Komputerowy program dokumentacji stratygraficznej zabytków ruchomych

(1)

Lech Jagodziński, Alina Skibińska,

Sławomir Skibiński

Komputerowy program

dokumentacji stratygraficznej

zabytków ruchomych

Ochrona Zabytków 44/4 (175), 290-295

1991

(2)

LECH J A G O D Z IŃ S K I, A L IN A SK IB IŃ SK A , S Ł A W O M IR SKIBIŃSKI

K O M P U T E R O W Y PR O G RAM D O K U M E N T A C JI STRATYGRAFICZNEJ

ZA BYTKÓ W R U C H O M Y C H

W stęp

Od roku 1976 obow iązuje konserw atorów zabytków ruchom ych je d n o lity schemat dokum entacji konserw ator skiej1. Integralną częścią każdej dokum entacji konserw a torskiej jest przedstawienie w niej stratygrafii obiektu, zarówno opisow ej, jak i rysunkow ej2, opartej o badania technologiczne oraz poczynione obserwacje przy pom ocy różnych technik pom iarow ych (np. przy pom ocy m ikro skopii, fo to g ra fii w podczerw ieni, w ultrafiolecie, czy w zakresie św iatła w idzialnego, lum iniscencji w zbu dzo nej, w Dromieniach rentgenow skich itp.).

Rysunek stratygraficzny pow inien pokazać kolejność chronologiczną poszczególnych w arstw te ch n o lo g icz nych oraz określać ich rodzaj3. Jest w ięc schematyczną ilustracją bud ow y zabytkow ego obiektu przed- i po k o n serwacji. Ten schematyczny rysunek doskonale nadaje się do kom puterow ego przetwarzania. Upraszcza i przyspie sza opracow anie stratygrafii obiektu przea- i po konser w acji, szczególnie w ówczas, gdy dotyczy to prac konser w atorskich prowadzonych w dużych obiektach w ykazu jących znaczne zróżnicowanie technologii. Dlatego też podjęto trud opracowania kom puterow ego programu dokum entacji stratygraficznej zabytków ruchom ych4. Należy tu podkreślić, że przedstawiony tu program d o k u m entacji stratygraficznej (nazwa D SD O K v. 2.00) pozw a la na utw orzenie, archiw izow anie i ekonom iczne przecho w yw an ie na nośnikach magnetycznych poszczególnych schem atów stratygrafii w arstw obiektów . Przewidziany jest do w spółpracy z programem VIDEO5, dzięki któremu można uzyskiwać, analizować i przechow ywać kom pute rowe obrazy obiektów .

Program D S-D O K v. 2.00 został tak napisany, aby nie w ym agał specjalnego przygotowania operatora i prakty cznie konserw ator lub zabytkoznawca po krótkim instruk tażu może natychm iast przystąpić do tw orzenia dokum en tacji.

W ym agania sprzętow e

Program D S-D O K v. 2.00 napisany został na kom putery IB M PC X T /A T /3 8 6 z dow oln ym dyskiem tw ardym oraz kartą EGA, VG A lub super VGA. W spółpracuje z d ow oln ą drukarką igłow ą. Testowany był w oparciu o drukarkę 1 Zarząd M uze ów i O chrony Z abytków M inisterstw a K ultury 1 Sztuki schemat dokum entacji zatw ierdził w dniu 14 kw ietnia 1976 roku.

2 Praca Zbiorow a, Schem at dokum entacji konserw atorskiej

zab y tk ó w ruchom ych, Warszawa 1977 i 1983, B M iO Z, seria B, T.

XLV i LXXII. 3 ibidem , s. 43.

‘ Program D S -D O K v. 2.00 został sfinansow any z Funduszu Badań N aukow ych i W drożeń Przedsiębiorstwa Badań i K on serwacji Z abytkó w R bN B U D , s-ka z o.o w Toruniu. Został on zakupiony w nowej wersji przez Instytut Z abytkoznaw stw a i Konserw atorstwa UM K.

