• Nie Znaleziono Wyników

Pomiar aktywności materiałów budowlanych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Pomiar aktywności materiałów budowlanych"

Copied!
14
0
0

Pełen tekst

(1)

z e s z y t y hattkowł p o l i t e c h n i k i ś l i s k i e j

S e r i a : INŻYNIERIA SA KI TARKA z . 19 Kr k o l . 443

_________1975

W ł o d z i m i e r z M o ś c i c k i , H e n r y k Orwat K r y s t y n a S k r o d z k a

POMIAR AKTYWNOŚCI MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH

S t r e s z c z e n i e . S t o s u j ą c k o n w e n c j o n a l n e met ody d e t e k c j i kwantów gamma', c z ą s t e k a l f a i b e t a , w y s y ł a n y c h p r z e z ź r ó d ' ł a p r o m i e n i o w a n i a , z a w a r t e w w y j ś c i o w y c h m a t e r i a ł a c h b u d o w l a n y c h w s u b e k s t r e m a l n i e n i s ­ k i c h i l o ś c i a c h , o k r e ś l o n o o r i e n t a o y j n e a k t y w n o ś c i w ł a ś c i w e b a d a n y c h m a t e r i a ł ó w . '11 c e l u w y l i c z e n i a a k t y w n o ś c i s u b s t a n c j i p r o m i e n i o t w ó r ­ c z y c h w p o s z c z e g ó l n y c h p r ó b k a c h , z a s t o s o w a n o w z o r c e p r o m i e n i o w a n i a wykonane na b a z i e n a t u r a l n y c h p i e r w i a s t k ó w p r o m i e n i o t w ó r c z y c h s z e ­ r e g u t o r o w e g o .

1 . .v s t e p

Ob e o n o ś ć p r o m i e n i o w a n i a j o n i z u j ą c e g o w w y j ś c i o w y c h m a t e r i a ł a c h budowl a­

n ych j e s t spowodowane p r z e d e w s z y s t k i m i s t n i e n i e m w s k o r u p i e z i e m s k i e j p i e r w i a s t k ó w p r o m i e n i o t w ó r c z y c h s z e r e g u u r a no w o - r a d o w e g o i t o r o w e g o o r a z po t a s u —4 0 . L o k a l n y m i ź r ó d ł a m i p r o m i e n i o w a n i a mogą byó r ó w n i e ż s z t u c z n i e w y t wo r z o n e p r z e z c z ł o w i e k a n u k l i d y p r o m i e n i o t w ó r c z e . Powoduj e t o r o z s z e ­ r z e n i e s i ę z a s i ę g u wpływu ź r ó d e ł p r o m i e n i o w a n i a j o n i z u j ą c e g o na o r g a n i z m o z ł o w i e k a , oo z a c z y n a b u d z i ć n i e p o k ó j w i e l u g e n e t y k ó w . W obeonym s t a n i e w i e d z y t r u d n o z c a ł ą p e w n o ś c i ą o k r e ś l i ć g r a n i c z n e w a r t o ś c i d a w k i , n i e po­

w o d u j ą c e j zmi an s o m a t y c z n y c h l u b g e n e t y c z n y c h w o r g a n i z m i e c z ł o w i e k a . S t o s o w a n e o b e c n i e w s z e r o k i m z a k r e s i e m a t e r i a ł y b udowl a ne s ą w w i ę ­ k s z o ś c i wypadków o p a r t e na s u r o w o a o h w y j ś c i o w y c h t y p u ż u ż l i i p o p i o ł ó w . S t w i e r d z e n i e o b e c n o ś c i r a d i o n u k l i d ó w w t y c h m a t e r i a ł a c h 1 o k r e ś l e n i e i o h a k t y w n o ś c i s t a n o w i ł o p r z e d m i o t b a d a ń p r o w a d z o n y c h p r z e z Z e s p ó ł F i z y k i J ą ­ d r o w e j I n s t y t u t u F i z y k i P o l i t e c h n i k i Ś l ą s k i e j , z a ś c e l e m p u b l i k a c j i j e s t p r z e k a z a n i e i n f o r m a o j i o p r z y j ę t e j m e t o d z i e p o m i a r u o r a z wyników u z y s k a ­ ny c h w t r a k c i e t y c h b a d a ń . P r a c e w tym z a k r e s i e p r owa dz one b y ł y mi ę dz y i n ­ nymi w W i e l k i e j B r y t a n i i [ 1 ] a t o ze w z g l ę d u na p r z y p a d k i c z ę s t y c h z a c h o ­ r owa ń na b i a ł a c z k ę w n i e k t ó r y c h r e j o n a c h A n g l i i . Z p r a c y P . R . Bu r s o h a [ 2 ] wy n i k a , ż e p r o m i e n i o w a n i e j o n l z u j ą o e s t w i e r d z a s i ę n i e t y l k o w e w n ą t r z budynków a l e i na z e w n ą t r z , spowodowane r a d i o a k t y w n o ś c i ą ś c i a n i n a w l e r z - o h n i u l i c . Wy n i k i t y c h b a d a ń z o s t a ł y w i e l o k r o t n i e p o t w i e r d z o n e w USA, Au­

s t r a l i i , F r a n o j i o r a z S z w e o j l . W a r t o ś o l w y l i c z o n y c h dawek p r o m i e n i o w a n i a na z e w n ą t r z budynków z m i e n i a j ą s i ę od 50 m r a d / r o k na p o w i e r z c h n i a c h g l e b o p o d ł o ż u s k a ł o s a d o w y c h , do 200 m r a d / r o k w s t o s u n k u do p o d ł o ż a ze s k a ł

(2)

g r a n i t o w y c h . Wedł ug F . J . D a v i s a [3 ! a k t y w n o ś ć na h a ł d a c h odpadów z h u t cynku d a j e dawkę p r o m i e n i o w a n i a r ó w n ą 1 1 0 0 m r a d / r o k .

7 o z a s l e p r z y g o t o w a n i a masy b e t o n o w e j z ż u ż l i h u t n i c z y c h , w y k r y t o [ 3]

w p o m i e s z c z e n i a c h , w k t ó r y c h t e masy p r z y g o t o w a n o , a k t y w n o ś ć w ł a ś c i w ą r a -

"“1 1

donu d o c h o d z ą c ą do 1 , 5 . 10 C i / l , t j . 5 r a z y w i ę k s z ą od ś r e d n i e j akt yw­

n o ś c i w ł a ś c i w e j t e g o p i e r w i a s t k a w t y c h p o m i e s z c z e n i a c h .

71 P o l s c e b a d a n i a w z a k r e s i e n a t u r a l n e j p r o m i e n i o t w ó r c z o ś c i m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h s ą p r o w a d z o n e b a r d z o s p o r a d y c z n i e W - Na uwagę z a s ł u g u j e pr a ­ ca L. L i p o w s k i e g o [ 5 ] , k t ó r y s t w i e r d z i ł , że r a d i o a k t y w n o ś ć Tf w y k a z u j e n a j w i ę k s z ą w a r t o ś ć d l a ż u ż l i p a l e n i s k o w y c h i h u t n i c z y c h o r a z d l a popi o ł ó w l o t n y c h , ś r e d n i o w g r a n i c a c h od 1 0 , 5 p C l / g do 1 5 , 8 p C l / g . N a t o m i a s t ś r e d ­ n i a a k t y w n o ś ć c e g ł y c z e r w o n e j i b e t o n u waha s i ę w g r a n i c a c h 1 , 5 p C i / g do 7 , 0 p . C i / g . N a j n i ż s z ą a k t y w n o ś ć w y k a z u j ą zwykł e c e me n t y p o r t l a n d z k i e 1 za­

prawy w a p i e n n e , w g r a n i c a c h od 2 , 5 p C i / g do 5 , 0 p C i / g , n a j n i ż s z ą z a ś a k ­ t y w n o ś ć a u t o r s t w i e r d z i ł d l a k r e d y i g i p s u .

