w łasn y ch p o t r z e b .
uszeregowanie niedomagań j e s t względne i k olejn o ść może być z m ien io n a, gdyby J e wymiarować 00 do efektów .
x )
272 L. Z ie liń s k i
2 . W ystęp u jąca b a rd z o c z ę s to n ie z n a jo m o ść rć ż n e g o r o d z a ju now oczesnych r o z w ią z a ń s t r u k t u r a l n y c h i ró ż n y c h m etod , t e c h n i k i systemów z a r z ą d z a n ia sto so w a n y ch w p rz e m y śle światowym. W sz y stk ie h u ty a t e ż i ca ły p rz e m y sł s t o s u j e s t r u k t u r y o r g a n iz a c y jn e p o w s ta łe w c z a s i e d z i a ł a l n o ś c i H. F a y o la , to zn aczy w p ie rw s z y c h l a t a c h n a s z e g o w iek u . Są to ta k zwane s t r u k t u r y s z ta b o w o -lin io w e p o s ia d a j ą c e w obecnych w arunkach s z e r e g niedomogów i b ęd ą ce w ręcz p r z e s t a r z a ł y m i form am i s t r u k t u r a l n y m i.
Również s ła b a znajom ość m etod, t e c h n i k a n a l i z y i u s p ra w n ia n ia s t r u k t u r o r g a n iz a c y jn y c h p ro w a d z i b a rd z o c z ę s t o do zmian p r z e d e w szy stk im i n s t y tu c jo n a l n y c h (p rz e s u w a n ia lu b tw o rz e n ie nowych komórek o r g a n iz a c y j
ny ch , zm iana i c h nazw, zm iana z a k r e s u d z i a ł a n i a i t p . ) b ez u w z g lę d n ie n ia ty c h zmian w c a ł o k s z t a ł c i e d z i a ł a ń p r z e d s ię b i o r s t w a i procesów in fo rm a c y jn o -d e c y z y jn y c h . N ie s p r z y j a t o sto s o w a n iu now szych ro z w ią z a ń s t r u k t u r a l y c h , ty lk o do p o w ie la n ia w c ią ż ty c h samych wzorów.
3. L ekcew ażenie r o l i i za d ań komórek za jm u ją c y c h s i ę o r g a n i z a c j ą , sprow a
d z a ją c c z ę s to i c h d z i a ł a a i a do zajm ow ania s i ę wydawaniem z a rz ą d z e ń , sk a rg a m i i z a ż a le n ia m i, p o d ręczn y m i d z i a ła n ia m i s e k r e t a r s k i m i d y r e k c ji i t d . Pow oli n a s tę p u j ą c e p rze m ian y w r o z u m ie n iu r o l i d z ia łó w czy s łu ż b o r g a n i z a t o r s k i c h w h u ta c h n i e s tw o r z y ły je s z c z e a tm o s fe ry d la i c h w ła
ściw ego w y k o rz y s ta n ia w a n a l i z i e i z a r z ą d z e n iu h u t ą .
Omówione w yżej n ie d o m a g a n ia można u zn ać za je d n ą z p rz y c z y n d a ls z y c h n i e p ra w id ło w o śc i c h a r a k te r y z u ją c y c h obecne s t r u k t u r y o r g a n iz a c y jn e w h u ta c h , a mianowicies
4 . N adm ierna sz c z e b lo w o ść s t r u k t u r y pow odująca n ie t y l k o o d d a le n ie n i ż s z y c h s z c z e b l i z a r z ą d z a n ia w h u c ie od ośrodków d e c y z y jn y c h , a l e powo
d u ją c a ró w n ie ż p r z e d łu ż e n ie p rz e b ie g ó w in fo rm a c y jn o -d e c y z y jn y c h .
Je d n ą z p rz y c z y n t a k i e g o s t a n u j e s t duża l i c z b a s ta n o w is k k ie ro w n ic z y c h prow adząca do "w ysm uklania") s t r u k t u r y .
