Józef Kozyra
"Apostoł Paweł i jego dzieło", Hugolin
Langkammer, Opole 2001 : [recenzja]
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 36/1, 260-262
KRYSTYNA HESKA-KWAŚNIEWICZ 260
Popularność i uznanie, o które nie dbał, wróciły do niego w okresie Powsta-nia5. Widywano codziennie jego mleczną już siwiznę i fioletową piuskę na
naj-bardziej zagrożonych odcinkach. Jeszcze pył wzniesiony wybuchem bomby nie opadł, gdy biskup dźwigał rannych, udzielał absolucji konającym. Zwykły dobro-tliwy spokój nie opuszczał go wśród niebezpieczeństwa. Mszę św. odprawiał na Wareckiej w na wpół rozwalonym domu i rozdawał Komunię św. tłumom klę-czącym na zasłanej gruzem ulicy. Samoloty niemieckie rozpoczynały codzienne bombardowanie. Na twarzy biskupa malowała się obawa, czy zdąży rozdać Ciało i Krew Pańską nim nad Środmieście nadlecą i czy wystarczy dla wszystkich ko-munikantów? Tych ostatnich zawsze brakło. Więc łamał je w palcach na dwoje, na czworo, kładł okruchy w usta ludzi głodnych Boga, a mogących lada chwila przed Bogiem stanąć. Złowrogie „szafy” przypominające skrzypienie wrót zapo-wiadały serię pocisków, słowa: Corpus Domini... custodiat animam tuam... ot-wierały wrota również żywota wiecznego.
Biskup Adamski wyszedł cało z eposu Powstania, doczekał „wyzwolenia” i wrócił na Śląsk. Tu po raz pierwszy zawiodły go przenikliwy rozum i znajo-mość ludzi. Nie poznał się na bolszewikach od razu. Co prawda wydaje się wąt-pliwym, by jakikolwiek człowiek Zachodu poznał się, nim go pouczą osobiste i bolesne doświadczenia. Przyczyna tego leży w dwoistości natury rosyjskiej. Sło-wianin i Mongoł nie stapiają się z sobą, wytwarzając mieszaninę cech, lecz jak gdyby zasuwają się na siebie, po czym, zależnie od okoliczności, jeden lub drugi występuje w nieskażonej pełni typu. Biskup Adamski zaufał Słowianinowi. Obie-cali mi... mawiał, to barbarzyńcy, ale szczerzy ludzie... Sam marszałek Koniew zapewnił mnie, że...
„Szczerzy ludzie” już gotowali dla niego celę więzienną, a on jeszcze ufał. Może bez tych złudzeń nie miałby dość energii, by rozwinąć działalność, krótką, lecz błogosławioną Wiosna 1945 r. widziała nędzę i tragedię wysiedleńców pol-skich zza Buga, przerzucanych na Ziemie Odzyskane. Transport odbywał się w warunkach okropnych, warunkach sowieckich. Choć odległość Tarnopol – Ka-towice, czy Lwów – Katowice nie jest zbyt wielka, podróż trwała dnie, nieraz ty-godnie, gdyż linie kolejowe przeciążone były wojskiem. Zrozpaczonych, udrę-czonych, głodnych i spragnionych ludzi czekała ma dworcu katowickim świetnie zorganizowana ekipa Caritasu, barak pod flagą papieską, w baraku ciepła kąpiel, czyste łóżka, bielizna, gorący posiłek. Koszty tej placówki, jedynej na terenie Pol-ski, przez którą przeszło wówczas kilkaset tysięcy ludzi, były olbrzymie, składała się na nie cała diecezja, a geniusz administracyjny biskupa mnożył fundusze. Nie-zależnie od punktu dworcowego, biskup zorganizował na mieście szpital dla wy-siedleńców i dom noclegowy. Wielu dzisiejszych mieszkańców Ziem Odzyska-nych zapewniało później, że placówka katowicka uratowała ich przed ostatecz-nym załamaniem.
Wiek zdawał się nie mieć wpływu na energię biskupa Adamskiego. Miłośnik użytecznego konkretu był po dawnemu pełen inicjatywy, wielkich zamiarów na przyszłość. Wprędce jednak przyszedł moment, w którym „szczerzy ludzie” od-słonili swe drugie oblicze...6
——————
5 Bp Stanisław Adamski był w czasie powstania warszawskiego jedynym biskupem
pełnią-cym posługę kapelana.
6 7 XI 1952 r. bp Adamski na mocy dekretu Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i
ZOFIA KOSSAK O KATOWICKICH BISKUPACH 261 W jednym z ostatnich swych listów pasterskich Biskup śląski prosił diecezjan, by modlili się dlań o łaskę szczęśliwej śmierci7. Wiemy wszyscy, co ta prośba
oznaczała. Pozostać sobą aż do chwili zgonu. Nie dać się zmienić w kukłę bez-wolną, wyznającą niepopełnione winy. Oddać duszę Panu w pełni świadomości, nazywając Prawdę – prawdą, zło – złem, nadzieję – nadzieją.