2 . B a d a n i a w ł a s n e

B a d a n i a o b j ę ł y 50 p r ó b e k w y j ś c i o w y c h m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h : s p r o s z k o ­ wanych ż u ż l i i p o p i o ł ó w , g i p s u , c e g ł y i m a t e r i a ł ó w t y p u PCW. P o mi a r y p r o ­ m i e n i o w a n i a f 1 cę wykonano l i c z n i k i e m s c y n t y l a c y j n y m , do r e j e s t r a c j i c z ą s t e k ę> z a s t o s o w a n o l i c z n i k GM.

2 . 1 . A p a r a t u r a

Do o s z a c o w a n i a a k t y w n o ś c i w ł a ś c i w e j 3*- p r ó b e k u ż y t o l i c z n i k a s c y n t y l a ­ c y j n e g o z k r y s z t a ł e m II a j ( T l 1 o w y m i a r a c h 82 mm x 58 mm H i l g e r a W a t t s a w s p ó ł p r a c u j ą c e g o z f o t o p o w l e l a o z e m FEU- 24. S t o s o w a n o w z m o c n i e n i e s y g n a ł u 10"3 r a z y . P r ó g d y s k r y m i n a o j i w y n o s i ł 10 V, o d p o w i a d a ł on w a r t o ś c i e n e r g i i t r a c o n y o h w s c y n t y l a t o r z e 0 , 0 4 MeV. L i c z b y i mpul s ów z l i c z a n o p r z e l i c z n i ­ k i e m PEL—5 . W c e l u o k r e ś l e n i a a k t y w n o ś o i cę s t o s o w a n o l i c z n i k s c y n t y l a c y j ­ ny t y p u SSU-4 ii1 ze s c y n t y l a t o r e m ZnS/Ag o s ł o n i ę t y m f o l i ą o g r u b o ś c i 1 mg/om2 . S y g n a ł wzmacni ano 20 r a z y i d y s k r y mi n o w a n o p o n i ż e j p r o g u 7 V równoważnym e n e r g i i c z ą s t e k « 1 MeV, r e j e s t r a c j i dokonywano p r z e l i c z n i ­ ki em PT-67 a .

Do r e j e s t r o w a n i a o z ą s t e k (5 u ż y t o l i c z n i k a GM t y p u 30H- 42 o o k i e n k u g r u b o ś c i 2 , 9 mg/ cm2 w s p ó ł p r a c u j ą c e g o z pr zedwzmaoni aozem PW-10. I m p u l s y wz ma c n i a n o 20 r a z y i r e j e s t r o w a n o p r z e l i c z n i k i e m P T - 6 7 a . D e t e k t o r y p r o ­ m i e n i o w a n i a o s ł o n i ę t e b y ł y w a r s t w ą o ł o w i u , w s z c z e g ó l n o ś c i s t a n o w i s k o po­

mi ar owe d e t e k c j i f obudowano w a r s t w ą o ł o w i u o g r u b o ś o i 100 mm. Dał o t o z m n i e j s z e n i e i mpul s ów t ł a z 5500 o . p . m . do 900 c . p . m . D e t e k t o r y p r o m i e n i o ­ w a n i a <x i p u m i e s z c z o n e b y ł y w o ł o w i a n y c h domkaoh pomi a r o wy c h t y p u 1X3-1 N a r t o ś ć t ł a d l a d e t e k t o r a oę w y n o s i ł a o k . 20 c . p . h , d l a d e t e k t o r a (4 o k . 15 c . p . m .

120___________________________________________ V7« M o ś c i c k i , H. O r w a t , K . S k r o d z k a

(3)

P o m i a r r a d i o a k t y w n o ś c i m a t e r i a ł ó w b u d o w la n y c h 121

3 . Wzoroe a k t y w n o ś c i

Z u w a g i na o r i e n t a c y j n y c h a r a k t e r p r z e p r o w a d z o n y c h pomi arów o r a z p r a k ­ t y c z n ą n i e m o ż l i w o ś ć o k r e ś l e n i a r o d z a j u i n t a r s j i p r o m i e n i o w a n i a w b a d a n y o h m a t e r i a ł a o h p r z y j ę t o a p r i o r i , ż e ź r ó d ł a m i a k t y w n o ś c i t y c h m a t e r i a ł ó w mo­

gą byó w p i e r ws z y m r z ę d z i e z a n i e c z y s z c z e n i a p i e r w i a s t k a m i p r o m i e n i o t w ó r ­ c z y mi n a t u r a l n y c h r o d z i n p r o m i e n i o t w ó r c z y c h .

Ze w z g l ę d u na k o n i e c z n o ś ć d o k o n y w a n i a pomi arów na s k o ń c z o n y c h g r u b o ś ­ c i a c h b a d a n y c h c i a ł i e f e k t y s t r a t e n e r g i i w s z y s t k i c h r o d z a j ó w p r o m i e n i o ­ w a n i a w m a t e r i a l e p r ó b e k , wybór r o d z i n y p r o m i e n i o t w ó r c z e j j a k o s t a n d a r d u b y ł r z e c z ą p r a k t y o z n i e b e z z n a c z e n i a .

U w z g l ę d n i a j ą c k r ó t k i e o k r e s y p ó ł z a n i k u o r a z s z e r o k i w a c h l a r z e n e r g i i w s z e l k i e g o r o d z a j u p r o m i e n i o w a n i a p r o d u k t ó w r o z p a d u s z e r e g u p r o m i e n i o t w ó r ­ c z e g o t o r u , j a k o s t a n d a r d wyb r a n o t o r pod p o s t a c i ą n a t u r a l n e g o ThOg.

P o n i e w a ż l i c z b y z l i o z e ń w każdym k a n a l e r e j e s t r a o j i p r z y s t a ł e j geome­

t r i i p o m i a r u 1 w y d a j n o ś o i r e j e s t r a c j i u ż y t y c h d e t e k t o r ó w s ą p r o p o r c j o n a l ­ ne do a k t y w n o ś c i w ł a ś c i w y c h , m o ż n a na p o d s t a w i e z n a j o m o ś c i a k t y w n o ś c i w ł a ś ­ c i w e j s p o r z ą d z o n e g o s t a n d a r d u i k o n k r e t n e j l i c z b y z l i c z e ń u s t a l i ć w a r t o ś ć o d p o w i e d n i c h w s p ó ł c z y n n i k ó w p r z e l i c z e n i o w y c h ą :

1-, - s z y b k o ś ć z l i o z e ń a p a r a t u r y r e j e s t r u j ą c e j .