5 Program VIDEO został opracow any w ramach Resortowego Programu Badań P odstaw ow ych nr 1.11. MEN i przeznaczony jest do w czytyw ania do kom putera obrazów uzyskiwanych kamerą VHS oraz do m ultispektralnej ich analizy. Obecnie jest o p raco w yw a ny no w y program RZUTNIK sfinansow any z dzia łalności statutow ej U M K , dający większe m ożliw ości badawcze.

STAR LC 10 Colour, dzięki której zapewniono w ydruki w kolorach. M ożliw e jest w prow adzanie danych do w yboru, zarówno z klaw iatury komputera lub „m yszką” . Opis programu

Program um ożliw ia przygotowanie, przechowywanie i w ydruk dow olnej ilości schem atów stratygrafii obiektu. Opracowane schematy dla jednego obiektu gromadzi się na dysku tw ardym lub na dyskietce w osobnych zbiorach. W zbiorach zakłada się kolejne dokumenty, odpow iadają ce pojedynczemu schem atowi stratygraficznemu. W z ło żonych wcześniej dokumentach można dokonyw ać zmian lub poprawek, w miarę posiadanych informacji. W progra mie DS-D O K v. 2.00 oznaczenia graficzne materiałów zostały opracowane, tak aby jak w najmniejszym stopniu nie odbiegały od przyjętych w publikacji pt.: Schemat D okum entacji Konserwatorskiej Z abytków R uchom ych. Ponadto w programie również zastosowano rozróżnienie oraz w ydruk poszczególnych w arstw chronologicznych przy pom ocy ko lo ró w odpowiadającym poszczególnym okresom stylistycznym zgodnie ze Schematem D okum en ta cji Konserwatorskiej...

Po w yw ołan iu programu DS- DOK v. 2.00 z dysku tw a rd e go ukazuje się menu głów ne programu:

ZBIORY D O K U M E N T Ó W U tworzenie zbioru

Wczytanie zbioru Aktualizacja zbioru Zmiana dysku: katalogu

Polskie litery

Ochrona praw autorskich Koniec programu.

W pierwszej kolejności należy, wybierając odpow iednią opcję, utw orzyć na ekranie m onitora lub wczytać z dysku już założony zbiór. Zbiór zakłada się dla jednego obiektu. Następnie przechodzi się do aktualizacji zbiorów . Po w ybraniu tej opcji pokazuje się menu D okum enty w z b io  rze:

D O K U M E N T Y W ZBIORZE Utworzenie dokumentu Następny dokum ent Aktualizacja dokum entów Zapisanie dokum entów Likw idacja dokumentu W ydruk dokumentu Fotografia obiektu M enu »ZBIORY«

Rozpoczynając pracę nad tworzeniem pojedynczego schematycznego rysunku w arstw technicznych należy utw orzyć dokum ent odpow iadający całemu obiektow i lub jego fragm entow i. Następnie przechodzi się do jego aktualizacji. M ożliw a jest aktualizacja stratygrafii w zało żonym wcześniej dokumencie lub dopisyw anie kolejnych dokum entów (np. aktualnie program w archiw um zawiera schemat stratygrafii „przed konserwacją” , a po skończo nych lub przerwanych pracach konserwatorskich w p is u jem y schemat stratygrafii „ w trakcie prac” lub „p o konser w a c ji"). M ożliw a jest likwidacja określonego schematu.

(3)

Dok u m e n t a c j a s t r a t y g r a f i c z n a » a - - ■*■■■■...m i t - t o t 'влит ■■ ■т m i с r o A RT p r z у к t a cl d о к u m e n t a c j i s t r a t y g r a t: i c z n e j d 1 a h :i. p о t e t y c z n e g o o b i

e k

t u " LKLF.K 1 fZM" W s z e l k i e prawa do r o z p o w s z e c h n i a n i a i k o p i o w a n i a n i n i e j s z e g o p r o g r a m u sfj praw n i e z a s t r z e ż o n e p r z e z : " m i e r o A R I " 87™100 TÜRUN u l « 8 l o w ас k i e g o / V

