Ćwiczenia śródlekcyjne w szkole i domu
Dziecko w wieku przedszkolnym, szkolnym, a przede wszystkim dziecko z niepełnosprawnością intelektualną ma naturalną potrzebę ruchu. Jest on istotny w ich rozwoju fizycznym, jednak obowiązujący system szkolnictwa, obszerność programów nauczania, jak również pojawiający się czas zdalnego nauczania w domu spowodowały, że uczniowie zmuszeni są do dłuższego wysiłku umysłowego.
Wielogodzinna pozycja siedząca, często niedostosowane ławki do wzrostu dzieci, a także długotrwały wysiłek umysłowy oraz słaba wentylacja pomieszczeń (zwłaszcza w okresie jesienno – zimowym) doprowadza do zmęczenia psychofizycznego, obniżenia sprawności umysłowej oraz wzrostu tendencji do powstawania i pogłębiania się wad postawy. Ćwiczenia śródlekcyjne są więc odpowiedzią na naturalną potrzebę ruchu zarówno dzieci prawidłowo rozwijających się, jak i tych z niepełnosprawnością intelektualną.
Dziecku trudno się skoncentrować na jednej czynności, co wymaga częstych zmian metod pracy, pomocne są w tym proponowane ćwiczenia. Sygnałem do ich wprowadzenia są zaobserwowane przez nauczyciela objawy zmęczenia uczniów:
spadek percepcji, rozmowy, wiercenie się, oznaki niepokoju lub apatii. Aby zapobiegać tym negatywnym zjawiskom należy wprowadzać na każdej lekcji kilku minutowe zestawy ćwiczeń, które kształtują zdrowotny nawyk. Jednak należy zwrócić uwagę, że wybór ćwiczeń na zajęciach z dziećmi niepełnosprawnymi nie tyle zależy od ich wieku i płci , co od ich indywidualnych możliwości.
Realizując ćwiczenia śródlekcyjne należy pamiętać, że ich głównym celem jest odprężenie fizyczne i psychiczne organizmu, a nie podnoszenie sprawności ruchowej. Ponadto zadaniami ćwiczeń śródlekcyjnych są;
• Zmniejszenie obciążenia analizatora wzrokowego i słuchowego,
• Pobudzenie czynności układu krążeniowo–oddechowego,
• Rozciągnięcie mięśni przykurczonych w czasie siedzenia tj. mięśni klatki piersiowej oraz wzmacnianie rozciągniętych mięśni grzbietu,
• Kształtowanie nawyku prawidłowej postawy ciała,
• Kształtowanie nawyku aktywnego wypoczynku podczas pracy umysłowej w domu i w szkole.
Wskazówki organizacyjno-metodyczne ćwiczeń śródlekcyjnych:
• Zalecane jest prowadzenie przerwy z ćwiczeniami około 2–5 minut,
• Ćwiczenia powinny być przeprowadzone w momencie zauważenia przez nauczyciela objawów zmęczenia czy znużenia,
• W czasie prowadzenia ćwiczeń polecenia powinny być krótkie, zrozumiałe i mobilizujące,
• Zalecane jest przeprowadzenie ćwiczeń przy otwartych oknach,
• W czasie ćwiczeń należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• W klasach I – III stosujemy metodę zabawową, zabawowo – naśladowczą i zadaniową,
• Ćwiczenia śródlekcyjne można wzbogacić muzyką, opowiadaniem czy śpiewem.
Zaproponowane poniżej zestawy ćwiczeń śródlekcyjnych zostały oparte na następującym toku:
• ćwiczenia szyi,
• ćwiczenia ramion,
• ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach,
• ćwiczenia nóg,
• ćwiczenia oddechowe lub ze śpiewem.
Poniżej przedstawione zostały przykładowe zestawy ćwiczenia do wykorzystania z dziećmi w szkole oraz domu, do których nie potrzebujemy szczególnie dużej przestrzeni.
Zestaw 1
1. „Pajac kiwa głową” – w staniu skłon głowy w przód z dotknięciem brodą mostka, a następnie skłon głowy w tył.
2. „Pajacyk wesoły” – w staniu wykonanie klaśnięcia w dłonie przed sobą na wysokości klatki piersiowej, a następnie przenosząc dłonie w tył wykonanie klaśnięcia za pośladkami (wprowadzenie określonej liczby klaśnięć).