A

Ze w z g l ę d u na z ł o ż o n o ś ć p r o c e s ó w r o z p r a s z a n i a p r o m i e n i o w a n i a p i ^ w m a t e r i a l e p r ó b k i o r a z z ł o ż o n ą g e o m e t r i ę p o mi a r u t e o r e t y c z n a o c e n a s p o d z i e ­ w a n e j l i c z b y z l i c z e ń p r z y z g ó r y z a d a n e j a k t y w n o ś c i w ł a ś c i w e j p r ó b e k n i e j e s t p r a k t y c z n i e m o ż l i w a .

N a t o m i a s t s t o s u n k o w o ł a t w o j e s t p r z e p r o w a d z i ć t a k i e o s z a c o w a n i e a l e p r o m i e n i o w a n i a c ( .

3 . 1 . O s z a c o w a n i e a k t y w n o ś c i cc s t a n d a r d u

Ze w z g l ę d u na z j a w i s k o a u t o a b s o r p c j i w m a t e r i a l e p r ó b e k , d o i c h p o w i e r z ­ c h n i d o c i e r a z w a r s t wy z n a j d u j ą c e j s i ę w o d l e g ł o ś c i x ud p o w i e r z c h n i c z ę ś ć K

( 3 . 1 )

g d z i e :

oc — a k t y w n o ś ć w ł a ś c i w a s t a n d a r d u [ c i / k g j

K = £ (1 — ( 3 . 2 )

l i c z b y c z ą s t e k e mi t o w a n y c h z w y b r a n e g o e l e m e n t u o b j ę t o ś c i p r ó b k i r o d z i n y c z ą s t e k o z a s i ę g u R w badanym m a t e r i a l e .

(4)

122 ♦ M o ś c i c k i , H. O r w a t , K. S k r o d z k a J e ż e l i a; o z n a c z a a k t y w n o ś ć j e d n o s t k i o b j ę t o ś c i m a t e r i a ł u , a r o z w a ż a ­ ny e l e m e n t o b j ę t o ś c i ma p o s t a ć w a r s t wy r ó w n o l e g ł e j do p o w i e r z c h n i p r ó b k i o p o l u p o w i e r z c h n i 3 i g r u b o ś c i d x , wówczas c a ł k o w i t e n a t ę ż e n i e e mi t o w a ­ nego p r o m i e n i o w a n i a cc d l a " n i e s k o ń c z e n i e g r u b e j " p r ó b k i ( t j . p r ó b k i o g r u ­ b o ś c i w i ę k s z e j n i ż Hi w y n o s i

I = f K DCV S dx O

a więo

I = «•V

3 R ( 3 . 3 1

3 . 1 . 1 . O s z a c o w a n i e a k t y w n o ś c i w ł a ś c i w e j OC s t a n d a r d u

Dla c z ą s t e k cc o o k r e ś l o n y m z a s i ę g u , k t ó r y c h ź r ó d ł a m i s ą o k r e ś l o n e i z o ­ t o p y p r o m i e n i o t w ó r c z e , a k t y w n o ś ć w ł a ś c i w a CCy w y s t ę p u j ą c a we w z o r z e ( 3 . 3 1 z w i ą z a n a j e s t z l i c z b ą atomów e m i t e r a N w j e d n o s t c e o b j ę t o ś c i r e l a c j ą

= K V 1 ( 3 . 4 1

g d z i e :

Ą - s t a ł a r o z p a d u .

P o n i e w a ż e m i t e r a m i mogą być r ó ż n e i z o t o p y wc hodz ą c e w s k ł a d r o d z i n y p r o m i e n i o t w ó r c z e j , wzór ( 3 . 4 1 j e s t s ł u s z n y d l a k a ż d e g o i z o t o p u b ę d ą c e g o ź r ó d ł e m p r o m i e n i o w a n i a o£ .

\'l w a r u n k a c h r ównowa gi p r o m i e n i o t w ó r c z e j i l o c z y n N y ( i n d e k s " "

o z n a o z a dowol ny p i e r w i a s t e k p r o m i e n i o t w ó r c z y d a n e j r o d z i n y 1 ma w a r t o ś ó s t a ł ą . U s z c z e g ó l n o ś c i d l a s z e r e g u t o r o w e g o

¿ V Kv> “ NTh ‘ ( 3 . 5 1

Łączna a k t y w n o ś ć n a t u r a l n e g o s z e r e g u p r o m i e n i o t w ó r c z e g o b ę d ą c e g o w rów­

nowadze p r o m i e n i o t w ó r c z e j , w p r z y p a d k u g d y p r z e j ś c i u od p i e r w i a s t k a maci e­

r z y s t e g o do końcowego t r w a ł e g o p r o d u k t u r o z p a d u t o w a r z y s z y e m i s j a n c z ą ­ s t e k , w y n o s i

K Y = n A T h NTh ( 3 . 6 1

(n - l i c z b a ogniw e mi t e r ó w OC ł a ń c u c h a r o d z i n y 1.

(5)

P o m i a r r a d i o a k t y w n o ś c i m a t e r i a ł ó w budowlanych. 123

W s z e r e g u t or owym p r z y p r z e j ś c i u od T h - 2 3 2 do t r w a ł e g o i z o t o p u o ł o w i u F b - 2 0 8 e mi t o w a n a j e s t l i c z b a n = 6 o z ą s t e k CC« L i c z b a atomów t o r u w j e d - n o s t c e o b j ę t o ś o i (1 c r ) może być o b l i c z o n a ze w z o r u :

N = ja n a 9 Th02 * (3 ‘ 7)

g d z i e :

Na = 6 , 0 2 3 x 1023 - s t a ł a A v o g a d r o ,

— masa c z ą s t e c z k o w a T h 0 2 , f ' l h 0 2 - g ę s t o ś ć Th02 .

P o n i e w a ż z a s i ę g i c z ą s t e k ci p o s z c z e g ó l n y c h e m i t e r ó w w c h o d z ą c y c h w s k ł a d r o d z i n y t o r o w e j s ą r ó ż n e , l i o z b y o z ą s t e k d o c h o d z ą c y c h do p o w i e r z c h ­ n i s t a n d a r d u mus zą b y ć o b l i c z o n e i n d y w i d u a l n i e d l a k a ż d e g o z a s i ę g u w e d ł u g wz or u ( 3 . 3 ) . ’.Yobec t e g o c a ł k o w i t ą a k t y w n o ś ć o; można p r z e d s t a w i ć p r z y po­

mocy w z o r u :

, ha n s y , (u „(i) i -> o\

I - n f l — 9 T h Q2 ~ L % h 0 2 » i 3 , 8 )

g d z i e j e s t pr o c e n t o wy m u d z i a ł e m c z ą s t e k ci o o k r e ś l o n y m z a s i ę g u n i L ? w t l e n k u t o r u .

TIIO2

Z l i t e r a t u r y [ ? , 8j z n a n e s ą e n e r g i e i z a s i ę g i c z ą s t e k e mi t o wa n y c h p r z e z p o s z c z e g ó l n e p i e r w i a s t k i wc h o d z ą c e w s k ł a d r o d z i n y p r o m i e n i o t w ó r ­ c z e j t o r u . P r z e l i c z e n i a z a s i ę g ó w R w p o w i e t r z u na w y s t ę p u j ą c e we w z o r z e ( 3 . 8 ) z a s i ę g i w m a t e r i a l e s t a n d a r d u można d o k o n a ć p r z y pomocy wzor u 3 r a g - g a - K l e e m a n n a [ ó ] .