WT 0ZN-GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY

t e l . 2 7 2 - 7 9

H

mm 1 * C E G L A t 9 ■ ■ ■ ■ ■ i H n n i H n a a a i ш а а а в а в а в в а ш я а а а в а а а а а а в а в в в c i e m n o b r ą z o w y r o m a n i z m 3 щп п и п п и м п п р п п п п и и аа а я п а а и а и ш н м а ! c y n o b r o w y g o t y k 4 ш ни ил uh ни ив на ни ли un i » на ин nu un « _{нл ли на вы nu пн ия m па на «я im un «a im} / i e l o n y r e n e s a n s 5 : !« !w r,!; us к-; hh ?;h ;ihu?ij.w «rw? >:•» un i ! J Mî dit «r-■ |Jjl 'S 1 Uli УЧ nil ItH iHI НИ НИ ill! ill!

b ł ę k i t n y

b a r o k

6

ui in ii i -;ii ни lin nu иü Пй нл ж \ч ян ни ж : î!l Till -.Ul ;г< iiil |Ш ilu Ud UH НН НИ liii iiii нн b ł ę k i t n y r o l< o k о

7

ш н & н н ы н ш и ш м ш ш м м п ш ш в я ! а п н м п м п п н н и и м п в н а а ш f io l e t o w y k l a s y c y z m 8 ю на вя ин вн ая im нн ва яя т ни вн пн ни i пн на нн нн ля ив на пн ни пн ira на пн ня па r ó ż o w y n e o st y l e 9 М Е ш г а ы в в й н н н и м ш и н ш и я ш н я ш н нн на на пя im на оя ив ип йя па м ва на на se c e sj a 1 0 ш ы л а и м н н ы а т п н м м и г а н н п и а н н ! и ж н к м н н н я н я т ж и ш а а н н т н я а и н n a j n ow s z a 1 1 н м ш шп ш шш и и т в п шн нн на нн «н пя не п пн на нн нн м пн ня гм ż ó ł t y l u d o w a 1 2 » п м м ш и щ ш н я ш т ш и п м ш н н Е м н а ш и ш п я т н а в и я а п а и я н в п я n i e ok r e śl o n a 1 3

* PÜBIALA *

1 4 c i e m n o b r ą z o w y r o m a n i z m 1 5 вш ш ш ш ш ш ш ш ш ш н зд тш ш ш вп ш ю ю о м яб c y n o b r o w y g o t y k 1 6 / .ie lo n v r e n e s a n s 1 7 M ę k i t n y b a r o k 1 8 M ę k i t n y r o k o k o 1 9 f i o l e t o w y k l a s y c y z m

20 l i H

i l i i i l i l ł i i i i i

r ó ż o w y n e o st y l e 2 1

яяявнйянтяямияшмнямик

s e c e sj a r y r y

ш ш тя ш ш ш ш т

n a j n ow s z a r \ - Г ż ó ł t y l u d o w a

1 24 и н н н н ш ш и н ш

n i eo k r e śl o n a

010248485323234853232353535348539148914853

(4)

cd.

. -... - - -

_...

1

2^

_{NIEOKREŚLONA!} 26 0 0 0 0 0 . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 V оооовоовв в О ООО kami eń 27

ииишшшяиншппнпиан

ппшнитшяшавмиш

im c e g ł a 2 8

>УУУУ>УУУУУУ'УУУ

d r e w n о 29 pÿÿÿÿÿ t kan i n a 30 z a pr a w a 31

■ в в т и ш и я и

p o b i a ł a

y%

'~j

m a l o w i d ł o 3 Ï p ap :i. er 34 ЛАЛЛлЛЛЛЛЛЛЛЛЛА m e t a l 3 5 + + + + + + Ф•ь+ + + + + + + + + + + •<*+ + + + + + + + 4 + s k ó r a 36

lllllllllillü lllllillillllll!

wern i k s

37 m a t e r i a ł n i e z n a n y

---■™ D o k u m e n t a c j a s t r a PRZYKŁAD I . S t r a t y g r a f i a z b i о r c m a l o w i d ł o ma 3 wars t y g r a + i c z n a ==— ---—---••.»a oh r a z u na d e s ce p r z e d k o n s e r w a c j ą ; t wy c h r o n o l o g i c z n e / 1 , 1 1 , 1 1 1 / i 10 w a r s t w t e c h n o l o g i e s ! y c h .

