ALINA K A BATA-PENDIAS
NIEKTÓRE PIERW IASTKI ŚLADOWE W RĘDZINACH WOJEWÓDZTWA KIELECKIEGO
Zakład G leboznawstwa IUNG P uław y
Rozmieszczenie pierw iastków śladowych ważnych z punktu widzenia rolniczego nie było dotychczas w rędzinach Polski przedm iotem szcze gółowych badań.
Na ogół rozwój profilu rędziny pozostaje w ścisłym związku ze skałą m acierzystą. W rędzinach łatw iej niż w innych glebach można wyróżnić domieszkę obcego m ateriału. Stąd też rędziny mogą stanowić ciekawy obiekt do poznania w pływ u skały m acierzystej na w ystępow anie m ikro elementów oraz ich zależności od niektórych fizyko-chemicznych właści wości gleby.
METODYKA I ZAKRES BADAŃ
Do badań w ybrano gleby o różnym stadium rozwoju, w ytworzone z trzech różnych skał w apiennych rejonu kieleckiego opierając się na szczegółowym opracowaniu rędzin przez S t r z e m s k i e g o [17]. Rę dzina w ytw orzona z wapienia jurajskiego w Brzegach ma najlepiej w y kształcony profil średnioszkieletowy, o miąższości około 70 cm, z dobrze w yróżniającym się poziomem brunatnienia. Rędzina z Im ielna powstała z kredowej opoki wapiennej, silnie zw ietrzałej do głębokości 70 cm. W średnioszkieletowym profilu rędziny zaznacza się słabo poziom b ru natnienia oraz głęboki poziom (około 50 cm) przejściowy, obejm ujący strefę zasięgu procesu glebotwórczego. N ajm niej zróżnicowany i n a j płytszy profil w ykształcił się na w apieniu cechsztyńskim koło Czarnowa. Jest to rędzina płytka, gruborumoszowa, typu brunatnego. Wyróżniono w niej, obok poziomu akum ulacyjnego, poziom brunatnienia, jako przej ściowy do skały m acierzystej.
252 A . K A B A T A -P E N D I A S
W skałach oraz w próbkach wyróżnionych poziomów rędzin oznaczono całkowitą zawartość Ti, Mn, Zn, Cu, Co, Ni i Mo metodami spektrofoto- m etrycznym i, opisanymi poprzednio przez autorkę w innej pracy [7] oraz m etodami podanym i w podręczniku A l l p o r t a [1]. Poza tym ozna czono zawartość wym ienionych pierw iastków w form ach rozpuszczal nych, tzn. wyługowanych za pomocą powszechnie stosowanych roztworów
[10]. Ponadto dla rędzin z Brzegów o najlepiej wykształconym profilu wykonano następujące oznaczenia: pH w In KC1, zawartość substancji organicznej, zawartość frakcji koloidalnych o w ym iarze < 2 ^ oraz jej skład m ineralny, określony na podstawie różnicowej analizy term icznej i identyfikacji rentgenograficznej x, a także zawartość C aC 03 i F e20 3.
WYNIKI I DYSKUSJA
Wszystkie pierw iastki śladowe ulegają bardzo w yraźnem u rozprosze niu w skałach w apiennych [4]. W yjątek stanow ią partie skał z domieszką m ateriału ilastego lub też serie okruszcowane. Dlatego należy liczyć się z dużą rozpiętością w ystępow ania poszczególnych m ikroelem entów w w a pieniach. W tabeli 1 zestawiono zawartość niektórych pierw iastków śla dowych w skałach m acierzystych badanych rędzin i porównano z w ar tościami średnich ich zawartości w utw orach węglanowych. Największe zróżnicowanie w zawartości stwierdzono dla ty tan u (75— 1010 ppm),
T a b e l a 1 Niektóre p ierw iastk i śladowe w badanych wapieniach oraz ich średnie zawartości
wg innych autorów (w ppm)
Some trace element content of the inv estig ated lim estones and th e ir average content given by other authors (in ppm)
Skała - Rock Miejscowość lub autor L ocality or author Ti Mn Zn Cu Ni Co Mo Wapień kredowy Cretaceous limestone Imielno 1010 70 48 29 15 2,3 1,5 Wapień ju ra js k i Ju ra ssic limestone Brzegi 456 156 23 14 5 2,0 4,1 Wapień Cecheztyński Zechstein limestone Czarnów 75 250 50 13 3 2,5 2,4 Skały węglowetwartośći średnie Limestone8 - average Renkama Sahama (1950) 5000 385 50 20 3-10 0,3-2 -Skały węglowe^wartości średnie Limestones - average Green (1959) 400 1300 19 6-18 20 0,2-2 0,4