= c o n s t , ( 3 . 9 )

V ‘e f

g d z i e Ag f j e s t e f e k t y w n ą l i c z b ą masową atomów w c h o d z ą c y c h w s k ł a d m a t e r i a ­ ł u p r ó b k i ( s t a n d a r d u ) o k r e ś l o n ą wzorem

A1 / 2 = V S . A1/ 2 ( 3 . 9 a )

e r i 1

i

g d z i e j e s t u d z i a ł e m Wagowym p o s z c z e g ó l n y c h ' p i e r w i a s t k ó w , i c h l i c z ­ bą masową.

(6)

124 W. M o ś o io ic i , H. O r w a t , K. S k r o d z k a

U w z g l ę d n i a j ą c t o o t r z y m u j e s i ę wzór p r z e l i c z e n i o w y

, ( 1 ) Th.0^

.Ppow

S1

ThO, ThO- pow

1/ 2

^ ( i )

pow ( 3 . 1 0 )

3 . 1 . 2 . Akt ywnoś ć p r ó b k i ThO^

Z r e l a c j i ( 3 . 9 a ) w y n i k a , ż e w a r t o ś ć A g f 2 d l a ThOg w y s t ę p u j ą c e j we wzo­

r z e ( 3 . 9 ' ) w y n o s i 1 3 , 8 5 a d l a p o w i e t r z a 3 , 8 1 . W z w i ą z k u z t y m, p r z y p r z e ­ l i c z e n i u z a s i ę g ó w w p o w i e t r z u na z a s i ę g i w ThO, j a k o w s p ó ł c z y n n i k p r z e l i ­ c z e n i o w y we w z o r z e ( 3 . 1 0 ) p r z y j ę t o 0 , 4 8 4 x 10 K

T a b e l a I

Lp.

E n e r g i a [Me v]

R( i ) pow [cm]

U d z i a ł p r o c e n t .

M

RTh 0 2x1° 4 [cm]

* < n Rm

pow pow „ ( i ) pow p o p r .

[cm]

1 2 3 . . . 4 5 6 7

1 3 , 9 9 2 , 4 7 1 6 , 7 1 2 , 5 9 4 1 , 2 5 1 , 3 7

2 5 , 3 4 3 , 8 7 4 , 8 1 8 , 1 4 1 8 , 5 8 2 , 7 7

3 5 , 4 2 4 , 0 1 1 , 8 1 9 , 3 5 4 7 , 2 0 2 , 9

4 5 , 4 4 4 , 0 0 , 8 1 9 , 3 5 3 , 2 0 2 , 9

5 5 , 6 0 4 , 2 8 0 , 2 2 0 , 7 1 0 , 8 6 3 , 1 8

6 5 , 6 8 4 , 2 8 1 5 , 8 2 0 , 7 1 6 7 , 6 2 3 , 1 8

7 5 , 7 5 4 , 3 6 0 , 1 2 1 , 1 0 0 , 4 4 3 , 26

8 5 , 7 6 4 , 3 6 0 , 1 2 1 , 1 0 0 ,44 3 , 2 6

9 6 , 0 5 4 , 7 7 5 , 4 2 3 , 0 8 2 5 , 7 6 3 , 6 7

10 6 , 2 8 5 , 0 6 16 ,6 2 3 , 5 0 8 4 , 00 3 , 9 6

11 6 , 7 7 5 5 , 7 1 6 , 7 2 7 , 5 6 9 5 , 1 9 4 , 6

12 8 , 7 8 8 , 6 2 1 1 , 0 4 2 , 4 7 9 4 , 8 2 7 , 5 2

T a b e l a 1 p o d a j e l i t e r a t u r o w e [ 7 , s ] w a r t o ś c i e n e r g i i , z a s i ę g ó w w po­

w i e t r z u o r a z p r o c e n t o w y u d z i a ł c z ą s t e k ą e mi t o w a n y o h p r z e z t o r w równowa­

dze p r o m i e n i o t w ó r c z e j z p r o d u k t a m i r o z p a d u , w a r t o ś c i z a s i ę g u w Th02 o r a z i l o c z y n y V

W k o l u m n i e 7 podano p o p r a w i o n e w a r t o ś c i r e s z t k o w y c h z a s i ę g ó w o z ą s t e k

« H ( 1 ) w p o w i e t r z u po u w z g l ę d n i e n i u s t r a t e n e r g i i c z ą s t e k eę w f o l i i a l u ­ m i n i o w e j o s ł a n i a j ą c e j d e t e k t o r o r a z w w a r s t e w c e p o w i e t r z a o g r u b o ś c i 5 mm

(7)

P o m i a r r a d i o a k t y w n o ś c i m a t e r i a ł ó w b u d o w la n y c h 125

3 . 2 . U w z g l ę d n i e n i e wpływu a b s o r p o . i i w f o l i i a l umi nl owe. 1 1 w a r s t w i e p o w i e ­ t r z a o d d z i e l a j ą c e j d e t e k t o r od ź r ó d ł a

Ob e c n o ś ć f o l i i a l u m i n i o w e j p o k r y w a j ą c e j s c y n t y l a t o r o r a z w a r s t w y powi e­

t r z a o d d z i e l a j ą c e j d e t e k t o r od ź r ó d ł a wpływa na s t r a t y e n e r g i i c z ą s t e k cc p o wo d u j ą c o d p o w i e d n i o zmi any i o h e f e k t y w n e g o z a s i ę g u .

Można p r z y j ą ć , ż e z a s i ę g i w y s t ę p u j ą c e we w z o r z e ( 3 . 8 ) z m n i e j s z o n e s ą o e f e k t y w n e d r o g i , k t ó r e p r z e b y w a j ą c z ą s t k i oc w w a r s t w i e p o w i e t r z a d poM o r a z ( po p r z e l i c z e n i u na e k w i w a l e n t n ą d r o g ę w p o w i e t r z u ) w f o l i i a l u m i n l o - wej dA1 t a k , ż e z a s i ę g e f e k t y w n y d l a o z ą s t e k o z a s i ę g u w y n o s i

2

r 5 i ^ e i pov* - A , 7 ( 3 .1 1 )

g d z i e A = dA 1 + d po„ .

Wobec t e g o we w z o r z e ( 3 . 8 ) w m i e j s c e R ^q Po u w z g l ę d n i e n i u z a l e ż n o ś c i ( 3 . 1 0 ) n a l e ż y p o d s t a w i ć R g | ^ o k r e ś l o n y wzorem ( 3 . 1 1 ) . P r z e l i c z e n i a g r u b o ś c i e k w i w a l e n t n e j w a r s t w y r ó w n o w a ż n e j o d p o w i e d n i e j g r u b o ś c i f o l i i a l u m i n i o ­ wej można d o k o n a ć p r z y pomocy w z o r u ( 3 . 9 ) . W k o n k r e t n y m p r z y p a d k u f o l i a a l u m i n i o w a m i a ł a g r u b o ś ć w y r a ż o n ą w g ę s t o ś c i p o w i e r z c h n i o w e j , k t ó r e j w a r - t o ś ć p o d a n a p r z e z p r o d u c e n t a w y n o s i ł a 1 mg/om .O

P r z y AA 1 = 5 , 2 , Apo„ = 3 , 9 o r a z 9 po|| = 1 , 3 x 10- 3 g / om3 o t r z y m u j e s i ę dA l c ° » 6 oln* W k o l u m n i e 7 t a b e l i 1 podano r e s z t k o w e z a s i ę g i p o s z c z e g ó l ­ n y c h c z ą s t e k c< w p o w i e t r z u po u w z g l ę d n i e n i u p o w y ż s z y c h p o p r a w e k .

