WYKORZYSTANIE ĆWICZEŃ KLAPPA DO POPRAWY RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA WE WSZYSTKICH
PŁASZCZYZNACH
Dr Małgorzata Kałwa
Rudolf Klapp
Urodził się 16 lutego 1873 r. w Arolsen (dziś Bad Arlosen w środkowo-zachodniej części Niemiec). Lekarz – chirurg ortopeda. Tytuł profesora uzyskał na Uniwersytecie w Greifswaldzie w 1902 r., a w 1905 r. pracował już jako wykładowca na Uniwersytecie w Bonn i Berlinie (od 1907 roku). W tym czasie stworzył system terapii skolioz oparty na ćwiczeniach w podporze. Od 1928 r. pracował na Uniwersytecie w Marburgu.
Doświadczenia medyczne wykorzystał do stworzenia tam do dziś istniejącej szkoły fizjoterapii. Szkoła zdobyła uznanie po zaprezentowaniu zestawu ćwiczeń opartych na pełzaniu na obozie sportowym studentów szkół fizycznych, organizowanych w ramach olimpiady w Berlinie w 1936 roku. Czarną kartą życiorysu Rudolfa Klappa była przynależność do SS, hitlerowskiej Medical Association oraz National Socialist Teachers Association. Był postacią świata nauki mocno wspieraną przez narodowych socjalistów. W roku 1933 podpisał poparcie dla Adolfa Hitlera w wyniku czego został Dziekanem Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie w Marburgu gdzie pracował do emerytury (1944 roku).
Zmarł 15 lutego 1949 r. w Marburgu.
METODA KLAPPA -
Opracowana w 1906 roku dla korekcji skolioz (głównie idiopatycznych).• Metoda została rozpowszechniona w bardzo krótkim czasie i do dziś jest uznawana za jedną z najbardziej skutecznych i
rozpoznawalnych metod terapeutycznych.
• Autor zanegował obowiązujące wówczas zasady biernego postępowania w przypadku skolioz i udowodnił, że przyczyną progresji tego rodzaju schorzeń kręgosłupa jest utrzymywanie stojącej postawy ciała.
• Twórca zakładał, że bardzo ważnym elementem procesu leczenia jest zabawa.
• Kontynuatorem metody opracowanej przez R. Klappa był jego syn Bernard Klapp
,
którego praca pt. „Das Klappische Kriechverfahren”doczekała się kilku wydań i została przetłumaczona na wiele języków (Klapp 1973).
• System ćwiczeń Klappa ma wartość historyczną, ponieważ w
ortopedii przyczynił się do ostatecznego zarzucenia długotrwałego unieruchomienia gorsetem gipsowym stosowanego w leczeniu
idiopatycznych skolioz.
• System ten wprowadzał czynne ruchy wykonywane siłami chorego przy wyzyskiwaniu zalet pozycji horyzontalnej, które według
Klappa charakteryzują:
a) odciążenie kręgosłupa przez wyeliminowanie szkodliwego działania siły ciężkości na jego krzywiznę,
b) ułatwienie korekcji przez zmniejszenie napięcia mięśni grzbietu, c) wydatny w tej pozycji zakres ruchów kręgosłupa w odcinku
lędźwiowym i szyjnym,
d) korzystne warunki do oddychania i pracy układu krążenia.
Badanie i terapia
• W ocenie stanu klinicznego Klapp uwzględniał między
innymi wzajemne ułożenie szyi i głowy, obręczy barkowej, łopatek, trójkątów talii, miednicy oraz kończyn dolnych
względem siebie. Dodatkowo oceniał:
• symetrię klatki piersiowej;
• zarys pleców w skłonie (test Bertranda-Adamsa);
• ruchomość kręgosłupa;
• wysklepienia stóp;
• ogólne umięśnienie ciała.
OBSERWACJE i WNIOSKI
• System ćwiczeń Klappa został oparty na obserwacjach chodu zwierząt czworonożnych (głównie u psów) oraz wynikach badań z zakresu anatomii porównawczej.
• Najważniejszym wnioskiem było stwierdzenie, że u
zwierząt czworonożnych, z racji usytuowania kręgosłupa i wyłączenia działającego nań obciążenia osiowego,
boczne skrzywienia kręgosłupa są rzadkością (w zasadzie nie występują), a dość często występują u ludzi i u ptaków.
• Obserwacja zwierząt stanowiła uzasadnienie dla wprowadzenia tzw. niskich pozycji wyjściowych do dalszych ćwiczeń (pozycja leżąca, klęki podparte o różnym stopniu ugięcia kończyn górnych i dolnych, a nawet klęk prosty z pochyleniem tułowia w przód).