WT O Z N . GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY

mm

1

I I I XIX w.. p r z e m a l o w a n i e ? I I po 1780 p r z e m a 1

o

w a n i e o 1 e j n e 3 - ffl • il * H * U 11 p 0 1 / <i 0 ‘k i t y k r e d o w o - k l e j o w e 4 . 5 4 I XVI w ri 'I a s e r un к :i. o l e j n e 5 I XVI w.. m a 1 o w i d ł o t e m p e r o w e 6 A A Y Y Y 1A A A. I XVI w,. • f o l i a z ł o t a 7 л;»;*;«;»; • »; n * и • и; a I XVI w. b o l u s c z e r w o n y 8 I XVI w. z a p r a w а к г e d o w о ■■ к l e j о w ci 4 9 I XVI w. P ł ó t n o ii. n i a n e n a I a c z e n i a c h 1 0 >v>x, i >у у у >у у у > у ~. zielony ■ I XVI w. d r ewn o l i p o w e ---2 9 ---2

(5)

rp= D o k u m e n t a c j a s t r a t y g r a f i c z n a - ■ ■ - — ...— ” m i c r o r PRZYKŁAD I I .

S t r a + y g r a-f i a z b i o r c z a o b r a z u na des c e po k o n s e r w a c j i ;

m a l o w i d ł o ma 4 w a r s t w y c h r o n o l o g i c z n e i .1.4 w a r s t w t e c h n o l o g i c z n y c h . .

m i

WT OZN.GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY mm

1

IHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH

IV 1991 w e r n i k s damarowy w t e r p e n t y n i e

\Щ

IV 1991 r e t u s z e o l e j n o - ż y w i ę z n ę

3

_{\ Щ}

IV 1991 к i t Tm o s к o w o - к i" e d o w у 4

4 111 XIX w. p r zę.ma iowan i e ( ś w i a d e k )

5 błękitny I I po 1780 p r z e m a l o w a n i e o l e j n e ( ś w i a d e k )

&

i li : ii : li Î błękitny I I po 1780 k i t y k r e d o w o - k l e j o w e ( ś w i a d e k ) 4 . 5

7

— i “ i I XVI w. l a s e r u n k i o l e j n e 8 zielony I XVI w. m a l o w i d ł o t emper owe 9 1ЛЛЛ1 I XVI w. • f o l i a z ł o t a 10 I : u: u: u i zielony 1 1 I XVI w.. b o l u s c z e r w o n y 11 iI ■ II • Й ' II ■ Й * II • fl ■ II ■ Я * И ■ И ■ H I XVI w. z a p r a w a k l e j o wo-1 k r e d o w a 4 12 I 1 zielony 1 I XVI w. p ł ó t n o l n i a n e na ł ą c z e n i a c h 13 O X > X ! > X O X O X ' zielony 1 I XVI w. drewno l i p o w e 14 1 О Х Х 1 I V 1991 w z m o c n i e n i e z dr ewna dębu

Program um ożliwia w ydruk poszczególnych dokum en tó w w kolorze przy pom ocy drukarki np. STAR — 10 Colour.

Ponadto program przygotowany jest do w yw ołania kom puterow ego obrazu obiektu wczytanego do pamięci kom putera za pomocą kamery VHS i programu VIDEO, albo przy pom ocy skanera — fotografii obiektu (opcja: »Fotog rafia obiektu«).

Po w ybraniu opcji »Aktualizacja dokum entów« pokazuje się na ekranie m onitora kolejne menu:

W ARSTWY DOKUMENTU Dodanie w arstw y

W staw ienie w arstw y Usunięcie w arstw y Oznaczenia graficzne Kolory stylów Przesunięcie kursora M enu »DOKUMENTY«

Przemieszcza się kursor na ekranie monitora komputera na żądane pole w w yśw ietlanej tabeli i otwiera wciśnięciem klawisza Enter, i w pisuje się konieczne informacje, a na stępnie zamyka klawiszem Esc. Pola w tabeli otwierać i zamykać można również przy pomocy myszki.