P o s t a ć wzor u do o c e n y e f e k t y w n e j a k t y w n o ś c i s t a n d a r d u ( n i e u w z g l ę d n i a ­ j ą c e p o p r a w k i na g e o m e t r i ę - p a t r z n i ż e j ) j e s t wobec t e g o n a s t ę p u j ą c a :

A 1 / 2

!

= n

\ ~ r 4 9pow

9

(;■- ■--S .) Apow 2 ł < ( 1 ) R ^ J - A pow ( 3 . 1 2 )

Po p o d s t a w i e n i u w a r t o ś c i p o d a n y c h w y ż e j o r a z p r z y j m u j ą c

A, = 1,58 x 1 0 " 18 s _1 S = 4 , 5 om 2

A = 1 ,1 cm

o t r z y m u j e s i ę na e f e k t y w n ą a k t y w n o ś ć p o w i e r z c h n i o w ą Th0 2 w a r t o ś ć

I = 2 2 , 6 x 103 CC pm. ( 3 . 1 3 )

(8)

126 W. M o ś c i c k i , H. O r w a t , K. S k r o d z k a

3 . 3 . Popr awka g e o m e t r y c z n a

W a r t o ś ć a k t y w n o ś o i p o w i e r z c h n i o w e j s t a n d a r d u Th02 ( 3 . 1 3 ) o d n o s i s i ę do c z ą s t e k CC p o j a w i a j ą c y c h s i ę na p o w i e r z c h n i p r ó b k i . L i c z b a z a l i c z e ń p r z e z d e t e k t o r o s t u p r o c e n t o w e j w y d a j n o ś c i o d p o w i a d a ł o b y ł ą c z n e j e f e k t y w n o ś c i p o d a n e j wzorem ( 3 . 1 2 ) t y l k o w p r z y p a d k u , gdyby d e t e k t o r p r z y l e g a ł b e z p o ­ ś r e d n i o do p o w i e r z c h n i p r ó b k i ( g e o m e t r i a 2 31 ) . W r z e c z y w i s t o ś c i o k r e ś l o n y p u n k t na p o w i e r z c h n i p r ó b k i " w i d z i " d e t e k t o r pod ką t e m brył owym

g d z i e k ą t (p j e s t w i e l k o ś c i ą k ą t a p ł a s k i e g o , Pod k t ó r y m w i d z i a n a j e s t ś r e d ­ n i c a 2R k o l i s t e g o d e t e k t o r a , z p u n k t u p r ó b k i z k t ó r e g o o b s e r w u j e s i ę d e ­ t e k t o r .

W a r t o ś ć k ą t a y może być o k r e ś l o n a z dwóch r ó w n a ń p r z y pomocy kąt ów i r y s . 1 s p e ł n i a j ą o y c h r ó w n a n i e :

W r ó w n a n i a c h ( 3 . 1 5 ) x o z n a c z a o d l e g ł o ś ć wy b r a n e g o p u n k t u na d e t e k t o r z e od ś r o d k a , a h o d l e g ł o ś ć d e t e k t o r a (o t a k i e j s a me j ś r e d n i c y do p r ó b k a ) od p o w i e r z c h n i p r ó b k i .

Dla u w z g l ę d n i e n i a p o p r a w k i g e o m e t r y o z o e j o b l i o z o n o ś ie d n i ą w a r t o ś ć k ą -

d u j e s i ę w ś r o d k u p r ó b k i ) do w a r t o ś c i m i n i m a l n e j k t ó r e j t g <jPmjn c j p 1 ( p u n k t z n a j d u j e s i ę na o b r z e ż e n i u p r ó b k i ) .

U w z g l ę d n i a j ą c g e o m e t r y c z n ą c z ę s t o ś ć w y s t ę p o w a n i a o k r e ś l o n e g o k ą t a b r y ­ ł o w e g o , o k r e ś l o n o w a r t o ś ć ś r e d n i ą

K o r z y s t a j ą c ze wzorów ( 3 . 1 4 ) i ( 3 . 1 5 ) w y r a ż o n o k ą t tp w f u n k c j i x i wykonano o b l i c z e n i a d l a k o n k r e t n y c h wymiarów d e t e k t o r a i p r ó b k i , k t ó r y o h p r o m i e n i e w y n o s z ą R = 1 , 2 cm, a o d l e g ł o ś ć d e t e k t o r a od p r ó b k i 5 mm.

O b l i c z e n i a n u m e r y c z n e d a j ą w a r t o ś ć ś r e d n i e g o k ą t a b r y ł o w e g o , pod k t ó - ryir w i d a ć d e t e k t o r ze ź r ó d ł a = 0, 85331 , co s t a n o w i 4 2 , 5 $ g e o m e t r i i i d e a l n e j - 2 3£ .

Sb = 2 X (1 - c o s - | ) , ( 3 . 1 4 )

R+x R-x

^ t g OC = —R + jjx

( 3 . 1 5 )

R y s . 1

p r z y czym (p = (X, + (ł a h j e s t o d l e g ł o ś o i ą de­

t e k t o r a od p r ó b k i .

t a b r y ł o w e g o p r z y z m i a n a c h cp od w a r t o ś c i (f max t g = Ł ( p u n k t z n a j -

R

( 3 . 1 6 )

(9)

P o mi a r r a d i o a k t y w n o ś c i m a t e r i a ł ó w b u d o « l a n y c h 127

U w z g l ę d n i e n i e p o p r a w k i g e o m e t r y c z n e j p o z wa l a o c e n i ć l i c z b ę c z ą s t e k cc d o c h o d z ą c y c h do s c y n t y l a t o r a na 9 , 6 . 1 0 3 cępm. ,Vedług d a n y c h p r o d u c e n t a wy­

d a j n o ś ć s c y n t y l a t o r a w y n o s i ł a 4 6 , 8 $ . N a l e ż y w i ę c o c z e k i w a d , że l i c z b a z l i c z e ń c z y s t e g o p r e p a r a t u t o r u b ę d z i e w y n o s i ł a o k o ł o 4 , 5 . 1 0 3 opm. ■/ r z e ­ c z y w i s t o ś c i z m i e r z o n a a k t y w n o ś ć p r e p a r a t u w y n o s i ł a :

p r z y d y s k r y m i n a c j i e n e r g i i c z ą s t e k c ę p o n i ż e j 2 , 9 He V - 4030 - 65 cmp, p r z y d y s k r y m i n a c j i p o n i ż e j 1 , 5 Me V - 4250 - 70 cpm, p r z y d y s k r y m i n a c j i p o n i ż e j 0 , 8 Me V - 4500 - 70 cpm.

Z g o d n o ś ć z o c z e ki wa nym na p o d s t a w i e o s z a c o w a ń t e o r e t y o z n y c h wyni ki e m 4 , 5 . 1 0 3 cpm, c a ł k o w i c i e p o t w i e r d z a , i s t o t n e d l a i l o ś c i o w y c h oc e n a k t y w n o ś - o i , z a ł o ż e n i e d o t y c z ą c e r ó wnowa gi p r o m i e n i o t w ó r c z e j u ż y t e g o p r e p a r a t u .