5 . Związana z p o p rze d n im punktem n is k a r o z p i ę t o ś ć k ie r o w a n ia . P odporządko
w anie zb y t m a łe j l i c z b y podw ładnych k ie ro w n ik o w i kom órki lu b "p io n u "
powoduje I n ie w y k o r z y s ta n ie p o t e n c j a l n e j r o z p i ę t o ś c i k ie r o w a n ia . Są te ż p rz y p a d k i ( i s t n i e n i a komórek o r g a n iz a c y jn y c h o l i c z b i e t r z e c h osób (k ie ro w n ik + dwóch p o d w ła d n y c h ). W łaśc iw ie t o je d y n ie d y r e k to r h u ty j e s t p r z e c ią ż o n y i l o ś c i ą podw ładnych b e z p o ś r e d n io mu podporządkow anych.
6 . N ie z b y t p r e c y z y jn ie o k r e ś lo n y z a k r e s zad ań komórek i s ta n o w is k o r g a n i
z a c y jn y c h o r a z b r a k a k t u a l n e j d o k u m e n ta c ji o r g a n i z a c y j n e j , j a k ró w n ie ż i n s t r u k c j i wykonawczych. Powoduje t o a lb o n a k ła d a n ie s i ę p r a c p o s z c z e g ó ln y c h kom órek, lu b p o z o s ta w ia n ie w d z i a ł a l n o ś c i h u ty ob szaró w d z i a ł a ń nie pr zydzielonych dokładnie nikomu.
7 . Nadmierna centralizacja zarządzania w hucie powodująca brak sa mo
dzielności decyzyjnej na n i żs zy ch szczeblach zarządzania, a koncentra
cję decyzji na szczeblu dyrektora i jego zastępców, co znakomicie
P r o b l e m y u s p r a w n i a n i a . . 273
p r z e d ł u ż a c z a s p rz e k a z y w a n ia d e c y z j i , do wykonawców, z m n i e j s z a j ą c j e j a k t u a l n o ś ć i p r e c y z j ę . J e s t t o r ó w n i e ż p r z y c z y n ą p r z e c i ą ż a n i a kanałów in f o r m a c y j n y c h w h u c i e .
8 . R o z p r o s z e n i e te m a t y c z n e d z i a ł a ń w " p i o n a c h " i komórkach, prowadzące do c i ą g ł e g o powoływania r ó ż n e g o r o d z a j u k o m i s j i , z e s p o łó w , O kre ślone problem y mogłyby być rozw iązyw ane w u k ł a d z i e je d n e g o " p i o n u " p r z y odpowiednim u m i e j s c o w i e n i u s p e c j a l i s t y c z n y c h komórek i s t a n o w i s k . 9. Nadmierna i l o ś ć e w i d e n c j i i s p ra w o z d a w c z o śc i o r a z zb y t mały s t o p i e ń
a g r e g a c j i i n f o r m a c j i na p o s z c z e g ó l n y c h s z c z e b l a c h z a r z ą d z a n i a w h u c i e , co p r o w a d z i do n i e w ł a ś c i w e g o o b ie g u i g ro m a d z e n ia i n f o r m a c j i powodują
c e j n a d m ie r n ą p r a c o c h ł o n n o ś ć .
1 0 . Problemy k w a l i f i k a c j i pracowników, w y d a j n o ś c i p r a c y , p r a c o c h ł o n n o ś c i , d z i a ł a ń n i e p o t r z e b n y c h , systemów p ła cow ych i s z e r e g u in n y c h czynników, na omówienie k t ó r y c h b r a k m i e j s c a , a k t ó r e w i s t o t n y sp o só b r ó w n ie ż w pływ ają na e f e k ty w n o ś ć d z i a ł a n i a s t r u k t u r o r g a n i z a c y j n y c h w h u c i e . J e ż e l i znamy! c z y n n i k i o b n i ż a j ą c e sp r a w n o ść s t r u k t u r y o r g a n i z a c y j n e j w hu
c i e , t o czy w w arunkac h o b e c n e j s a m o d z i e l n o ś c i i s t n i e j ą m o ż liw o ś c i i c h e l i m i n o w a n i a ?