1 Oznaczenia m ineralogiczne w ykonał dr L. Stoch z Zakładu Surowców M ine ralnych, AGH w Krakowie.
m anganu (70—250 ppm) oraz niklu (3—20 ppm). Zawartość kobaltu w tych wapieniach jest najbardziej jednolita (2,0—2,5 ppm). Wapień cechsztyński z Czarnowa oraz wapień kredow y z Im ielna zaw ierają nieco więcej m ikroelem entów od wapienia jurajskiego z Brzegów, z w yjątkiem molibdenu. Zawartość oznaczanych pierw iastków w badanych skałach mieści się w granicach wyznaczonych przez w artości średnie, podane przez R a n k a m a i S a h a m a [12] oraz G r e e n a [4].
Całkowitą zawartość pierw iastków śladowych w rędzinach oraz ich zawartość w form ach rozpuszczalnych przedstawiono na wykresach, na których odpowiednie w artości zostały naniesione w skali logarytm icznej. M angan (rys. 1) w ystępuje w badanych glebach w ilości od 175 do 1515 ppm. Profilow e jego rozmieszczenie jest dosyć regularne. Podlega on pewnej koncentracji w poziomach akum ulacyjnych A x oraz w p rzej ściowych poziomach brunatnienia (B)/C. Przedstaw iona na tym w ykresie krzyw a w ystępow ania cynku jest bardzo zbliżona do krzyw ej manganu. Różni się tylko zakres w ystępow ania cynku, k tóry wynosi od 65 do 150 ppm. Podobny układ rozmieszczenia m anganu i cynku stw ierdziła autorka [10] w glebach typu brunatnego, wytw orzonych z granitów ubo gich w te pierw iastki.
PPM
Rys. 1. R ozm ieszczenie Mn i Zn w rędzinach
1 — ca łk o w ita z a w a rto ść , 2 — rozp u szczaln a za w a rto ść
Distribution of Mn and Zn in rendzinas
1 — to ta l c o n te n t, 2 — so lu b le c o n ten t
Zawartość m anganu i cynku w form ach rozpuszczalnych jest zwięk szona w powierzchniowych poziomach rędzin. Jest to związane z w pły wem biosfery oraz substancji organicznej na w ystępow anie łatwo roz puszczalnych kompleksowych połączeń organiczno-m ineralnych. Zjaw i
254 A . K A B A T A -P E N D I A S
sko to jest obserwowane również przez B a j e s c u i C h i r i a c [12] oraz T o n k o n o z e n k o [19]. Badania J u r i n a k a i T h o r n e [6], dotyczące zachowania się cynku w glebach alkalicznych, wskazują, że w obecności wapnia pow stają łatwo rozpuszczalne związki cynku. Jed nakże na przykładzie opisywanych rędzin nie zauważa się zależności roz puszczalności cynku od węglanu wapnia w profilu glebowym (rys. 4). Zakres w ystępow ania miedzi w rędzinach jest zaw arty w przedziale od 29 do 54 ppm, a molibdenu — od 1,1 do 4,3 ppm. Krzywe rozmieszcze nia tych pierw iastków w profilach gleb ilu stru je rys. 2. Podobnie jak przy m anganie i cynku można wyróżnić te same poziomy koncentracji, z tym że są one słabiej zaznaczone w przypadku miedzi. K rzywe zawartości miedzi i molibdenu w formach rozpuszczalnych są także zbliżone do ana logicznych linii z poprzedniego w ykresu. Wpływ substancji organicznej na gromadzenie się tych pierw iastków oraz na ich rozpuszczalność jest prawdopodobnie m niejszy niż w przypadku m anganu i cynku, co pokry wa się z w ynikam i badań S i l a n p ä ä [ l l ] i T o n k o n o z e n k o [19].