W d a l s z y c h p o m i a r a c h s t o s o w a n o p r ó g d y s k r y m i n a c j i c z ą s t e k <X o e n e r ­ g i a c h p o n i ż e j 1 MeV. Z a s t o s o w a n i e t e g o p r o g u d y s k r y m i n a c j i p o z w a l a r e j e ­ s t r o w a ć o z ą s t k i oę z w y d a j n o ś c i ą o k o ł o 9 0$ ma k s y ma l n e j w y d a j n o ś c i s o y n t y - l a t o r a , t j . z b e z w z g l ę d n ą w y d a j n o ś c i ą o k o ł o 4 2 $ .

B e z wz g l ę d n a a k t y w n o ś ć w ł a ś c i w a oę u ż y t e g o p r e p a r a t u w y n o s i ł a 0 , 2 1 6 . 1 0 6 cC c p s A g , t j . 5 8 4 . 103 n C i / k g . . Vy n i k a z t e g o , ż e z a s t o s o w a n a met oda d e t e k c j i p r o m i e n i o w a n i a cc odp o wi a d a b e z w z g l ę d n e j a k t y w n o ś c i 1 3 0 x 1 0 3 p C i / k g d owol ­ n e j s u b s t a n c j i o p ' e f i A e f r ó w n y c h o d p o w i e d n i o w a r t o ś c i o m Th02 p r z y p a d a ­ j ą c e j na z a r e j e s t r o w a n ą w o i ą g u mi nu t y c z ą s t k ę CC.

4 . P r z e b i e g pomlarćw

P r ó b k i w y s u s z o n e i d r o b n o z m i e l o n e o j e d n a k o w y c h o b j ę t o ś c i a c h ważono i u m i e s z c z o n o w o d p o w i e d n i c h n a c z y n i a c h p o m i a r o w y c h . Do p o mi a r u a k t y w n o ś c i y s t o s o w a n o p o j e m n i k i o o b j ę t o ś c i 1 dom3 w k s z t a ł c i e w a l o a , u m i e s z c z a j ą c J e w domku pomiarowym b e z p o ś r e d n i o pod k r y s z t a ł e m s c y n t y l a c y j n y m w o d l e ­ g ł o ś c i 30 mm od n i e g o . Dla o k r e ś l e n i a a k t y w n o ś c i cę i m a t e r i a ł u m i e s z ­ c z o n o w p ł a s k i o h m i s e o z k a c h po mi a r o wy c h o p o w i e r z c h n i 4 , 5 cm2 . Czas t r w a ­ n i a pomi arów d l a kwantów w y n o s i ł 30 mi n , d l a c z ą s t e k c ę , 1 g o d z . , a d l a p r o m i e n i o w a n i a £> , 15 mi n .

Uz y s k a n e w y n i k i z pomiarów por ównano z w a r t o ś c i a m i o t r z y ma n y m i d l a sub- s t a n d a r d ó w . W y l i c z o n e a k t y w n o ś c i w ł a ś c i w e oC , (5 , Ą d l a 10 p r ó b e k m a t e ­ r i a ł ó w b u d o w l a n y c h p oda no w t a b e l a o h I I , I I I , I V .

4 . 1 . P r z y g o t o w a n i e wzproów

Ze w z g l ę d u na g a b a r y t y p r ó b e k u ż y t y c h do p o m i a r u a k t y w n o ś c i i s t o s u n ­ kowo b a r d z o d u ż ą a k t y w n o ś ć c z y s t e g o Th02 w p o r ó w n a n i u z o c z e k i wa n y m i a k ~ t y w n o ś o i a m i p r ó b e k m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h p r z y g o t o w a n o s u b s t a n d a r d y do d a ­ j ą c do masy b a d a n y c h p r ó b e k o k o ł o 0 , 0 5 $ wagowo Th02 .

P r z y o c e n i e a k t y w n o ś c i p o w i e r z c h n i o w e j cę s p o r z ą d z o n y c h wzorów n a l e ż y u w z g l ę d n i ć z m i e n i o n e w a r u n k i a u t o a b s o r p c j l w p r ó b k a o h b u d o w l a n y c h z w i ą z a ­ ne z i n n ą g ę s t o ś c i ą i e f e k t y w n ą mas ą atomową p o s z c z e g ó l n y c h p r ó b e k w s t o ­

(10)

128 W. M o ś c i c k i , H. O r w a t , K. S k r o d z k a s unku do o c e n z a w a r t y c h w 3 . Ze w z g l ę d u na n i e z n a n y b l i ż e j s k ł a d c h e m i c z ­ ny p r ó b e k z a n i e c h a n o p r ó b t e o r e t y c z n e j oceny p r z e w i d y w a n e j s z y b k o ś c i z l i ­ c z e ń , o g r a n i c z a j ą c s i ę do e k s p e r y m e n t a l n e g o w y z n a c z e n i a w s p ó ł c z y n n i k ó w

i? d l a k a ż d e g o z wzorców w e d ł u g wzoru ( 3 . 1 1 . 7 / s p ó ł c z y n n i k i ¡2 p o s ł u ż y ł y do o b l i c z e n i a e f e k t y w n y c h a k t y w n o ś c i w ł a ś c i w y c h p r ó b e k z a m i e s z c z o n y c h w z e s t a w i e n i u ( t a b e l e 2 , 3 1 4 1 .

N a t o m i a s t a k t y w n o ś ć ¡3 i J s t a n d a r d u z g o d n i e ze wzorem ( 6 ) o k r e ś l o n o z n a j ą c a k t y w n o ś ć OJ w z o r c a i w i e d z ą c , że w n a t u r a l n y m s z e r e g u p r o m i e n i o - t ówr c z ym T h - 2 3 2 w ł a ń o u c h u s u k c e s y w n y c h r o z p a d ó w w y s t ę p u j ą 4 r o z p a d y i 7 r o z p a d ó w $ , p r z y p a d a j ą c a na 6 e mi t o w a n y c h c z ą s t e k c? , a n a s t ę p n i e o b l i ­ c z o n o w s p ó ł c z y n n i k i p r z e l i c z e n i o w e rj we d ł u g wz or u ( 3 . 1 1. W s z y s t k i e wa r ­ t o ś c i t y c h w s p ó ł c z y n n i k ó w p o d a n e s ą w o d p o w i e d n i c h k o l u mn a c h t a b e l 2 , 3 , 4 .