Nie m a ją c w k r ó t k i m a r t y k u l e m o ż l i w o ś c i omówienia c a ł o k s z t a ł t u d z i a ł a ń , można c h o c i a ż b y p o k r ó t c e p r z e d s t a w i ć p r a c e nad r e o r g a n i z a c j ą s t r u k t u r y i z a r z ą d z a n i a na p r z y k ł a d z i e j e d h e j z h u t . P ra c e t e b ę d ą c e j e s z c z e z r e s z t ą w t o k u , z o s t a ł y wykonane p r z e z pracowników h u t y p r z y m e to d y cz n ej i m e r y t o r y c z n e j pomocy a u t o r a a r t y k u ł u i pełnym w s p ó ł d z i a ł a n i u d y r e k t o r a , je g o z a stę p c ó w i aktywu s p o ł e c z n e g o h u t y .
Reorganizowana h u t a c h a r a k t e r y z o w a ł a s i ę n ie p r a w i d ł o w o ś c i a m i podobnymi j a k wyżej omówione.
P rz eprow a dzona a n a l i z a s t a n u o r g a n i z a c y j n e g o i p o s z u k iw a n ie r o z w i ą z a ń u s p r a w n i a j ą c y c h z o s t a ł y o p a r t e na zm odyfikowanej m e to d z i e p o s tę p o w a n ia P. D ru c k e ra i J . A n s o f f a .
W t o k u p r a c p r z e b a d a n o i o k r e ś l o n o :
1. A k tu a l n e c e l e h u t y , w i e l k o ś c i obec ne i przewidywane p r o d u k c j i pod względem asortym entowym i ja kościow ym , poziom t e c h n i k i i t e c h n o l o g i i obecny i p o żą d an y w p r z y s z ł o ś c i , pewność z a o p a t r z e n i a i k o o p e r a c j i , przewidywane r y n k i z b y t u ( k ra jo w y i z a g r a n i c z n y ) , s t a n z a t r u d n i e n i a w r ó ż n y c h u j ę c i a c h .
2. P r o c e s y i z j a w i s k a , k t ó r e b ę d ą praw dopodobnie z a c h o d z i ł y p o z a h u t ą i i c h wpływ na d z i a ł a l n o ś ć e k o n o m ie z n o -p ro d u k c y jn ą h u t y w c i ą g u 3 - 5 l a t . W r e z u l t a c i e te g o c y k l u b ad a ń u s t a l o n o p u n k ty i n t e g r u j ą c e i d e z i n t e g r u j ą c e w h u c i e , j a k i e ma ona s z a n s e i co j e j b ę d z i e z a g r a ż a ć w p r z y s z ł o ś c i . O k r e ś l o n o , j a k i e k i e r u n k i i p roblem y t r z s b a b ę d z i e p r e f e r o w a ć , a j a k i e b ę d ą m u s i a ł y z o s t a ć z a n i e c h a n e l u b w s t o p n i u m niejszym p o p i e r a n e . W re sz c ie o k r e ś l o n o k lu c zo w e c e l e h u t y , i c h k o m b in a c ję wzajem ną, p r i o r y t e t y i t a k t y k ę p o s t ę p o w a n i a .
W drugim cy k lu badań p rzean alizow an o s tr u k tu r ę o rg a n iz a cy jn ą huty i stosow any &ystem z a r z ą d z a n ia .
274 Ł. Z ie liń s k i
Analizją o b j ę t o wew nętrzne z w i ą z k i o r g a n i z a c y j n e w b u c i e , z w ią z k i o r g a n i z a c y j n e z o t o c z e n ie m , i c h wpływ na o r g a n i z a c j ę h u t y .
A n a li z a w y k az ała między Innymis
- Dużą s z c z e b lo w o ś ć z a r z ą d z a n i a , od 7 do 9 s z c z e b l i , z to w a r z y s z ą c ą jeo c e n t r a l i z a c j ą z a r z ą d z a n i a :
d y r e k t o r h u t y - 40 %, I I s z c z e b e l z a r z ą d z . - 37 %, I I I - " - - " - - 17 %,
p o z o s t a l i - 6 %.