Rys. 2. Rozm ieszczenie Cu i Mo w rędzinach
1 — ca łk o w ita za w a rto ść , 2 — rozp u szczaln a za w a rto ść
Distribution of Cu and Mo in rendzinas
1 — to ta l c o n te n t, 2 — s o lu b le c o n ten t
Rysunek 3 przedstaw ia zawartość całkowitą i rozpuszczalną kobaltu w rędzinach, a ponadto całkowitą zawartość niklu i tytanu. W ystępowa nie tych pierw iastków w badanych glebach mieści się w następujących zakresach (w ppm) dla Ca 5,8— 10,3, dla Ni — 17—41, dla Ti — 1700— 4200. Na ogół największe nagrom adzenie kobaltu, niklu i tytan u
przy-B rzegi Jmieino Czarnów
Rys. 3. R ozm ieszczenie Co, Ni i Ti w rędzinach
1 — ca łk o w ita z a w a rto ść , 2 — rozp u szczaln a za w a rto ść
Distribution of Co, Ni and Ti in rendzinas
1 — to ta l c o n te n t, 2 — so lu b le c o n te n t
pada na poziomy brunatnienia, przejściowe do skały m acierzystej (B)/C. W yjątek stanowi ty tan w rędzinie z Imielna, w której jest skoncentrow a ny w w arstw ie powierzchniowej. Na uwagę zasługuje szczególna zgod ność krzyw ych dla kobaltu i niklu, co na pewno wiąże się z dużym geo chemicznym pokrew ieństw em obu pierwiastków. Inny układ rozmiesz czenia tych pierw iastków od pozostałych m ikroelem entów w profilach glebowych w skazuje na to, że wpływ kum ulacji biochemicznej jest m niej szy od innych czynników, jak np. zawartość części spław ialnych i tlenków żelaza (rys. 4). S t r z e m s k i [16] uważa wprawdzie, że ty tan należy zaliczyć także do składnika gleby podlegającego koncentracji biologicz nej, nie wyklucza jednak możliwości wpływu innych procesów glebo wych. B a j e s c u i C h i r i a c [ 2 ] stw ierdziły, że w ystępowanie kobal tu i niklu różni się w profilach glebowych w zależności od ich typu. Na tom iast autorka [10] uzyskała bardzo zbliżone w yniki dla zawartości opisanych pierw iastków w glebach brunatnych wytw orzonych z granitów.
W szystkie badane m ikroelem enty w ystępują w rędzinach w więk szych ilościach w porów naniu z ich zawartością w skałach m acierzystych. Zjawisko to związane jest przede w szystkim z procesami w ietrzenia w a pieni, prowadzącym i w pierwszej kolejności do wyługowania węglanów, w w yniku czego gleba wzbogacana jest w krzem iany i glinokrzemiany, z którym i związane są pierw iastki śladowe. Wzrost zawartości m
ikro-256 A . K A B A T A -P E N D I A S
Rozpuszczalność-So/ub/Z/fy O Z % С
I i I i I
Rys. 4. Rozpuszczalność pierw iastków śladow ych wyrażona w procentach ogólnej ich zawartości w glebie oraz zawartość substancji organicznej (C), frakcji ilastej ( < 2 f.i),
m inerałów z grupy m ontm orylonitu, C aC 03, F e20 3 i pH rędziny z Brzegów Solubility of the trace elem ents given in percent of their total content in soil and content of: organic m atter (C), clay fraction ( < 2 u), minerals of the m ontm orillonite
group, C aC 03, Fe20 3 and pH in the rendzina from Brzegi
elementów w glebach w porów naniu z ich podłożem był już poprzednio notow any dla skał ubogich w te pierw iastki ( F l e m i n g [3], T i l l e r [18], K a b a t a - P e n d i a s [11]). V a n S c h n y l e n b o r g h [13] uw a ża, że większa zawartość w glebie niektórych pierwiastków, a przede wszystkim tytanu, może być wskaźnikiem pow staw ania gleby na pod łożu ,,in situ ”.