W rubryce O Z N A C Z E N IA G R A F IC Z N E po otw arciu pola i jego akceptacji w yw ołuje się menu »WARSTWY DOKUMENTU« i ustawia się kursor na »Oznaczenia graficzne«. Po w ybraniu w łaściw ego oznaczenia graficz nego w arstw y (zgodnego ze Schematem Dokumentacji Konserwatorskiej Zabytków Ruchomych) zamyka się ten wykaz oznaczeń i wprowadza z klaw iatury lub myszką w wybrane wcześniej pole (zob. ryc. 1 ). Z kolei wybiera się w menu »Kolory stylów« i w prowadza się kolor o d p o w ia dający danemu stylow i do w łaściw ej rubryki (zob. ryc. 1 ). Na rycinach 2, 3, 4 i 5 przygotowano stratygrafie w arstw hipotetycznych o biektów malarstwa sztalugowego (Przy kład 1 i 2) oraz ściennego (Przykład 3 i 4) przed- i po konserwacji. Przykłady zaczerpnięto z publikacji schema tu dokum entacji6.

U w a g i k o ń c o w e

Przedstawiony kom puterow y program dokum entacji stra tygraficznej został zw eryfikow any w trakcie o pracow yw a nia w yn ikó w prac badaw czo-poszukiwaw czych z zakresu malarstwa ściennego korpusu głów nego pałacu w Szty-6 Praca Zbiorowa, Schemat..., op. cit. s. 45-49.

(6)

--- D o k u m e n ta c ja s t r a t y g r a f i c z n a m ic ro A R T PRZYKŁAD I I I .

S t r a t y g r a f i a z b i o r c z a m a lo w id ła ś c ie n n e g o p r z e d k o n s e r w a c ją ;

m a l o w i d ł o ma 11 w a r s t w c h r o n o l o g ic z n y c h i 16 w a r s t w t e c h n o l o g i c z n y c h .

1 XI 1968 • f a r ba o l e j n a z i e l o n a 9 V л 1955 •f a r ba k l e j o w a n i e b i e s k a 3 X 1955 ł a t f t g i p s o w a 4

шяш

IX •f a r j} a -k 1 e j o w a s z a r a 5 V I I I XIX w. m a l o w i d ł o 6 .а;*;»:#;*;*;*;*:*;*; : я*вЧЧЧЧЧ:вЧ:в fio le to w y V I I I XIX w. z a p r a w a - z a t a r c i e 9 7 Е Н Н Ш М Н V I I p o b i a ł a s z a r a 3 Н Ш Ш Ш V I p o b i a ł a ż ó ł t a 9 b łę k itn y V X V I I w. p r z e m a l o w a n i e 10 zie lo ny IV 1558 m a l o w i d ł o 11 z ie lo ny I V 1553 zap r awa p i as k o w o - w a p i en na 10 12 ш ш и ш н я I I I p o b i a ł a 13 I I XV w. m a l o w i d ł o 14 ЧЧЧ-аЧЧЧЧ-е'-и cyn o b ro w y I I XV w u z a p r a w a i n t o n ą c o 2 15

•

tl •’ В: Й ■ Q i Я : Г 2 « *;е -Ч •

à

; ; - S c yn o b ro w y I I XV w. z a p r a w a , p o d k ł a d o w a 16 и »:-n us вп uf. s.*i ir.. C i Ç> Г# Г> и к * «в i

№!. Utf *Jtf NH Ofl ЙВ'с *%>wo '<>”ö ^ ! N I *

cyn o b ro w y

I XIV w. w a t e k c e g 1 a n o - k a m i e n n y

norcie Dużym 7. Program ten u m o żliw ił szybkie w ykonanie w ielu stratygrafii w arstw w ystroju malarskiego w nętrz pałacu