3. „Pajacyk smutny” – w staniu wykonanie powolnych skłonów tułowia w przód (powolne zgięcie kręgosłupa – kręg po kręgu), a następnie powolny wyprost tułowia.
4. „Pajac skacze” – w staniu wykonanie podskoku do rozkroku z równoczesnym wznosem ramion bokiem w górę i zeskok do postawy z opustem ramion bokiem w dół.
5. „Pajacyk dmucha piórko” – wykonanie głębokiego wdechu nosem i długiego wydechu ustami (możliwe wykonanie ćwiczenia z piórkiem lub bez).
Zestaw 2
1. „Kwiaty na wietrze” – w postawie skłony głowy w przód, w tył, w prawą i lewą stronę.
2. „Płatki kwiatków” – w postawie ramiona w bok (płatki rozchylają się), wznos ramion bokiem w górę i złączenie ich nad głową (płatki składają się).
3. „Kwiaty więdną, kwiaty rosną” – z postawy przejście do przysiadu (kwiaty więdną), powrót do postawy ze wznosem ramion w górę (kwiaty rosną).
4. „Bocian na łące” – chodzenie z wysokim unoszeniem kolan w górę.
5. „Dmuchawce” – w staniu wdech nosem i wydech ustami ze skrętem głowy raz w prawą, raz w lewą stronę. Naśladowanie zdmuchiwania owoców mniszka tzw. „dmuchawców” trzymanych w lewej i prawej dłoni.
Zestaw 3
1. „Ptaszek pije wodę” – w przysiadzie podpartym skłony głowy w przód (ptaszek pije wodę), skłony głowy w tył z równoczesnym cofnięciem brody (ptaszek połyka wodę).
2. „Ptaszek odlatuje” – w staniu w małym rozkroku wznosy ramion bokiem w górę i opust w dół.
3. „Ptaszek szuka ziaren” – w staniu naprzemienny skłon tułowia w przód, skłon do prawej i skłon do lewej nogi.
4. „Wystraszony ptaszek” – w staniu podskoki obunóż w przód i tył.
5. „Dmuchanie piórka” – wdech nosem i wydech ustami dmuchając na piórko ( wykonanie z piórkiem lub bez).
Zestaw 4
1. „Zegar” – w staniu skłony głowy w bok: w lewo i w prawo (zegar tyka). Dzieci wymawiają rytmicznie „tik tak”.
2. „Huśtawka” – w postawie swobodne ruchy wahadłowe ramion w przód i w tył, aż do zatoczenia całego koła od przodu w górę ku tyłowi.
3. „Krasnoludki i olbrzymy” – z przysiadu podpartego wyprost tułowia ze wspięciem na palce i wznosem ramion w górę.
4. „Skacząca piłka” – w staniu niskie podskoki obunóż w miejscu , zmieniamy tempo poskoków szybko –wolno.
5. „Balonik” – głęboki wdech nosem, długi wydech ustami - wymawiając: „ssss”.
Zestaw 5
1. „Wypychanie sufitu” – w staniu wyciągnięcie głowy w górę, następnie rozluźnianie mięśni szyi.
2. „Żarówka” – w staniu wznos ramion w górę z ruchem dłoni naśladujących wkręcanie żarówek na różnych wysokościach.
3. „Sufit i podłoga” – w staniu na hasło” sufit” wyprost ramion w górę w skos, a na hasło „podłoga” przysiad podparty.
4. „Froterowanie podłogi” – w staniu wysuwanie jednej nogi w przód na palce i podskokiem zmiana nogi.
5. „Puszczanie baniek mydlanych” – wykonanie długiego wydechu ustami i wdechu nosem.
Zestaw 6
1. „Potakiwanie i przeczenie” – wolne skręty głowy w lewo i prawo – wymawiając:
”nie, nie” – wolne skłony głowy w przód i w tył – wymawiając: „ tak, tak”.
2. „Wiatraki” – w staniu w małym rozkroku krążenia ramion w tył.
3. „Rabanie drewna” – w staniu w małym rozkroku wznos złączonych ramion w górę nad głowę, a następnie wykonanie opadu tułowia ( nie skłonu) i wyprost.