Bóg tej prośby swojego sługi wysłuchał.
Biskup Adamski nie lubił metod konspiracyjnych. Ekonomista, uważał, że szafunek polskiej krwi nie wytrzymuje rachunku. Któż wie jednak, czy przed śmiercią nie brzmiało dlań otuchą, niemiłe niegdyś hasło Podziemia: Kto przeżyje wolnym będzie, kto umiera – wolnym już!
Zofia Kossak
——————
7 Do Katowic bp Adamski powrócił w październiku 1956 r.; był bardzo schorowany i
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 2003, t. 36, z. 1, s. 258–259
WINCENTY MYSZOR
Uniwersytet Śląski w Katowicach
KS. DR MARTIN GRITZ I JEGO BIBLIOTEKA
Dnia 21 VI 2002 r. zmarł w Monachium ks. dr Martin Gritz. Jego biblioteka decyzją rodziny, a przede wszystkim staraniem ks. prof. Hansa-Jürgena Brandta z Akademii Bundeswehry w Monachium w sierpniu 2002 r. została przekazana Bi-bliotece Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Ka-towicach. Kim był Martin Gritz i jaką wartość przedstawia jego biblioteka?
Ks. Matin Gritz urodził się w Namysłowie na Śląsku (23 IX 1916). Studiował teologię we Wrocławiu i po przyjęciu 28 VI 1940 r. święceń kapłańskich z rąk kardynała A. Bertrama jako kapłan należał do diecezji wrocławskiej. Po krótkiej pracy, m.in. w Nysie, otrzymał parafię w Sörgsdorf w Sudetach. Wydalony w 1946 r. osiadł w diecezji Rottenburg w Niemczech – zajmował się duszpaster-stwem Ślązaków wysiedlonych z ojczyzny. Od 1947 r. był nadto egzaminatorem w Tübinger Wilhelmsstift, a od 1953 r. asystentem na uniwersytecie w Tübingen, gdzie w 1955 r. uzyskał stopień doktora teologii. Od 1958 r. pracował jako do-cent w Koblencji. Należał do Gemeinschaft Katholischer Soldaten (GKS) i był radcą duchownym w Heliand-Bund Katholischer Frauen Deutschlands (w latach 1961–1993). W 1962 r. bp Franz Hengsbach (Militärbischof) ustanowił go wika-riuszem duszpasterstwa wojskowego w Bonn. Następca bp. F. Hengsbacha, bp Elmar Maira Kredel w 1978 r. potwierdził jego urząd. Duszpasterzem wojsko-wym był ks. Martin Gritz aż do przejścia na emeryturę w 1981 r. W tym samym roku ustanowiono w Niemczech, zgodnie z myślą Soboru Watykańskiego II oraz postanowieniem Synodu Biskupów Niemieckich w Würzburgu, nową organizację duszpasterstwa wojskowego, z którą ks. Gritz nadal współdziałał. W 1964 r. zo-stał prałatem, w 1971 r. protonotariuszem apostolskim. Z rąk prezydenta Re-publiki Niemiec C. Carstensa w 1976 r. otrzymał Wielki Krzyż Zasługi (Große Verdienskreuz der Bundesrepublik). Został wyróżniony odznaczeniami wojsko-wymi niemieckimi i francuskimi. Diamentowy jubileusz kapłaństwa obchodził także we Wrocławiu i w Namysłowie, a z rąk kard. Henryka Gulbinowicza otrzymał Krzyż Kapituły Metropolitalnej katedry we Wrocławiu. Okres emerytu-ry przeżył w Würzburgu jako diecezjalny duszpasterz przesiedlonych; prowadził również zajęcia zlecone na uniwersytecie. Od 1990 r. przebywał w Kreszentiastift w Monachium.
Biblioteka ks. Martina Gritza wiąże się z jego działalnością duszpasterską, mniej naukową. Znajdujemy w niej wiele książek i czasopism związanych z dusz-pasterstwem wojskowym. Ks. Gritz zebrał najważniejsze dokumenty postanowień Kościoła w Niemczech o duszpasterstwie wojskowym, literaturę teologiczną do-tyczącą zagadnień pokoju i wojny. Ks. Gritz interesował się historią kościoła, zwłaszcza na Śląsku. Dzięki tym zbiorom Biblioteka Teologiczna Uniwersytetu Śląskiego wzbogaciła się o cenne zbiory silesiaków. Biblioteka Gritza obejmuje także publikacje z zakresu politologii, najnowszej historii Niemiec. Sporo dzieł w