Duże znaczenie w koncentracji pierw iastków śladowych w glebach, a zwłaszcza w ich w arstw ach powierzchniowych, ma proces kum ulacji biologicznej oraz powstawanie kompleksowych związków organiczno- m ineralnych (Z y r i n i współpracownicy [20], M u s i e r o w i c z [lia]). Zanotowana dla większości pierw iastków śladowych strefa koncentracji w przejściowym poziomie brunatnienia rędzin jest prawdopodobnie zwią zana z gromadzeniem się m inerałów ilastych. Poziomy te w badanych rędzinach zaw ierają na ogół najwięcej frakcji spław ialnych i dzięki tem u obserw uje się w nich również podwyższoną zawartość niektórych skład ników głównych, jak A120 3, F e20 3 i MgO (praca w druku).
Zawartość rozpuszczalnych form m ikroelem entów w glebach jest w pewnym stopniu wskaźnikiem ich przysw ajalności przez rośliny. W przeprowadzonej pracy starano się poznać, jak kształtuje się zależność rozpuszczalności badanych pierw iastków śladowych od niektórych fizy ko-chemicznych właściwości gleb. Na rys. 4 przedstawiono rozpuszczal ność m ikroelem entów, wyrażoną w procentach ogólnej ich zawartości na przykładzie rędziny z Brzegów. Na uwagę zasługują różne ilości,
w jakich opisane pierw iastki ulegają rozpuszczeniu. Rozpuszczalność m anganu jest najw iększa i wynosi od 40 do 60%. Pozostałe m ikroelem en ty rozpuszczane są w znacznie m niejszych ilościach, z których najw ięk sza nie przekracza 7%, np. w przypadku cynku. Układ krzyw ych roz puszczalności dla miedzi i cynku jest najbardziej podobny i ilu stru je znaczne zmniejszenie w głębszych poziomach gleby. Profilow e zróżnico w anie stopnia rozpuszczalności m anganu i m olibdenu jest mniejsze, ale również w ykazuje spadek w dolnych poziomach rędziny. N atom iast zu pełnie inaczej przedstaw ia się krzyw a rozpuszczalności kobaltu, która w zrasta w głąb profilu glebowego. Zamieszczone obok krzyw e (rys. 4) obrazują w artość pH i zawartość substancji organicznej. pH m aleje stop niowo w głąb profilu do poziomu (В), a następnie w zrasta w w arstw ie przejściowej (B)/C w ykazując zmiany w zakresie pH od 6,7 do 7,2. Zgod nie z badaniam i w ielu autorów ( S i l l a n p ä ä [15]) przy takim odczynie gleby (pH > 6 ,5 ) większość mikroelem entów, a zwłaszcza kobalt, miedź i nikiel są trudno przysw ajalne przez rośliny. Na podstawie układu krzy wych w omawianym profilu nie można stwierdzić bezpośredniej zależ ności pomiędzy rozpuszczalnością pierw iastków śladowych a odczynem gleby. N atom iast krzyw a zawartości substancji organicznej jest bardzo zbieżna, szczególnie z liniam i rozpuszczalności miedzi i cynku. Pozwala to dopatryw ać się w pływ u zawartości substancji organicznej na rozpusz czalność tych pierwiastków. Podobna zależność została już zaobserwo w ana przez niektórych badaczy ( S i l l a n p ä ä [15], K a b a t a - P e n - d i a s [9]).