POZYCJA NISKA POZYCJA ŚREDNIA POZYCJA WYSOKA
POZYCJE DO ĆWICZEŃ -zasada 1
Takie pozycje stwarzają lepsze warunki pracy dla układu
oddechowego i układu krwionośnego, a także odciąża kręgosłup zwiększając zakres ruchomości i zmniejsza napięcie mięśni.
• Przed przystąpieniem do ćwiczeń konieczne jest ustalenie lokalizacji skrzywienia (co ma znaczenie dla doboru pozycji wyjściowej i sposobu sterowania) oraz jego kierunku,
istotnego dla sposobu wykonywania ćwiczeń.
• Przy skrzywieniach wielołukowych ważne jest określenie skrzywienia pierwotnego (większego łuku), gdyż na nie ukierunkowane jest głównie oddziaływanie ćwiczeń.
• Ruchomość kręgosłupa zmienia się w zależności od przyjętej pozycji. Jest ona większa w odcinku znajdującym się wyżej, w stosunku do ustabilizowanego odcinka, znajdującego się w danej pozycji niżej.
• Zwiększenie możliwości korekcji można uzyskać przez dobór pozycji wyjściowej w odniesieniu do lokalizacji skrzywienia pierwotnego (im wyżej zlokalizowane skrzywienie, tym niższa pozycja).
• W zależności od przyjętej pozycji, zmieniają się też możliwości oddziaływania na krzywizny kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Dlatego wyodrębniono 6 pozycji lordotyzujących poszczególne odcinki kręgosłupa i 5 kifotyzujących.
Dobór pozycji wynika
z umiejscowienia wady
POZYCJA LORDOTYZUJĄCA POZYCJA KIFOTYZUJĄCA
• Ruchy kończyn (obręczy) mogą być wykonywane bez
przemieszczania całego ciała w przestrzeni (wysuwanie lub cofanie i powrót do pozycji wyjściowej), albo też w postaci swego rodzaju ruchów lokomocyjnych (przemieszczania się po obwodzie koła) – z zaakcentowaniem „fazy” korekcyjnej, czy hiperkorekcyjnej.
• Zgodnie z przedstawionymi powyżej przesłankami, korekcje bądź hiperkorekcje ułatwia odpowiednia pozycja, z
dodatkową – w razie potrzeby – lordotyzacją lub kifotyzacją tego odcinka kręgosłupa, w którym zlokalizowany jest szczyt skrzywienia. W takiej pozycji, w przypadku skrzywienia
zlokalizowanego wyżej, ćwiczenie bywa zapoczątkowywane zmianą ustawienia obręczy ramiennej, zaś przy skoliozach niższych – biodrowej.
Sterowanie – zasada 2
• Kolejnym założeniem jest zasada sterowania odgórnego i oddolnego, co jest zwane inaczej schematem ruchu.
• Klapp uznał, że korekcja w dużej mierze zależy od ruchów obręczy biodrowej i barkowej.
• Ćwiczenia Klappa są w zasadzie asymetryczne, przeprowadzane często na obwodzie koła.
• Upraszczając polegają one na wysuwaniu bądź cofaniu i dołączaniu właściwych kończyn, przede wszystkim w pozycji „czworonożnej”, co (poprzez skośne ustawienia obręczy) powoduje korygowanie, a nawet hiperkorekcję skrzywienia.
• Ćwicząc na obwodzie koła, pacjent musi być tak usytuowany, by wypukła strona skrzywienia (pojedynczego bądź pierwotnego) skierowana była ku jego środkowi.
ĆWICZENIA ASYMETRYCZNE
I SYMETRYCZNE – zasada 3
Marsz po kole – łuk skrzywienia
skierowany do środka koła
PODZIAŁ ĆWICZEŃ
Klapp podzielił ćwiczenia na:
1. korekcyjne – stosowane w części głównej zajęć w celu zmniejszenia nieprawidłowego ustawienia kręgosłupa;
2. wydłużające – w celu rozciągania elementów okołostawowych i przygotowania do przyjęcia skorygowanej pozycji w części głównej terapii;
3. mobilizujące – stosowane na początku zajęć w celu rozluźniania mięśni, a tym samym ułatwiania korekcji skrzywienia;
4. wzmacniające – w celu wzmacniania gorsetu
mięśniowego i tym samym powstrzymywania progresji skrzywienia
SPOSÓB WYKONYWANIA ĆWICZEŃ
Fazy ruchu:
1. Pozycja wyjściowa – powinna być możliwie stabilna przy małym napięciu mięśni.
2. Faza przygotowawcza – ćwiczący ustala odpowiednie stawy (izometryczny skurcz mięśni) inne ulegają rozluźnieniu.
3. Wykonywanie ruchu – przemieszczenie odpowiednich odcinków ciała.
4. Pozycja końcowa – przyjęcie zaplanowanego ułożenia ciała (hiperkorekcja w segmentach ze zmianami).
5. Faza odpoczynkowa – rozluźnienie mięśni i pogłębione oddechy.
• Odciążające oddziaływanie na
kręgosłup oraz na klatkę piersiową,
• Zwiększenie możliwości korygowania skrzywień – zwłaszcza
jednołukowych.