- Znaczne o d c h y l e n i a w r z e c z y w i s t e j r o z p i ę t o ś c i k i e r o w a n i a od p o t e n c j a l n e j . Spośród 69 r o z p a t r y w a n y c h s t a n o w i s k k i e r o w n i c z y c h w 70 % występowały o d c h y l e n i a uje m ne, t o znaczy n i e d o c i ą ż e n i e kierow ników prac ow nikam i pod
l e g ł y m i , Tylko 6 % s t a n o w i s k w ykaz ało o d c h y l e n i a d o d a t n i e , a u 24 % s t a n o w i s k r z e c z y w i s t a r o z p i ę t o ś ć k i e r o w a n i a ¡ m i e ś c i ł a s i ę w g r a n i c a c h p o t e n c j a l n y c h r o z p i ę t o ś c i k i e r o w a n i a .
- J e ż e l i c h o d z i o s p e c j a l i z a c j ę d z i a ł a ń , t o w w y o d rę b n i o n e j , r e p r e z e n t a ty w nej g r u p i e d z i a ł a ń , 63 % d z i a ł a ń wykonywanych j e s t w y ł ą c z n i e w h u c i e , 32 % d z i a ł a ń j e s t cz ę ś c io w o z l e c a n y c h na z e w n ą t r z , a 5 % d z i a ł a ń j e s t w c a ł o ś c i z l e c a n y c h na z e w n ą t r z .
S pośród w y o d rę b n io n e j g r u p y d z i a ł a ń j e d y n i e 26 % d z i a ł a ń r e a l i z o w a n y c h j e s t w komórkach s p e c j a l i s t y c z n y c h l u b p r z e z k o n k r e t n e s t a n o w i s k a s p e c j a l i s t ó w , R e s z t a d z i a ł a ń w różnym s t o p n i u r o z p r o s z o n a j e s t w r ó ż n y c h
" p i o n a c h " i komórkach o r g a n i z a c y j n y c h ,
- Z omówionej w yżej gru p y d z i a ł a ń , j e ż e l i c h o d z i o i c h s t o p i e ń f o r m a l i z a c j i , t o 51 % z o s t a ł o ś c i ś l e o k r e ś lo n y c h p r z e p is a m i, 38 % d z i a ł a ń ni®
z o s t a ł o o k r e ś lo n y c h żadnym p rz e p is e m co do i c h c z ę s t o t l i w o ś c i , w $ % z o s t a ł a o k r e ś lo n a d o ln a g r a n ic a i c h c z ę s t o t l i w o ś c i , a w 2 % o k re ś lo n o g ó rn ą g r a n ic ę c z ę s t o t l i w o ś c i .
C a ło ść b ad a ń i u s t a l e ń w obu c y k la c h p r a c p o s łu ż y ła do sfo rm u ło w a n ia n ie z b ę d n y c h zmian s t r u k t u r a l n y c h w y ra ż a ją c y c h s i ę :
1, Nowym p o d z ia łe m z a k re s u d z i a ł a ń d y r e k to r a h u ty i je g o z a stę p c ó w , 2, Z w iększeniem s to p n i a s a m o d z ie ln o ś c i na n iż s z y c h s z c z e b la c h z a r z ą d z a
n i a . O becnie s t o p i e ń c e n t r a l i z a c j i z a r z ą d z a n ia w y n o si:
d y r e k to r h u ty - 17 % d e c y z j i , I I s z c z e b e l z a r z ą d z a n ia - 49 % , I I I s z c z e b e l z a r z ą d z a n ia - 27 % ,
p o z o s t a l i - 7 %
3, Z m niejszeniem s t o p n i a r o z p r o s z e n ia te m a ty c z n e g o d z i a ł a ń w kom órkach p o p rz e z .ic h ł ą c z e n i e , l i k w i d a c j ę , p r z e m ie s z c z e n ie do in n y c h n i ż o b e c n ie
"pionów ", z w ię k s z a ją c tym samym s t o p i e ń s p e c j a l i z a c j i i k o n c e n t r a c j i d z i a ł a ń w h u c i e .