N astępny układ dwóch krzyw ych na rys. 4 obrazuje rozmieszczenie frakcji koloidalnej < 2 ix, która w ystępuje w rędzinie z Brzegów w ilości od 26,8 do 45,2% i jest w yraźnie nagromadzona w w arstw ach głębszych. F rakcja ta składa się głównie z m inerałów grupy m ontm orylonitu (35— 45%) oraz m inerałów o pakietach mieszanych m ontm orylinitow o-chlo- rytow ych (47—50%). Pozostałe m inerały zidentyfikow ane w tej frakcji należą do m inerałów grupy hydrom ik (głównie illit). Profilow e rozmiesz czenie frakcji koloidalnej, podobnie jak i m inerałów grupy m ontm orylo nitu, jest bardzo zbliżone do krzyw ej rozpuszczalności kobaltu. Duży wpływ m inerałów grupy m ontm orylonitu na rozpuszczalność kobaltu, jak również na jego pobieranie przez rośliny był już stw ierdzony przez innych badaczy ( H o d g s o n 1960 [5], K a b a t a , B e e n s o n [8]). Na leży więc przypuszczać, że wpływ ten w omawianej rędzinie jest silniej szy w przypadku kobaltu od w pływ u substancji organicznej.
Węglan w apnia w rędzinie (rys. 4) ulega w yługowaniu w poziomach AJ(B) i (В), a następnie zawartość jego w zrasta w poziomie (B)/C do ilości 5,5%. Zawartość żelaza w profilu w zrasta rów nom iernie od 2,3% w w ars tw ie powierzchniowej, do 4,5% w poziomie (B)/C. Biorąc pod uwagę
258 A - KA BA TA -PEN D IA S
możliwość pow staw ania w glebie trudno rozpuszczalnych połączeń w ięk szości m ikroelem entów z w ęglanem wapnia i tlenkam i żelaza, należy przypuszczać, że wzrost zawartości tych składników może zmniejszać rozpuszczalność pierw iastków śladowych. Krzywe przedstawione na rys. 4 wskazują, że wpływ taki istnieje w stosunku do manganu, cynku, m ie dzi i molibdenu. W yjątek stanowi kobalt, którego rozpuszczalność w zra sta w głębszych w arstw ach gleby.
Mała ilość dokonanych pomiarów nie upoważnia do dopatryw ania się zależności korelacyjnych pomiędzy omawianymi param etram i. Jednakże przedstaw ienie zależności rozpuszczalności m ikroelem entów od niektó rych fizyko-chemicznych własności gleb na przykładzie jednego profilu glebowego w skazuje na pewne zróżnicowanie w zachowaniu się poszcze gólnych pierw iastków śladowych. Okazało się, że przy tego rodzaju ba daniach obok szeregu właściwości fizyko-chemicznych należy uwzględ niać również m ineralny skład frakcji koloidalnej.
Zarówno całkowita zawartość oznaczanych mikroelem entów, jak i ich występowanie w formach rozpuszczalnych w badanych rędzinach są zbli żone do wartości otrzym anych dla innych rodzajów gleb i powinny być w ystarczające z punktu widzenia potrzeb rolniczych.
WNIOSKI
Rozmieszczenie pierw iastków śladowych w rędzinach znajdujących się w różnym stadium rozwojowym w ykazuje pewną regularność, pole gającą na wzroście ich zawartości w glebie w porów naniu ze skałą m a cierzystą.
Mangan, cynk, miedź i molibden są kum ulowane w poziomie akum ula cyjnym A x oraz w przejściowym poziomie brunatnienia (B)/C. Kobalt, nikiel i ty tan są nagromadzone tylko w dolnej w arstw ie gleb w poziomie (B)/C.