T a b e l a 2 G l o b a l n a a k t y w n o ś ć gamma m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h

Nr pr ó b - k i

Masa p r ó b k i

[ s ]

G ę s t o ś ć p r ó b k i

[g/ om3]

Ś r e d n i a l i c z b a z l i c zeń

[ c p m]

Współc z y n - n i k p r z e ­ l i c z e n i o ­ w i ° c i I

[ ¿ g cpm]

Aktywność

« y l i c z o n a IV

x102p C l / k g

C a ł k o w i t y b ł ą d pomi a­

r u

x 102 p C i / k g

1 980 0 , 9 8 500 4 0 - 6 199 26

2 843 0 , 8 4 480 4 7 - 7 288 30

3 970 0 , 9 7 419 4 3 - 7 181 22

4 880 0 , 8 8 494 4 9 - 7 241 29

5 640 0 , 6 4 51 5 5 - 8 28 7

6 750 0 , 7 5 31 52 i 7 16 5

7 1160 1, 1 6 448 3 5 - 6 158 19

8 880 0 , 8 8 55 4 7 - 7 26 7

9 990 0 , 9 9 453 4 3 - 6 197 37

10 380 0 , 3 8 - - < 5

x ^ O b l i c z o n y na p o d s t a w i e p o mi a r u a k t y w n o ś c i s t a n d a r d u Th02 *

(11)

P o m i a r r a d i o a k t y w n o ś c i m a t e r i a ł ó w budowl anych. 129

T a b e l a 3 G l o b a l n a a k t y w n o ś ć a l f a m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h

Kr p r ó b k i

Ś r e d n i a l i c z b a z l i ­ c z e ń c . p . h

W s p ó ł c z y n n i k p r z e l i c z e ­ ni owy51 ^

v [ s r f e ]

Akt ywnoś ć w y l i c z o n a w x 1 0 2 p C i / k g

C a ł k o w i t y b ł ą d pomi a ­ r u

x 1 0 2 p C l / k g

1 27 5 5 - 6 250 - 50

2 2 , 0 92 i 12 30 - 10

3 12 66 i 8 130 - 25

4 12 69 - 10 140 - 30

5 C 40

6 13 84 - 12 180 1 + -P- o

7 15 2 0 — 2 50 - 10

8 13 6 0 - 8 140 - 30

9 13 6 7 - 8 150 O

+ l

10 < 10

T a b e l a 4 C a ł k o w i t a a k t y w n o ś ć b e t a m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h

Nr p r ó b k i

Ś r e d n i a l i c z b a z l i c z e ń

c . p .m

W s p ó ł c z y n n i k p r z e l i -

X 1

c z e n i o wy o j ° C i ___ 1

p i k g c . p . m j

Akt ywnoś ć w y l i c z o n a w 1 0 2p . C i / k g

C a ł k o w i t y b ł ą d pomi a ­ r u

x 1 0 2 p * C i / k g

1 5 , 1 5 , 8 - 0 , 7 290 - 110

2 2 , 4 6 , 4 - 0 , 8 150 - 100

3 1 , 8 1 2 , 0 - 2 , 0 210 - 140

4 1 , 0 7 , 7 - 1, 0 77 i 140

5 < 6

6 < 6

7 1 , 7 4 , 1 i 0 , 5 70 i 60

8 < 6

9 4 , 2 6 , 3 i 0 , 8 260 - 100

10 < 6

x ^ O b l i c z o n y na p o d s t a w i e p o mi a r u a k t y w n o ś c i s t a n d a r d u ThOg.

5 . Wy n i k i pomiarów

T a b e l e 2 , 3 i 4 p r z e d s t a w i a j ą w y n i k i pomi arów d l a 10 w y b r a n y c h p r ó b e k . W k o l u m n a c h t a b e l i 2 , o k r e ś l a j ą c e j g l o b a l n ą a k t y w n o ś ć m a t e r i a ł ó w b u d o ­ w l a n y c h , podano w k o l e j n o ś c i : numer p r ó b k i , m a s ę , g ę s t o ś ć , ś r e d n i ą l i c z b ę z l i c z e ń w y r a ż o n ą w i m p u l s a c h na m i n u t ę . W k o l u m n i e 5 podano w s p ó ł c z y n n i k ą p r z e l i c z e n i o w y w y l i c z o n y na p o d s t a w i e p o mi a r u a k t y w n o ś c i s u b s t a n d a r d u T h 0 2 , z a ś w k o l u m n i e 6 o b l i c z o n ą p r z y pomocy w a r t o ś c i z kolumny 5 a k t y w ­

(12)

130 W. M o ś c i c k i , H. O r w a t , K. SkrodZB.a

n o ś ć w ł a ś c i w ą f p r ó b k i w y r a ż o n ą vt p C i / k g . W o s t a t n i e j k o l u m n i e w y l i c z o - no c a ł k o w i t y pr awdopodobny w z g l ę d n y b ł ą d p o mi a r u

, A A . 2 , 2 . A U . 2 ,

( _ _ ) = i “ ) + ( T P > ( 5 . 1 )

do w y l i c z e n i a b ł ę d u A A p r z y j ę t o :

1 . B ł ę d y A ę w y l i c z o n o p o d o b n i e j a k ( 5 . 1 ) i s t a b e l a r y z o w a n o w k o l u m n i e 5 t a b . 3 .

2 . Bł ę d y A N

i I H

1 n' in~lA ( 5 . 2 )

g d z i e Ał = N - N.

n - i l o ś ć p omi a r ów,

3 . W a r t o ś c i Q i N w z i ę t o z o d p o w i e d n i c h w i e r s z y kolumny 5 1 6 t a b . 2 . J a k o g r a n i c z n i e n i s k ą j e s z c z e m i e r z a l n ą , w w a r u n k a c h p o mi a r o w y c h , a k ­ t y w n o ś ć p r z y j ę t o 5 . 1 0 2 p C i / k g .

W t a b e l i 3 o k r e ś l a j ą c e j g l o b a l n e a k t y w n o ś c i OC m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h , o a ł k o w l t y b ł ą d po mi a r u w y l i c z o n o ze z w i ą z k u a n a l o g i c z n e g o do ( 3 . 1 ) , p r z y j ­ muj ąc :

- b ł ę d y A Q w y l i c z o n e j a k wy ż e j i s t a b e l a r y z o w a n e w k o l u m n i e 3 t a b l i c y 2 - b ł ę d y AU = 3 6 g d z i e = i 1(lf,

- w a r t o ś c i Q j N w z i ę t o z o d p o w i e d n i c h w i e r s z y kolumny 3 , 4» t a b l i c y 3 . J a k o e k s t r e m a l n i e ni ską, j e s z c z e m i e r z a l n ą a k t y w n o ś ć p r z y j ę t o 10 p C i / k g T a b e l a 4 r e p r e z e n t u j e g l o b a l n e a k t y w n o ś c i jł m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h a o - z n a c z e n i a p o s z c z e g ó l n y c h kol umn s ą a n a l o g i c z n e j a k w t a b e l a c h 2 1 3 z a ś c a ł k o w i t y b ł ą d p o mi a r u w y l i c z o n o p o d o b n i e j a k w t a b e l i 3 .

J a k o e k s t r e m a l n i e n i s k ą j e s z c z e m i e r z a l n ą a k t y w n o ś ć p r z y j ę t o 6 . 102 p . C i / k g .

6. Wnioski

W t r a k c i e p r o w a d z o n y c h b a d a ń s t w i e r d z o n o w c i e k t ó r y c h p r ó b k a c h o b e c ­ n o ś ć p r o m i e n i o w a n i a j o n i z u j ą c e g o o a k t y w n o ś c i w i ę k s z e j n i ż w t r a d y c y j n y c h m a t e r i a ł a c h p r z y czym s k a l a a k t y w n o ś c i b a d a n y c h p r ó b e k o d z n a c z a s i ę duż ą r o z p i ę t o ś c i ą . P r ó b k i ż u ż l i i p o p i o ł ó w l o t n y c h w y k a z a ł y w i ę k s z ą r a d i o a k t y w ­ n o ś ć n i ż p o z o s t a ł e p r ó b k i , t j . g i p s u , c e g ł y m i e l o n e j , p o l i c h l o r k u w i n y l u .