4. „Wchodzenie po schodach” – chód w miejscu z wysokim unoszeniem kolan.
5. „Dmuchanie na wiatraczek” – wdech nosem i wydech ustami.
Zestaw 7 (zestaw ćwiczeń w siadzie na krześle w ławce)
1. „Spójrz kto siedzi za Tobą?” – w siadzie na krześle skręty głowy raz w prawą, raz w lewą stronę, spoglądając na sąsiada za plecami.
2. „Łapanie much” – siedząc w ławeczce wznos prawej ręki wzwyż naśladując łapanie muchy, a następnie ten sam ruch lewą ręką. Klaśnięcie nad głową.
Naśladowanie łapania much.
3. „Wiosłowanie” – siedząc w ławeczce skłon tułowia w przód i wyprostowanie ramion w przód (raz), wyprostowanie tułowia i ugięcie ramion (dwa).
4. „Gąsienica” – siedząc w ławeczce skurcz palców stóp i wyprost z przesuwaniem nóg do przodu.
5. „Świeczki na torcie” –wdech nosem z otwartymi oczami i długi wydech ustami z zamknięciem oczu.
Zestaw 8 (zabawa ruchowa z piosenką) A gimnastyka dobra sprawa
Dla nas wszystkich to zabawa Ręce w górę i w przód i w bok Skok do przodu, w górę skok.
Ref.: Głowa, ramiona, kolana pięty Kolana, pięty, kolana, pięty
Głowa, ramiona, kolana, pięty Oczy, uszy, usta, nos.
Dzieci w postawie z rękoma na biodrach, Wykonują skręty tułowia w lewo i prawo, Wykonując czynności zgodne z tekstem piosenki. Śpiewając refren dotykając określonych części ciała.
Zestaw 9
1. „Koń kiwa głową” – w staniu skłony głowy w przód z lekkim przyciąganiem brody i w tył z wydłużeniem szyi.
2. „Zrywanie jabłek” – w pozycji stojącej sięganie wysoko raz prawą, raz lewą ręką. Naśladowanie zrywania jabłek.
3. „Jabłoń na wietrze” – w staniu w rozkroku z ramionami wzniesionymi w górę, skłony i krążenia tułowia w różnych płaszczyznach z ruchem rąk, dłoni i palców, naśladujących ruch gałęzi drzew podczas wiatru.
4. „Wylewanie wody z ucha” – z postawy podskoki jednonóż, naprzemiennie raz na nodze prawej ze skłonem głowy w prawo, a następnie na nodze lewej ze skłonem głowy w lewą stronę.
5. „Pingwin” – zabawa ze śpiewem – „Ach, jak przyjemnie i jak wesoło , w Pingwinka bawić się, się, się. Raz nóżka prawa, raz nóżka lewa, do przodu, do tyłu i raz, dwa, trzy.” Wykonywanie ruchów zgodnych z tekstem piosenki.
Zestaw 10
1. „Kto ma najdłuższą szyję?” – w staniu wyciąganie szyi jak najwyżej.
2. „Kto potrafi dotknąć sufitu?”- w staniu wznos ramion w górę, wspięcie na palce i wyciąganie rąk do sufitu.
3. „Kto dotknie głową do kolan?” – w staniu skłon tułowia w przód z próbą dotknięcia głową do prostych kolan.
4. „Kto zrobi więcej przysiadów?” – wykonanie poprawnych przysiadów z rękoma wyciągniętymi w przód w ciągu 10 sekund.
5. „Kto wystudzi mleko?” – wdech nosem i wydech ustami, naśladując dmuchanie na gorące mleko.
Podane przykłady ćwiczeń można dowolnie zestawiać, komponować i dodawać różnego rodzaju sprzęt pomocniczy, pamiętając jednak o prawidłowej kolejności ćwiczeń: szyja, ramiona, tułów, nogi, oddech.
Piśmiennictwo:
1. Kazimiera Wlaźnik, Anna Złotkiewicz - „Ćwiczenia śródlekcyjne i międzylekcyjne w klasach początkowych” .
2. Sławomir Owczarek, Marian Bondarowicz - „Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej” .
Opracowanie:
mgr Ewelina Papuga
nauczyciel wychowania fizycznego