• Wykorzystuje się w każdym wieku, zalecana jest dla dzieci.
• Znajduje zastosowanie w innych terapiach, profilaktyce, treningu wspomagającym i zdrowotnym z uwagi na pozycje odciążające i znaczne możliwości oddziaływania hiperkorekcyjnego.
• Elementy metody Klappa są chętnie wykorzystywane w ramach szerszych programów postępowania
korekcyjnego.
ZALETY WADY
• Ograniczone możliwości korekcji trójpłaszczyznowej
• Nie stwarza warunków do wspomagania zwiększonej
korekcji napięciem mięśniowym.
• Nie stanowi dobrego sposobu na kształtowanie „gorsetu
mięśniowego” w warunkach korekcji wady
• Słabo wpływa na kształtowanie nawyku prawidłowej postawy.
• W zależności od rodzaju skrzywienia wybój odpowiedniego schematu ruchu (cz. gł)
• Ruch kończyn odbywa się poprzez skośne ustawienie obręczy biodrowej, barkowej oraz na bocznym przesunięciu obręczy jednej względem
drugiej.
• Przy skoliozach wyższych ruch zapoczątkowuje obręcz barkowa po stronie wklęsłej.
• Przy skoliozach niższych ruch zapoczątkowuje obręcz biodrowa po stronie wypukłej
Rozgrzewka ogólna
Rozgrzewka specjalistyczna
Część główna Część końcowa
Ćwiczenia pobudzające, oddechowe, koordynacyjne, wielostawowe.
Ćwiczenia mobilizujące, wydłużające, koordynacyjne.
Ćwiczenia korekcyjne, wzmacniające, koordynacyjne.
Ćwiczenia odciążające, uspokajające, oddechowe, relaksujące.
Struktura jednostki korekcyjnej
CEL ĆWICZEŃ
- kształtowanie gorsetu mięśniowego,
- poprawa ruchomości kręgosłupa i klatki piersiowej, - zwiększenie pojemności życiowej płuc,
- odciążania kręgosłupa przez ograniczanie nacisku osiowego kręgów
- hiperkorekcję nadmiernej kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej
- indywidualny dobór umiejscowienia szczytu hiperkorekcji przez zmianę kąta między tułowiem a nogami
- elongacja czynna kręgosłupa na prawie całej długości mobilnej
Ważniejsze ćwiczenia
• Czworakowanie – jako podstawowe ćwiczenie wykonywane we wszystkich rodzajach skolioz.
• Ślizganie – celem ćwiczenia jest przede wszystkim korekcja pleców okrągłych wraz z rozciąganiem mięśni piersiowych, czego można dokonać poprzez
dodatkowy bierny docisk klatki piersiowej do podłoża.
• “Wężowanie” – umożliwiające rozciąganie mięśni przykręgosłupowych.
• “Zajęcze skoki” – w celu wzmacniania mięśni grzbietu i brzucha, ćwiczenie również stosowane we wszystkich rodzajach skolioz.
• “Wielki łuk” – wzmacnia mięśnie grzbietu i uruchamia stawy kręgosłupa.
• Chód na kolanach – np. z wyprostem tułowia lub z jego skłonem w bok.
Ćwiczenie wzmacnia mięśni grzbietu i obręczy barkowej, może być stosowane symetrycznie w wadach postawy w płaszczyźnie strzałkowej bądź
asymetrycznie w bocznych skrzywieniach kręgosłupa.
• “Głębokie czworakowania” – np. z wyprostem kończyny górnej i dolnej.
Ćwiczenia stosowane przede wszystkim przy skoliozach z jednoczesnym spłyceniem kifozy piersiowej.
• Ćwiczący porusza się wokół sali w pozycji ręczno – kolanowej (w klęku podpartym), powtarzając cyklicznie ustaloną indywidualnie pozycję, z utrzymaniem jej przez około 3 sekund. Istnieje wiele kombinacji ruchów.
• W pozycjach lordozujących istnieje określona zależność między stopniem nachylenia kręgosłupa w stosunku do podłoża (w pozycji klęku) z lokalizacją szczytu wygięcia lordotycznego. Taka sama zależność występuje przy wygięciu kifotycznym kręgosłupa.
• Odwiedzenie ramion tylko do kąta prostego, zwłaszcza przy ugiętych stawach łokciowych, pozwala na znaczne zbliżenie łopatek do kręgosłupa. W plecach okrągłych – zależnie od tego czy dominuje nadmierna kifoza piersiowa czy też
odstawanie łopatek – stosuje się jedną z wymienionych pozycji ćwiczebnych.