Omówione zm iany u sz c z e g ó ło w io n e w nowo opracowanym r e g u la m in ie o r g a n iz a cyjnym i z i lu s tr o w a n e odpow iednim p o d z ia łe m d z i a ł a ń w t a b l i c a c h p rz e d m io to w e j o r g a n i z a c j i k ie ro w n ic tw a (POK) z o s t a ł y w drożone w h u c i e .
Problemy usprawniania«.. 275
O becnie w o p r a c o w a n iu z n a j d u j ą s i ę p ro b lem y procesów i n f o r m s c y j n o - d e c y zy j - nv c h .
D o św ia d c z a n ia z a b ra n e w c ią g u k i l k u n a s t o l e t n i c h b adań i przeprow adzonych u s p ra w n ie ń w o r g a n i z a c j i i z a r z ą d z a n iu h u ta m i o r a z innym i p r z e d s i ę b i o r stw am i przem ysłow ym i p o z w a la ją ¡au to ro w i n a s f o rm u ło w a n ia k i l k u o g ólnyc h wniosków!
1. W o b e c n e j f a z i e r e fo rm o w a n ia g o s p o d a r k i i s t n i e j e p i l n a p o t r z e b a u s p r a w n ia n ia s t r u k t u r o r g a n i z a c y j n y c h i sy ste m u z a r z ą d z a n i a w h u t a c h , p oniew aż r o z e z n a n e s ą c z y n n i k i s t a n o w i ą c e d y s f u n k c j e i znane s ą ujemne s k u t k i niedomogów o b e c n y c h s t r u k t u r .
2 . Opracowane i wdrożone do p r a k t y k i p rze m y sło w ej p r o j e k t y u s p r a w n ie ń ś w ia d c z ą zarówno o i c h ‘e f e k t y w n o ś c i , j j a k i m o ż liw o ś c i z a s to s o w a ń . 3. I s t n i e j ą opracowane i wypróbowans metody i t e c h n i k i zarówno a n a l i z
s t a n u o r g a n i z a c y j n e g o , j a k i p r o j e k t o w a n i a . u s p r a w n i e ń , mogące być pomocne p r z y u s p r a w n i a n i u s t r u k t u r o r g a n i z a c y j n y c h i procesów z a r z ą d z a n i a w h u t a c h .
SOME ASPECTS OF ORGANIZATION STRUCTURE OF RATIONALIZATION IN METALLURGY
Summary
A nom alies i n s t e e l p l a n t s a s f o r a s f u n c t i o n i n g o f managing s t r u k t u r e s a r e c o n c e r n e d have been, d i s c u s s e d i n t h i s p a p e r . One o f t h e s t e e l p l a n t s h a s b e e n p r e s e n t e d a s a n exam ple o f s t r u c t u r e r e o r g a n i z i n g and s t r u c t u r e c h a n g i n g . T h e re f i n a l c o n c l u s i o n s h a v e r e v e a l e d t h e e f f e c t s o f s u g g e s t e d s t r u c t u r e m o d e r n i z a t i o n .
UPOEjlEMN yCOBEFHISHCTBOBAHHH OFPAHH3AUH0HHHX CTPyKTYP B METAjWpniH Pe3DMe
3 c r a r t e paccM oipenu cymecTByiauHe Ha iiesajutyprzuecKioc 3aB0fiax He3aK0H0~
MepHocTH b. cTpoemiH h pyHKUKOHHpoEaHHH opraKHsaunOKHŁOC cipyKSyp. Ha npHMe- pe oj'H oro 23 MeTaaaypravecKHX 3aBo^oB npeflcsaBJseHHX xoa aHajxHTzvecKHX padom oiHoczTejiLao peópraHH3aąHH msraiLsypr a v e ck o r o aasofla h npejyxozena cspyKiypHHe H3MekeHHH.
B K O H p e c r a i B H u p e ^ c s a B J i e H b i b s b o j h a s a i c s e y a a s a HH b^ c k t h n p e f l a o x e H H o S
cipyKSypHoa Mo^epHHsapm.