Największy stopień rozpuszczalności stwierdzono dla m anganu (do 60% ogólnej zawartości). Pozostałe pierw iastki śladowe rozpuszczane są w parokrotnie m niejszych ilościach (1,2—6,9). Rozpuszczalność w szyst kich m ikroelem entów, oprócz kobaltu, m aleje w głąb profilu glebowego. Zachodzi przypuszczalnie zależność pomiędzy rozpuszczalnością tych pierw iastków a zawartością substancji organicznej w glebie. K rzyw a ko baltu w skazuje raczej na powiązanie rozpuszczalnych form tego m ikro elem entu z występow aniem m inerałów grupy m ontm orylonitu.
LITERATURA
[1] A l l p o r t N. L.: Analiza kolorym etryczna. W arszawa 1956.
[2] B a j e s с u I., С h i r ia с A.: Verteilung der Spurenelem ente in den zonalen Böden im Süden Rum äniens. Sti. Sol., nr 3—4, s. 124— 136, 1964.
[3] F l e m i n g С. А., С a r d i n e r M. J., R y a n P.: Influence of parent m aterial on the physical and chem ical com position of W exford soils. Irish. J. Agr. Res., t. 2, s. 37—48, 1963.
[4] G r e e n J.: Geochem ical table of the elem ents for 1959. Bull. Geol. Soc. Am., t. 70, s. 1127—1184, 1959.
[5] H o d g s o n J. F.: Cobalt reactions w ith m ontm orillonite. Soil Sei. Soc. Am. Proc., t. 24, I960, s. 165—168.
[6] J u r i n a k J. J., T h o r n e D. W.: Zinc solubility under alkaline conditions in a zinc bentonite system . Soil Sei. Soc. Am. Proc., t. 18, 1955, s. 446—448. [7] K a b a t a A.: Przegląd fotom etrycznych metod oznaczania m ikroelem entów
w roślinach i w glebach. Pam iętnik Puławski, nr 3, 1961, s. 81—91.
[8] K a b a t a A., B e e n s o n K. C.: Cobalt uptake by plants from cobalt im pregnated m inerals. Soil Sei. Soc. Am. Proc., t. 25, 1961, s. 125.
[9] K a b a t a - P e n d i a s A.: Uwagi o chem icznych m etodach oznaczania miedzi i kobaltu w form ie przysw ajalnej dla roślin. Pam iętnik Puławski, nr 9, 1963, s. 31—39.
[10] K a b a t a - P e n d i a s A.: Badania geochem iczno-m ineralogiczne gleb w y tworzonych z granitów i bazaltów Dolnego Śląska. Roczn. Nauk Roln., t. 90-A -l, 1965, s. 1—60.
[11] K a b a t a - P e n d i a s A.: Badania geochem iczno-m ineralogiczne rędzin woj. kieleckiego (w druku).
[lia ] M u s i e r o w i с z A.: Próchnica gleb. W arszawa 1964.
[12] R a n k a m a K., S a h a m a T. G.: Geochemistry. Chicago 1950.
[13] S c h u y l e n b o r g h van J.: On soil genesis in tem perate humid climate. Neth. J. Agr. Sei., t. 10, s. 127—144, 1962.
[14] S i 11 a n p ä ä M.: Trace elem ents in Finish soils as related to soil texture and organic m atter content. J. Sei. Agr. Soc. of Finland, t. 34, 1962, s. 34—40. [15] S i l l a n p ä ä M.: On the effect of some soil factors on the solubility of trace
elem ents. Agrogeol. Pub., nr 81, s. 1—24, 1962.
[16] S t r z e m s k i M., G a w ę d a Z.: Inwentaryzacja tytanu w glebach „przed- czwartorzędu” woj. kieleckiego. Roczn. Nauk Roln., t. 70-A -l, 1954, s. 25—31. [17] S t r z e m s k i M.: Rędziny w ęglan ow e woj. kieleckiego. Roczn. Nauk Roln.,
t. 81-D, 1958, s. 5—115.
[18] T i l l e r K. G.: W eathering and soil form ation on dolerite in Tasm ania w ith particular reference to several trace elem ents. Austr. J. Soil. Res., t. 1, s. 74—90, 1963.