Podsum ow ując można stwierdzić, że program znaj dzie zastosowanie w muzeach, pracow niach konser w atorskich i biurach dokum entacji zabytków do g ro madzenia pełnych inform acji o zabytkach ruchom ych przed- i po konserwacji. Został on w yposażony w narzędzia program owe do gromadzenia i przechow y wania kom puterow ej dokum entacji fotograficznej. W związku z tym będzie m ożliwe w przyszłości przecho w yw an ie pełnej inform acji o obiektach zabytkow ych

na nośnikach magnetycznych, a nie jak dotychczas w postaci książkowej. Fakt ten um ożliw i znacznie zmniejszyć przestrzeń a rchiw ów oraz przyspieszy uzy skiw anie i przesyłanie informacji o zabytkach, przy g oto w yw a nie katalogów zabytków, program ów kon serwatorskich oraz ocenę i śledzenie stanu zachow a nia obiektu. Również w w ypadku zaginięcia lub kradzie ży zabytkow ego obiektu u ła tw dostęp do koniecznych informacji.

Anna Skibińska Lech Jagodziński S ław om ir Skibiński

(7)

r = D o k u m e n ta c ja s t r a t y g r a f i c z n a - - m ic r o )

PRZYKŁAD IV .

S t r a t y g r a f i a z b i o r c z a m a l o w i d ł a ś c ie n n e g o po k o n s e r w a c j i ;

m a l o w i d ł o ma 6 w a r s t w c h r o n o lo g ic z n y c h i 10 w a r s t w t e c h n o l o g i c z n y c h .

^RT = ?

1 !-SVSV,V%’.••vy.’y . .*«*.' X I I 1991 p u n k to w a n ie n _{X I I} ₁₉₉₁ ł a t a p ia s k o w o - w a p ie n n a 20 3 b łę k itn y V X V I I I w. p r z e m a lo w a n ie 4 zielony IV 1558 r ń a lo w id ło z a p ra w a p i a s k o w o - w a p i e n n a 10 zielony J. V 1558 6 ш в и н н I I I p o b i a ł a 7 cyn ob ro w y I I XV w. m a l o w i d ł o 8 cyn ob ro w y I I XV w. z a p ra w a .ir it o n a c o 9 9 p XV w. z a p r a w a p o d k ł a d o w a 5 cynobrow y 10 ш ш Ш! aa BU ir> п П O O Q ffl 110 ł,a un 1 (Dl HU IW 1Ш ПИ O O "o ö Ô !1Л lltl Г>Л 1Ш cyn ob ro w y I X IV w. w ą t e k с eg la n o - k a m ie n n y

A C O M PU TER P R O G R A M M E FOR THE STRATIGRAPH 1C

D O C U M E N T A T IO N OF MOBILE M O N U M E N T S

From 1976 conservators o f m obile monuments in Poland observe a uniform scheme for conservation docum enta tion. An integral part o f such docum entation is the stratigraphy of the given object. •

The Stratigraphie diagram shows the successive te chn olo gical strata of the object and the chronology of their appearance. It is adapted to computer transformation w hich sim plifies and accelarates the preparation of a u n i form stratigraphy of the object prior to and fo llo w in g conservation. This is the reason w h y an effort was made to prepare a com puter programme for the stratigraphie docum entation o f m obile monuments.

The DS DOKv. 2.00 programme was prepared for IBM PC X T /A T /3 8 6 computers w ith a hard disc and an EGA, VGA or super VGA card. It cooperates w ith any dot matrix printer and was tested in a Star LC 10 Colour printer. The study in question presents the foundation of its fu n c tio

ning and the possible ways o f its application.

The programme can be used in museums, conservation workshops and offices dealing w ith the docum entation of m onuments in order to gather complete inform ation about mobile m onum ents before and fo llo w in g c o n servation. Moreover, the programme is equipped w ith programme instruments for the collection and storage of computer, video or photographic docum entation. As a result, it w ill be possible in the future to store inform a tion about historical monuments in m agnetic carriers and not as has been the case up to now , in book form in archives. This fact w ill make it possible to conside rably reduce the space devoted to archives and to acce lerate obtaining and forw arding inform ation, the pre paration of catalogues of monuments, conservation p ro grammes as w ell as to estimate the state of the object's preservation.