P a k t s t w i e r d z a j ą c y w i ę k s z ą a k t y w n o ś ć p r o m i e n i o t w ó r c z ą n i e k t ó r y c h m a t e ­ r i a ł ó w b u d o wl a n y c h wymaga pewnej o s t r o ż n o ś c i w i c h s t o s o w a n i u . N a l e ż a ł o b y

p r o w a d z i ć d a l s z e b a d a n i a ma j ą c e ca c e l u s t w i e r d z e n i e e w e n t u a l n e g o s z k o d l t

(13)

P o mi a r r a d i o a k t f f w n o ś o i m a t e r i a ł ó w b u d ó w l a n y c h 131

wego '/»pływu s t o s o w a n i a t a k i c h m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h na o r g a n i z m c z ł o w i e ­ k a , s z c z e g ó l n i e z a ś n a l e ż a ł o b y oszacować, w i e l k o ś ć e k s p o z y c j i j a k ą o t r z y ­ mał by o s o b n i k , p r z e b y w a j ą c y w p o m i e s z c z e n i a o i l wybudowanych z t y c h m a t e r i a ­ ł ó w , w d ł u ż s z y m o k r e s i e c z a s u .

Ze w z g l ę d u na o r i e n t a c y j n y c h a r a k t e r p r z e p r o w a d z o n y c h pomi arów m i a r o ­ d a j n e w n i o s k i o d n o ś n i e w i e l k o ś c i z a g r o ż e ń s o m a t y c z n y c h c z y g e n e t y c z n y c h o r g a n i z m u l u d z k i e g o , w y c i ą g n ą ć b ę d z i e można po p r z e p r o w a d z e n i u d a l s z y c h i l o ś c i o w y c h i j a k o ś c i o w y c h b a d a ń .

LITERATURA

f i l C o u r t - Br o w n W. M. : C a n s a t i o n o f o e n o e r , B r i t . Med. B i u l l . V o l . 1 4 , no 2 ( 1 9 5 2 1 .

[ 2 ] Bur oh P . R . : P r o c . F h y s . S o c . S e c . h. c o l . 24 ( 1 9 5 4 ) . [3 ] D a r v i s F . J . : H u k l e o n i c s , V o l . 13 (1954 ).

[4 ] P u b l i k a c j e Oś r odk a I n f o r m a c j i T e c h n i c z n e j i E k o no mi c z n e j w Budowni c­

t w i e , ./a r s z a w a 11 ( 1963 ).

[5 ] L i p o w s k i L . s Z a g a d n i e n i a r a d i o l o g i c z n e m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h , P r a c e Saukówe P o l i t e c h n i k i i / a r s z a w s k l e j , B u d o w n i c t w o , nr 3 ( 1963 ) .

[ 6 ] Me t h o d s o f E x p e r i m e n t a l P h y s i c s , V o l . 5 , Ac a de mi c P r e s s , New York a nd London ( 1961 ) .

[ 7 ] P r a c e V / . J . , D e t e k c j a p r o m i e n i o w a n i a j ą d r o w e g o , FWT, . . a r s z a w a ( 1960 ).

MStóEPEHHE EMHOAKTHBHOCTH C!POHTEJIHMX MATEPHAJIOB

P e 3 ¡o m e

n p H M e H a a K O H B e H i m o H a j i b H b i e M e T o ,n .H j i e T e K i H p o B a H H H K a a n T O B r a M M a , u a C T i m a j i b $ a k 6 e r a , s M H T m p o B a H H H x H C T O H H H K a M K H 3 J i y u e H H H , H a x o f l a n n e c H b h c x o ^ h b i x c T p o t i T e j i L H H x M a T e p n a J i a x b B e o b i i a r p a H H H H H x KOJtimecTBax, o n p e A e x e H o o p n e H T H — p O B O H H O y ^ e j I B H y i O a K T H B H O C T b p a ^ H O a K I H B H b l X B e m e C T B B O T^ e jIB H H X 06pa3UaX.IlpH- M e H e H O STaJIOHH H 3 H y t i e H U H B b in O J I H e B H H e H a S a 3 H C e eCTeCTBSHHblX p a f l H O a K T H B H H X 3 - jieMeHTax. T o p r o B o r o p s f l a .

(14)

132 W. M o á o l c k i , H. O r w a t , K. S k r o d z k a THE MEASURE!'.!ENT OF THE RADIOACTIVITY OF THE BUILDING MATERIALS

S u m m a r y

U s i n g t h e c o n v e n t i o n a l me t h o d s o f d e t e c t i n g y. ot a n d (4 r a d i a t i o n , emi­

t t e d by t h e r a d i a t i o n s o u r c e s o f e x t r e m a l l y s m a l l a c t i v i t i e s i n t h e f u n ­ d a m e n t a l b u i l d i n g m a t e r i a l s , o r i e n t a t i o n a l a n a l y s i s o f t h e a c t i v i t i e s o f t h e s e m a t e r i a l s w e r e made. The me a s u r e m e n t o f t h e a o t i v i t y o f s a m p l e s , a s t a n d a r d o f r a d i a t i o n p r e p a r e d f r o m t h e n a t u r a l r a d i o a c i t i v e e l e m e n t e s was a p p l i e d . T o e v a l u a t i o n o f t h e a; ft a n d ft a c t i v i t i e s o f s a m p l e s t h e com­

p a r i s o n was made w i t h t h e a c t i v i t i e s o f s u b s t a n d a r d s p r e p a r e d fr om sam­

p l e s by a d d i t i o n 0 , 0 5 % ( w e i g h t ) o f Th 0 2 «

Cytaty

Powiązane dokumenty

Otrzymane wyniki badania zmiany masy i wytrzymałości na zginanie i ściskanie próbek po określonej liczbie cykli zamrażania i odmrażania pozwalają sformułować wniosek,

Wdrażanie wieloletniego planu redukcji emisji CO 2 w Cementowni „Chełm”, który polega na modyfikacji zestawu surowcowego oraz stosowanego paliwa, jak

Na podstawie otrzymanych wyników badań stwierdzono, że haloizyt charakteryzuje się pięciokrotnie niższą po- jemnością sorpcyjną w porównaniu do zeolitu 4Å w

Z powodu wysokiej porowatości autoklawizowany beton komórkowy jest rów- nież materiałem lekkim w stosunku do innych materiałów ściennych. Pozwala to na przewiezienie

Przeprowadzono również badania określające wpływ SMF-MMT na zawartość powietrza w świeżej zaprawie cementowej w celu określenia właściwości

W celu porównania charakteru przepływu cieczy modelowej w modelu kadzi pośredniej w zależności od zastosowanego wariantu konstrukcyjnego inhibitora turbulencji, wielkości

Próbki wypalane z dodatkiem tlenku cyrkonu wykazały większą wytrzymałość mechaniczną, małą porowatość i większą gęstość oraz lepszą odporność na hy- dratację

Stwierdzono, podobnie jak w poprzednich badaniach, występowanie w próbkach tobermorytu, hydrogranatów (katoit), kal- cytu, kwarcu, mulitu i anhydrytu oraz scawtytu. W ciągu