[19] T o n k o n o z e n k o E. W.: Molibden i m arganiec w poczwach Kubani. Poczwow., nr 1, 1964, s. 79—85.
[20] Z y r i n N. G., B i e l i e i n a G. D., B r у s o w a N. P.: Sodierżanije m ikro elem entów siem iejstw a żelaza w niekotorych poczwach ZSRR. West. Mosk.. Univ., nr 5, 1961, s. 59—72. А. К А БА ТА -П ЭН ДИ А С НЕКОТОРЫЕ МИКРОЭЛЕМЕНТЫ В РЕНДЗИНАХ КЕЛЕЦКОГО ВОЕВОДСТВА О тделение П оч воведен ия И нститута А гротехн и ки У добрени я и П очвоведен ия, Пулавьг. Р е з ю м е Проведены исследования по размещению микроэлементов (Ti, Mn, Zn, Cu; Co, Ni, Mo) в трех рендзинах находящ ихся в разных стадиях развития. Уста новлено, что процесс выветривания известняка и почвообразующие процессы
260 A . K A B A T A -P E N D I A S повлияли на рост содерж ания исследуемых микроэлементов в почвенном про филе, по сравнению с их наличием в материнских карбонатных породах. Кривые распределения микроэлементов в почвенном профиле указывают на выступание одного или двух горизонтов концентрации марганца, цинка, м е ди и молибдена в аккумуляционном горизонте Ai и в переходном горизонте бу рения (В)/С. Кобальт, никель и титан накопливаются только в нижнем слое почв в горизонте (В)/С. Поверхностная зона концентрации связана с биологи ческой аккумуляцией, но накопление некоторых микроэлементов в более глу боких горизонтах состоит в тесной связи с распределением глинистых мине ралов в почвенном профиле. Главной составной частью фракции взвеш енных частиц (<С 0,2 и) является монтморилонит и минералы смешанного пакета: монт- морилонито-хлоритные. Самая высокая степень растворимости установлена для марганца (до 60% от валового содержания), остальные микроэлементы растворимы в несколько- кратно меньшем количестве (1,2 — 6,9%). Растворимость всех микроэлементов, кроме кобальта, уменьшается с углублением почвенного профиля. Это указы вает на существование зависимости м еж ду растворимостью исследованны х ми кроэлементов и содержанием органического вещества в почве. Однако раство римость кобальта вероятно связана с содержанием глинистых минералов из группы монтморилонита. A. K A B A T A -P E N D IA S
CONTENT OF CERTAIN TRACE ELEMENTS IN RENDZINAS OF THE KIELCE REGION
D ep a rtm e n t of S o il S c ie n c e , In s titu te of S o il S c ie n c e and P la n t C u ltiv a tio n (IUNG), P u ła w y
S u m m a r y
The investigation concerns trace elem ent distribution (Ti, Mn, Zn, Cu, Co, Ni, Mo) in three rendzinas of K ielce region w ith different stages of developm ent. L i m estone w eathering and soil-form ing processes produced a higher content of these m icro-elem ents than that of the calcareous parent rocks.
Trace elem ent distribution curves in the soil profiles indicate one or two concentration levels of the m anganese, zinc, copper and m olybdenum in the A x and the (B)/C horizons. Cobalt, nickel and titanium are accum ulated only in the lower soil layer, that is horizon (B)/C. The concretion of trace elem ents in the upper soil level is due to biological accum ulation w hereas their concretion in the low er soil horizon is closely related to the distribution of clay m inerals in the soil profile. The clay fraction ( < 2 u) of the rendzina consists m ainly of m ontm orillonites-chlo- rites.
The m anganese shows unid higher solubility (up to 60 percent of the total con tent) that the other trace elem ents (1,1—6,9 percent). The solubility of all m icro-ele m ents (except cobalt) decreases w ith soil depth. This indicates a relationship betw een their solubility and the organic soil m atter content, w h ile the solubility of cobalt seem s to be related to the content of clay m inerals of the m ontm orillonite group.
